KONCEPCJE I PRAKTYKI WYCHOWANIA (A) podstawowe pojęcia

Transkrypt

1 KONCEPCJE I PRAKTYKI WYCHOWANIA (A) podstawowe pojęcia 1. Czym jest edukacja? 2. Jakie procesy składają się na edukację? 3. Czym jest wychowanie? 4. Porównaj dwie definicje wychowania. 5. Wychowanie jako proces. 6. Wychowanie a socjalizacja. 7. Wychowanie a nauczanie. 8. Wychowanie a pseudowychowanie. 9. Pedagogika a pedagogia. 10.Wychowanie jako spotkanie osób. Po przeanalizowaniu prezentacji i tekstów student powinien odpowiedzieć na powyższe pytania.

2 EDUKACJA To ogół działań, procesów i warunków, które mają sprzyjać rozwojowi człowieka, a rozwój jest określany poprzez lepsze rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę własnych zachowań i większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych. (Kwieciński 1996) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

3 EDUKACJA to ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka (fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych i religijnych), czyniącym z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, zadomowioną w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji (Leksykon 2000) UZUPEŁNIENIE: Dziesięciościan edukacji, Zbigniew Kwieciński PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

4 WYCHOWANIE Świadomie organizowana działalność społeczna, oparta na stosunku wychowawczym między wychowankiem a wychowawcą, której celem jest wywoływanie zamierzonych zmian w osobowości wychowanka (Okoń 1998). Byt społeczny, będący wytworem przynajmniej dwóch osób, pomiędzy którymi zachodzi relacja wyrażająca się w przekraczaniu przestrzeni międzypodmiotowej za pomocą obranej formy kontaktu, w ramach którego podmiot wychowujący (działający) kierując się powszechnie uznanym dobrem umożliwia podmiotowi wychowywanemu (doznającemu) osiągnąć wzrost własnej tożsamości (Tchorzewski). Wspólna wędrówka wychowanka i wychowawcy ku horyzontowi prawdy, dobra, piękna (Gadacz). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

5 WYCHOWANIE jest formowaniem, kształtowaniem, zmienianiem czyjejś osobowości, spowodowaniem czy wyzwalaniem w niej pożądanych zmian (Konarzewski 1987). jest profesjonalnym, świadomym, celowym utrzymaniem, doskonaleniem i rozwijaniem pozytywnych oraz funkcyjnych możliwości człowieka, jego funkcji psychicznych, procesów i cech osobowości (Zelina 2004). jest przygotowywaniem do zadań i ról życiowych, czyli zamierzoną pomocą w socjalizacji osoby (Muszyński 1974) jest czynnością gwarantującą w społeczeństwie przekaz kapitału duchowego z pokolenia na pokolenie. Jej istotą jest przekaz w rodzinie już od najwcześniejszego wieku dzieci wzorców i norm postępowania, rytuałów komunikacyjnych, nawyków higienicznych i tym podobnych (Prucha 2000). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

6 WYCHOWANIE jest zamierzonym i świadomym oddziaływaniem na człowieka, współtworzącym jego osobową indywidualność (Cichoń 1981). jest wprowadzaniem drugiej osoby w wartościowy sposób życia, które liczy się z nią jako wartością, umożliwia jej pełną samorealizację oraz odwołuje się do wszystkich jej społecznie i biologicznie uformowanych sił dla jej wyrażenia się w świecie, a może i dla spełnienia w nim jej powołania (Ruciński 1988). jest to praca z człowiekiem i nad człowiekiem przy jego aktywnym współudziale, jako osobą, która znajduje się w stanie dojrzewania i rozwoju (Tischner 1981). jest szczególną relacją międzyludzką, w której podmiotem i zarazem przedmiotem czynów wychowujących jest osoba (Nowak 1999). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

7 WYCHOWANIE Trzy znaczenia: wszelkie nieintencjonalne działanie społeczne jakoś formujące człowieka (znaczna część naukowców zamiast o wychowaniu w tym znaczeniu mówi o socjalizacji) wszelkie działanie podejmowane intencjonalnie w celu formowania człowieka działania podejmowane intencjonalnie w celu formowania tych aspektów osobowości człowieka, które związane są z wartościami i emocjami, a więc na przykład kształtowanie postaw w stosunku do innych ludzi, różnych obiektów, idei abstrakcyjnych i samego siebie PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

8 WYCHOWANIE TO DZIAŁANIE ŚWIADOME I CELOWE Wszelkie nieintencjonalne wpływy otoczenia nazywamy raczej socjalizacją, albo spontaniczną socjalizacją. SOCJALIZACJA: proces kształtowania mentalności, postaw i działań ludzi przez społeczeństwo. SOCJALIZACJA WYPRZEDZAJĄCA: naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w których chcielibyśmy zostać zaakceptowani. UZUPEŁNIENIE: Wychowanie, Bogusław Śliwerski; Pseudowychowanie w szkole, Bogusław Śliwerski; Wychowanie jako spotkanie osób,tadeusz Gadacz PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

9

10 Wychowanie jako proces ujęcie podkreślające kontekst czasu, a także etapowość i systemowość.

11 Cele wychowania pożądane i oczekiwane zmiany, jakie pod wpływem respektowania odpowiednich metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci poglądów, postaw, nawyków oraz innych cech osobowości (Okoń).

12 Metoda wychowania powtarzane czynności zmierzające do celu (K. Konarzewski) lub podstawowe sposoby konsekwentnego i możliwie najbardziej skutecznego postępowania zmierzające do realizacji określonego celu (A. Kamiński).

13 Grupy metod wychowania: metody bezpośrednie, metody pośrednie, metody informacyjno-perswazyjne, metody modelowania-wzorowania, metody stosujące indukcję i dedukcję, ewaluacja.

14 Strategie wychowawcze: ogólne założenia dotyczące postępowania wychowawczego wynikające z określonej (deklarowanej) koncepcji wychowania, zachowania nauczycieli i wychowawców związane z realizacją dominującej orientacji w procesie wychowania.

15 Techniki wychowania: bliżej skonkretyzowane sposoby postępowania wychowawczego, czyli są one bardziej szczegółowym, a niekiedy wręcz drobiazgowym opisem metody wychowania, ukazując praktyczne zastosowanie w działalności wychowawczej.

16 Zasada wychowania: uporządkowany i dający się ściśle wyznaczyć układ najogólniej sformułowanych prawidłowości w sferze postępowania wychowawczego.

17 Dziedziny wychowania: wychowanie fizyczne, zdrowotne, umysłowe, moralne, estetyczne, społeczne, państwowe, patriotyczne, religijne

18 Podstawowe środowiska wychowawcze: rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza Środowisko wychowawcze: część środowiska społecznego i kulturowego, która wywiera wpływ na wytwarzanie się trwałych postaw (Szczepański) Złożony układ powtarzających się lub względnie trwałych sytuacji (Pieter)

19 Margines kreatywnej spontaniczności: elementy systemu wychowawczego nie są dane raz na zawsze w gotowej postaci i nie wszystko w nich zawarte jest ostatecznie zdefiniowane oraz w takiej postaci zalecane do stosowania. Sytuacje wychowawcze są niepowtarzalne.

20 KSZTAŁCENIE To ogół czynności i procesów umożliwiających ludziom poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również możliwie wszechstronny rozwój sprawności fizycznych i umysłowych, zainteresowań i zdolności... PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

21 NAUCZANIE Planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych, trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przekazywania wartości i działań praktycznych (W. Okoń). UCZENIE SIĘ Proces, w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianie formy wcześniej nabyte (W. Okoń). PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

22 PEDAGOGIKA To nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza, mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młodego pokolenia - w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, system wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój (Okoń). PEDAGOGIKA=DYDAKTYKA+TEORIA WYCHOWANIA Pedagogika to dyscyplina naukowa (lub dziedzina wiedzy) o procesach edukacyjnych i dyskursach edukacyjnych, czyli zadaniem jej jest wytwarzanie wiedzy o całokształcie praktyki edukacyjnej minionej i aktualnej. Obiektem badań tak rozumianej pedagogiki są więc pedagogie we wszystkich swoich znaczeniach (Hejnicka-Bezwińska) PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

23 PEDAGOGIA sztuka skutecznego wywierania wpływu na dzieci i młodzież dla zrealizowania określonych celów edukacyjnych ( uprawa ludzkiego ducha ) paradygmat edukacyjny, który może występować w postaci 1/ doktryny pedagogicznej, 2/ideologii edukacyjnej, 3/ ukrytego programu wychowania względnie trwały i spójny zbiór praktyk edukacyjnych, poprzez które jednostka przyswaja sobie (lub rozwija dotychczas istniejące) formy postępowania, wiedzy, umiejętności i kryteria ich oceny, przejmując je od kogoś (lub czegoś), kogo uznaje za stosownego ich dostarczyciela (przekaziciela) i ewaluatora PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE

24 PARADYGMAT dostarcza modelowych rozwiązań uprawiającym daną dyscyplinę naukową lub typ nauk (model nauki i naukowości) i obejmuje: 1) zbiór przyjętych założeń, 2) zbiór podstawowych teorii i twierdzeń opisujących i wyjaśniających rzeczywistość lub jej fragment (np. edukację), 3) instrumentarium badawcze, 4) zastosowania osiągniętych wyników badań (T. S. Kuhn). Współczesna pedagogika dopuszcza współistnienie wielu paradygmatów naukowych. przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie, doktrynie itp. PODSTAWOWE POJĘCIA PEDAGOGICZNE