ISBN Recenzent prof. dr hab. JÓZEF ORCZYK, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
|
|
- Weronika Piotrowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1
2 Recenzent prof. dr hab. JÓZEF ORCZYK, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Redakcja: dr hab. inż. MAGDALENA K. WYRWICKA, prof. nadzw. dr inż. ARKADIUSZ BOROWIEC, dr inż. PAULINA GOLIŃSKA, dr inż. AGNIESZKA GRZELCZAK Projekt okładki MAREK DERBICH Opracowanie komputerowe EMILIA KOZŁOWSKA Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechniany za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. Monografia stanowi raport podsumowujący zadanie szóste (pt. Raport końcowy ) projektu Foresight»Sieci gospodarcze Wielkopolski«scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę, współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (UDA POIG /09). Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. ISBN Copyright by Politechnika Poznańska, Poznań 2011 WYDAWNICTWO POLITECHNIKI POZNAŃSKIEJ Poznań, pl. M. Skłodowskiej-Curie 2 tel. (61) , faks (61) office_ed@put.poznan.pl, Wydanie I Nakład: 1000 egzemplarzy Egzemplarz bezpłatny Druk i oprawa: Zakład poligraficzny Tomasza Kędziory Murowana Goślina, ul. Przemysłowa 6
3 SPIS TREŚCI Wstęp Magdalena K. Wyrwicka Sieci gospodarcze Wielkopolski Magdalena K. Wyrwicka Wprowadzenie Mechanizmy sieciowe Sieć jako podstawa kooperacji Wybrane wyniki badań dotyczących skłonności do kooperacji Wybrane wyniki badań dotyczących poziomu integracji klastrów w Wielkopolsce Sieci gospodarcze a transformacja wiedzy Konkluzja Transfer wiedzy w koncernach high-tech Krzysztof Kubiak Wprowadzenie Koncerny high-tech Inicjatywy usprawniające transfer wiedzy w koncernach high-tech Podsumowanie Przesłanki rozwojowe Innowacyjnej Wielkopolski Łukasz Hadaś, Magdalena K. Wyrwicka Wprowadzenie Miejsce procesu transformacji wiedzy w rozwoju Wielkopolski Uwarunkowania transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych analiza przyczynowo-skutkowa Analiza siły oddziaływania Ścieżka kształtowania efektywności transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych Konkluzja Opinie eksperckie na temat rozwoju regionu Leszek Pacholski, Marek Fertsch, Teresa Łuczka, Magdalena K. Wyrwicka Problemy budowania scenariuszy transformacji wiedzy wspomagających innowacyjną Wielkopolskę Leszek Pacholski Opinia w sprawie perspektyw rozwojowych Wielkopolski Marek Fertsch Opinia o przewidywanym rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Wielkopolsce Teresa Łuczka Opinia o potrzebie endogennego budowania kapitału społecznego Magdalena K. Wyrwicka... 61
4 4 Spis treści 5. Scenariusze transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych synteza Arkadiusz Borowiec, Paulina Golińska, Agnieszka Grzelczak Wprowadzenie Scenariusz optymistyczny Scenariusz pesymistyczny (negatywny) Scenariusz prawdopodobny (umiarkowanego rozwoju) Podsumowanie Rekomendacje dla Wielkopolski Magdalena K. Wyrwicka, Ewa Badzińska, 85 Arkadiusz Borowiec, Paweł Przepióra 6.1. Wprowadzenie Matryca transformacji rozwojowej Regionu Wykorzystanie modelu kierowania do kreowania innowacyjnej Wielkopolski Bariery wprowadzania zmian Podsumowanie O Projekcie Magdalena K. Wyrwicka Członkowie Panelu Głównego Projektu Instytucje wspierające Projekt Realizatorzy Projektu Bibliografia Spis publikacji związanych z Projektem
5 WSTĘP Niniejsze opracowanie jest raportem podsumowującym projekt Foresight»Sieci gospodarcze Wielkopolski«scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę. Prace badawcze prowadzone były od października 2009 roku (w okresie 27 miesięcy) przez Zespół Realizatorów złożony przede wszystkim z pracowników Wydziału Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Efektem projektu są, dostępne także w wersji elektronicznej na stronie internetowej opracowania: 1) które ukazały się nakładem Wydawnictwa Politechniki Poznańskiej pod redakcją naukową M.K. Wyrwickiej: Analiza sytuacji Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych, 2010 (s. 354). Tendencje rozwojowe Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych, 2010 (s. 432). Raport z badań metodą Delphi do projektu Foresight»Sieci Gospodarcze Wielkopolski«scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę, 2011 (s. 189). Budowa scenariuszy transformacji wiedzy wspierających innowacyjną Wielkopolskę. tom I, Badania uzupełniające, 2011 (s. 292). Budowa scenariuszy transformacji wiedzy wspierających innowacyjną Wielkopolskę. tom II, 2011 (s. 289). 2) szczegółowych raportów: P. Pawlewski, Ł. Hadaś, G. Klimarczyk, K. Werner, M.K. Wyrwicka, Raport z symulacji procesu transformacji wiedzy do projektu Foresight»Sieci Gospodarcze Wielkopolski «scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę, B. Mroczek, K. Werner, M. Leitgeber, M.K. Wyrwicka, Raport z badań ankietowych dotyczących metod i mediów komunikacyjnych w przekazie wiedzy do projektu Foresight»Sieci Gospodarcze Wielkopolski«scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę, 3) na płytach CD zawierające zestawienia wyników badań metodą delficką opracowane przez M. Leitgebera: Oceny ekspertów z rundy 3 dla stanu na rok 2010, Oceny ekspertów dla prognoz stanu na rok Dokumentują one wszystkie prace wykonane na rzecz Projektu i stanowią bazę dla niniejszego raportu.
6 6 Wstęp W pracach nad Projektem zrealizowano klasyczny scenariusz działań o charakterze foresight, przewidując następujące etapy prac: 1) analizy (ilościowe, jakościowe), dotyczące stanu obecnego i tendencji, 2) budowa modelu (sieć zależności, model procesu kierowania), 3) weryfikacja drogą konsultacji społecznych, 4) opracowanie założeń dotyczących implementacji (scenariusze, rekomendacje). Badania w projekcie Foresight»Sieci Gospodarcze Wielkopolski«scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę dotyczyły funkcjonowania sieci gospodarczych Wielkopolski i koncentrowały się na relacjach, uwarunkowaniach i okolicznościach tworzenia więzi sieciowych w oparciu o przekaz, dystrybucję, rozpowszechnianie i transformację wiedzy w Regionie. Poszukiwano przesłanek, które będą sprzyjać poprawie innowacyjności Wielkopolski. Już podczas tworzenia założeń realizacyjnych dostrzeżono, że sieci gospodarcze ze względu na ich społeczny kontekst oraz liczne powiązania z otoczeniem nie mogą być rozpatrywane jako wyizolowana całość. Dlatego też wszystkie prace badawcze prowadzono w odniesieniu do Wielkopolski, z uwzględnieniem uwarunkowań polskich, europejskich, a nawet globalnych. Metodykę badawczą wykorzystaną podczas realizacji Projektu przedstawiono na rysunku 1. Prace nad Projektem prowadzono z wykorzystaniem metod foresight 1, których istotą jest proces aktywnego, zbiorowego kreowania przyszłości w oparciu o oczekiwania lub przewidywania różnych zainteresowanych stron. Istotne są alternatywne wizje rozwoju oraz zapobiegliwe przygotowania na ewentualne zdarzenia lub potrzeby w przyszłości. W badaniach typu foresight preferuje się podejście zorientowane na przyszłość, określające priorytety działań dla decydentów. Istotne jest rozpoznawanie elementów sprawczych i rozważania nad ich siłą, kierunkiem oraz okresem oddziaływania, a także przewidywanie przyszłych problemów, wskazywanie barier i zapobiegliwe przygotowywanie metod postępowania z nimi w związku z realizacją wspólnej koncepcji rozwoju. W Projekcie przyjęto, że rozwój regionu, jako pozytywna przemiana jakościowa, w sytuacji nieprzewidywalnych zmian otoczenia, powinien opierać się na istniejących, lub realnie możliwych do pozyskania zasobach, zaś kształtowanie przyszłości przez poszczególne podmioty gospodarcze lub regionalnych decydentów odbywa się zgodnie z założeniami teorii racjonalnych oczekiwań Thomasa J. Sargenta 2. 1 Terminem foresight po raz pierwszy posłużył się J.F. Coates w 1985 r., odnosząc go do badań przyszłości. Początkowo foresight był ściśle powiązany z prognozowaniem rozwoju technologicznego, a pod koniec XX wieku także gospodarczego i społecznego. 2 Laureat nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w Jego teoria racjonalnych oczekiwań opracowana w latach 70. XX wieku zakłada, że decyzje dotyczące działań podmiotów gospodarczych podejmowane są na podstawie wszystkich dostępnych informacji o uwarunkowaniach oraz o potencjalnych skutkach. Należy wiązać zmiany makroekonomiczne ze zmianami polityki gospodarczej. Głównym elementem gry między sferą polityki i gospodarki są oczekiwania względem przyszłości, które powinny być obiektem badań. Teoria ta wykorzystana została m. in. przez R.E. Lucasa (laureata nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii w 1995 roku).
7 M.K. Wyrwicka 7 Rys. 1. Metodyka prac realizowanych na rzecz projektu Foresight»Sieci gospodarcze Wielkopolski«scenariusze transformacji wiedzy wspierające innowacyjną gospodarkę. Źródło: opracowanie własne Percepcja przyszłości przyjmująca zwykle w badaniach foresight postać scenariuszy bazuje więc na diagnozie stanu istniejącego i ocenie potencjału rozwojowego, na zidentyfikowanych tendencjach zmian społeczno-ekonomicznych oraz systemowych w Regionie, a także na próbie identyfikowania mechanizmów uruchamianych decyzjami różnych grup interesów. Dlatego też w badaniach na rzecz Projektu podjęto najpierw próbę identyfikacji i analizy sytuacji Wielkopolski.
8 8 Wstęp Badania skoncentrowane na: zjawiskach sieciowania, dyfuzji innowacji, systemach kształcenia i doskonalenia zawodowego, funkcjonowaniu instytucji otoczenia biznesu oraz tożsamości Regionu, umożliwiły ocenę potencjału Wielkopolski. Województwo ma obecnie do zaoferowania wiele obszarów działalności gospodarczej gwarantujących sukces 3. Do wykorzystania jest przede wszystkim potencjał wytwórczy przedsiębiorstw, w tym także wielu sprywatyzowanych i obecnie prywatyzowanych. Poznań stolica regionu jest miastem akademickim, o najwyższym wskaźniku liczby studentów na jednego mieszkańca miasta w Polsce. Podkreślić należy fakt, że Wielkopolska niewiele straciła na swej atrakcyjności w okresie spowolnienia gospodarczego. Jest regionem, w którym efekty kryzysu są stosunkowo mało odczuwalne. Z badań przeprowadzonych na rzecz Projektu wynika, że Region ma tożsamość, która kreuje jego neutralną reputację i neutralny wizerunek w otoczeniu i wśród mieszkańców. Taka sytuacja ułatwia wprowadzanie zmian. Na podstawie danych statystycznych, porównując wartości uśrednione dla wszystkich regionów Polski, województwo wielkopolskie oceniane jest gorzej od innych w zakresie wydatków na badania i rozwój 4 oraz liczności kadry związanej z nauką i technologią. Analizy strategiczne PEST 5 i SWOT 6, zrealizowane na podstawie danych analitycznych zgromadzonych na potrzeby Projektu, wykazały istnienie sprzyjających warunków do rozwoju transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych Wielkopolski. Badania wskazują, że istnieje duży potencjał zarówno wewnętrzny 7 jak i zewnętrzny do podjęcia proinnowacyjnej strategii rozwojowej opartej przede wszystkim na: 3 W. Ratajczak i in. (2008) w Scenariuszach rozwoju Wielkopolski 2020 i 2050 przewiduje następujące centra rozwoju gospodarczego regionu: zielone płuca Wielkopolski, centrum rozwoju innowacji, obszar energii i energii odnawialnej, centrum zrównoważonego rolnictwa oraz duopolis nowoczesnego przemysłu maszynowego. 4 Przykładowo, pod względem liczby umów zawartych w ramach unijnego Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Wielkopolska jest wśród regionów Polski na drugim miejscu pod względem liczby zawartych umów (934, pierwsze mazowieckie 1 542), ale dopiero na piątym pod względem ich wartości (1 616 mln EUR, czwarte śląskie mln EUR przy 652 umowach) Rzeczpospolita Analiza PEST należy do grupy metod służących do badania makrootoczenia, której istotą jest określenie podstawowych obszarów, które mają i mogą mieć kluczowy wpływ na funkcjonowanie organizacji i jej przyszłą strategię działania. W metodzie PEST wyróżnia się następujące segmenty otoczenia: polityczno-prawne (Political) P, ekonomiczne (Economic) E, społeczno-demograficzne (Social) S, techniczne (Technological) T. 6 Założenia SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) były inspirowane koncepcją analizy pola sił, opracowaną przez K. Lewina w latach 50. XX wieku. SWOT służy zarówno do analizy zewnętrznego środowiska organizacji, to jest jej otoczenia dalszego (makro-otoczenia) i bliższego (konkurencyjnego), jak i do analizy jej potencjału, a w rezultacie do określenia strategii organizacji. Istotą analizy SWOT jest identyfikacja szans i zagrożeń pojawiających się w otoczeniu oraz silnych i słabych stron związanych z potencjałem organizacji, po to, aby poszukiwać synergii pomiędzy elementami otoczenia oraz potencjału. 7 Wielkopolanie są elastyczni, o czym świadczy zjawisko tzw. wielotożsamości, zależnej od środowiska, miejsca i czasu, w którym w danej chwili funkcjonuje jednostka lub grupa. Badania Pentor RI z 2009 roku, przeprowadzone na próbie Polaków w wieku 15+, pokazują, że w Wielkopolsce jest najwyższy w Polsce odsetek typów psychograficznych prezentujących postawę proinnowacyjną (58,5%).
9 M.K. Wyrwicka 9 działaniach państwa i władz Regionu sprzyjających swobodnemu rozwojowi i wykorzystywaniu wiedzy, pozytywnych oddziaływaniach Unii Europejskiej, istnieniu regionalnej strategii zakładającej transfer wiedzy pomiędzy partnerami w Regionie, lepszych od przeciętnych w Polsce wskaźnikach makroekonomicznych, dynamicznym rozwoju społeczeństwa informatycznego w Wielkopolsce. Wykorzystanie okazji tworzonych przez otoczenie będzie możliwe przede wszystkim dzięki istniejącemu potencjałowi wewnętrznemu Wielkopolski określonemu przez: silne jednostki regionalne wspomagające generowanie i transformację wiedzy, dobrą, zdecentralizowaną strukturę szkolnictwa wyższego, dostosowywanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy, wspieranie i tworzenie klastrów oraz liczne instytucje otoczenia biznesu sprzyjające pozyskiwaniu, rozpowszechnianiu, porządkowaniu i narastaniu wiedzy w Regionie. Badania tendencji rozwojowych Wielkopolski zrealizowane na rzecz Projektu stanowiły próbę ukazania działających w różnym horyzoncie czasu uwarunkowań transformacji wiedzy postrzeganej z punktu widzenia pojedynczej osoby, grupy, przedsiębiorstwa, sieci przedsiębiorstw i regionu. Analizując tendencje i megatrendy istotne dla rozwoju Regionu, opisano także zjawiska występujące w gospodarce narodowej, europejskiej i światowej, oddziałujące na potencjał Wielkopolski oraz procesy generowania, gromadzenia, przekazu, dyfuzji i transformacji wiedzy, a dotyczące tożsamości lokalnej, modelowych rozwiązań i standardów zarządzania, czy aktualnych potrzeb przedsiębiorców. Pokazano też szerszy kontekst rozwoju Regionu wynikający z teorii długich cykli gospodarczych. Dostrzeżono także potrzeby modyfikacji koncepcji zarządzania w związku ze zmianami pokoleniowymi (inne preferencje młodych Wielkopolan) oraz z europejskich i globalnych priorytetów związanych z koncepcją zrównoważonego rozwoju. Etap badań Delphi na rzecz Projektu opierał się na zbieraniu opinii ekspertów dotyczących oceny sytuacji w Regionie w roku 2010 i w perspektywie roku Prace polegały na przygotowaniu tez opisujących stany istotne z punktu widzenia rozwoju innowacyjności Regionu i na analizie ocen oraz ich uzasadnień lub komentarzy uzyskanych od ekspertów w trzech rundach pytań. Moderatorzy badania dołożyli wszelkich starań, by grupa Ekspertów reprezentowała różne środowiska zawodowe i wiekowe, jak również wywodziła się z różnych części Regionu. Stan na rok 2010 Eksperci ocenili raczej negatywnie. Tylko 10 spośród 37 sytuacji opisanych tezami uzyskało w roku 2010 ocenę dostateczną lub nieco wyższą 8. Może to świadczyć o powadze sytuacji, która stanowi punkt wyjścia do działań prorozwojowych w Wielkopolsce i podkreśla konieczność podjęcia pilnych prac na rzecz zmiany tego niekorzystnego stanu. Oceny sytuacji przewidywanej na rok 2030 są wysokie 8 Maksymalna nota średnia 3,63 (w skali 1-5, gdzie 1 oznacza, że stan opisany tezą się istotnie pogorszy, 2 pogorszy, 3 bez zmian, 4 poprawi się, 5 istotnie się poprawi) dotyczyła tezy 29 Dostępność Internetu.
10 10 Wstęp i zawarte są w przedziale od 4 do 6 9. Pokazuje to, że zdaniem 57 Ekspertów, podejmowane obecnie prace na rzecz rozwoju Regionu będą racjonalizowały istniejący system i sprzyjały kreowaniu nowej jakości w oparciu o istniejący potencjał Wielkopolski. Z analiz wynika, że pozytywnych ocen Ekspertów w odniesieniu do stanu w przyszłości nie determinowały pozytywne oceny teraźniejszości. Analiza krzyżowa tez Delphi, którą przeprowadza się w celu wskazania sytuacji najbardziej aktywnych (najsilniej oddziałujących na inne) i najbardziej reaktywnych (podatnych na wpływy) pokazała, że silnymi czynnikami sprawczymi są: występowanie wspólnych inicjatyw (administracji lokalnej, przedsiębiorców i badaczy), dopasowanie metod i programów kształcenia do potrzeb praktyki, poziom przygotowania nauczycieli i wykładowców, produkty regionalnych środowisk naukowych. Największą podatność na wpływy (reaktywność) wykazały wspólne inicjatywy gospodarcze. Wskazuje to na możliwość stymulowania rozwoju klastrów i innych form sieci gospodarczych w Regionie oraz na pozytywne oddziaływanie wspólnych przedsięwzięć realizowanych przez różne podmioty gospodarcze na rozpowszechnianie wiedzy. W ramach Projektu podjęto eksperyment, którego celem było szukanie odpowiedzi na pytanie czy procesy transformacji wiedzy są możliwe do zamodelowania i symulacji (z wykorzystaniem Witness Optimizer) w środowisku komputerowym oraz oceniano efektywność (tzn. długotrwałość, pracochłonność, skuteczność) realizacji funkcji zakupów dla systemu wspomaganego platformą internetową i bez wspomagania. Wyniki analiz potwierdzają, że systemy informatyczne umożliwiają dostęp, przyspieszają przekaz i ułatwiają archiwizację danych. Usprawniają one istotnie realizację standardowych czynności, ale obecnie nie mogą jeszcze zastąpić człowieka-specjalisty, dysponującego indywidualnym pakietem wiedzy eksperckiej, doświadczeń i sytuacyjnie, mądrze, kojarzącego fakty. Badania transferu wiedzy w koncernach high-tech wykazały, że wiedza przepływa w organizacji na zasadzie transakcji, a receptą na skuteczne zarządzanie wiedzą są indywidualne kompetencje osób. Dlatego też w ramach konsultacji społecznych przeprowadzono m.in. badania dotyczące metod i mediów komunikacyjnych wykorzystywanych w Regionie przez uczniów, studentów i pracowników 10. Opracowanie wyników tych badań umożliwiło wnioskowanie na temat przyszłych preferencji co do stosowania metod i mediów komunikacyjnych w przekazie wiedzy. Widoczne są bariery dotyczące tworzenia więzi społecznych na bazie współdziałania, chęci poszukiwania i przyswajania nowej wiedzy oraz woli samodoskonalenia się. 9 Skala 6-stopniowa od 1-6; ocena 4 oznaczała, że sytuacja w perspektywie roku 2030 nieznacznie się poprawi, ocena 5 poprawi się, ocena 6 wyraźnie się poprawi. 10 Obiektem badań były opinie respondentów (uczniów N = 898, studentów N = 1003 i pracowników N = 977) wyrażone w anonimowej ankiecie.
11 M.K. Wyrwicka 11 Niepokoi fakt relatywnie niewielkiej skłonności młodzieży do wspólnego zgłębiania wiedzy i uczestniczenia w zajęciach dodatkowych (rozwijanie zainteresowań). Prawie 80% ankietowanych studentów nie korzysta z czytelni częściej niż raz na miesiąc, zaś ponad 87% nie korzysta z biblioteki i z katalogów elektronicznych częściej niż raz na tydzień. Wykorzystanie e-learningu do szkolenia pracowników jest znikome prawie 60% wskazań dotyczy odpowiedzi wcale, a ponad 12% bardzo rzadko. Oznacza to, że istnienie sieci teleinformatycznych i dostępność w nich nawet gotowych do wykorzystania materiałów nie niweluje bariery motywacji do zgłębiania dostępnej i kreowania nowej wiedzy. Nie bez znaczenia jest też system oświaty, który oprócz przekazu wiedzy zapewnić powinien niezbędne w życiu społecznym i zawodowym spektrum kompetencji związanych z pracą zespołową, aktywnym słuchaniem czy komunikowaniem się. Z badań wynika, że pracownicy z wyższym stażem są bardziej samodzielni, mniej angażują kierownictwo, służą pomocą koleżankom i kolegom. W związku z tym rodzą się pytania o zasadność prowadzonej obecnie przez wiele firm i instytucji polityki zwalniania pracowników 50+ lub wymiany pracowników, którzy przepracowali w jednym miejscu kilka lat pod pretekstem wypalenia zawodowego. Mimo wynikającego z prezentowanych badań uprzywilejowania pracowników z wyższym wykształceniem, nie ma pewności, czy przedsiębiorcom rzeczywiście zależy na budowaniu kapitału intelektualnego i na kreowanym lokalnie kapitale społecznym. Percepcja przyszłości przyjmująca zwykle w badaniach foresight postać scenariuszy bazuje na diagnozie stanu istniejącego i ocenie potencjału rozwojowego, na zidentyfikowanych tendencjach zmian, a także na próbie identyfikowania mechanizmów uruchamianych decyzjami różnych grup interesów. W ramach prac nad Projektem przeprowadzono analizy w oparciu o metodykę myślenia sieciowego. Ustalono cele, zdefiniowano sytuację problemową i interesariuszy, zbudowano sieć oddziaływań na innowacyjność Wielkopolski uwzględniającą 51 czynników i przeprowadzono jej analizę, wskazując czynniki aktywne 11 i krytyczne 12, pokazano możliwości zmian sytuacji oraz objaśniono możliwości kierowania rozwojem. Z punktu widzenia władz regionu, badania wskazały na 7 czynników o charakterze sterowalnym i 11 czynników niesterowalnych. Oznacza to, że budżet regionu, przedsiębiorczość, działalność edukacyjna, 11 Czynniki aktywne oddziałują na inne, ale same podlegają niewielkim wpływom. Z badań wynika, że aktywne czynniki oddziałujące na Innowacyjną Wielkopolskę to: działalność edukacyjna, decyzje rządu, zaufanie, grupy nacisku, infrastruktura, dotacje celowe, wiodące firmy, decyzje władz samorządowych, Instytucje Otoczenia Biznesu, poziom rozwoju e-biznesu, lider, inicjatywy klastrowe i działalność społeczna. 12 Czynniki krytyczne są zarówno aktywne jak i reaktywne, tzn. podlegają wpływom, ale też oddziałują na inne czynniki. Analizy wskazały na: przedsiębiorczość, kompetencje fachowe, budżet regionu, liczbę MSP i gotowość do innowacji jako czynniki krytyczne dla rozwoju Innowacyjnej Wielkopolski.
12 12 Wstęp infrastruktura, dotacje celowe, decyzje władz samorządowych inicjatywy klastrowe, są kierowalne z pozycji decydenta regionalnego i można nimi bezpośrednio oddziaływać na Innowacyjną Wielkopolskę. Aby osiągać zamierzony skutek należy podjąć też działania zapobiegawcze (prewencyjne) wobec czynników niesterowalnych, będących w gestii innych decydentów niż władze regionu. Do tych niesterowalnych czynników zaliczono w wyniku analiz: decyzje rządu, liczbę małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) w regionie, kompetencje fachowe, gotowość do innowacji, zaufanie, działania grup nacisku, zachowania rynkowe wiodących firm, funkcjonowanie instytucji otoczenia biznesu (IOB), poziom rozwoju e-biznesu, poczynania liderów i działalność społeczną. Warto tu podkreślić, że decydent z poziomu władz samorządowych regionu ma pewien wpływ (zwłaszcza w dłuższym okresie czasu) na wymienione wyżej czynniki, ale ich stan i oddziaływanie jest w istotnej mierze zdeterminowane decyzjami innych i uwarunkowane kulturowo. Projekcja przyszłości z wykorzystaniem metodyki myślenia sieciowego, w efekcie określenia zakresu możliwych zmian sytuacji i opracowania modelu kierowania, przewiduje też planowanie strategii i działań oraz wprowadzenie rozwiązania problemu w życie. Znalazło to częściowo wyraz w dziewięciu scenariuszach rozwoju Wielkopolski pisanych, jako optymistyczne, pesymistyczne i prawdopodobne w trzech aspektach: rozwoju sieci gospodarczych, dyfuzji wiedzy i rozwiązań instytucjonalnych. Prawdopodobieństwo, że jeden z opracowanych scenariuszy oferuje w pełni opisy przyszłych zmian w Regionie, jest relatywnie małe. Jednak opisany scenariuszami przebieg zdarzeń zwraca uwagę na szerokie spektrum możliwych sytuacji, które jako zbiór prezentują aktualną wiedzę badaczy odnośnie skali niepewności. Syntetyczne opinie i wnioski wynikające z dotychczasowych prac zawiera niniejsze opracowanie, stanowiące raport końcowy, prezentujący syntezę wyników badań dotyczących sieci gospodarczych Wielkopolski, oraz efekty analiz związanych z przesłankami rozwojowymi Innowacyjnej Wielkopolski. Przedstawiono też opinie eksperckie związane z przyszłością Regionu, trzy scenariusze zmian w perspektywie roku 2030 (optymistyczny, negatywny i prawdopodobny), a także rekomendacje dotyczące zalecanych działań i przedsięwzięć, sprzyjających zdaniem realizatorów Projektu budowaniu gospodarki opartej na wiedzy i wspieraniu innowacyjności Wielkopolski. Wyniki Projektu powinny ułatwić wskazanie potencjalnych zakresów działalności regionalnych decydentów wspomagającej transformacje wiedzy z wykorzystaniem sieci społeczno-gospodarczych oraz zainspirować kolejne badania foresight w Wielkopolsce. Zrealizowane prace mogą wspomóc budowanie społecznego konsensusu wokół idei transformacji rozwojowej Regionu, Wielkopolskiego Systemu Innowacji i Gospodarki Opartej na Wiedzy.
13 Magdalena K. WYRWICKA 1. SIECI GOSPODARCZE WIELKOPOLSKI 1.1. WPROWADZENIE Koncepcja gospodarki opartej na wiedzy (GOW) podkreśla wiodącą rolę nauki, a zwłaszcza technologii informatycznych i telekomunikacyjnych, zmiany strukturalne oraz szybkie upowszechnianie się rezultatów naukowych w kolejnych sektorach gospodarki. Jej podstawowe cechy to sieciowość, globalność i korzystanie z informacji na potrzeby komunikacji, edukacji, innowacyjności i rozwoju. Zaobserwować można pewien paradoks wiedza i prowadzący do niej rozwój nauki stają się fundamentalnym czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego. Jednocześnie też stają się czynnikiem pogłębiającym złożoność i niepewność kontekstu, w jakim politycy i menedżerowie podejmować muszą strategiczne decyzje 1. Istotnym elementem z punktu widzenia gospodarki opartej na wiedzy są aktywne przedsiębiorstwa, które swoją działalnością, wyznaczają granice ekspansji gospodarczej i rozwoju regionu. Aktywność przedsiębiorstw jest wynikiem kumulacji wielu czynników, spośród których można wymienić umiejętność funkcjonowania w ramach partnerstwa rynkowego. Jest ono inicjowane, wspomagane i rozwijane przez odpowiednie instytucje i procedury. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej w rozdziale I. zatytułowanym Rzeczpospolita w artykule 20. stanowi, że społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych, stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej. Można więc wnioskować, że istnienie i funkcjonowanie sieci społeczno-gospodarczych jest wpisane jako wzorzec działalności. Sieć gospodarcza, stanowiąca obiekt badań w Projekcie, opisywana jest w literaturze menedżerskiej jako nowoczesna forma organizacji, nowy styl zarządzania lub forma zorganizowania stosunków między różnymi instytucjami. W sieci granice między jej elementami ulegają rozmyciu. Wynika to zarówno z przywiązywania mniejszej wagi do formalnych ograniczeń, jak i nadawania znaczenia tymczasowym relacjom zachodzącym między podmiotami elementami sieci i wewnątrz nich. Zazwyczaj występuje jednocześnie: i współpraca i rywalizacja bez tego sieci nie mogłyby odpowiednio funkcjonować. 1 Raport Narodowy Program Foresight Polska 2020.
14 14 M.K. Wyrwicka 1.2. MECHANIZMY SIECIOWE W rozwiązaniach technicznych dynamika jest ukierunkowana na przyszłość i opiera się na ciągłych eksperymentach, modyfikacjach, innowacjach. Wszędzie tam, gdzie funkcjonuje społeczność obok elementów dynamizujących pojawiają się także stabilizujące inercja układu. Mechanizmy sieciowe, interpretowane jako relacje społeczne wynikające z przesłanek socjologicznych i psychologicznych, dostrzegano zawsze jako tło organizacji formalnej. Odnoszono je do wszelakich relacji międzyludzkich oraz zachowań nie ujętych we wzorce. Można więc twierdzić, że chodzi o sieci interesów, ich siłę, zakres, cechy (podobieństwa, niezbieżności, konfliktogenność), a także o określenie poziomu globalności, regionalności czy lokalności interesów. Ważne są tu również dawne i nowe przyporządkowania (powiązania), poczucie tożsamości, a także wizje, odzwierciedlające cele, uwarunkowania i aspiracje uczestników sieci. Mechanizm sieciowy powinien więc spowodować zadziałanie takich zasad podejmowania decyzji, które czasowo ustabilizują układ i doprowadzą w odpowiednim momencie czasu do włączenia partnera do gry (uruchomią kooperację), niezależnie od tego, że nie wiadomo jak się zachowa w trakcie współdziałania, jak bardzo będzie się integrował w systemie współdziałania, z jakimi oczekiwaniami przystępuje do współpracy. Kooperacja w sieci może sprzyjać specjalizacji i koncentracji na kluczowych umiejętnościach konkretnego podmiotu gospodarczego. Zjawisko to bywa nazywane współspecjalizacją i jest analogiczne do symbiozy SIEĆ JAKO PODSTAWA KOOPERACJI Kooperację często utożsamia się z mechanizmem sieciowym, bez argumentowania, czy jest to zasadne. Kooperacja dotyczy określonych wzajemnych relacji pomiędzy osobami fizycznymi lub prawnymi. Przejawia się w celowej współpracy osób, grup lub organizacji. O kooperacji mówi się, gdy uzgodnione zachowania przejawiają się w czasie, w uzgodnionym terminie i zachodzą z woli dwóch umawiających się stron. O relacjach kooperacji między przedsiębiorstwami zazwyczaj mowa, gdy co najmniej dwa niezależne przedsiębiorstwa podjęły próbę wyjścia poza typowe transakcje wymiany. Oznacza to, że kooperację można traktować jako jedną z zasad polityki gospodarczej i stawiać obok rynku i hierarchii, jako możliwy mechanizm ekonomiczny. Sposoby funkcjonowania sieci akcentują pojawianie się nowych relacji w układach kooperacyjnych. Z podmiotami kontekstowymi, kształtującymi warunki działania, mogą zaistnieć w różnym horyzoncie czasu relacje, dające się przyporządkować do jednej z następujących kategorii: społeczno-kulturowe przejawiające się wchodzeniem w interakcje z podmiotami, które mają znaczny wpływ na społeczne wartości, normy, przekonania lub
15 1. Sieci gospodarcze Wielkopolski 15 zachowania, np. środki masowego przekazu, organizacje religijne, organizacje charytatywne; ekonomiczne, w których akcentuje się uwzględnienie ustalonego porządku ekonomicznego określanego prawem podatkowym, prawem pracy, polityką pieniężną państwa, umowami z bankami, zasadami funkcjonowania giełdy papierów wartościowych, oddziaływania związków pracodawców i związków zawodowych; polityczno-administracyjne; są to relacje przedsiębiorstwa z partiami politycznymi, administracją publiczną, grupami interesu, instytucjami międzynarodowymi; technologiczne mają wpływ na tempo i kierunki innowacji oraz tworzenie nowej wiedzy; są to relacje z uczelniami, instytutami badawczymi, urzędami patentowymi, agencjami rządowymi, jednostkami certyfikującymi lub normalizacyjnymi, a także relacje w stowarzyszeniach branżowych. Tworzenie takich relacji jest szczególnie istotne w trójstronnych (klastrowych) układach pomiędzy praktyką gospodarczą (przedsiębiorstwami), ośrodkami naukowo-badawczymi oraz administracją lokalną (rządową i samorządową). Ten układ ma szanse pozostawać w symbiozie, a jego funkcjonowanie może i powinno skutkować synergią. Szczególnego znaczenia nabiera tu przekaz wiedzy eksperckiej pochodzącej od partnera, który ma inną percepcję rzeczywistości i realizuje inne funkcje społeczne. Dla zrozumienia interakcji w takiej sieci istotne jest rozpoznanie charakteryzującego ich związek układu sił oraz zakresu wspólnych potrzeb. Klasyczne podziały eksponują specyfikę struktur i wyróżniają takie podstawowe typy sieci kooperacji jak 2 : gwiazdy, tworzone wokół firmy wiodącej, zwane też sieciami centrycznymi, połączeń węzłowych, w których wszystkie podmioty są równoprawne, czasem przypominające struktury macierzowe, tymczasowe, czyli słabo sformalizowane, w których intensyfikacja kontaktów jest zmienna w czasie i uzależniona od bieżących potrzeb, regionalne, które są wyrazem terytorialnej, korporacyjnej działalności gospodarczej, często o dużym stopniu formalizacji, zwykle zhierarchizowane. Tradycyjnie kooperacja jest nastawiona na długotrwałe, sformalizowane, planowe układy współpracy. Faworyzowana jest forma małżeństwa. Jednak już pojawiają się nowe formy ( syndykat, klub, komuna, impreza, forum ), które eksponują potrzebę bycia gotowym do zmian we wstępnie określonym kontrakcie dotyczącym współdziałania, a także podkreślają poszanowanie woli współpracy obu stron, łącznie z akceptacją sytuacji wyjścia z układu (rys. 1.1). Nowe typy kooperacji sprawiają, że istotne stają się inne formy odpowiedzialności. Chodzi tu o współodpowiedzialność za sieć i społeczną odpowiedzialność biznesu. Rośnie wzajemne uzależnienie partnerów, i to nie tylko od zleceń, czy 2 Za S. Korenik, Dysproporcje w rozwoju regionów Polski wybrane aspekty, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Wrocław 2003, s. 14.
16 16 M.K. Wyrwicka wspólnie podejmowanych prorozwojowych projektów, ale i od indywidualnej sprawności działania, jakości oferowanych wyników, rzetelności, lojalności. A B C D Małżeństwo Klub Syndykat Komuna E F G Impreza Forum Ekspedycja Rys Rodzaje więzi kooperacyjnych w sieciach gospodarczych. Źródło: opracowanie własne na podstawie: H. Roehl, I. Rollwagen, Club, Sundikat, Party wie wird morgen kooperiert?, OrganisationsEntwicklung, 2004 nr 3, s Sieć jako baza dla potencjalnej kooperacji, powinna być względnie trwała, ale jednocześnie wykazywać cechy umożliwiające podjęcie współczesnych form kooperacji (por. tabela 1.1). Opisywany powyżej współczesny układ kooperacyjny jest nastawiony na: synergię powinien pojawić się istotny wzrost liczby możliwych wyborów strategicznych dla każdego z partnerów; transfer wiedzy kooperacja staje się coraz bardziej zdeterminowana przekazem wiedzy. Należy budować i podtrzymywać funkcjonowanie mechanizmów dzielenia się informacją i transferu wiedzy; redukowanie niepewności kooperacja dotyczy coraz częściej obszarów eksperymentalnych. Trzeba z jednej strony rozłożyć ryzyko na współdziałające ze sobą podmioty, ale i przyzwolić, by partner mógł wycofać się ze szczególnie ryzykownych sytuacji; troskę o istotne relacje kooperacja jest podejmowana na bazie już sprawdzonych układów bazujących na zaufaniu lub współistnienia w sieci i rekomendacji; Trzeba zauważyć i uwzględnić możliwe zmiany zachodzące u partnera. Ważne jest wskazanie osób odpowiedzialnych za konkretne działania.
17 1. Sieci gospodarcze Wielkopolski 17 Tabela 1.1. Charakterystyka tradycyjnych i współczesnych form kooperacji Cecha Tradycyjne formy kooperacji Współczesne formy kooperacji 1. Planowość inicjatywy współdziałania 2. Perspektywa czasowa oceny partnera 3. Jednoznaczność celów współdziałania 4. Formalizacja współpracy Kooperacja z założenia możliwa do zaplanowania Ocena ewentualnego partnerakooperanta jest możliwa tylko w odniesieniu do jego działań w przeszłości Cele i przebieg współpracy muszą być określone i możliwe do skontrolowania Zakres i czas kooperacji oraz formy współpracy i jej efekty powinny być określone umową 5. Struktura Kooperacja uzależniona jest od pojedynczych wykonawców lub integratora systemu, co prowadzi do hierarchizacji 6. Intensywność i alokacja w czasie kontaktów między partnerami 7. Opinia o zerwaniu współpracy Interakcja i komunikacja partnerów ma miejsce przede wszystkim na początku współpracy oraz gdy pojawiają się problemy Załamanie kooperacji (zerwanie umowy) jest zwykle postrzegane jako posunięcie radykalne, nadzwyczajne, kryzysowe Kooperacja jest sytuacyjna, doraźna; przebiega w sposób nieplanowany Ocena potencjalnego partnerakooperanta jest zorientowana na przyszłość, uwzględnia potencjał, który powstanie po wejściu w układ; korzyści są analizowane w kontekście kompetencji sieci Cele i przebieg współpracy będą stopniowo, elastycznie doprecyzowywane i mogą być sytuacyjnie modyfikowane w trakcie współdziałania. Kooperacja powinna sprzyjać wszystkim współpracującym stronom Dopuszcza się (a nawet jest pożądane) wspólne uczenie się i proaktywne kształtowanie systemu współdziałania; nie wszystkie kwestie są uregulowane umową i sformalizowane Dopasowana do specyfiki współpracy. Należy wspólnie z partnerami ustalić standard obsługi klienta przez system kooperacji. Długotrwała interakcja z potencjalnymi partnerami, także w okresie przerw we współdziałaniu, stabilizuje układ sieciowy (podtrzymywanie kontaktów, bycie w gotowości do współpracy) Załamanie kooperacji (zerwanie umowy) traktowane jest jako normalne zjawisko i postrzegane jako doświadczenie umożliwiające pozyskanie nowej wiedzy Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań oraz H. Roehl, I. Rollwagen, Clib, Syndikat, Party wie wird morgen kooperiert? [w:] OrganisationsEntwicklung nr 3, 2004, s. 32. inwestowanie w układ osiągane wyniki oraz zaangażowanie są istotną przesłanką kooperacji. Należy określić warunki brzegowe, w których (także jednostronnie) nastąpi inwestowanie w potencjalny system kooperacyjny; chodzi o wychodzenie naprzeciw, podejmowanie jednostronnych wysiłków (dawa-
18 18 M.K. Wyrwicka nie przykładu) w celu nawiązania relacji tam, gdzie dotychczas dominowało rozczarowanie; budowanie na różnych punktach widzenia partnerzy mają inne spojrzenie na klientów, procesy tworzenia wartości czy modele biznesowe, mają też różne zasoby wiedzy. Warto skorzystać z wiedzy partnera, zanim zrobią to inni. Podczas współdziałania instytucji powstaje nowy ( dodatkowy ) system. Jest on uwarunkowany przez systemy organizacyjne kooperantów, a także przez wzajemne zaufanie i gotowość do współpracy z intencją wygrana-wygrana. Takie systemy nie zależą od otoczenia wykazują te cechy, na których zależało twórcom, a ich odporność na zmiany lub adaptacyjność uwarunkowana jest rozwiązaniami w strukturach systemu, nie zaś rodzajem zakłóceń. Z tego powodu sieć daje poczucie przynależności i specyficznej ochrony, ale jednocześnie może być postrzegana z zewnątrz jako twór izolujący się od otoczenia, zamykający się, wyznaczający granice swobody działania jednostek składowych. Jak już uprzednio zaznaczono, sieci są bazą dla kooperacji, podczas której intensyfikują się przepływy informacji między różnymi instytucjami, kooperacja zaś staje się coraz bardziej zdeterminowana przekazem eksperckiej wiedzy. Budowanie i intensyfikowanie funkcjonowania mechanizmów transferu wiedzy i jej transformacji do indywidualnych potrzeb poszczególnych podmiotów gospodarczych powinno zaowocować synergicznym wzmocnieniem sieci kooperantów oraz dawać pozytywny impuls do otoczenia w postaci innowacyjnych rozwiązań dotyczących produktów, technologii, organizacji lub działań marketingowych. Zarządzanie siecią skutkuje budowaniem potencjału dla ewentualnej współpracy w formie podtrzymywania kontaktu, akwizycji, wzajemnego informowania się. Nie wiadomo jednak, czego można spodziewać się po podjęciu ewentualnej współpracy. Istotne staje się bieżące ukształtowanie systemu współdziałania i troska o rzetelną współpracę. Nie każda sieć skutkuje kooperacją. Przykładowo szereg firm odpryskowych 3, tworzących sieć opartą na wiedzy, nie podejmuje współpracy ani z instytucją, z której wywodzi się założyciel, ani z innymi, podobnymi, podmiotami w obawie przed ujawnieniem konkurencji własnego know-how. Oznacza to, że szczególny problem, zarówno w sieci jak i podczas tworzenia systemu kooperacji, stwarza uzgadnianie celów wewnętrznych organizacji z celami międzyorganizacyjnymi, gdyż implikuje to przesłankę do destabilizacji, podważając często polityki istniejące w pojedynczych podmiotach gospodarczych. Mechanizm sieciowy powinien spowodować zadziałanie takich zasad podejmowania decyzji, które czasowo ustabilizują układ i doprowadzą, w odpowiednim momencie 3 Por. wyniki badań: A. Borowiec i K. Kubiak [w:] Budowa scenariuszy transformacji wiedzy wspierających innowacyjną Wielkopolskę, tom I, Badania uzupełniające, red. M.K. Wyrwicka, Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań Firma odpryskowa powstaje na drodze usamodzielnienia się pracowników przedsiębiorstwa macierzystego lub innej organizacji w celu wykorzystania potencjału intelektualnego lub/i technologii tej jednostki.
19 1. Sieci gospodarcze Wielkopolski 19 czasu, do włączenia nowego partnera do gry (uruchomią kooperację), niezależnie od tego, że nie wiadomo (z danych historycznych), ani jak się zachowa w trakcie realizacji powierzonych mu zadań, ani jak będzie się integrował w systemie kooperacji, ani z jakimi oczekiwaniami przystępuje do współpracy. Jeśli sieci nie są systemami kooperacji, nie należy objaśniać ich funkcjonowania przez pryzmat właściwości systemów (takich jak organizacje). Jeśli w badaniach sieci eksponowane są związki kooperacyjne, przekłamuje się charakterystykę mechanizmu sieciowego i pomija (przemilcza) istotne, niematerialne relacje w sieci (intencje, postawy wobec partnera, emocje, poglądy, kulturowe wartości, poczucie wspólnoty, tożsamość, skojarzenia, wyobrażenia, oczekiwania, stereotypy, itp.). Nie zawsze są one pochodną funkcji tworzonych systemów lub przyjętych celów organizacyjnych, a raczej wynikają z obecności elementu społecznego różnorodności charakterów, schematów myślowych, natury ludzkiej. Powyższe przesłanki skłoniły realizatorów Projektu do badań związanych z tożsamością Regionu, tożsamością Wielkopolan oraz kulturą techniczną w Regionie 4. Diagnoza tożsamości (N = 800) Wielkopolski wykazała: tworzenie relacji partnerskich badania potwierdziły, że istnieje dosyć duże wzajemne zaufanie oraz jest duże prawdopodobieństwo osiągnięcia sukcesu przy tworzeniu sieci gospodarczych, angażowanie się w tworzenie sieci gospodarczych badania wykazały istnienie potrzeby tworzenia sieci społeczno-gospodarczych oraz gotowość przedsiębiorstw, by angażować się w ich budowanie i rozwijanie, umiejętności organizacyjne wskazujące na fakt, że działania podejmowane przez organizacje wielkopolskie mają duże szanse powodzenia, przywiązywanie wysokiej wagi do takich cech jak: zaufanie, odpowiedzialność, sukces, przy jednoczesnej niskiej randze sprawstwa i wiedzy. Prowadzi to do wniosku, że Region ma dobre podstawy do budowania sieci gospodarczych, brakuje jednak wiedzy i umiejętności do ich rozwijania. Diagnoza tożsamości Wielkopolan pokazała, że: w wymiarze indywidualnym rośnie nastawienie proinnowacyjne i znaczenie wartości indywidualistycznych kosztem wartości grupowych, w wymiarze geograficznym słabnie poczucie więzi wynikającej z przypisania do przestrzeni i miejsca (identyfikacja się z nim), a rośnie (szczególnie u młodych ludzi) otwartość na migrację i chęć uczestnictwa w społeczności ogólnopolskiej, ogólnoeuropejskiej, globalnej, 4 Szczegółowe wyniki i wnioski z badań autorstwa R. Janowicza, K. Ragin-Skoreckiej i M.K. Wyrwickiej znajdują się w opracowaniach: Analiza sytuacji Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych, Wyrwicka M.K. (red.), Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań Tendencje rozwojowe Wielkopolski w kontekście transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych, Wyrwicka M.K. (red.), Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań Budowa scenariuszy transformacji wiedzy wspierających innowacyjną Wielkopolskę, tom I, Badania uzupełniające, Wyrwicka M.K. (red.), Wyd. Politechniki Poznańskiej, Poznań 2011.
20 20 M.K. Wyrwicka w wymiarze historycznym obserwuje się w Wielkopolsce słabnięcie tradycyjnych wartości i poczucia związku z dziejami danego miejsca, bohaterami, instytucjami historycznymi, w wymiarze socjologicznym widoczne są zmiany w sposobie traktowania odrębności funkcjonującej w świadomości zbiorowej, dotyczy to także tożsamości związanej z sąsiedztwem czy lokalnością, która zastępowana jest przez społeczności sieciowe (tworzone w Internecie), coraz ważniejszą grupą odniesienia staje się przedsiębiorstwo ; obserwuje się także coraz bardziej instrumentalne traktowanie grupy przez jednostki widoczne jest odwrócenie ról: to grupa służy celom jednostki, a nie jednostka celom grupy, w wymiarze ekonomicznym poczucie wspólnoty gospodarowania, kooperacji zderza się z koniecznością silnej konkurencji i braku zaufania w biznesie, co w efekcie prowadzi do słabej współpracy konkurencyjnej i blokuje tworzenie i transfer innowacji w Regionie, Wielkopolanie postrzegają gospodarkę Regionu jako dość tradycyjną, co w czasach budowy gospodarki opartej na innowacji oraz na wiedzy daje poczucie niższej jej atrakcyjności, w wymiarze społeczno-politycznym dostrzegalne jest znaczne zróżnicowanie preferencji politycznych słabnięcie społeczeństwa obywatelskiego i angażowania się Wielkopolan w różnego typu aktywności, w wymiarze antropologicznym i etnograficznym obserwuje się słabnięcie znaczenia tradycyjnych czynników budujących tożsamość regionalną, w wymiarze urbanistyczno-architektonicznym Wielkopolanie z reguły nie tworzą wspólnoty ze względu na formy budownictwa i układy przestrzenne, w wymiarze informacyjnym występuje z jednej strony upowszechnianie nowoczesnych narzędzi komunikacji i rosnący dostęp do światowych zasobów informacyjnych w różnych obszarach wiedzy, kultury, życia społecznego, ale z drugiej strony pewne poczucie zagubienia i wykluczenie wynikające z niedorozwoju infrastruktury i niedostosowania języka komunikacji do odbiorców. Badania percepcji kultury technicznej w Wielkopolsce (N = 956) wykazały przekonanie społeczności Wielkopolski o istnieniu kultury technicznej i możliwości jej kształtowania. Kultura techniczna 5 w opinii respondentów to: przestrzeganie norm (75%), trzymanie się procedur (63%), dbałość o efektywność (49%), tworzenie standardów (47%), rzetelność (45%), zaangażowanie w pracę (41%), solidarność zawodowa i współdziałanie (37%), ujednolicanie podejść do problemów technicznych (36%), dyscyplina (34%), gospodarność (29%), zapobiegliwość (22%). Wielkopolanie są przekonani, że kultury technicznej można nauczyć, co może świadczyć o oczekiwaniach względem sytemu oświaty oraz organizatorów działalności gospodarczej. 5 W badaniach przyjęto, że kultura techniczna to system stałych skłonności i sprawności woli człowieka, umożliwiający mu godne wykorzystywanie technologii oraz wytworów techniki występujących w otaczającej go rzeczywistości, w celu zmiany jakości życia swojego i innych ludzi.
Wybrane wyniki badań zrealizowanych na rzecz projektu
Wybrane wyniki badań zrealizowanych na rzecz projektu WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 Działanie 1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej
Bardziej szczegółowoScenariusze transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych w kontekście innowacyjności regionu. dr inż. Arkadiusz Borowiec
Scenariusze transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych w kontekście innowacyjności regionu dr inż. Arkadiusz Borowiec 08.12.2011 r. WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Bardziej szczegółowoZastosowanie metodyki myślenia sieciowego do tworzenia scenariuszy transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych Wielkopolski
Zastosowanie metodyki myślenia sieciowego do tworzenia scenariuszy transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych Wielkopolski 29.07.2011 r. WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Bardziej szczegółowoPoznań, r.
Poznań, 13.12.2010 r. w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013 BADANIE POZIOMU INTEGRACJI SIECI GOSPODARCZYCH W WIELKOPOLSCE Podsumowanie wyników badań dr inż. Paulina Golińska
Bardziej szczegółowoPrezentacja prac w ramach projektu
Prezentacja prac w ramach projektu WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 Działanie 1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy Poddziałanie
Bardziej szczegółowoPodsumowanie badania poziomu integracji sieci gospodarczych w Wielkopolsce dr inż. Paulina Golińska r.
Podsumowanie badania poziomu integracji sieci gospodarczych w Wielkopolsce dr inż. Paulina Golińska 25.03.2011 r. Wprowadzenie - luka badawcza W Wielkopolsce w przeciągu ostatnich 5 lat obserwować można
Bardziej szczegółowoANALIZA PEST I SWOT DLA TRANSFORMACJI WIEDZY W SIECIACH GOSPODARCZYCH WIELKOPOLSKI
ANALIZA PEST I SWOT DLA TRANSFORMACJI WIEDZY W SIECIACH GOSPODARCZYCH WIELKOPOLSKI Dr Hanna WŁODARKIEWICZ-KLIMEK Dr inż. Joanna KAŁKOWSKA Dr inż. Marek GOLIŃSKI CELE ANALIZY PEST DLA OCENY TRANSFORMACJI
Bardziej szczegółowoZastosowanie metody myślenia sieciowego do tworzenia scenariuszy transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych Wielkopolski
Zastosowanie metody myślenia sieciowego do tworzenia scenariuszy transformacji wiedzy w sieciach gospodarczych Wielkopolski WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013
Bardziej szczegółowoPB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji
PB II Dyfuzja innowacji w sieciach przedsiębiorstw, procesy, struktury, formalizacja, uwarunkowania poprawiające zdolność do wprowadzania innowacji Arkadiusz Borowiec Instytut Inżynierii Zarządzania Politechnika
Bardziej szczegółowoSzukanie wspólnej wartości (korzyści) w klastrze
Szukanie wspólnej wartości (korzyści) w klastrze Struktura klastrowa M. Porter - klastry to geograficzne koncentracje wzajemnie powiązanych przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców (w tym dostawców
Bardziej szczegółowoMojemu synowi Rafałowi
Mojemu synowi Rafałowi Recenzenci: dr hab. Wiesław Gumuła, prof. UJ dr hab. Tomasz Grzegorz Grosse, prof. UW Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na okładce: lblechman
Bardziej szczegółowoProgram Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Cel główny: Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa Cele szczegółowe: zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw, wzrost konkurencyjności
Bardziej szczegółowoAnaliza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski. Kraków, 9 marca 2012 r.
Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 marca 2012 r. Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do RSI WM 2012-2020) Synteza diagnozy część 2 dokumentu RSI Analiza
Bardziej szczegółowoProgram Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (IG)
Priorytet 1 - Badania i rozwój nowoczesnych technologii Działanie1.1. Wsparcie badań naukowych dla budowy gospodarki opartej na wiedzy Identyfikacja kierunków prac B+R mających na celu zdynamizowanie rozwoju
Bardziej szczegółowoRealizator projektu: Politechnika Poznańska, Instytut Inżynierii Zarządzania Czas prac nad projektem 10/2009 do 12/2011
Realizator projektu: Politechnika Poznańska, Instytut Inżynierii Zarządzania Czas prac nad projektem /2009 do 12/20 WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 Działanie
Bardziej szczegółowoBadanie firm odpryskowych w kontekście dyfuzji innowacji w sieciach przedsiębiorstw w Wielkopolsce
Badanie firm odpryskowych w kontekście dyfuzji innowacji w sieciach przedsiębiorstw w Wielkopolsce dr inż. Arkadiusz Borowiec, dr inż. Krzysztof Kubiak Spotkanie informacyjne współfinansowane ze środków
Bardziej szczegółowoNauka- Biznes- Administracja
Nauka- Biznes- Administracja Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa Rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoRegion i jego rozwój w warunkach globalizacji
Region i jego rozwój w warunkach globalizacji Jacek Chądzyński Aleksandra Nowakowska Zbigniew Przygodzki faktycznie żyjemy w dziwacznym kręgu, którego środek jest wszędzie, a obwód nigdzie (albo może na
Bardziej szczegółowoAktywne formy kreowania współpracy
Projekt nr... Kształtowanie sieci współpracy na rzecz bezpieczeństwa energetycznego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomiczno społecznych Aktywne formy kreowania współpracy Dr inż.
Bardziej szczegółowoStymulowanie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez klastry propozycja działań
2013 Joanna Podgórska Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Stymulowanie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw poprzez klastry propozycja działań 2014-2020 II Forum Innowacji Transportowych
Bardziej szczegółowoI oś priorytetowa Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020. Szczecinek, 24 września 2015r.
I oś priorytetowa Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego 2014-2020 Szczecinek, 24 września 2015r. GOSPODARKA- INNOWACJE- NOWOCZESNE TECHNOLOGIE Celem głównym OP 1 jest podniesienie
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA
EFEKTY KSZTAŁCENIA KIERUNEK EKONOMIA Kierunek Ekonomia Studia I stopnia Efekty kształcenia: Kierunek: Ekonomia Poziom kształcenia: Studia I stopnia Uczelnia: Uczelnia Łazarskiego w Warszawie Profil: Ogólnoakademicki
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr 1823/2012 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO z 19 kwietnia 2012 r.
UCHWAŁA Nr 1823/2012 ZARZĄDU WOJEWÓDZTWA WIELKOPOLSKIEGO z 19 kwietnia 2012 r. w sprawie: zatwierdzenia regulaminu świadczenia usług brokerskich, realizowanych w ramach zadań projektu systemowego pn. Wsparcie
Bardziej szczegółowoZałącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata
Załącznik do Uchwały Nr XX/90/08 Rady Powiatu w Wąbrzeźnie z dnia 29 września 2008r. Powiatowy Program Aktywności Lokalnej na lata 2008-2013 Wąbrzeźno, wrzesień 2008 -2- Spis treści Wstęp Rozdział 1. Nawiązanie
Bardziej szczegółowoRegionalny E-KO-SYSTEM Innowacji Województwa Śląskiego
Regionalny E-KO-SYSTEM Innowacji Województwa Śląskiego Konferencja Regionalny Ekosystem Innowacji Wspólny rynek dla biznesu i nauki Chorzów, 10 października 2012 r. RSI komunikuje politykę innowacyjną
Bardziej szczegółowoZnaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce
Znaczenie klastrow dla innowacyjności gospodarki w Polsce Arkadiusz Michał Kowalski 4. OFICYNA WYDAWNICZA SZKOŁA GŁÓWNA HANDLOWA W WARSZAWIE OFONAWTDAWN^ WARSZAWA 2013 SPIS TREŚCI wstęp : 9 1. Przedmiot,
Bardziej szczegółowoTURYSTYKI DO 2020 ROKU. Warszawa, 17 września 2015 r.
PROGRAM ROZWOJU TURYSTYKI DO 2020 ROKU Warszawa, 17 września 2015 r. Strategia Europa 2020 Program Rozwoju Turystyki do 2020 roku, a dokumenty strategiczne Polski Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju
Bardziej szczegółowoWsparcie małej i średniej przedsiębiorczości w ramach WRPO założenia programowe
Wsparcie małej i średniej przedsiębiorczości w ramach WRPO 2014+ - założenia programowe Wielkopolskiego Departament Wdrażania Programu Regionalnego Wsparcie przedsiębiorczości w ramach WRPO 2007-2013 Podział
Bardziej szczegółowoCzynniki wzrostu innowacyjności regionu i przedsiębiorstw
Czynniki wzrostu innowacyjności regionu i przedsiębiorstw prof. dr hab. Krystyna Poznańska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Zarządzania Innowacjami Poziom innowacyjności Polski na tle UE W raporcie
Bardziej szczegółowoDlaczego warto działać w klastrze? Klastry a rozwój lokalnej przedsiębiorczości
Dlaczego warto działać w klastrze? Klastry a rozwój lokalnej przedsiębiorczości DEFINICJE KLASTRA: Klastry to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących
Bardziej szczegółowoKlastry- podstawy teoretyczne
Klastry- podstawy teoretyczne Dr inż. Anna Szerenos Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Produkcji Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Program Innet Plan prezentacji Koncepcja klastra
Bardziej szczegółowoSpołeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne. Maciej Bieńkiewicz
2012 Społeczna odpowiedzialność biznesu podejście strategiczne i operacyjne Maciej Bieńkiewicz Społeczna Odpowiedzialność Biznesu - istota koncepcji - Nowa definicja CSR: CSR - Odpowiedzialność przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowoWielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2.
Wielkopolski klaster chemiczny jednostek naukowo-badawczych oraz przedsiębiorstw jest projektem realizowanym w ramach Działania 2.6 Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy Zintegrowanego Programu
Bardziej szczegółowoForesight myślenie o przyszłości Wykład inauguracyjny
Gnieźnieńska Wyższa Szkoła Humanistyczno-Menedżerska MILENIUM Inauguracja roku akademickiego 2010/2011 Foresight myślenie o przyszłości Wykład inauguracyjny Politechnika Poznańska Wydział Inżynierii Zarządzania
Bardziej szczegółowoInteligentne Mazowsze w ramach RPO WM 2014 2020
Inteligentne Mazowsze w ramach RPO WM 2014 2020 Wydział Innowacyjności i Rozwoju Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie 1 Siedlce,
Bardziej szczegółowoSieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą
1 2 Politechnika Częstochowska Piotr Tomski Sieć społeczna przedsiębiorcy w teorii i praktyce zarządzania małą firmą Monografia Częstochowa 2016 3 Recenzenci: Prof. dr hab. inż. Stanisław Nowosielski Prof.
Bardziej szczegółowoPozycja mikroprzedsiębiorstw w regionalnych systemach innowacji
2010 Pozycja mikroprzedsiębiorstw w regionalnych systemach innowacji Paweł Czyż Warszawa, maj 2010 WPROWADZENIE Ewolucja teorii wzrostu gospodarczego i podejścia do innowacji Od podejścia neoklasycznego
Bardziej szczegółowoWsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej
Wsparcie przedsiębiorców w latach 2014-2020 możliwości pozyskania dofinansowania w nowej perspektywie unijnej Iwona Wendel Podsekretarz Stanu Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Warszawa, 22 maja 2014
Bardziej szczegółowoInnowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020
Innowacyjność jako obszar polityki rozwoju Małopolski STRATEGIA MAŁOPOLSKA 2020 Konferencja Regionalna SMART+ Innowacje w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz promocja badań i rozwoju technologicznego
Bardziej szczegółowoOdniesienie do opisu efektów kształcenia dla obszaru nauk społecznych WIEDZA K_W01
Efekty kształcenia dla kierunku EKONOMIA studia drugiego stopnia profil ogólnoakademicki Forma studiów: stacjonarne i niestacjonarne Wydział Ekonomii Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoKierunki wspierania. Wyniki projektu Insight 2030
Warszawa, 1 marca 2012 Kierunki wspierania innowacyjności ci przedsiębiorstw. Wyniki projektu Insight 2030 Beata Lubos, Naczelnik Wydziału Polityki Innowacyjności, Departament Rozwoju Gospodarki, Ministerstwo
Bardziej szczegółowoWielkopolskie Centrum Klastrowe
Wielkopolskie Centrum Klastrowe Platforma klastrów Założenia koncepcji Brokera Technologicznego Marek Dondelewski Poznao 10.09.2012r. LMC www.ines.org.pl Program rozwoju klasteringu Program ekspercki Konsorcjum
Bardziej szczegółowoStowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA. Toruń, 28.04.2015 r.
Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA Toruń, 28.04.2015 r. GRUPA MEBLOWA HORECA 9 firm produkcyjnych oraz WSZP/UMK 2 firmy z branży informatycznej Produkcja mebli w technologiach: drewno, płyty meblowe,
Bardziej szczegółowoInteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników
2010 Inteligentne organizacje zarządzanie wiedzą i kompetencjami pracowników Paulina Zadura-Lichota Zespół Przedsiębiorczości Warszawa, styczeń 2010 r. Pojęcie inteligentnej organizacji Organizacja inteligentna
Bardziej szczegółowoWSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF
WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU SPIN-OFF ZARZĄDZANIE SIECIĄ WSPÓŁPRACY MŚP Łukasz Pytliński CEM Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej Wrzesień 2010 1 WSPARCIE FIRM TYPU START-UP I FIRM TYPU
Bardziej szczegółowoAnaliza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski
Analiza strategiczna SWOT innowacyjności gospodarki Małopolski Kraków, 9 maja 2012 r. Tomasz Geodecki Piotr Kopyciński Łukasz Mamica Marcin Zawicki Etap diagnostyczny Diagnoza pogłębiona (załącznik do
Bardziej szczegółowoWydział Innowacyjności i Rozwoju Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie
Informacja na temat spełnienia warunku ex ante 1.1 dla EFSI oraz procesu przedsiębiorczego odkrywania w ramach inteligentnej specjalizacji województwa mazowieckiego Wydział Innowacyjności i Rozwoju Departament
Bardziej szczegółowoPOLITOLOGIA Studia I stopnia. Profil ogólnoakademicki
Opis efektów kształcenia dla kierunku politologia I stopnia przyjętych uchwałą Rady Wydziału Nauk Politycznych w dniu 27 lutego 2012 r., zmodyfikowanych 24 września 2012 r. oraz 25 maja 2015 r. Efekty
Bardziej szczegółowoRozwiązania instytucjonalne sprzyjające transformacji wiedzy
Rozwiązania instytucjonalne sprzyjające transformacji wiedzy dr inż. Agnieszka Grzelczak WND POIG.01.01.01-30-014/09 Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013 Działanie 1.1. Wsparcie badań naukowych
Bardziej szczegółowoWIELKOPOLSKA IZBA BUDOWNICTWA
WIELKOPOLSKA IZBA BUDOWNICTWA SIECI GOSPODARCZE - OCENA STANU I PROGNOZA MBA 2009 1 A KONKRETNIE OCENA STANU I PROGNOZA FUNKCJONOWANIA SIECI W OPARCIU O DOŚWIADCZENIA WIELKOPOLSKIEJ IZBY BUDOWNICTWA MBA
Bardziej szczegółowoPrzedsiębiorczość w biznesie PwB
1 Przedsiębiorczość w biznesie PwB rozwoju przedsiębiorczości Rafał Trzaska r a f a l. t r z a s k a @ u e. w r o c. p l w w w. k s i m z. u e. w r o c. p l w w w. r a f a l t r z a s k a. p l 2 rozwoju
Bardziej szczegółowo2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności innowacyjnej mikroprzedsiębiorstw. Dr Barbara Grzybowska. Warszawa, maj 2010
2010 Kierunki i instrumenty wsparcia działalności j mikroprzedsiębiorstw Dr Barbara Grzybowska Warszawa, maj 2010 PLAN WYSTĄPIENIA 1. Współpraca mikroprzedsiębiorstw z innymi podmiotami w zakresie realizacji
Bardziej szczegółowoNauka, Biznes, Innowacje Klaster Interdyscyplinarne Partnerstwo na rzecz Innowacyjnego Rozwoju Transportu i Infrastruktury
Nauka, Biznes, Innowacje Klaster Interdyscyplinarne Partnerstwo na rzecz Innowacyjnego Rozwoju Transportu i Infrastruktury Anna Dąbrowska Fundacja Centrum Analiz Transportowych i Infrastrukturalnych Warszawa,
Bardziej szczegółowoKomentarz do wyników polskiej wersji badania Blanchard Corporate Issues 2011
Komentarz do wyników polskiej wersji badania Warszawa, maj 2011 r. 1.Wprowadzenie Badanie zostało zrealizowane metodą ankiety elektronicznej między 14 grudnia 2010 a 16 stycznia 2011. Polska wersja badania,
Bardziej szczegółowoDofinansowanie na rozwój działalności i wdrożenie innowacji
RPO Lubuskie 2020 Oś Priorytetowa 1 Gospodarka i innowacje PI 3 c Zwiększone zastosowanie innowacji w przedsiębiorstwach sektora MŚP W ramach PI mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Inwestycje samorządu terytorialnego i ich rola w rozwoju społecznogospodarczym
OCENA EFEKTYWNOŚCI I FINANSOWANIE PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO WSPÓŁFINANSOWANYCH FUNDUSZAMI UNII EUROPEJSKIEJ Autor: Jacek Sierak, Remigiusz Górniak, Wstęp Jednostki samorządu
Bardziej szczegółowoZarządzanie strategiczne
Zarządzanie strategiczne Zajęcia w ramach specjalności "zarządzanie strategiczne" prowadzić będą specjaliści z wieloletnim doświadczeniem w pracy zarówno dydaktycznej, jak i naukowej. Doświadczenia te
Bardziej szczegółowoDobre praktyki w zakresie współpracy między instytucjami naukowymi a otoczeniem
Dobre praktyki w zakresie współpracy między instytucjami naukowymi a otoczeniem dr, Katedra Zarządzania Innowacjami jakub.brdulak@gmail.com WARSZAWA 2013.10.15 Agenda prezentacji Główne wyzwania w polskim
Bardziej szczegółowoKlaster. Powiązanie kooperacyjne (PK) Inicjatywa klastrowa (IK) DEFINICJE ROBOCZE najistotniejsze elementy
DEFINICJE ROBOCZE najistotniejsze elementy Klaster skupisko podmiotów występujących na danym terenie, ogół podmiotów w danej branży/sektorze gospodarki itd. Powiązanie kooperacyjne (PK) podstawowy, niesformalizowany
Bardziej szczegółowoStowarzyszenie Klastering Polski 40-010 Katowice ul. Warszawska 36
Stowarzyszenie Klastering Polski platformą współpracy międzyklastrowej Ekoinnowacje w nowej perspektywie finansowej kraju i Europie: Środowisko i energia z czego finansować projekty i z kim współpracować?
Bardziej szczegółowoNarodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia i wynikające z nich Programy Operacyjne ze szczególnym uwzględnieniem Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Warszawa, 28 stycznia 2007 1 Narodowe Strategiczne
Bardziej szczegółowoISBN (wersja online)
Magdalena Jasiniak Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny Instytut Finansów, Zakład Finansów Korporacji, 90-214 Łódź, ul. Rewolucji 1905 r. nr 39 RECENZENT Włodzimierz Karaszewski SKŁAD
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r.
Uchwała Nr 28/2013/IV Senatu Politechniki Lubelskiej z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych Zarządzanie Logistyką w Przedsiębiorstwie, prowadzonych
Bardziej szczegółowoSTRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO GOSPODARCZEGO GMINY GNOJNIK NA LATA ROZDZIAŁ 1. WPROWADZENIE
Jeżeli człowiek sam nie wie do jakiego zmierza portu, żaden wiatr nie jest pomyślny SENEKA ROZDZIAŁ 1. WPROWADZENIE Strategia jest nadrzędnym i integratywnym planem, określającym korzyści dla społeczności
Bardziej szczegółowoSystem B2B jako element przewagi konkurencyjnej
2012 System B2B jako element przewagi konkurencyjnej dr inż. Janusz Dorożyński ZETO Bydgoszcz S.A. Analiza biznesowa integracji B2B Bydgoszcz, 26 września 2012 Kilka słów o sobie główny specjalista ds.
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny
Załącznik do uchwały Nr XXIII 5.5/13 Senatu UMCS z dnia 27 lutego 2013 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów LOGISTYKA studia pierwszego stopnia profil praktyczny Umiejscowienie kierunku w obszarze
Bardziej szczegółowoPrzedmowa... 7 1. System zarządzania jakością w przygotowaniu projektów informatycznych...11
Spis treści Przedmowa... 7 1. System zarządzania jakością w przygotowaniu projektów informatycznych...11 1.1. Wprowadzenie...11 1.2. System zarządzania jakością...11 1.3. Standardy jakości w projekcie
Bardziej szczegółowoSpis treści. Analiza i modelowanie_nowicki, Chomiak_Księga1.indb :03:08
Spis treści Wstęp.............................................................. 7 Część I Podstawy analizy i modelowania systemów 1. Charakterystyka systemów informacyjnych....................... 13 1.1.
Bardziej szczegółowodla badań i rozwoju: Osie Priorytetowe PO IG Osie Priorytetowe PO IG
Osie Priorytetowe PO IG Osie Priorytetowe PO IG dla badań i rozwoju: Oś Priorytetowa 1. - Badania i rozwój nowoczesnych technologii Oś Priorytetowa 2. Infrastruktura sfery B+R Oś Priorytetowa 3. Kapitał
Bardziej szczegółowoStrategia e-rozwoju województwa mazowieckiego, zasady współdziałania Samorządów Gminnych z Samorządem Województwa Mazowieckiego przy jej realizacji.
Strategia e-rozwoju województwa mazowieckiego, zasady współdziałania Samorządów Gminnych z Samorządem Województwa Mazowieckiego przy jej realizacji. Adam Struzik Marszałek Województwa Mazowieckiego 1 Plan
Bardziej szczegółowoKultura organizacji pozarządowych. Demokracja w życiu NGO.
Kultura organizacji pozarządowych. Demokracja w życiu NGO. Współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rostkowo 2014. Kultura
Bardziej szczegółowoWspółpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski
Współpraca pracowników naukowych z parkami technologicznymi na przykładzie Finlandii - propozycja implementacji rozwiązań dla Polski Dr inż. MBA Janusz Marszalec Centrum Edisona, Warszawa 8 kwietnia 2014
Bardziej szczegółowoŹródła finansowania badań przemysłowych i prac rozwojowych oraz wdrożeń innowacji
Źródła finansowania badań przemysłowych i prac rozwojowych oraz wdrożeń innowacji Agnieszka Matuszak 1 Strona 0 ŹRÓDŁA FINANSOWANIA BADAŃ PRZEMYSŁOWYCH I PRAC ROZWOJOWYCH ORAZ WDROŻEŃ INNOWACJI Jednym
Bardziej szczegółowoStrategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce
Strategia Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w Polsce Dokumenty List od Premiera Czasy, w których żyjemy, to czasy komputerów, telefonów komórkowych, SMSów, czatów, Internetu i serwisów społecznościowych.
Bardziej szczegółowoROZPOZNANIE ZASOBÓW KADROWYCH I DOKONANIE DOBORU PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH DO REALIZACJI ZADAŃ W OPARCIU O MODEL
Załącznik 2 WARUNKI WDROŻENIA MODELU KOOPERACJE 3D W OPS ZASOBY KADROWE W MODELU. POSZERZENIE TEMATYKI ROZPOZNANIE ZASOBÓW KADROWYCH I DOKONANIE DOBORU PRACOWNIKÓW SOCJALNYCH DO REALIZACJI ZADAŃ W OPARCIU
Bardziej szczegółowo1. Organizacje pozarządowe w gospodarce rynkowej... 11
Spis treści Wstęp... 7 1. Organizacje pozarządowe w gospodarce rynkowej... 11 1.1. Interdyscyplinarność badań naukowych organizacji pozarządowych... 11 1.2. Cechy i funkcje organizacji pozarządowych...
Bardziej szczegółowoWykład 2 Rola otoczenia w procesie formułowania strategii organizacji
Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 2 Rola otoczenia w procesie formułowania strategii organizacji Plan wykładu Koncepcja otoczenia przedsiębiorstwa Metoda SWOT Cele przedsiębiorstwa
Bardziej szczegółowoJednostka Koordynująca Wdrażanie RIS. Śląska Rada Innowacji - Komisja Ekspertów ds. Programu Wykonawczego Ustalenia strategiczne
Jednostka Koordynująca Wdrażanie RIS Śląska Rada Innowacji - Komisja Ekspertów ds. Programu Wykonawczego 2009-2010 Ustalenia strategiczne Programu Wykonawczego 2009-2010 dla Regionalnej Strategii Innowacji
Bardziej szczegółowoInnowacyjny model aktywizacji
Innowacyjny model aktywizacji zawodowej uczestników WTZ Temat innowacyjny: "Współpraca podmiotów działających w obszarze zatrudnienia oraz integracji i pomocy społecznej z przedsiębiorcami w zakresie ułatwiania
Bardziej szczegółowoEfekty uczenia się na kierunku Ekonomia (studia pierwszego stopnia o profilu ogólnoakademickim)
Załącznik nr 2 do uchwały nr 414 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 29 maja 2019 r. Efekty na kierunku Ekonomia (studia pierwszego stopnia o profilu ogólnoakademickim) Tabela 1. Kierunkowe efekty
Bardziej szczegółowoWewnątrzinstytucjonalne formy wsparcia badań i komercjalizacji wiedzy w jednostkach naukowych - wyniki badań
Wewnątrzinstytucjonalne formy wsparcia badań i komercjalizacji wiedzy w jednostkach naukowych - wyniki badań Koncepcja międzyinstytucjonalnego ośrodka wspierania badań Dominika Walec Uniwersytet Ekonomiczny
Bardziej szczegółowoBiznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia
Biznes plan innowacyjnego przedsięwzięcia 1 Co to jest biznesplan? Biznes plan można zdefiniować jako długofalowy i kompleksowy plan działalności organizacji gospodarczej lub realizacji przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowoMarcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie
Marcin Kłak Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomii i Prawa im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach Kielce czerwiec 2010 1 Spis treści Wstęp 7 Rozdział
Bardziej szczegółowoStrategia parasolowa
Strategia parasolowa Partnerstwo samorządów Południowej Wielkopolski na rzecz zwiększenia dostępności i jakości usług publicznych Dr hab. Jacek F. Nowak UEP Plan prezentacji Odpowiedzi napytania: Co to
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych Zarządzanie wiedzą w Polsce i na świecie w świetle ostatnich lat
Zarządzanie wiedzą we współczesnym przedsiębiorstwie Autor: Marcin Kłak Wstęp Rozdział 1. Zarządzanie wiedzą we współczesnych organizacjach gospodarczych 1.1. Rola i znaczenie wiedzy 1.1.1. Pojęcia i definicje
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO NARODOWE
Opis efektów kształcenia dla kierunku bezpieczeństwo narodowe I stopnia przyjętych uchwałą Rady Wydziału Nauk Politycznych w dniu 27 lutego 2012 r., zmodyfikowanych 24 września 2012 r. Efekty kształcenia
Bardziej szczegółowoCzęść I Podstawy koncepcyjne kształtowania łańcuchów dostaw jutra
Spis treści Wprowadzenie... 11 Część I Podstawy koncepcyjne kształtowania łańcuchów dostaw jutra Rozdział 1 Konfiguracja łańcuchów dostaw przedsiębiorstw organizacji sieciowej jako determinanta jej rozwoju...
Bardziej szczegółowoKRZYŻOWA ANALIZA WPŁYWÓW I PROGNOZOWANIE SCENARIUSZY ROZWOJU
Projekt FORESIGHT Mazovia KRZYŻOWA ANALIZA WPŁYWÓW I PROGNOZOWANIE SCENARIUSZY ROZWOJU mgr Krzysztof Mieczkowski Specjalista Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów Warszawa, 12 czerwca 2007 Monitorowanie
Bardziej szczegółowoMożliwości wsparcia z funduszy UE. Zbigniew Krzewiński
Możliwości wsparcia z funduszy UE Zbigniew Krzewiński krzew@man.poznan.pl Plan prezentacji 1. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny 2. 7. Program Ramowy 3. Program technostarterów WRPO Priorytety
Bardziej szczegółowoCZYNNIKI SUKCESU PPG
CZYNNIKI SUKCESU PPG STOSOWANIE UMIEJĘTNOŚCI ZAWODOWYCH Wiedza o biznesie Wiedza specjalistyczna Wiedza o produktach i usługach Wiedza przemysłowa ZARZĄDZANIE REALIZACJĄ ZADAŃ Działanie w perspektywie
Bardziej szczegółowoOcena realizacji celu strategicznego RIS: Integracja środowisk społecznogospodarczych. Wanda M. Gaczek Józef Komorowski Rober Romanowski
Ocena realizacji celu strategicznego RIS: Integracja środowisk społecznogospodarczych regionu Wanda M. Gaczek Józef Komorowski Rober Romanowski Struktura opracowania 1. Źródła informacji, metoda oceny
Bardziej szczegółowoPolityka klastrowa i wsparcie inicjatyw klastrowych doświadczenia i perspektywa 2014-2020
2013 Joanna Podgórska Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Polityka klastrowa i wsparcie inicjatyw klastrowych doświadczenia i perspektywa 2014-2020 Seminarium CATI Warszawa, 24 czerwca 2013 roku
Bardziej szczegółowoProgramowanie perspektywy finansowej w Wielkopolsce. Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka
1 Programowanie perspektywy finansowej 2014-2020 w Wielkopolsce Oś Priorytetowa I- Innowacyjna i konkurencyjna gospodarka 2 Alokacja środków na WRPO 2014+ WRPO 2014+ 2 450,2 mln euro (EFRR 1 760,9 mln
Bardziej szczegółowoZarządzanie kompetencjami
Zarządzanie kompetencjami Zarządzanie kompetencjami reprezentuje jeden z najnowszych nurtów zarządzania zasobami ludzkimi. Jako datę początku zainteresowania zarządzaniem kompetencjami w literaturze wskazuje
Bardziej szczegółowoNADZÓR PEDAGOGICZNY A NOWY SYSTEM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI
NADZÓR PEDAGOGICZNY A NOWY SYSTEM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI POTRZEBA I ROZUMIENIE ZMIAN Wyzwania cywilizacyjne, na które musi zareagować szkoła, m.in. rozwój społeczny, kształtowanie postaw, aktywność jednostki,
Bardziej szczegółowoSieciowy model instytucji wspierających innowacje. Wrocław, 29 czerwca 2006r.
Sieciowy model instytucji wspierających innowacje dr hab. Jacek Sroka dr Leszek Kwieciński Uniwersytet Wrocławski RIS jako nowe narzędzie KE Od początku lat 90. w wielu krajach UE wyraźnego znaczenia nabrały
Bardziej szczegółowoForesight ARP. Mgr Jan Piwiński Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów
Foresight ARP Mgr Jan Piwiński Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów Foresight priorytetowych, innowacyjnych technologii na rzecz automatyki, robotyki i techniki pomiarowej Cel projektu Foresight
Bardziej szczegółowoSystem cyklicznej oceny potencjału sfery B+R+I (badanie, rozwój, innowacje) a specjalizacja regionu
N a r o d o w y P r o g r a m F o r e s i g h t w d r o ż e n i e w y n i kó w System cyklicznej oceny potencjału sfery B+R+I (badanie, rozwój, innowacje) a specjalizacja regionu mgr inż. Jan Bondaruk
Bardziej szczegółowoPartnerstwo w tworzeniu proinnowacyjnych usług IOB w ramach projektu pozakonkursowego SWM
Partnerstwo w tworzeniu proinnowacyjnych usług IOB w ramach projektu pozakonkursowego SWM Wydział Innowacyjności i Rozwoju Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich Urząd Marszałkowski Województwa
Bardziej szczegółowoWspółpraca nauka przedsiębiorstwa - Business Angels na Dolnym Śląsku 10.05.2010r.
Współpraca nauka przedsiębiorstwa - Business Angels na Dolnym Śląsku 10.05.2010r. Tomasz Niciak Koordynator Regionalny Ponadregionalnej Sieci Aniołów Biznesu Kierownik Dolnośląskiego Ośrodka Transferu
Bardziej szczegółowo