Zbieracze Darwina - 1 -

Transkrypt

1 Zbieracze Darwina 8-9 lat - 1 -

2 Drodzy Zbieracze Darwina! Jak się macie? Ja przyjemnie spędzam czas w Australii. Wczoraj udało mi się zobaczyć walabię ciekawe, czy miała w torbie młode? Ale wrażenia! Mam dużo pracy przy zbieraniu nasion dla banku nasion Millennium Seed Bank, a także gromadzeniu i suszeniu roślin, z których one pochodzą. Robię też notatki terenowe, dzięki którym wszystkie informacje na temat danej rośliny, jej położenie, siedlisko, datę i dane zbieracza (czyli moje) będzie można odczytać z karty zielnika, który tworzę. Skończę go, kiedy wrócę do Kew. Muszę bardzo uważać, żeby nie zgubić tego notatnika, w przeciwnym razie cała kolekcja będzie bezużyteczna! Zauważyłem, że rośliny różnią się w zależności od miejsc, w których rosną. Te, które rosną w górach, wyglądają zupełnie inaczej od tych rosnących na płaskich równinach. Tam, gdzie wy mieszkacie, na pewno też tak jest. Przyjrzyjcie się różnym siedliskom w okolicy waszej szkoły oraz zbierzcie i zasuszcie pochodzące z nich rośliny, żeby zademonstrować różnice między nimi. Jestem bardzo ciekawy, co zaobserwujecie. Dzięki za pomoc! Richard jestem tutaj! - 2 -

3 Odniesienia do programu nauczania Odniesienia do programu nauczania W różnych siedliskach można znaleźć różne rośliny i zwierzęta. Rośliny przystosowane są do środowiska, w którym żyją. Rozpoznawanie roślin przy pomocy klucza. Umiejętności myślenia i kompetencje osobiste: Zarządzanie informacjami: (Wszystkie zadania) Myślenie, rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji: (Wszystkie zadania) Praca w grupie (Ćwiczenia 2. i 3.) Szkoła podstawowa Świat wokół nas: Dział 1: Współzależności: Zależności między istotami żywymi w przyrodzie (Ćwiczenia 1. i 2.) Dział 1: Współzależności: Wpływ działań ludzi na przestrzeni czasu na środowisko naturalne i zbudowane (Ćwiczenia 3.) Dział 3: Miejsce: Wpływ miejsca na istoty żywe (Wszystkie zadania) Dział 3: Miejsce: Różne zależności ludzi, roślin i zwierząt od cech miejsc i dostępnych zasobów oraz sposoby przystosowania się do środowiska (Ćwiczenia 1. i 2.) Dział 3: Miejsce: Cechy i różnice między miejscami, w tym ukształtowanie, klimat, roślinność oraz życie roślinne i zwierzęce (Ćwiczenie 2.) Dział 3: Miejsce: Pozytywne i negatywne skutki oddziaływań naturalnych i ludzkich na dane miejsce na przestrzeni czasu (Ćwiczenie 3.) Istoty żywe i procesy życiowe: Poziom B/C Dział: Zróżnicowanie i cechy charakterystyczne (wymień kilka typowych roślin, korzystając z prostych kluczy) Dział: Procesy życiowe (opisz w ogólnych zarysach funkcje głównych części rośliny kwitnącej) Dział: Interakcje istot żywych ze środowiskiem (wyjaśnij, w jaki sposób można chronić istoty żywe i ich środowisko, podaj przykłady) Umiejętności naukowe Prowadzenie badań: Poziom B/C Dział: Przygotowanie do zadań (zrozumienie, planowanie, projektowanie badań i prognozowanie) Dział: Wykonywanie zadań (prowadzenie obserwacji i pomiarów oraz notowanie wyników) Dział: Przegląd i podsumowanie zadań (prezentacja, ocena i zrozumienie znaczenia wniosków) Dociekania naukowe: Faza kluczowa 2 Dział: Istota nauki (korzystanie z informacji pozyskanych z własnej pracy i z innych prostych źródeł) Dział: Komunikacja w nauce (stosowanie różnych metod, w tym rysunków, tabel i wykresów, do notowania i prezentowania informacji) Dział: Umiejętności badawcze (decydowanie, jakie informacje należy gromadzić) Procesy życiowe i istoty żywe: Faza kluczowa 2 Dział: Istoty żywe w swoim środowisku (pozyskiwanie informacji na temat gatunków roślin występujących w różnych środowiskach, w tym najbliższej okolicy; sposoby identyfikacji roślin i przypisywania do grup, opracowywanie i stosowanie kluczy) - 3 -

4 Witajcie na Wielkim Tropieniu Roślin Oczekiwane efekty nauczania Potrafi powiedzieć, że niektóre rośliny (i zwierzęta) występują w pewnych miejscach, a w innych nie. Rozpoznaje różnice między warunkami panującymi w różnych siedliskach. Rozumie, że rośliny posiadają różne przystosowania do życia w swoim środowisku. Rozumie, że siedliska mogą ulec zniszczeniu i musimy je chronić. Gatunki roślin mogą wyginąć, jeżeli ich siedlisko zniknie, więc gromadzimy nasiona na wypadek utraty siedlisk. Wie, w jaki sposób poszukiwacze roślin zapisują wyniki swojej pracy. Potrafi rozpoznać często spotykane rośliny i podać ich nazwy. Treści Siedliska są miejscami, gdzie rośliny i zwierzęta żyją razem. Rośliny i zwierzęta są przystosowane do środowiska, w którym żyją. Rośliny żyjące na pustyni bardzo różnią się od tych, które żyją w miejscach wilgotnych, ponieważ muszą oszczędzać wodę. Na przykład, by zapobiec utracie wody niektóre rośliny wytwarzają powłokę woskową lub zmniejszają powierzchnię liści, tworząc wąskie kolce. Na dnie lasu (runo leśne), gdzie latem jest mało słońca, rośliny kwitnące takie jak pierwiosnek i zawilec otwierają pąki zanim liście zaczną rzucać cień. Darwin bardzo interesował się tym zjawiskiem. Wiele z jego zbiorów, obserwacji i nagrań dokumentuje, w jaki sposób rośliny i zwierzęta przystosowane są do otoczenia. Zbieracze mogą zrobić to samo! - 4 -

5 Poznajcie tropicieli roślin Przeczytajcie na głos Rozdział 5 pt. Darwin Zbieracz z książki Podążając śladami Darwina, by przedstawić sposób pracy Darwina i stworzyć kontekst dla pracy dzieci. Przedstaw Richarda Poszukiwacza Roślin, odczytując pocztówkę od niego i oglądając jego klip wideo pobrany ze strony Wielkiego Tropienia Roślin pod adresem (TYLKO W JĘZYKU ANGIELSKIM). Zobaczcie, jak Richard, prawdziwy Poszukiwacz Roślin, pracuje w terenie, dokonując dokładnie takich samych obserwacji i zapisków, jakie będą wykonywać dzieci. Materiały te można wykorzystać podczas apelu dotyczącego projektu lub do zaprezentowania projektu na zajęciach w klasie

6 Ćwiczenie 1.: Spacer pełen przemyśleń Ćwiczenie 1. powinno być rozłożone na dwie lekcje. 1) Załóżcie Szkicownik Darwina Znajdźcie w segregatorze kartę ze Szkicownika Darwina. Posłuży ona Zbieraczom jako notatnik projektowy. 2) Spacer Przemyśleń Poświęćcie około 45 minut na spacer po terenie szkoły, pobliskim parku, cmentarzu lub dowolnym miejscu w okolicy. Waszym celem jest znalezienie różnych typów siedlisk. Ciekawie byłoby odwiedzić kilka bardzo różnych siedlisk, na przykład las, plażę i wrzosowisko. Podczas spaceru Zachęć dzieci do: Obserwowania: Poproś, by znalazły jak najwięcej różnych siedlisk, takich jak teren zacieniony, trawiasta łąka, nieużytek lub pęknięcie w murze, gdzie rośnie tylko kilka roślin. Myślenia: Pomyślcie o warunkach panujących w różnych siedliskach i ich wpływie na rośliny. Pomyślcie, w jaki sposób rośliny przystosowały się do tych siedlisk. Porównywania: Porównajcie warunki panujące w dwóch siedliskach, które znaleźliście. Notowania: Policzcie gatunki roślin w każdym z siedlisk i zanotujcie te liczby. Zróbcie szkice i zdjęcia. Zbierania: Poszukajcie roślin z Pakietu Identyfikacyjnego i zanotujcie ich nazwy w Szkicowniku Darwina. Zbierzcie tyle różnych roślin, ile się da - za pozwoleniem właściciela! Opisywania: Natychmiast po zebraniu rośliny należy ją umieścić w plastikowej torebce oznaczonej nazwą i miejscem znalezienia. Torebkę należy nadmuchać, a jej otwór zawiązać, by zapobiec wyschnięciu rośliny przed powrotem do szkoły. Dzieci mogą potrzebować nadzoru przy tej czynności

7 Pomocne wskazówki Przed wyjściem na dwór omówcie sposoby, w jakie rośliny przystosowują się do różnych siedlisk. Wprowadź pojęcie siedliska określonego obszaru zapewniającego konkretne warunki do życia. Obszar ten może być duży makrosiedlisko na przykład plaża, klif lub łąka, albo niewielki mikrosiedlisko na przykład szczelina w ścianie lub miejsce pod rynną, gdzie kapie woda. Rośliny mogą żyć w prawie każdym siedlisku, ale tylko wtedy, gdy są przystosowane do panujących tam warunków. Możesz wykorzystać grafiki z folderu z siedliskami na stronie internetowej Wielkiego Tropienia Roślin pod adresem (TYLKO W JĘZYKU ANGIELSKIM), aby wyjaśnić uczniom te różnice. Jeśli macie dostęp do odpowiednich przyrządów, zmierzcie niektóre różnice między siedliskami, takie jak temperatura lub nasłonecznienie. Możecie też dokonać prostych obserwacji, np. gleba jest wilgotna/sucha, obszar jest słoneczny/zacieniony. Wykorzystaj grafiki z folderu z siedliskami na stronie internetowej Wielkiego Tropienia Roślin pod adresem (TYLKO W JĘZYKU ANGIELSKIM), aby ułatwić uczniom rozpoznawanie różnych siedlisk. Materiały te przydadzą się zarówno podczas przygotowania, jak i do powtórzenia po zakończeniu spaceru. Możecie też z nich skorzystać, jeśli spacer trzeba będzie przełożyć z powodu pogody. Jeśli do zbierania roślin używacie plastikowych woreczków, upewnij się, że dzieci są świadome zagrożeń. Przy obchodzeniu się z materiałem roślinnym należy przestrzegać odpowiednich procedur. Zobacz też Zadanie 2 w książeczce Myśliciele (7-8 lat) i dostosuj je do potrzeb swojej grupy, jeśli konieczne jest powtórzenie podstawowych wiadomości

8 Materiały: Co można znaleźć w segregatorze? - Strona ze Szkicownika Darwina - Informacje dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa - Informacje na temat siedlisk Gry i zabawy Zajrzyjcie na stronę internetową Wielkiego Tropienia Roślin pod adresem (TYLKO W JĘZYKU ANGIELSKIM), gdzie znajdziecie grafiki z różnymi siedliskami. Co trzeba przygotować? - Upewnij się, że dzieci mają notatniki projektowe - Aparaty fotograficzne (opcjonalnie) - Gazety, sekatory, torebki plastikowe Co można znaleźć w Skrzyni Skarbów? - Pakiet Identyfikacyjny Wielkiego Tropienia Roślin - Papierowe torebki lub koperty na rośliny - 8 -

9 Ćwiczenie 2.: Przystosowania Ćwiczenie 2. należy zrealizować podczas dwóch lekcji. W tym zadaniu rośliny zebrane podczas Spaceru Poznawczego zostaną poddane dokładnej obserwacji, zmierzone i opisane, następnie zasuszone, by przetrwały dłużej. Jeśli tę samą roślinę znajdziecie w dwóch różnych siedliskach, zanotujcie wszystkie dostrzeżone różnice między nimi. Planowanie: Poproś dzieci, żeby w parach przejrzały zebrane przez siebie rośliny i wybrały co najmniej dwie, pochodzące z różnych siedlisk, do dokładniejszego zbadania. Przygotowanie rośliny do suszenia. Porównanie i notowanie: Zanotujcie i porównajcie warunki panujące w dwóch różnych siedliskach i cechy roślin, które w nich występują, takie jak wysokość, wymiary liści, kolor liści, obecność kwiatów lub owoców i ogólny stan zdrowia. Myślenie: Znajdźcie różnice pomiędzy dwoma badanymi przez was siedliskami. Pomyślcie, z czego mogą wynikać różnice zaobserwowane między roślinami tego samego gatunku rosnącymi w różnych miejscach. Pomyślcie, co może zagrażać tym siedliskom, np. susza latem. Utrwalanie: Postępujcie zgodnie z instrukcjami, aby zasuszyć okazy, które chcecie utrwalić. Jeśli zebraliście nasiona lub inne dodatkowe elementy roślin, - 9 -

10 włóżcie je do niewielkich papierowych torebek, które będziecie mogli umieścić na karcie zielnika tak, jak robił Darwin. Pomocne wskazówki Zacznijcie suszyć rośliny od razu po zebraniu zanim zwiędną. Rośliny, które rosną w różnych miejscach, często mają bardzo różne kształty. Na przykład mniszek rosnący w skoszonej trawie tworzy głównie płaskie rozety, podczas gdy mniszek w kwietnikach jest dość wysoki. Podobnie roślina rosnąca w zacienionym miejscu może być cienka i wysoka, a inna w słonecznym miejscu dość niska. Niektóre rośliny są tak wyspecjalizowane, że mogą przetrwać tylko w jednym miejscu. Rośliny o dużych liściach dobrze czują się w cieniu, gdzie ich liście wychwytują każdy promień światła, ale w słońcu taka roślina wysycha zbyt szybko. Rośliny o drobnych liściach zatrzymują dostatecznie dużo wody w słońcu, ale nie są w stanie złapać dość światła, by żyć w cieniu. Nawet rośliny wiedzą, na czym polega kompromis! Materiały: Co można znaleźć w segregatorze? - Strona ze Szkicownika Darwina - Informacje dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa - Informacje na temat siedlisk - Jak suszyć rośliny i przygotować kartę zielnikową Co można znaleźć w Skrzyni Skarbów? - Pakiet Identyfikacyjny Wielkiego Tropienia Roślin - Prasę do roślin Wielkiego Tropienia Roślin Co trzeba przygotować? - Szkicowniki Darwina - Gazety

11 Ćwiczenie 3.: Zbieranie okazów Ćwiczenie 3. należy zrealizować podczas dwóch lekcji. 1) Jak zaprezentować wasze okazy? Stwórzcie zielnik z zasuszonych roślin zebranych w Zadaniu 2 (w grupach lub całą klasą, w zależności od ilości roślin). 2) Koperty na nasiona i inne elementy Jeśli zebraliście nasiona, poproś dzieci, by wykonały i opisały niewielką kopertę podobną do tych, których używał Darwin, i umieśćcie w niej nasiona. Dołączcie kopertę do właściwej karty zielnika. 3) Porównanie okazów zebranych w odstępie 200 lat Zaprezentuj zdjęcia z tylnej okładki lub ze strony internetowej ww.greatplanthunt.org i poproś dzieci, by zbadały różnice między dwoma okazami roślin. Obserwowanie: Wydrukuj karty pracy. Poproś dzieci, by poszukały podobieństw i różnic w sposobie, w jaki każda z roślin została przygotowana i zaprezentowana. Poproś, by porównały je z własnymi okazami. Zaprojektujcie nową pieczęć do oznaczenia swoich okazów, na wzór oficjalnej pieczęci Kew. Myślenie: Sprawdź, czy dzieci potrafią powiedzieć, dlaczego zbieranie i opisywanie roślin jest ważne. Co jest szczególnie ważne dla ochrony gatunków? Zadanie dodatkowe: Jako dodatkowe zadanie, poproś dzieci, by stworzyły klucz pozwalający podzielić na grupy rośliny, które klasa zebrała i zasuszyła. Poproś jedną z par lub trójek, by spróbowała zastosować swój klucz!

12 Koperta na nasiona w stylu Darwina Pomocne wskazówki Jeśli nie zrobiliście zdjęć, przygotujcie szkice korzystając z materiałów na stronie internetowej lub w Pakiecie Identyfikacyjnym. Współczesne karty zielnikowe nie różnią się szczególnie od tych, z których korzystał Darwin. Te zasuszone okazy stanowią oficjalny dokument tego, jak wygląda dana roślina i gdzie można ją znaleźć. Naukowcy z całego świata korzystają z okazów z Kew, by rozpoznawać znane gatunki i sprawdzić, czy udało im się odkryć nowy. Są również przydatne, kiedy trzeba zadecydować, czy roślinę można bezpiecznie stosować w danym produkcie. (Wykorzystaj również materiały na temat zastosowań roślin z broszury Myśliciele Darwina i ze strony - TYLKO W JĘZYKU ANGIELSKIM.) Darwin i inni Poszukiwacze Roślin wykonywali koperty na nasiona z papieru, czasami korzystając ze zszywek, ale częściej po prostu starannie je składając. Powinniście być w stanie skopiować tę technikę na podstawie zdjęcia powyżej lub wymyślić inną. Gromadzenie danych na temat roślin pozwala nam poznać, czy rośliny i ich siedliska wytrzymują upływ czasu i jakim ulegają zmianom. Istnieje wiele zagrożeń dla siedlisk i różnych gatunków roślin, a niektóre z nich ulegają zniszczeniu. Sugerowane różnice między okazami: Darwin opisywał swoją pracę ręcznie, dzisiaj używa się wydruków. Kształty kopert na nasiona są inne. Rośliny przymocowane są do karty na różne sposoby. Ilość uwzględnionych informacji jest inna. Karta Darwina oznaczona jest pieczęciami. Karta Darwina zawiera więcej niż jedną łodygę z opisami

13 Na karcie Darwina pojawiają się różne nazwy roślin. Rośliny są inne. Stan papieru jest inny. Materiały: Co jeszcze można znaleźć w tej broszurze? - Zdjęcia kart zielnikowych - Karty pracy dla dzieci Co można znaleźć w segregatorze? - Jak suszyć rośliny i przygotować kartę zielnikową Co można znaleźć w Skrzyni Skarbów? - Pakiet Identyfikacyjny Wielkiego Tropienia Roślin Co trzeba przygotować? - Upewnij się, że dzieci mają notatniki projektowe Gry i zabawy Zajrzyjcie na stronę internetową Wielkiego Tropienia Roślin pod adresem (TYLKO W JĘZYKU ANGIELSKIM), gdzie znajdziecie filmy o tym, jak naukowcy wykorzystują zielniki

14 Karta Pracy Zbieracza 1) Przyjrzyj się zdjęciom dwóch okazów roślin. Jedna z roślin została zerwana i zasuszona 170 lat temu. Druga pochodzi z czasów obecnych. Czy potrafisz znaleźć różnice między tymi kartami i opisać je? Czy różnią się od twojej pracy? 2) Karty zielnikowe zazwyczaj mają oficjalną pieczęć, taką jak okrągła pieczęć prezentowana tutaj. Możesz spróbować zaprojektować nową pieczęć do oznaczenia zasuszonych okazów, które przygotowaliście w szkole. Czy potrafisz znaleźć różnice?

15 Współczesna karta zielnikowa Współczesny okaz - Leonotis ocymifolia (zebrany w Afryce Południowej, 2005 r.). Okazy roślin gromadzi się w zielniku, swego rodzaju bibliotece roślin i informacji o nich. Ten okaz zebrany został podczas niedawnej ekspedycji. Niektóre dane dotyczące rośliny zostały napisane na

16 Okaz z zielnika Darwina Okaz z zielnika Darwina, zebrany w Chile w roku 1834, znajdujący się w kolekcji Kew. Zidentyfikowany został przez przyjaciela Darwina, Josepha Hookera, jako Stachys chonotica (gatunek spokrewniony z głowienką pospolitą). Obecnie naukowcy nadal korzystają z archiwalnych okazów roślin. Często oznaczone są one oficjalną pieczęcią, taką jak okrągłe pieczęcie widoczne tutaj