KODEKS PRACY NOWE WYDANIE. Ujednolicony tekst ustawy Komentarz do zmian. Przepisy z praktycznym komentarzem

Transkrypt

1 KODEKS PRACY 2016 Przepisy z praktycznym komentarzem Ujednolicony tekst ustawy Komentarz do zmian NOWE WYDANIE

2 Prawo pracy dla specjalistów

3 Kodeks pracy 2016 Ujednolicony tekst ustawy Komentarz do zmian

4 Autorzy: Katarzyna Wrońska-Zblewska, Szymon Sokolik, Emilia Wawrzyszczuk Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Wydawca: Agnieszka Gorczyca Redakcja: Emilia Wawrzyszczuk, Leszek Skupski Korekta: Zespół Projekt okładki: Piotr Fedorczyk Koordynator produkcji: Magdalena Huta Stan prawny na: 1 marca 2016 r. ISBN: Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o., Warszawa 2016 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a tel.: , faks cok@wip.pl Nakład: 2000 egz. Drukarnia: Miller Druk Sp. z o.o., ul. Jagiellońska 82, Warszawa Skład i łamanie: Raster studio, N. Bogajczyk, ul. Konopnickiej 46, Sulejówek Wszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w zamieszczonych w niej artykułach, podlegają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności prawem autorskim. Ich przedruk oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody Redakcji są zabronione. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ww. materiałów w granicach dozwolonego użytku, z powołaniem się na źródło. Wszelkie materiały zawarte w niniejszej publikacji mają charakter wyłącznie popularyzacyjno-informacyjny i nie mogą być traktowane w sposób prawnie wiążący pomiędzy Czytelnikiem a Wydawcą lub Redakcją. Redakcja dokłada wszelkich starań, aby informacje i dane zamieszczone w tych materiałach były poprawne merytorycznie i aktualne, jednakże informacje te nie mają charakteru porady, czy opinii prawnej, jako że Wydawca, ani Redakcja nie świadczy żadnych usług prawnych. Nie mogą być one również traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. Zastosowanie tych informacji w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji lub opinii prawnej. Wobec powyższego Wydawca, Redakcja, redaktorzy, ani autorzy ww. materiałów nie ponoszą odpowiedzialności prawnej w szczególności za skutki zastosowania się lub wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tych materiałach.

5 SPIS TREŚCI Komentarz do zmian... 7 Uprawnienia rodzicielskie... 9 Nowe terminy składania wniosków i urzędowe wzory... 9 Urlop macierzyński Więcej opcji na wcześniejszy powrót do pracy Urlop przedsiębiorczej matki przejmuje pracownik ojciec Prawo do urlopu nabyte po porodzie Zgon, hospitalizacja matki lub porzucenie przez nią dziecka W opiece pomogą członkowie najbliższej rodziny Urlop rodzicielski Nawet na kilkuletnie dziecko Zazwyczaj nie mniej niż 8 tygodni Rezygnacja możliwa w każdym czasie Praca na urlopie wydłuża jego wymiar Wydłużony urlop można różnie spożytkować Urlop wychowawczy Urlop ojcowski Urlopy adopcyjne Zwolnienie na opiekę nad dzieckiem Wolne rozliczane w dniach lub godzinach Dla niepełnoetatowca odpowiednio mniej Przepisy przejściowe Dodatkowy urlop macierzyński na starych zasadach Nowe, korzystniejsze zasady dotyczące urlopu rodzicielskiego Dotychczasowe terminy przy urlopie wychowawczym Pozostałe zmiany Umowy terminowe Mniej rodzajów umów Nowe zasady zatrudniania na próbę Maksymalnie na 3 miesiące Druga próba dla tego samego pracownika Dwa limity umów Nie dwie, a nawet trzy umowy terminowe Ograniczenie w czasie Bezterminowo po 33 miesiącach lub od czwartej umowy Niektóre sytuacje znoszą limity Dodatkowy zapis w umowie Informacja do PIP Przepisy przejściowe Okres wypowiedzenia Na czas określony jak na umowie bezterminowej Bez dodatkowych klauzul Okresy wypowiedzeń przepisy przejściowe Zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy Lepiej za zgodą pracownika Po zmianach jednostronnie decyduje pracodawca Zwolnienie płatne jak praca

6 Spis treści Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity) Dział I. Przepisy ogólne Rozdział I. Przepisy wstępne Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy Rozdział III. (Skreślony) Rozdział III. (Skreślony) Dział II. Stosunek pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Umowa o pracę Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium rzeczypospolitej polskiej z państwa będącego członkiem unii europejskiej Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę Dział III. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna Rozdział IV. Odprawa pośmiertna Dział IV. Obowiązki pracodawcy i pracownika Rozdział I. Obowiązki pracodawcy Rozdział II. Obowiązki pracownika Rozdział IIa. Zakaz konkurencji Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników Rozdział IV. Regulamin pracy Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników Dział V. Odpowiedzialność materialna pracowników Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi Dział VI. Czas pracy Rozdział I. Przepisy ogólne

7 Spis treści Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy Rozdział III. Okresy odpoczynku Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych Rozdział VI. Praca w porze nocnej Rozdział VII. Praca w niedziele i święta Dział VII. Urlopy pracownicze Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe Rozdział II. Urlopy bezpłatne Dział VIII. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem Dział IX. Zatrudnianie młodocianych Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego Rozdział III. Dokształcanie Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe Dział X. Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Rozdział VIII. Szkolenie Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy Dział XI. Układy zbiorowe pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy Dział XII. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Postępowanie pojednawcze Rozdział III. Sądy pracy Dział XIII. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika Rozdział II. (uchylony) Dział XIV. Przedawnienie roszczeń Dział XIV a. (uchylony) Dział XV. Przepisy końcowe

8

9 KOMENTARZ DO ZMIAN Rok 2016 upływa pracodawcom pod znakiem dużych zmian w prawie pracy. Od 2 stycznia obowiązuje tzw. ustawa rodzinna, która wprowadziła rewolucję w przepisach regulujących prawa i obowiązki pracowników rodziców oraz zatrudniających ich pracodawców. Niespełna dwa miesiące później 22 lutego 2016 r. weszły w życie nowe przepisy o umowach terminowych. Ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (tzw. ustawa rodzinna) Dz.U. z 2015 r. poz m.in. wydłużyła dotychczasowe terminy na złożenie wniosków o urlopy związane z rodzicielstwem, zlikwidowała dodatkowy urlop macierzyński i odpowiednio wydłużyła urlop rodzicielski o okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a także przyznała niektóre uprawnienia rodzicielskie osobom niebędącym pracownikami. Z kolei na mocy ustawy z 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1220) do przepisów weszły nowe ograniczenia dotyczące zawierania umów na czas określony m.in. obok ilościowego pojawi się czasowy limit trwania umów terminowych. Ponadto okresy wypowiedzeń umów na czas określony zostały zrównane z okresami wypowiedzeń obowiązującymi przy umowach bezterminowych (oznacza to, że są uzależnione od zakładowego stażu pracy pracownika). 7

10

11 UPRAWNIENIA RODZICIELSKIE Ustawa z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (dalej ustawa rodzinna) Dz.U. z 2015 r. poz. 1268, która weszła w życie 2 stycznia 2016 r. umożliwia dzielenie się uprawnieniami rodzicielskimi pomiędzy rodzicem pracownikiem a rodzicem ubezpieczonym niebędącym pracownikiem. W celu ustalenia kręgu uprawnionych ustawa nowelizująca wprowadziła definicje ubezpieczonej matki dziecka i ubezpieczonego ojca dziecka. Do celów określonych w Kodeksie pracy są to osoby niebędące pracownikami, objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, czyli np. prowadzące działalność gospodarczą lub świadczące pracę na podstawie umowy zlecenia. Oprócz dzielenia uprawnień rodzicielskich objętych nowelizacją pomiędzy rodziców zatrudnionych na etatach i pracujących na innej podstawie (objętych ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa) z niektórych uprawnień związanych z rodzicielstwem w wyjątkowych przypadkach skorzystać mogą również inni członkowie najbliższej rodziny (zarówno zatrudnieni na etatach, jak i pracujący na innej podstawie, lecz objęci ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa). Do innych członków najbliższej rodziny Kodeks pracy zalicza pracowników (lub ubezpieczonych niezatrudnionych na etacie), innych niż pracownik ojciec wychowujący dziecko (lub ubezpieczony ojciec dziecka), którzy uzyskali prawo do urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo urlopu rodzicielskiego (w przypadku pracowników) lub przerwali działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem (w przypadku pozostałych ubezpieczonych). Nowe terminy składania wniosków i urzędowe wzory Istotną zmianą, jaką wprowadziła ustawa rodzinna, jest wydłużenie terminów składania wniosków o urlopy związane z rodzicielstwem. Zamiast 14 dni od 2 stycznia 2016 r. pracownika obowiązuje 21-dniowy termin na złożenie wniosku o: urlop macierzyński i rodzicielski w pełnym wymiarze składany bezpośrednio po porodzie, urlop rodzicielski, łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze maksymalnie 1/2 etatu, rezygnację z korzystania z urlopu rodzicielskiego (udzielonego bezpośrednio po porodzie w całości) w całości albo w części i powrotu do pracy, 9

12 Kodeks pracy 2016 urlop wychowawczy, obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie, w którym pracownik jest uprawniony do urlopu wychowawczego. Na mocy ustawy nowelizującej, minister właściwy do spraw pracy określił upoważniony do określenia w drodze rozporządzenia treści wniosków: o udzielenie części urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub jego części, urlopu rodzicielskiego lub jego części i urlopu ojcowskiego lub jego części oraz doku mentów do nich dołączanych, w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub jego części oraz dokumentów do nich dołącz anych, o łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego lub jego części z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego u rlopu, o udzielenie urlopu wychowawczego lub jego części oraz dokumentów do niego dołączonych, o obniżenie wymiaru czasu pracy pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego oraz dokumentów do niego dołączonych. URLOP MACIERZYŃSKI Jedną z niewielu rzeczy, które po 2 stycznia 2016 r. pozostały bez zmian, jest urlop macierzyński ale tylko w pewnym zakresie. Mimo nowelizacji nie zmienił się jego wymiar i nadal jest on zależny od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Podobnie bez zmian pozostaje minimalna część urlopu, którą pracownica musi wykorzystać po porodzie (14 tygodni), aby móc wrócić do pracy. Więcej opcji na wcześniejszy powrót do pracy Jednak warunkiem powrotu matki dziecka do pracy jest konieczność wykorzystania pozostałej części urlopu (lub zasiłku macierzyńskiego za okres, jaki pozostał do końca urlopu) przez: pracownika ojca wychowującego dziecko lub ubezpieczonego ojca dziecka, który w celu sprawowania opieki nad dzieckiem przerwał działalność zarobkową (czyli np. ojca prowadzącego działalność gospodarczą, pracującego na umowę zlecenie). Obowiązujące do 1 stycznia 2016 r. przepisy dawały możliwość przejęcia urlopu macierzyńskiego od 15. tygodnia tylko ojcom zatrudnionym na etacie. 10