KOMENTARZE BECKA. Kodeks pracy

Transkrypt

1

2 KOMENTARZE BECKA Kodeks pracy

3 Polecamy nasze publikacje z serii Komentarze Becka: Zygmunt Niewiadomski PRAWO BUDOWLANE. KOMENTARZ, wyd. 5 Zygmunt Niewiadomski PLANOWANIE I ZAGOSPODAROWANIE PRZE- STRZENNE, wyd. 7 Izabela Heropolitańska, Agnieszka Drewicz-Tułodziecka, Katarzyna Hryćków-Mycka, Paweł Kuglarz USTAWA O KSIĘGACH WIECZYSTYCH I HIPOTECE ORAZ PRZEPISY ZWIĄZANE Paweł Granecki PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH, wyd. 3 T. Grossmann, W. Knopkiewicz, J. Sebzda-Załuska, M. Szydło, J. Wilczewski USTAWA O WSPIERANIU ROZWOJU USŁUG I SIECI TELEKOMUNIKACYJNYCH. KOMENTARZ Stanisław Piątek PRAWO TELEKOMUNIKACYJNE. KOMENTARZ, wyd. 3

4 Kodeks pracy Komentarz prof. zw. dr hab. Jerzy Wratny Instytut Nauk Prawnych PAN Uczelnia Łazarskiego Instytut Pracy i Spraw Socjalnych członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy wydanie WYDAWNICTWO C.H. BECK WARSZAWA 2013

5 Propozycja cytowania: J. Wratny, KP. Komentarz, 5. wyd., Warszawa 2013 Wydawca: Joanna Ziemiecka Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C.H. Beck Druk: Białostockie Zakłady Graficzne ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów Kodeks pracy Dział pierwszy. Przepisy ogólne Rozdział I. Przepisy wstępne Art Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy Art Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu Art. 18 3a 18 3e Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy. 49 Art Rozdział III. (skreślony) Art Dział drugi. Stosunek pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Art Rozdział II. Umowa o pracę Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę Art Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę Art Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem Art Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę Art Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia Art XI XV V

7 Spis treści Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia Art Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia Art Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę Art Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej Art Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy. 134 Art Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania Art Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru Art Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania Art Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę Art Dział trzeci. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą Uwagi ogólne Art Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę Art Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę Art Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy Art Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna Art VI

8 Spis treści Rozdział IV. Odprawa pośmiertna Art Dział czwarty. Obowiązki pracodawcy i pracownika Rozdział I. Obowiązki pracodawcy Art Rozdział II. Obowiązki pracownika Art Rozdział IIa. Zakaz konkurencji Art Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników Art Rozdział IV. Regulamin pracy Art Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia Art Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników Art Dział piąty. Odpowiedzialność materialna pracowników Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy Art Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi Art Dział szósty. Czas pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Wprowadzenie Art Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy Art Rozdział III. Okresy odpoczynku Art Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy Art Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych Art Rozdział VI. Praca w porze nocnej Art Rozdział VII. Praca w niedziele i święta Art VII

9 Spis treści Dział siódmy. Urlopy pracownicze Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe Art Rozdział II. Urlopy bezpłatne Art Dział ósmy. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem Art Dział dziewiąty. Zatrudnianie młodocianych Rozdział I. Przepisy ogólne Art Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego Art Rozdział III. Dokształcanie Art Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe Art Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia Art Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe Art Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe Art Dział dziesiąty. Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy Art Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika Art Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy Art Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne Art Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia Art Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia Art Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Art VIII

10 Spis treści Rozdział VIII. Szkolenie Art Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze Art Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy Art Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy Art a a Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi Art Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy Art Dział jedenasty. Układy zbiorowe pracy Wprowadzenie Rozdział I. Przepisy ogólne Art Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy Art Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy Art Dział dwunasty. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Art Rozdział II. Postępowanie pojednawcze Art Rozdział III. Sądy pracy Art Dział trzynasty. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika Uwaga ogólna Art Rozdział II. (skreślony) Art IX

11 Spis treści Dział czternasty. Przedawnienie roszczeń Art Dział czternasty a. (uchylony) Art Dział piętnasty. Przepisy końcowe Art Indeks rzeczowy X

12 Przedmowa Udostępniany Szanownym Czytelnikom w nowym wydaniu komentarz do Kodeksu pracy ma swoją historię sięgającą roku Wówczas pod firmą Spółki Sezam ukazało się pierwsze jego wydanie będące reakcją na uchwalenie gruntownej, w skali dotychczas niewystępującej, nowelizacji Kodeksu pracy ustawą z r. Komentarz ten miał już w tym samym roku wznowienie, a następnie ukazywał się rokrocznie z uwzględnieniem zmian zachodzących w przepisach ustawodawstwa pracy, przepisach wykonawczych, a także dorobku orzecznictwa. W sumie do 2001 r. komentarz miał siedem wydań. Przez cały czas cieszył się wyjątkową, niesłabnącą popularnością na rynku wydawnictw prawniczych. Po przejęciu praw do tytułu przez Wydawnictwo C.H. Beck komentarz doczekał się, nie licząc obecnego, czterech wydań. Pierwsze uwzględniało stan prawny na koniec 2002 r., drugie na koniec 2003 r. Trzecie wydanie rejestrowało stan prawny w zakresie ustawodawstwa pracy na dzień r., a więc już po dniu akcesji Polski do Unii Europejskiej, natomiast czwarte ukazało się na początku 2005 roku. W okresie, gdy komentarz publikowany był w Wydawnictwie C.H. Beck, miały miejsce dwie nowelizacje Kodeksu pracy o przełomowym znaczeniu dla kształtowania się stosunków pracy. Pierwszą była zmiana Kodeksu pracy z r. (Dz.U. Nr 135, poz. 1146), która weszła w życie częściowo r., częściowo zaś r., określana w niniejszym komentarzu jako nowelizacja lipcowa. Drugą natomiast całościową nowelizację przepisów Kodeksu pracy przyniosła ustawa z r. (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) obowiązująca od r. Tę drugą nowelizację określa się w komentarzu jako nowelizację europejską z uwagi na jej zasadniczy cel, jakim było dokończenie na ówczesnym etapie procesu dostosowywania przepisów polskiego prawa pracy do norm wspólnotowych. Nowelizacja lipcowa przyniosła obniżenie standardów uprawnień pracowniczych w wielu działach kodeksu, a więc nastąpiło odwrócenie wcześniejszej, trwającej przez dziesiątki lat, tendencji do rozwijania tych uprawnień. W intencjach ustawodawcy nowe przepisy miały służyć uelastycznieniu prawa oraz obniżeniu kosztów pracy, co powinno się było przyczynić do XI

13 Przedmowa ograniczenia skali bezrobocia. Wraz z większością analityków pozwalam sobie wyrazić sceptycyzm co do skuteczności takiej metody zwalczania bezrobocia. Kolejną, obszerną i znaczącą, zmianą Kodeksu pracy była wspomniana nowelizacja europejska. Dominującym, chociaż niewyłącznym, jej celem było dokończenie procesu dostosowywania przepisów kodeksowych do kilkudziesięciu dyrektyw Unii Europejskiej. Przykładowo chodziło o przepisy rozszerzające szczegółową regulację zasady niedyskryminacji w zatrudnieniu na inne niż tylko płeć pracownika kryteria niezwiązane z pracą. Wprowadzono zakaz mobbingu oraz molestowania seksualnego w pracy. Uwzględniono przepisy stwarzające zachętę do podejmowania pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz przepisy nakładające na pracodawcę rozszerzony obowiązek informowania pracowników o warunkach zatrudnienia, podniesiono minimalny wymiar urlopu wypoczynkowego. Najdalej idące zmiany miały miejsce w dziale szóstym KP regulującym problematykę czasu pracy, któremu nadano w całości nowe brzmienie ze zmienioną numeracją przepisów. Istotne zmiany do Kodeksu pracy wprowadzono w drugiej połowie pierwszej dekady oraz na początku drugiej dekady XXI w., a więc w okresie nieobjętym poprzednią edycją Komentarza. Do najważniejszych należy zaliczyć uwzględnienie w Kodeksie pracy, w wyniku nowelizacji z r. (Dz.U. Nr 181, poz. 1288), przepisów o zatrudnieniu pracowników w formie telepracy (art ), co było podyktowane potrzebą przyswojenia regulacji europejskiej dotyczącej tej nietypowej umowy o pracę. Wydźwięk dostosowawczy miała także nowelizacja Rozdziału IIa Działu pierwszego (Równe traktowanie w zatrudnieniu) dokonana głownie ustawą nowelizującą Kodeks pracy z r. (Dz.U. Nr 233, poz. 1460). Z kolei do przesłanek polityki prorodzinnej, szczególnie w jej aspekcie pronatalistycznym, odwołano się w uzasadnieniu do ustawy z r. (Dz.U. Nr 237, poz. 1654; weszła w życie na początku 2009 r.), której efektem była rewizja Działu Ósmego KP w zakresie urlopów rodzicielskich, określonej w niniejszym Komentarzu jako ustawa prorodzinna. Innego rodzaju wyznacznikiem zmian był w tym okresie, a także i wcześniej, wzgląd na prawidłowość techniki legislacyjnej w zakresie podziału regulowanej materii między ustawę a akty wykonawcze zgodnie z wymaganiami Konstytucji. Ta głównie przyczyna przesądziła o rozbudowaniu i uszczegółowieniu przepisów art traktującego o zasadach podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników, co nastąpiło w wyniku nowelizacji Kodeksu pracy ustawą z r. (Dz.U. Nr 105, poz. 655). XII

14 Przedmowa Piętno na treści pewnej liczby przepisów odcisnęła ustawa z r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378), zwana ustawą deregulacyjną, mająca za cel usunięcie nieżyciowych ograniczeń utrudniających m.in. funkcjonowanie stosunków pracy w interesie obu stron. Równolegle nieustannie pomnażany był dorobek piśmiennictwa i judykatury. Na kształt niektórych przepisów Kodeksu pracy lub na kierunek ich wykładni wpłynęły także orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o dużym ciężarze gatunkowym. Ważnym dla polityki prawa pracy wydarzeniem było powołanie w 2002 r. Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, która w 2006 r. przedstawiła projekty dwóch ustaw: zrekodyfikowanego kodeksu pracy oraz kodeksu zbiorowego prawa pracy, będącego pionierską próbą skodyfikowania zbiorowej części prawa pracy. W nawiązaniu do pierwszego z tych projektów należy podkreślić, że kodyfikatorom przyświecała myśl zerwania z plagą niekończących się nowelizacji Kodeksu pracy, czemu służyć miało zastąpienie obecnie obowiązującej ustawy aktem względnie stabilnym, dostosowanym do współczesnych warunków. Zabrakło wszakże woli wykorzystania projektów na płaszczyźnie legislacyjnej, w związku z czym pozostały one jedynie kolektywnym wkładem do nauki prawa pracy. Wacław Szubert pisał przed laty, rozważając kwestię dynamiki stosunków pracy, że prawo pracy, należy od tych gałęzi prawa, które w sposób szczególnie bezpośredni są uwarunkowane przez realia życia społeczno-gospodarczego oraz przez postęp techniczny (W. Szubert, Zarys prawa pracy, Warszawa 1980, s. 46). Należy się zatem spodziewać i dziś, jak w każdej epoce, dalszych zmian, zapowiadanych w bliższej lub dalszej perspektywie. Być może podjęte zostaną nowe wysiłki w celu dokonania tak potrzebnej rekodyfikacji, która ograniczyłaby niekończące się pasmo cząstkowych nowelizacji poszczególnych fragmentów kodeksu. Szczególnym celem komentarza jest przybliżenie i ułatwienie zrozumienia Czytelnikom nowych rozwiązań prawa pracy zwłaszcza wprowadzonych w latach Rozwiązania te zostały szczegółowo omówione z ukazaniem istoty zmian i przyczyn ich wprowadzenia. Dokonano porównań ze stanem prawnym poprzednio obowiązującym oraz rozważono problemy wykładni. Utrzymanie się w konwencji przewodnika po Kodeksie pracy uzasadniało jedynie selektywne powoływanie literatury przedmiotu, której dorobek został wykorzystany w treści objaśnień do poszczególnych przepisów Kodeksu pracy. W niniejszym wydaniu zawarto wszakże wskazówki bibliograficzne do ostatnich zmian Kodeksu pracy, co, w przekonaniu autora, podnosi walory praktyczne komentarza. Omówiono skomplikowany stan prawny charakteryzujący się funkcjo- XIII

15 Przedmowa nowaniem wielu aktów wykonawczych oraz ustaw pozakodeksowych. Uwzględniono podstawowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego oraz Sądu Najwyższego. Komentarz uwzględnia stan prawny na r. Niniejsze wydanie komentarza chciałbym zarekomendować osobom zarządzającym firmami, kierownikom działów kadr, radcom prawnym oraz innym osobom zajmującym się sprawami pracowniczymi. Szczególnie gorąco polecam ją moim studentom i słuchaczom. Nieocenioną pomoc w przygotowaniu obecnego wydania komentarza otrzymałem od P. Joanny Ziemieckiej z Wydawnictwa C.H. Beck oraz moich asystentek: P. Marty Derlacz-Wawrowskiej z Instytutu Pracy i Spraw Socjalnych, P. dr Leny Krysińskiej-Wnuk z Instytutu Nauk Prawnych PAN oraz P. Agaty Ludery-Ruszel z Uniwersytetu Rzeszowskiego. Tą drogą pragnę skierować do nich słowa podziękowania. Warszawa, styczeń 2013 r. Jerzy Wratny XIV

16 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa CzasPrKierU ustawa z r. o czasie pracy kierowców (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 1155) EmRentyFUSU.... ustawa z r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz ze zm.) FundŚwSocU ustawa z r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 592 ze zm.) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KomPrywU ustawa z r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. z 2002 r. Nr 171, poz ze zm.) Konstytucja RP... ustawa z r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP ustawa z r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPC ustawa z r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) KPW ustawa z r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) KRiO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 788) KSH ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) KW ustawa z r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) MiniWynagrU..... ustawa z r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz ze zm.) XV

17 Wykaz skrótów OchrDanOsobU.... ustawa z r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn. Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.) OchronaInfU ustawa z r. o ochronie informacji niejawnych (Dz.U. Nr 182, poz. 1228) PIPU ustawa z r. o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 404 ze zm.) PromZatrU ustawa z r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 ze zm.) PrSpółdz ustawa z r. Prawo spółdzielcze (tekst ŚwiadRodzU jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.) ustawa z r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.) TrójstrKomU..... ustawa z r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. Nr 100, poz ze zm.) UrlopWychowR... rozporządzenie MGPiPS z r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz.U. Nr 230, poz. 2291) UrlopWypoczR.... rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.) UsprawiedNieobR.. rozporządzenie MPiPS z r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 ze zm.) WypadkiU ustawa z r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz ze zm.) ZasiłkiU ustawa z r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 ze zm.) XVI

18 Wykaz skrótów ZwolGrupU ustawa z r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn. Dz.U. Nr 90, poz. 844 ze zm.) ZwZawU ustawa z r. o związkach zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) 2. Organy, instytucje, organizacje orzekające NSA Naczelny Sąd Administracyjny OSPiUS Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SN (7) Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów SR Sąd Rejonowy TK Trybunał Konstytucyjny 3. Czasopisma BISN Biuletyn Informacyjny Sądu Najwyższego Dz.U Dziennik Ustaw Dz.Urz Dziennik Urzędowy GP Gazeta Prawnicza GS Gazeta Sądowa Kw. Pr Kwartalnik Prawniczy MoP Monitor Prawniczy M.P Monitor Polski MPP Monitor Prawa Pracy NP Nowe Prawo OG Orzecznictwo Gospodarcze ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSA Orzecznictwo Sądów Administracyjnych OSN Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby cywilnej (w latach ), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach : Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach: : Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach: : Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach: : Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, od XVII

19 Wykaz skrótów 1995 roku: Izby Cywilnej, od r.: Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych) OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Zbiór Urzędowy. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od r.) OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Karna i Izba Wojskowa OSP Orzecznictwo Sądów Polskich (w latach : Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych) OSPiKA Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Pal Palestra PiP Państwo i Prawo PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne Polit. Społ Polityka Społeczna Pr. Pracy Prawo Pracy PS Przegląd Sądowy PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego Rej Rejent RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny SC Studia Cywilistyczne Sł. Prac Służba Pracownicza SP Studia Prawnicze Wok Wokanda ZNUJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 4. Inne skróty art artykuł bhp bezpieczeństwo i higiena pracy cyt cytat, cytowany (-a, -e) FUS Fundusz Ubezpieczeń Społecznych GUS Główny Urząd Statystyczny IPiSS Instytut Pracy i Spraw Socjalnych itp i tym podobne lit litera m.in między innymi MEN Minister Edukacji Narodowej MG Minister Gospodarki XVIII

20 Wykaz skrótów MGPiB Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa MOP Międzynarodowa Organizacja Pracy MPiPS Minister Pracy i Polityki Socjalnej, od r. Minister Pracy i Polityki Społecznej MPPiSS Minister Pracy, Płac i Spraw Socjalnych MRiRW Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi MS Minister Sprawiedliwości MZiOS Minister Zdrowia i Opieki Socjalnej nast następny (-a, -e) niepubl niepublikowany (-a, -e) NIK Najwyższa Izba Kontroli np na przykład Nr Numer opr opracowana (-e) orz orzeczenie PIP Państwowa Inspekcja Pracy PIS Państwowa Inspekcja Sanitarna pkt punkt por porównaj post postanowienie poz pozycja pozw ponadzakładowa organizacja związkowa ppkt podpunkt puzp ponadzakładowy układ zbiorowy pracy PZU Państwowy Zakład Ubezpieczeń r rok RM Rada Ministrów rozp rozporządzenie s strona (-y) t tom (-y) tekst jedn tekst jednolity tj to jest tzn to znaczy uchw uchwała ust ustęp uzp układ zbiorowy pracy wyr wyrok zarz zarządzenie zd zdanie zm zmiana (-y) zob zobacz XIX