KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO RAPORT ROCZNY 2006 RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W POLSCE

Transkrypt

1 KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO RAPORT ROCZNY 2006 RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W POLSCE WARSZAWA 2007

2 CELEM PRZEDMIOTOWEGO RAPORTU JEST PRZESTAWIENIE OGÓLNYCH INFORMACJI NA TEMAT POLSKIEGO RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W 2006 R., Z UWZGLĘDNIENIEM POJAWIAJĄCYCH SIĘ TENDENCJI W ZAKRESIE NOWYCH PRODUKTÓW. Rok 2006 był kolejnym rokiem dynamicznego rozwoju rynku funduszy inwestycyjnych. W roku 2005 wartość aktywów netto zgromadzonych przez fundusze inwestycyjne przekroczyła poziom 61 mld PLN, co stanowiło ponad 64% wzrost aktywów netto w porównaniu do roku Zgodnie z danymi szacunkowymi 1, w 2006 r. aktywa netto funduszy inwestycyjnych wzrosły do około 99 mld PLN, co stanowiło około 61% zwyżkę względem roku W ciągu całego 2006 r. Komisja Nadzoru Finansowego (do 18 września 2006 r. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd) wydała łącznie 63 zezwolenia na utworzenie funduszy inwestycyjnych, w tym 18 na utworzenie funduszy inwestycyjnych otwartych (FIO), 9 na utworzenie specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych (SFIO), 36 na utworzenie funduszy inwestycyjnych zamkniętych (FIZ) oraz 3 zezwolenia na utworzenie towarzystw funduszy inwestycyjnych (TFI). Do dnia 31 grudnia 2006 r. 15 funduszy inwestycyjnych, które w 2006 r. uzyskały zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), nie zostało zarejestrowanych, a 2 fundusze inwestycyjne zostały zarejestrowane po uzyskaniu zezwolenia w 2005 r. W trakcie roku 2006 r. doszło do likwidacji 2 funduszy inwestycyjnych (KBC SIGMA FIZ oraz Skarbiec Kasa Plus SFIO) oraz połączenia z innymi funduszami 2 funduszy inwestycyjnych (UniGlobal FIO przejął UniXXI Wiek FIO, a KBC Papierów Dłużnych FIO przejął KBC Obligacyjny FIO). Poniższa tabela dotyczy najczęściej udzielanych przez KNF zezwoleń dotyczących funduszy inwestycyjnych: Tabela 1. Najczęściej udzielane zezwolenia w latach LP Rodzaje zezwoleń na utworzenie funduszy inwestycyjnych, w tym: 1. funduszy inwestycyjnych otwartych 2. specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych 3. funduszy inwestycyjnych zamkniętych na dystrybucję jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych na zmiany w statutach funduszy inwestycyjnych na dokonywanie lokat na rynkach zorganizowanych poza OECD na przekształcenie funduszy inwestycyjnych w fundusz z - 2 wydzielonymi subfunduszami 6. na obsługę sekurytyzowanych wierzytelności na połączenie funduszy inwestycyjnych 1 2 W wyniku udzielonych w 2006 r. zezwoleń struktura rynku funduszy inwestycyjnych (uwzględniająca ilość i rodzaje funduszy inwestycyjnych oraz ich udział rynku) przedstawia się następująco: 1 dane szacunkowe serwisu internetowego Analizy Online raport Aktywa funduszy inwestycyjnych. Grudzień 2006, 2

3 Tabela 2. Ilość zarejestrowanych funduszy inwestycyjnych w roku 2005 i 2006, z podziałem na rodzaje i z wyszczególnieniem funduszy inwestycyjnych z wydzielonymi subfunduszami. FIO SFIO FIZ SUMA ogółem w tym funduszy z subfunduszami ogółem w tym funduszy z subfunduszami ogółem w tym funduszy z subfunduszami ogółem w tym funduszy z subfunduszami rok rok Wykres 1. Procentowy udział rodzajów funduszy inwestycyjnych w ogólej liczbie funduszy inwestycyjnych w 2005 r. Wykres 2. Procentowy udział rodzajów funduszy inwestycyjnych w ogólnej liczbie funduszy inwestycyjnych w 2006 r. 19% 11% FIO SFIO FIZ 29% FIO SFIO FIZ 59% 70% 12% Wykres 3. Najczęściej tworzone fundusze inwestycyjne (wg. rodzaju) w 2006 r. 57% 29% 14% FIO SFIO FIZ 3

4 Wykres 4. Procentow y w zrost liczby funduszy w 2006 r. (względem 2005 r.) 100,00% 91,70% 80,00% 60,00% 40,00% 40% FIO SFIO FIZ 20,00% 0,00% 7,50%* * przy podanej wartości należy uwzględnić fakt dokonania przekształcenia 10 istniejących w 2005 r. funduszy inwestycyjnych (5 funduszy Commercial Union TFI S.A. i 5 funduszy SEB TFI S.A.) w 2 fundusze inwestycyjne z wydzielonymi subfunduszami Wykres 5. Liczba towarzystw funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych w latach Towarzystwa funduszy inwestycyjnych Fundusze inwestycyjne Powstawanie nowych funduszy inwestycyjnych w roku 2006 odbywało się w drodze: a) zezwolenia na utworzenie nowego funduszu inwestycyjnego oraz b) przekształcenia istniejących już funduszy inwestycyjnych w jeden fundusz inwestycyjny z wydzielonymi subfunduszami. Możliwość utworzenia funduszu inwestycyjnego określona w pkt b) wynika z art. 240 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych, zgodnie z którym fundusze FIO albo 4

5 SFIO zarządzane przez to samo towarzystwo funduszy inwestycyjnych mogą być przekształcone w jeden fundusz inwestycyjny z wydzielonymi subfunduszami. Z tej możliwości w 2006 r. skorzystały 2 TFI Commercial Union Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. (przekształcając 5 FIO) oraz SEB Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. (przekształcając 5 FIO). Ponadto, z wnioskiem o przekształcenie funduszy w jeden fundusz z wydzielonymi subfunduszami wystąpiły w 2006 r. jeszcze 3 TFI. Fundusze z wydzielonymi subfunduszami (tzw. fundusze parasolowe) umożliwiają swobodny przepływ środków pieniężnych uczestników pomiędzy poszczególnymi subfunduszami, w zależności od przyjętej przez nich strategii inwestycyjnej, z jednoczesnym zwolnieniem podatkowym od zysków kapitałowych. Stąd też w roku 2006 odnotowano wyraźne zainteresowanie i tendencje do tworzenia takiego typu funduszy, zarówno na drodze wspomnianego już przekształcania jak i poprzez tworzenie nowych funduszy, przy czym najczęściej tworzone były fundusze z wydzielonymi subfunduszami w oparciu o konstrukcję SFIO i FIO. Przykładem takiego funduszu był utworzony w 2006 r fundusz ING Parasol SFIO. W skład przedmiotowego funduszu wchodzi pięć podstawowych kategorii subfunduszy (gotówkowy, obligacji, stabilnego wzrostu, zrównoważony, akcji), prowadzących standardową politykę inwestycyjną. Fundusz ING Parasol SFIO był jednocześnie produktem innowacyjnym, gdyż oprócz w/w kategorii subfunduszy posiada jeszcze jeden subfundusz (ING Selektywny Plus), którego strategia inwestycyjna opiera się na wyszukiwaniu i doborze spółek atrakcyjnych, których walory są niedowartościowane. Wzrostowa tendencja w roku 2006 dotyczyła również tworzenia funduszy typu zamkniętego. W tym przypadku liczba funduszy zamkniętych w 2006 r. uległa niemal dwukrotnemu wzrostowi. W 2006 r. zezwolenie na utworzenie uzyskało 36 funduszy FIZ, z czego 13 funduszy emitujących publiczne certyfikaty inwestycyjne oraz 23 funduszy emitujących certyfikaty niepubliczne. Zainteresowanie TFI tworzeniem funduszy inwestycyjnych zamkniętych wynika z faktu, iż fundusze te mają znacznie większe możliwości inwestycyjne niż fundusze otwarte (np. w spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nieruchomości lub wierzytelności) oraz umożliwiają swobodniejsze dopasowanie polityki inwestycyjnej do preferencji konkretnego inwestora. Dlatego też fundusze inwestycyjne zamknięte są coraz częściej produktami dedykowanymi. Przykładami funduszy zamkniętych dedykowanych są m.in. Copernicus FIZ Nieruchomości 1 oraz City Living Polska FIZ Aktywów Niepublicznych. Istotną grupą tworzonych w 2006 r. funduszy FIZ, nowego typu, były fundusze sekurytyzacyjne, które były tworzone jako fundusze niestandaryzowane. Fundusze te charakteryzuje możliwość kreowania elastycznego portfela inwestycyjnego z wieloma, zróżnicowanymi pulami wierzytelności. Duże zainteresowanie funduszami sekurytyzacyjnymi tego typu wynika przede wszystkim z uaktywnienia się banków, jako instytucji zbywających wierzytelności. Ustawodawca umożliwił bowiem bankom uzyskanie odpowiednich ulg z tytułu zbycia wierzytelności funduszowi inwestycyjnemu. Należy podkreślić, że nie powstał dotychczas fundusz sekurytyzacyjny standaryzowany, zapewne z uwagi na obowiązujące ograniczenia ustawowe w zakresie konstrukcji takiego funduszu. Standaryzowany fundusz sekurytyzacyjny ma obowiązek lokowania co najmniej 75% wartości aktywów danego subfunduszu wyłącznie w jedną pulę wierzytelności lub prawa do wszystkich świadczeń otrzymywanych przez inicjatora sekurytyzacji z tytułu jednej puli wierzytelności. Może co prawda dokonywać lokat w kilka pul wierzytelności lub w prawa do świadczeń z tytułu kilku pul wierzytelności, jednak pod warunkiem, że inicjatorem 5

6 sekurytyzacji jest bank krajowy lub instytucja kredytowa oraz że wierzytelności wchodzące w skład wszystkich pul są wyłącznie tego samego rodzaju. Główną zaporą w tworzeniu funduszy standaryzowanych jest więc wymóg nabywania wierzytelności przynoszących stały dopływ kapitału, a jak obecnie pokazuje rynek, banki nie są zainteresowane zbywaniem takich wierzytelności, ponieważ właśnie takie wierzytelności są dla nich samych najbardziej atrakcyjne. Największą innowacją produktową roku 2006 było pojawienie się na rynku funduszy inwestycyjnych funduszy podstawowych i powiązanych. Idea funduszy podstawowych i powiązanych polega na utworzeniu przez dane TFI jednego funduszu inwestycyjnego (podstawowego), który będzie zbywał jednostki uczestnictwa albo emitował certyfikaty inwestycyjne wyłącznie określonym w statucie innym funduszom inwestycyjnym (powiązanym) utworzonym przez to samo towarzystwo. Fundusze podstawowe i powiązane mogą być funduszami typu FIO, SFIO lub FIZ, przy czym fundusze podstawowe i powiązane mogą być funduszami różnego rodzaju. Niewątpliwymi zaletami przedmiotowej konstrukcji, jest możliwość tworzenia funduszy powiązanych różniących się sposobem i wysokością pobieranych opłat czy wypłaty dochodów, co umożliwia kierowanie takich produktów do określonych grup inwestorów. Możliwe jest również, aby fundusze FIO lub SFIO, utworzone jako fundusze powiązane, czerpały zyski z inwestycji w nieruchomości lub wierzytelności, których dokonywałby fundusz zamknięty podstawowy. Pierwszymi funduszami o konstrukcji podstawowy-powiązane były EGB Podstawowy Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny FIZ oraz EGB-Skarbiec Powiązany FIZ i EGB-Skarbiec BIS Powiązany FIZ utworzone przez Skarbiec TFI S.A. W przedmiotowej konstrukcji celem funduszu podstawowego jest nabywanie wierzytelności nieregularnych od banków, firm telekomunikacyjnych oraz ubezpieczeniowych w oparciu o aktywa wniesione przez fundusze powiązane. Kolejnym TFI, które zdecydowało się wykorzystać zalety funduszy podstawowych i powiązanych był Superfund Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A. W tym przypadku funduszem podstawowym jest fundusz Superfund Trend Podstawowy SFIO, inwestujący do 100% swoich aktywów w fundusze zagraniczne Quadriga B oraz Quadriga C, inwestujące w najbardziej płynne kontrakty terminowe notowane na światowych rynkach finansowych i towarowych. Fundusz ten jest więc jednocześnie przykładem tzw. funduszu funduszy, o czym mowa będzie poniżej. Funduszami powiązanymi są Superfund Trend Bis Powiązany FIO oraz Superfund Trend Plus Powiązany FIO, inwestujące swoje aktywa w jednostki uczestnictwa w/w funduszu podstawowego. Wśród tworzonych w 2006 r. funduszy, znaczną grupę stanowiły fundusze inwestujące 100% lub do 100% swoich aktywów w tytuły uczestnictwa innych funduszy (tzw. fundusze funduszy). Takie fundusze utworzył m.in. KBC TFI S.A. (KBC Elita II FIZ, KBC Plus FIZ, KBC Index Światowych Nieruchomości FIZ, KBC Finansowy FIZ) oraz TFI PZU S.A. (PZU SFIO Funduszy Zagranicznych). Fundusze KBC Elita II FIZ i KBC Plus FIZ lokują aktywa w tytuły uczestnictwa funduszu zagranicznego, którego inwestycje będą nakierowane na 30 wybranych spółek (tzw. blue chipów). Z kolei KBC Index Światowych Nieruchomości FIZ lokuje swoje aktywa w tytuły uczestnictwa funduszu zagranicznego, którego inwestycje skierowane będą na spółki rynku nieruchomości w Europie i krajów azjatyckich, a KBC Finansowy FIZ lokuje swoje aktywa w tytuły funduszu zagranicznego, który inwestował będzie w portfel 20 dynamicznie rozwijających się instytucji finansowych. W przypadku funduszy KBC TFI S.A. dodatkowym atutem jest bankowa gwarancja zwrotu kapitału, przy czym jest to gwarancja dla funduszu, jako uczestnika subfunduszu funduszu zagranicznego Fund Partners, który w przypadku spadku wartości zainwestowanego kapitału poniżej 100% 6

7 otrzymuje jego zwrot. Dzięki zastosowaniu takiej konstrukcji również uczestnicy funduszu uzyskują zabezpieczenie swoich inwestycji. Natomiast fundusz PZU SFIO Funduszy Zagranicznych ma konstrukcję funduszu z subfunduszami, z których każdy stosuje inną politykę inwestycyjną - od lokowania w fundusze zagraniczne typu obligacyjnego do lokowania w fundusze typu akcyjnego, a nawet fundusze inwestujące w aktywa alternatywne (tj. nieruchomości, towary giełdowe, tytuły uczestnictwa funduszy hedgingowych). Wyraźną tendencją w roku 2006 było również tworzenie funduszy inwestycyjnych stosujących strategię zabezpieczania portfela. Strategia ta polega na odpowiednim doborze do portfela inwestycyjnego funduszu instrumentów finansowych, w zależności od aktualnej sytuacji rynkowej, w celu ochrony aktywów funduszu przed spadkiem poniżej zakładanego poziomu. Wśród tego typu funduszy znajdowały się zarówno fundusze FIO i SFIO (np. UniStoProcent Bis FIO i Pioneer Zabezpieczony Rynku Polskiego SFIO) jak i fundusze FIZ (tj. BPH FIZ Bezpieczna Inwestycja 4, BPH FIZ Bezpieczna Inwestycja 5, BPH FIZ Bezpieczna Inwestycja 6 oraz PKO/CS Bezpieczna Lokata FIZ). O niemałej popularności w/w produktów może świadczyć fakt, iż oferowany przez BPH TFI S.A. fundusz BPH FIZ Bezpieczna Inwestycja 4 zebrał około 750 mln zł w drodze subskrypcji, a po tym sukcesie również fundusze BPH FIZ Bezpieczna Inwestycja 5 i BPH FIZ Bezpieczna Inwestycja 6 pozyskały z rynku znaczne aktywa. Z uwagi na bardzo dobrą koniunkturę gospodarczą w 2006 r. wiele spółek z sektora małych i średnich przedsiębiorców (MSP), notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.(GPW), okazało się podmiotami, w których walory warto było inwestować, głównie z uwagi na spore niedoszacowanie względem ich rynkowej wartości. Dochodziły do tego częste w 2006 r. debiuty nowych spółek z sektora MSP i w efekcie wzrosło zainteresowanie inwestycjami w ten segment rynku. W ślad za tym można było zaobserwować tworzenie się funduszy inwestycyjnych FIO, nakierowanych na inwestycje w spółki MSP. Przykładami takich funduszy były np. PKO/Credit Suisse Akcji Małych i Średnich Spółek FIO, PZU FIO Akcji Małych i Średnich Spółek, Pioneer Średnich Spółek Rynku Polskiego FIO oraz AIG FIO Małych i Średnich Spółek. W roku 2006 r. miało również miejsce pierwsze w historii polskiego rynku skorzystanie przez fundusze z prawa zawieszenia zbywania jednostek uczestnictwa. Pierwszym funduszem, który zawiesił zbywanie swoich jednostek był fundusz ING FIO Średnich i Małych Spółek, kolejnymi były odpowiednio Pioneer Małych i Średnich Spółek Rynku Polskiego FIO, DWS Polska FIO Top 25 Małych Spółek oraz Pioneer Średnich Spółek Rynku Polskiego FIO. Główną przyczyną zawieszania przez w/w fundusze zbywania jednostek uczestnictwa była konieczność ochrony uczestników przed wzrostem ryzyka inwestycyjnego spowodowanego duża popularnością spółek MSP (jako źródła inwestycji) połączoną z ich niską kapitalizacją i niewielką płynnością w obliczu dysponowania przez przedmiotowe fundusze aktywami netto znacznej wartości. Wartym zaznaczenia jest również, że w roku 2006 r. wśród ofert banków pojawiały się coraz częściej tzw. oferty mieszane tj. lokaty bankowe powiązane z funduszem inwestycyjnym. Fundusze inwestycyjne coraz częściej były też celem firm ubezpieczeniowych, gdzie kwoty pochodzące ze składek ubezpieczeniowych były inwestowane w znacznej części w jednostki uczestnictwa lub tytuły uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. 7

8 Nowym produktem, który pojawił się na rynku funduszy inwestycyjnych w 2006 r. był fundusz Opera NGO SFIO. Fundusz ten jest funduszem przeznaczonym wyłącznie dla organizacji pozarządowych, tj. osób prawnych działających na rzecz dobra społecznego, w tym w szczególności fundacji, stowarzyszeń, stowarzyszeń kultury fizycznej, związków sportowych, osób prawnych działających na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz gwarancjach wolności sumienia i wyznania, związków zawodowych, organizacji pracodawców, izb gospodarczych, izb rzemieślniczych oraz szkół wyższych. Fundusz Opera NGO SFIO dysponuje szerokim wachlarzem możliwych inwestycji. Przedmiotem lokat funduszu mogą być bowiem są instrumenty finansowe takie jak akcje notowane na GPW, akcje niepubliczne, zagraniczne rynki akcji, waluty obce, instrumenty dłużne oraz instrumenty pochodne. Nietypową ofertę stworzyło KBC TFI S.A. wprowadzając na rynek produkt łączący w sobie zarządzanie aktywami na zlecenie z funduszem inwestycyjnym. Mowa tu o funduszu KBC Portfel VIP SFIO z wydzielonymi trzema subfunduszami (KBC Portfel Pieniężny, KBC Portfel Obligacyjny, KBC Portfel Akcyjny), którego uczestnikami mogą być wyłącznie inwestorzy, którzy podpisali umowę o zarządzanie cudzym pakietem na zlecenie i powierzyli w zarządzanie środki pieniężne o wartości minimum zł. Środki te są lokowane w w/w subfundusze funduszu, zgodnie z wybraną przez inwestora strategią inwestycyjną. Nowym produktem był również fundusz Investors Gold FIZ, o którym można powiedzieć, że jest pierwszym w Polsce stricte surowcowym funduszem. Dotychczas fundusze inwestowały jedynie część swoich aktywów w instrumenty udziałowe firm surowcowych lub instrumenty pochodne oparte na surowcach. W przypadku Investors Gold FIZ, do 100 % aktywów tego funduszu może być lokowanych w akcje spółek surowcowych oraz instrumenty pochodne notowane na rynkach zachodnich, których bazą są np. metale szlachetne. W 2006 r. rynek funduszy inwestycyjnych poszerzył się o przedstawione poniżej fundusze: 8

9 Tabela 3. Fundusze FIO, które uzyskały zezwolenie KNF w 2006 r. 1. AIG Fundusz Inwestycyjny Otwarty Małych i Średnich Spółek 2. Arka BZ WBK Funduszy Akcji Zagranicznych Fundusz Inwestycyjny Otwarty 3. Arka BZ WBK Akcji Środkowej i Wschodniej Europy Fundusz Inwestycyjny Otwarty 4. Commercial Union Fundusz Inwestycyjny Otwarty (powstały z przekształcenia 5 FIO) Subfundusz CU Polskich Akcji Subfundusz CU Stabilnego Inwestowania Subfundusz CU Ochrony Kapitału Plus Subfundusz CU Obligacji Subfundusz CU Depozyt Plus 5. DWS Polska Fundusz Inwestycyjny Otwarty Top 50 Małych i Średnich Spółek Plus 6. KBC Akcyjny Fundusz Inwestycyjny Otwarty 7. Noble Funds Fundusz Inwestycyjny Otwarty Noble Fund Skarbowy Noble Fund Mieszany Noble Fund Akcji 8. OPERA Universa Fundusz Inwestycyjny Otwarty 9. Pioneer Średnich Spółek Rynku Polskiego Fundusz Inwestycyjny Otwarty 10. PKO/Credit Suisse Akcji Małych i Średnich Spółek Fundusz Inwestycyjny Otwarty 11. SEB - Fundusz Inwestycyjny Otwarty (powstały z przekształcenia 6 FIO) SEB Obligacji i Bonów Skarbowych Fundusz Inwestycyjny Otwarty SEB Akcji Fundusz Inwestycyjny Otwarty SEB Obligacji Skarbowych Fundusz Inwestycyjny Otwarty SEB Zrównoważonego Wzrostu Fundusz Inwestycyjny Otwarty SEB Stabilnego Wzrostu Fundusz Inwestycyjny Otwarty SEB Euro Lokata Fundusz Inwestycyjny Otwarty 12. Skarbiec - Ochrony Kapitału Fundusz Inwestycyjny Otwarty 13. Superfund Trend Plus Powiązany Fundusz Inwestycyjny Otwarty 14. Superfund Trend Bis Powiązany Fundusz Inwestycyjny Otwarty 15. PZU Fundusz Inwestycyjny Otwarty Akcji Małych i Średnich Spółek 16. UniStoProcent Bis Fundusz Inwestycyjny Otwarty 17. UniAktywnaAlokacja(95%) Fundusz Inwestycyjny Otwarty 18. UniAkcje: Nowa Europa Fundusz Inwestycyjny Otwarty 9

10 Tabela 4. Typy funduszy SFIO, które uzyskały zezwolenie KNF w 2006 r. 1. AIG Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Parasol Podatkowy AIG Subfundusz Zagranicznych Obligacji AIG Subfundusz Zrównoważony Azjatycki AIG Subfundusz Zrównoważony Światowy AIG Subfundusz Obligacji Światowych AIG Subfundusz Akcji AIG Subfundusz Stabilnego Wzrostu AIG Subfundusz Obligacji AIG Subfundusz Akcji Chińskich i Azjatyckich AIG Subfundusz Akcji Rynków Wschodzących AIG Subfundusz Akcji Światowych AIG Subfundusz Pieniężny AIG Subfundusz Zrównoważony Nowa Europa 2. ING Parasol Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty ING Subfundusz Budownictwa i Nieruchomości Plus ING Subfundusz Akcji Plus ING Subfundusz Zrównoważony Plus ING Subfundusz Stabilnego Wzrostu Plus ING Subfundusz Obligacji Plus ING Subfundusz Gotówkowy Plus ING Subfundusz Selektywny Plus 3. KBC Portfel VIP Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Subfundusz KBC Portfel Pieniężny Subfundusz KBC Portfel Akcyjny Subfundusz KBC Portfel Obligacyjny 4. Opera NGO Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty 5. Pioneer Funduszy Globalnych Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Subfundusz Pioneer Dochodu i Wzrostu Rynku Japońskiego Subfundusz Pioneer Dochodu i Wzrostu Regionu Pacyfiku Subfundusz Pioneer Dochodu i Wzrostu Rynku Chińskiego 6. Pioneer Zabezpieczony Rynku Polskiego Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty 7. Superfund Trend Podstawowy Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty 8. PZU Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Ochrony Majątku 9. PZU Specjalistyczny Fundusz Inwestycyjny Otwarty Funduszy Zagranicznych PZU Subfundusz Zrównoważony Zagraniczny PZU Subfundusz Akcji Zagraniczny PZU Subfundusz Wielu Klas Aktywów PZU Subfundusz Stabilnego Wzrostu Zagraniczny 10

11 Tabela 5. Typy funduszy FIZ, które uzyskały zezwolenie KNF w 2006 r. szczególne typy funduszy fundusze sekurytyzacyjne fundusze aktywów niepublicznych fundusze publiczne 1. Secus Pierwszy Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Spółek Niepublicznych fundusze niepubliczne 1. Sekura Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 2. EGB Podstawowy Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 3. GE Debt Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny 4. Allianz - Euler Hermes Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 5. Prokulus Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 6. BISON Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 7. Ultimo Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny 8. Focus Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 9. Purple 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny Fundusze sektora nieruchomości: 1. Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Sektora Nieruchomości 1 2. City Living Polska Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Aktywów Niepublicznych 3. Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Sektora Nieruchomości 2 Fundusze venture capital: 4. Meritum Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 5. Sezam VI Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Aktywów Niepublicznych 6. St. Paul's Investments Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 7. Armada Investments Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 8. CC1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Fundusze funduszy zagranicznych: 1. KBC Plus Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 2. KBC Elita II Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 3. KBC Index Światowych Nieruchomości Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 4. KBC Finansowy Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 5. KBC Atlantycki Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 6. KBC Dalekowschodni Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 1. EGB - Skarbiec BIS Powiązany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 2. EGB - Skarbiec Powiązany Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 3. Opera Aida Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 4. Opera II Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 5. Opera III Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 6. Sezam V Fundusz Inwestycyjny Zamknięty pozostałe Fundusze ze strategią zabezpieczania portfela: 7. PKO/CREDIT SUISSE Bezpieczna Lokata 1 - Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 8. BPH Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Bezpieczna Inwestycja 4 9. BPH Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Bezpieczna Inwestycja BPH Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Dochodowych Surowców 11. BPH Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Bezpieczna Inwestycja 6 Fundusze surowcowe: 12. Investor Gold Fundusz Inwestycyjny Zamknięty 11

12 Analizując udział poszczególnych TFI w rynku funduszy inwestycyjnych należy zauważyć, że mimo stale rosnącej liczby towarzystw funduszy inwestycyjnych rynek ten, podobnie zresztą jak europejski rynek funduszy inwestycyjnych, jest mocno skoncentrowany. Pomimo iż udział trzech największych towarzystw w całym rynku (PIONEER PEKAO TFI S.A., BZ WBK AIB TFI S.A. oraz ING TFI S.A.) z roku na rok sukcesywnie maleje, ciągle kształtuje się on na wysokim poziomie 53,67% (dla porównania w III kw roku sięgał on ponad 55,53%). Można zaobserwować wyraźną dominację jednego towarzystwa funduszy inwestycyjnych - PIONEER PEKAO TFI S.A., którego udział w rynku na koniec III kw r. wyniósł 24,89%. Tak znaczący udział w rynku wynika z tego, że towarzystwo ma największe doświadczenie na polskim rynku funduszy inwestycyjnych, gdyż istnieje od początku istnienia tego rynku w Polsce, a także dysponuje rozbudowaną siecią dystrybucji. Udział poszczególnych TFI mierzony wartością aktywów netto (na koniec III kw roku) prezentuje poniższy wykres. Wykres 6. Udział poszczególnych towarzystw funduszy inwestycyjnych w Polsce w III kwartale 2006 r. (w%) GTFI S.A. 0,295% ING TFI S.A. 12,374% Millennium TFI S.A. 3,025% PKO TFI S.A. 7,985% Skarbiec TFI S.A. 3,919% TFI Allianz Polska S.A. 1,156% DWS Polska TFI S.A. 2,586% CU Polska TFI S.A. 1,767% Legg Mason TFI S.A. 3,234% TFI SKOK S.A. 0,434% Union Investment TFI S.A. 4,290% BZ WBK AIB TFI S.A. 16,410% Opera TFI S.A. 0,629% Inne 5,926% Superfund TFI S.A. 0,059% Investors TFI S.A. 0,068% BPH TFI S.A. 7,442% AIG TFI S.A. 0,953% SEB TFI S.A. 2,051% KBC TFI S.A. 4,383% Pioneer Pekao TFI S.A. 24,888% Copernicus Capital TFI S.A. 0,441% Intrum Justitia TFI S.A. 0,005% TFI PZU S.A. 1,607% GE Debt Management TFI S.A. 0,001% 12

13 II. Główne przedmioty lokat funduszy inwestycyjnych. Tabela 6. Lokaty funduszy inwestycyjnych w I półroczu 2006 r. Wyszczególnienie OGÓŁEM FIO SFIO FIZ w mln zł Akcje , , ,8 887,5 Prawa do akcji 72,9 66,2 2,7 4,0 Prawa poboru 181,0 160,6 8,4 12,0 Kwity depozytowe 172,3 169,4 2,9 - Listy zastawne 795, ,3 - Dłużne papiery wartościowe , , , ,9 Obligacje, w tym: skarbowe polskie samorządów terytorialnych korporacyjne Bony skarbowe Bony pieniężne Inne dłużne papiery wartościowe , ,0 137, , ,3 714,0 768, , ,6 50, , ,2 714,0 584, , ,7 86, ,4 29,4-183, , ,7-92,4 Instrumenty pochodne 79,2 62,9 2,3 14,0 Udziały w spółkach z o.o. 218, ,1 Certyfikaty inwestycyjne Jednostki uczestnictwa 59,8-59,8 - Tytuły uczestnictwa emitowane przez instytucje wspólnego inwestowania mające siedzibę za granicą 18, ,1 8,3 481, ,2 Wierzytelności 310, ,0 Weksle 10, ,2 Depozyty 524,6 230,4 132,3 161,9 Waluty 8,1 7,2 0,8 0,1 Pozostałe lokaty 200,9 200,9 - - LOKATY RAZEM , , , ,9 Źródło: Wyniki finansowe towarzystw i funduszy inwestycyjnych w I półroczu 2006 roku, GUS, 25 październik 2006, Głównym przedmiotem lokat funduszy inwestycyjnych są niezmiennie dłużne papiery wartościowe (a wśród nich obligacje skarbowe polskie) oraz akcje, przy czym w przypadku funduszy FIZ fundusze te inwestowały również znaczne środki w tytuły uczestnictwa emitowane przez instytucje wspólnego inwestowania mające siedzibę za granicą. W porównaniu do I półrocza 2005 r. fundusze FIO zwiększyły wartość swoich lokat w akcje (o około 180 %), listy zastawne (o około 80%) i dłużne papiery wartościowe (o około 40%) oraz znacznie w kwity depozytowe (o ponad 2 120%), a bardzo znacznie w prawa poboru (o ponad %). Fundusze SFIO z kolei zwiększyły wartość swoich lokat w akcje (o około 49%), dłużne papiery wartościowe (o ponad 19%) i listy zastawne (wzrost o około 15%) oraz bardzo znacznie w prawa poboru (wzrost o około 840%). Zarówno fundusze FIO jak i SFIO zwiększyły wartość swoich lokat w tytuły uczestnictwa emitowane przez instytucje wspólnego inwestowania mające siedzibę za granicą, a zmniejszyły wartość swoich lokat w prawa do akcji. W odniesieniu do funduszy FIZ należy zauważyć, mając na względzie lata 13

14 ubiegłe, iż fundusze te rozpoczęły dokonywanie lokat w wierzytelności i weksle. Natomiast żaden fundusz nie dokonał lokat w certyfikaty inwestycyjne. III. Wyniki finansowe funduszy inwestycyjnych. Na koniec I półrocza 2006 r. fundusze zarejestrowały 2816,4 mln certyfikatów inwestycyjnych i jednostek uczestnictwa (1647,3 mln sztuk przed rokiem). Przychody z lokat wzrosły do 1598,9 mln zł, tj. o 52,0 %. Koszty funduszy zwiększyły się blisko 2-krotnie i osiągnęły wartość 1046,7 mln zł. Po uwzględnieniu wartości kosztów pokrywanych przez towarzystwo (1,4 mln zł) przychody z lokat netto funduszy wyniosły 553,6 mln zł (wzrost o 9,5%). W I półroczu 2006 r. fundusze zrealizowały 390,5 mln zł zysku ze zbycia lokat (spadek o 30,5%) i osiągnęły 1281,4 mln zł zysku z wyceny lokat (wzrost o 25,9%). W efekcie fundusze wypracowały 2225,5 mln zł zysku z operacji wobec 2084,8 mln zł przed rokiem. Na wynik ten złożył się zysk wykazany przez 176 funduszy (2456,8 mln zł) i strata poniesiona przez 44 fundusze (231,3 mln zł). Udział funduszy inwestycyjnych otwartych w zysku wypracowanym przez wszystkie fundusze łącznie wzrósł o 3,6 pkt do 87,2%. Udział funduszy specjalistycznych otwartych i funduszy inwestycyjnych zamkniętych w zysku z operacji zmniejszył się odpowiednio o 1,3 pkt (do 10,2%) i 2,3 (do 2,6%). IV. Aktywa funduszy inwestycyjnych. Obecnie obserwuje się dynamiczny rozwój rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce, zarówno pod względem liczby podmiotów na nim działających, jak i wartości aktywów przez nie zarządzanych. Wartość aktywów oraz wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych w latach 1999 III kwartał 2006 przedstawia poniższy wykres. Wykres 7. Aktywa ogółem oraz aktywa netto (w mln PLN) funduszy inwestycyjnych w latach III kw , , , ,59 wartość aktywów , , , , , , , , , , , , III kw aktywa netto (w mln PLN) aktywa ogółem (w mln PLN) rok Z powyższego wykresu wynika, że wartość aktywów netto zgromadzona przez polskie fundusze inwestycyjne na koniec III kwartału 2006 roku wyniosła tys. zł, co w porównaniu z analogicznym okresem 2005 roku oznacza ponad 59% wzrost wartości tych 14

15 aktywów. Rozpatrując to pod względem formy prawnej funduszy inwestycyjnych, warto wskazać, iż największym przyrostem aktywów netto charakteryzowały się fundusze inwestycyjne zamknięte (wzrost o 138,94%), następnie specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (76,22%), a najmniejszy przyrost aktywów netto odnotowały fundusze inwestycyjne otwarte (52,55%). Analizując z kolei, strukturę aktywów netto, którą przedstawia poniższy wykres, można stwierdzić, że największy udział w rynku funduszy inwestycyjnych (81,70% na koniec III kw roku oraz 85,17% na koniec III kw roku) posiadały fundusze inwestycyjne otwarte, mimo iż odnotowały w tym okresie najmniejszy procentowy wzrost aktywów netto. Tak znaczący udział tego typu funduszy wynika przede wszystkim z szerokiego grona inwestorów, do których kierowany jest ten rodzaj funduszu oraz, że jednostki uczestnictwa tych funduszy charakteryzują się wysoką płynnością, a same fundusze inwestycyjne otwarte cechują się w najwyższym spośród wszystkich rodzajów funduszy poziomem bezpieczeństwem inwestycji. Zdecydowanie mniejsze aktywa posiadają nadal w rozpatrywanych latach specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte oraz fundusze inwestycyjne zamknięte, które na koniec III kw roku zgromadziły odpowiednio tys. zł oraz tys. zł. Wykres 8. Struktura aktywów netto funduszy inwestycyjnych (w %) w Polsce według kryterium formy prawej w latach ,00% wartość aktywów netto (w %) 80,00% 60,00% 40,00% 85,17% 81,70% 20,00% 0,00% 10,09% 11,18% 4,74% III kw III kw ,12% FIO SFIO FIZ 15

16 VI. Dystrybutorzy. Tabela 7. Liczba podmiotów prowadzących dystrybucję funduszy inwestycyjnych w 2006 r. Forma prawna podmiotów prowadzących dystrybucję Ilość podmiotów prowadzących dystrybucję bank 75 biuro/dom maklerski 19 S.A.* 6 Sp. z o.o. 24 os. fizyczna prowadząca działalność gospodarczą 1 SUMA 125 * spółki akcyjne niebędące bankami lub domami maklerskimi Wśród ogólnej liczby dystrybutorów znacznie wyróżniają się banki, które posiadają najwięcej zezwoleń na prowadzenie tej działalności oraz spółki z o.o., które wykazywały w roku 2006 rosnące zainteresowanie pośredniczeniem w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Znaczna część podmiotów posiadających zezwolenie na dystrybucję jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych to podmioty, które zbywają i odkupują jednostki uczestnictwa tylko kilku lub kilkunastu funduszy inwestycyjnych. Jedynie takie podmioty jak BRE Bank S.A., Bankowy Dom Maklerski PKO BP S.A., Centralny Dom Maklerski Pekao S.A., Investment Fund Managers Sp. z o.o., Expander Sp. z o.o., Open Finance Sp. z o.o. pośredniczą w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa ponad 60 funduszy inwestycyjnych. Ponadto można stwierdzić, że sieć dystrybucyjna na krajowym rynku funduszy inwestycyjnych ma raczej strukturę zamkniętą, a to z uwagi na fakt, iż TFI oferują swoje fundusze za pośrednictwem podmiotów z grupy (banków, domów maklerskich). Bardzo często spotyka się sytuację, w której w danym banku dostępne są jednostki uczestnictwa funduszy tylko jednego TFI, pochodzącego z danej grupy kapitałowej. Stanowi to znaczną barierę dostępności funduszy innych TFI, co szczególnie jest widoczne w mniejszych miejscowościach, gdzie działa np. tylko jeden lub dwa banki. W efekcie potencjalni inwestorzy mają ograniczone możliwości inwestycyjne. Wykres 9. Dystrybutorzy (udział w rynku wg. liczby dystrybuowanych funduszy) 12% 5% do 20 funduszy od funduszy 12% od funduszy powyżej 60 funduszy 71% 16

17 VI. Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce na tle UE. Na koniec III kwartału 2006 roku wartość aktywów netto funduszy inwestycyjnych krajów zrzeszonych w European Fund and Asset Management Association (EFAMA) wyniosła mln euro, dla porównania na koniec III kwartału 2005 roku wartość tych aktywów wyniosła mln euro. Należy w tym miejscu wskazać, że przy prezentacji danych dotyczących rynku europejskiego uwzględniono fundusze klasyfikowane jako UCITS oraz non-ucits. Poniższa tabela zawiera wartości aktywów netto funduszy inwestycyjnych w poszczególnych państwach europejskich w latach Tabela 8. Wartości aktywów netto funduszy inwestycyjnych w Europie w latach (wg. przyrostu WAN). Miejsce Kraj WAN w III kw (w mln euro) WAN w III Kw (w mln euro) Przyrost WAN (w %) Udział w III kw (w %) 1. Polska ,69 0,29 2. Szwajcaria ,02 2,00 3. Szwecja ,74 1,76 4. Finlandia ,40 0,76 5. Irlandia ,33 9,45 6. Norwegia ,84 0,49 7. Wielka Brytania ,72 9,99 8. Luxemburg ,74 23,85 9. Węgry ,26 0, Lichtenstein ,94 0, Dania ,47 1, Belgia ,91 1, Czechy ,12 0, Francja ,24 19, Holandia ,72 1, Hiszpania ,76 3, Portugalia ,05 0, Słowacja ,68 0, Niemcy ,93 13, Austria ,54 2, Włochy ,74 5, Grecja ,33 0, Turcja ,56 0,19 Źródło: Trends in the European Investment Fund Industry in the Third Quarter of 2005, EFAMA, December 2005, No 27, s. 7 oraz Trends in the European Investment Fund Industry in the Third Quarter of 2006, EFAMA, December 2006, No 27, s. 7, Aktywa netto polskich funduszy inwestycyjnych stanowiły na koniec III kwartału 2006 roku 0,29% całkowitej wielkości aktywów netto funduszy inwestycyjnych w Europie. Dla porównania w analogicznym okresie 2005 roku udział ten kształtował się na poziomie 0, 21%. Mimo niewielkiego udziału rynku polskiego w rynku europejskim, należy wskazać iż Polska odnotowała w rozpatrywanym okresie największy przyrost aktywów netto wynoszący 17

18 56,69%. Dla porównania aktywa netto wszystkich rozpatrywanych funduszy europejskich wzrosły jedynie o 14,56%. Europejski rynek funduszy inwestycyjnych cechuje się stosunkowo silną koncentracją udział w rynku trzech państw o największej wartości aktywów netto, tj. Luksemburga, Francji oraz Niemiec wyniósł na koniec III kwartału 2006 roku 57,51%. Poziom ten utrzymuje się na zbliżonym (wysokim) poziomie, o czym świadczy poziom tego udziału w analogicznym okresie roku poprzedniego na poziomie 57,73%. Na dzień sporządzenia niniejszego raportu do Rejestru funduszy zagranicznych, prowadzonego przez KNF na podstawie art. 263 Ustawy, wpisane były 34 fundusze zagraniczne oraz 290 subfunduszy działających w ramach większości z w/w funduszy. VI. Prognozy na Biorąc pod uwagę występującą w 2006 r. tendencję do tworzenia funduszy typu parasolowego oraz aktualnie złożone w KNF wnioski TFI, można przypuszczać, że w 2007 r. przybędzie tego typu funduszy na rynku. W roku 2007 należy się również spodziewać wzrostu liczba funduszy FIZ (emitujących niepubliczne certyfikaty inwestycyjne) i SFIO, głównie z uwagi na niesłabnące zainteresowanie inwestorów funduszami dedykowanymi. Jednocześnie rok 2006 pokazał, że na rynku funduszy inwestycyjnych jest duży popyt na fundusze z ochroną kapitału (tak o konstrukcji FIZ jak FIO i SFIO) i że fundusze tego typu są w stanie zgromadzić znaczne aktywa. Można założyć więc, że w 2007 roku będzie przybywać funduszy o takiej konstrukcji. 18