SPOŻYCIE MLEKA W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW

Transkrypt

1 JADWIGA SEREMAK-BULGE MAGDALENA BODYŁ Instytut Ekonomiki Rolnictw i Gospodrki Żywnościowej PIB Wrszw SPOŻYCIE MLEKA W POLSCE NA TLE INNYCH KRAJÓW Wstęp Mimo że rynek mlek ze względu n jego wrżliwość i znczenie 1 jest jednym z njlepiej monitorownych, zwłszcz w krjch wysokorozwiniętych, sttystyk produkcji orz orotów hndlowych i spożyci jest njpełniejsz, nlizownie spożyci mlek, zwłszcz porównni międzynrodowe, wymgją głęokiej znjomości temtyki i stosownych metod gregcji, y uniknąć nieezpieczeństw porównywni rzeczy nieporównywlnych. Zsdy ilnsowej metody określjącej spożycie mlek są proste (produkcj krjow + import eksport zużycie n psze = spożycie przez ludzi) i pozwlją określić poziom spożyci mlek orz porównć poszczególne krje między soą. Jednkże fkt, że mleko jest jednocześnie źródłem iłk i tłuszczu, tkże ogromn różnorodność produkownych przetworów i stosownych technologii sprwiją, że współczynniki przeliczeniowe orz metody wykorzystywne przez różne instytucje podczs ilościowej gregcji przetworów mlecznych różnią się między soą. Prowdzi to do różnych wyników. Np. wolumen eksportu i importu ustlony przez FAO zncząco różni się od ustlonego przez IERiGŻ n podstwie zwrtości suchej msy w eksportownych i importownych produktch finlnych orz w mleku surowym (t. 1). Różne są też zsdy zliczni poszczególnych przetworów do niłu (ędącego przede wszystkim źródłem iłk) lu do grupy produktów tłuszczowych. Np. FAO do produktów tłuszczowych zlicz nie tylko msło, le również śmietnę, ntomist GUS zgodnie z metodyką Eurosttu śmietnę zlicz do niłu. 1 Nił, ook pieczyw, nleży do podstwowych rtykułów żywnościowych njczęściej kupownych przez konsumentów. Wydtki n nił i msło mją około 14% udził w wydtkch n żywność. Towrową produkcję mlek prowdziło w ltch około tys. gospodrstw, produkcj mlek mił w ltch około 17-20% udził w produkcji towrowej polskiego rolnictw.

2 Miscellne 147 Tel 1 Wolumen eksportu i importu mlek w Polsce (w tys. t ekwiwlentu mlek surowego) Wyszczególnienie Eksport FAO IERiGŻ Import FAO IERiGŻ W oprciu o zużycie surowc n jednostkę produktu przy pomocy współczynników stosownych przez FAO. W oprciu o zwrtość suchej msy mleko surowe 0,12, mleko spożywcze 0,122, śmietn 0,25, jogurty i npoje fermentowne 0,15, lody 0,15, msło 0,85, sery dojrzewjące 0,5, twrogi 0,303, OMP 0,904, PMP 0,928, kzein 0,9. Źródło: Dne FAO ( fostt.fo.org), oliczeni IERiGŻ n podstwie dnych CAAC. W Polsce do gregowni ilościowego stosuje się njczęściej współczynniki przeliczeniowe oprte o zwrtość suchej msy, rzdziej o zużycie mlek surowego n jednostkę produktu końcowego. Te osttnie mogą się od sieie zncząco różnić w zleżności od stosownej technologii produkcji. Postęp w przemyśle mleczrskim i corz powszechniejsze dodwnie dodtków, polepszczy, wprowdznie innowcji, głównie do produkcji npojów mlecznych, serów i deserów mlecznych czy msł, zstępownie mlek w proszku serwtką suszoną itp. sprwi, że zużycie surowego mlek n jednostkę produktu finlnego różni się między mleczrnimi orz krjmi. Np. zużycie mlek n 1 kg serów niedojrzewjących, do których ook trdycyjnych twrogów zlicz się różnego rodzju twrogi i twrożki, może whć się od 2,5 do pond 7 l w zleżności od technologii produkcji. Msło i tzw. tłuszcze żółte corz rdziej różnią się między soą zwrtością tłuszczu mlecznego (od 20 do 82%). Trudności metodyczne orz ogrniczon porównywlność dnych sprwiją, że Uni Europejsk podje szczegółowe informcje o spożyciu poszczególnych grup przetworów (serów, mlek spożywczego, mlek skondensownego, npojów mlecznych, śmietny orz msł), le zrezygnowł z prezentowni ilnsowego spożyci mlek. Z kolei sttystyk FAO dotycząc poziomu spożyci mlek oejmuje łączną konsumpcję przetworów mlecznych, wyrżoną w ekwiwlencie mlek surowego, z wyłączeniem mlek zużytego do produkcji msł i śmietny, które są zliczne do spożyci tłuszczów. W Polsce Główny Urząd Sttystyczny oddzielnie ustl jednostkowe spożycie mlek, oejmujące wszystkie przetwory mleczne (z wyłączeniem mlek zużytego do produkcji msł) orz spożycie msł. Nie podje ntomist łącznego ilnsowego spożyci przetworów mlecznych wyrżonych w ekwiwlencie mlek surowego. Instytut Ekonomiki Rolnictw i Gospodrki Żywnościowej

3 148 Miscellne w rportch nlizujących rynek mlek oprócz jednostkowego spożyci mlek i msł podje tkże łączne ilnsowe spożycie mlek 2. Dokonywne częste porównni n temt wielkości spożyci mlek w Polsce i w innych krjch orz formułowne n tej podstwie opinie często oprte są o różne źródł nie zwsze porównywlne, co prowdzi do niewłściwych wniosków. W rtykule podjęto więc próę porównni poziomu spożyci mlek w Polsce i wyrnych krjch ustlonego: metodą ilnsową w oprciu o dne mkro, z wykorzystniem współczynników FAO, lu o zwrtość suchej msy w produktch końcowych orz w mleku surowym; n podstwie ilnsów podstwowych grup produktów sporządzonych przez Eurostt dl Unii Europejskiej jko cłości, tkże dl poszczególnych krjów; przez FAO, n podstwie posidnych dnych sttystycznych i włsnej metodyki; przez AMI (Agrrmrkt Informtions-Gesellschft mh), n podstwie dnych EUROSTATU i sttystyk nrodowych. Produkcj i spożycie mlek ustlone metodą ilnsową FAO gromdzi dne dotyczące produkcji mlek i njwżniejszych przetworów mlecznych orz orotów międzynrodowych tymi przetwormi w poszczególnych krjch. Brk ntomist informcji dotyczących zużyci mlek n psze orz n cele inne niż spożywcze. W konsekwencji, w dnich porównwczych konieczne jest przyjęcie uproszczeni sprowdzjącego się do pominięci w ilnsch pszowego i przemysłowego wykorzystni mlek. Tym smym, spożycie ilnsowe mlek zostło zrównne ze zużyciem krjowym i oejmuje również mleko zużyte do produkcji msł 3. W osttniej dekdzie przedmiotem orotów międzynrodowych w skli świt yło 13,5-14,5% produkownego mlek (około 104 mln t ekwiwlentu mlek surowego). Glolny import powinien równć się eksportowi, le różnice w oiegu dokumentów sprwiją, że świtowy import przetworów mlecznych wykzywny przez FAO z reguły jest nieco mniejszy niż eksport. Sldo świtowych orotów przetwormi mlecznymi, wyrżone w ekwiwlencie mlek surowego, w ltch 2005 i 2010 mieściło się w grnicch 5,1-6,7 mln t, co stnowiło 0,8-0,9% produkcji świtowej (t. 2). W Azji i Afryce mimo wzrostu produkcji utrzymuje się, nwet pogłęi, trwły deficyt mlek, wymgjący uzupełnijącego importu. Spożycie przewyższ owiem produkcję o 7,5-8,2% (Azj) do prwie 17% (Afryk). W Unii 2 Rynek mlek. Stn i perspektywy, nr 45. Anlizy Rynkowe. IERiGŻ-PIB, Wrszw Błąd systemowy wynikjący z pominięci zużyci pszowego jest niewielki, owiem wysokie ceny mlek orz postępując intensyfikcj tej produkcji sprwiją, że w osttnich ltch zużycie mlek n psze stopniowo mleje i w pństwch rozwiniętych gospodrczo w osttnich 10 ltch whło się w grnicch 1-2% produkcji. W krjch rozwijjących się zużycie to może yć większe. Z punktu widzeni poprwności metody, skl łędu jest mniejsz niż prolemy związne z szcowniem pszowego zużyci mlek, zwłszcz w krjch rozwijjących się.

4 Miscellne 149 Europejskiej ndwyżk produkcji nd spożyciem whł się w ltch w grnicch 9-11%. Do pond 8% wzrosł w 2010 r. ndwyżk produkcji nd spożyciem mlek w USA. W cłej Ameryce Północnej i Środkowej orz w Ameryce Południowej ndwyżk produkcji nd spożyciem whł się w 2010 r. od 1,3 do 3,4%, podczs gdy 5 lt wcześniej w Ameryce Północnej i Środkowej niedoór produkcji mlek przekrczł 1%, w Ameryce Południowej ndwyżk produkcji dochodził do 3%. Produkcj i ilnsowe spożycie mlek w ltch r. (mln. t) Wyszczególnienie Tel 2 Produkcj Sldo HZ Spożycie Produkcj Sldo HZ Spożycie Świt 648,7 5,2 643,5 723,1 6,7 716,4 Afryk 34,3-5,8 40,1 41,1-6,9 48,0 Azj 217,4-16,2 233,6 267,0-21,8 288,8 Europ 215,2 13,5 201,7 213,1 14,4 198,7 w tym UE ,0 12,6 141,4 152,5 14,9 137,6 Ameryk Płn. i Śrdk. 101,2-1,1 102,3 110,2 3,8 106,4 w tym USA 80,3 2,4 77,9 87,5 6,8 80,7 Austrli i Oceni 24,8 14,1 10,7 26,1 17,2 8,9 w tym Now Zelndi 14,6 12,0 4,6 16,5 14,1 2,4 Ameryk Południow 54,2 1,6 52,6 63,8 0,8 63,0 Polsk 11,95 2,37 9,58 12,30 2,27 10,03 Polsk 11,95 2,10 9,54 12,30 1,37 10,36 Zgodnie z metodyką FAO. Zgodnie z metodyką IERiGŻ w oprciu o zwrtość suchej msy orz z uwzględnieniem zużyci pszowego. Źródło: Dne FAO ( GUS, CAAC, oliczeni włsne. W skli świt wzrost produkcji mlek wyprzedzł wzrost liczy ludności w nlizownym czsie, co pozwlło n zwiększenie poziomu spożyci mlek z około 99 kg w 2005 r. do prwie 104 kg/mieszkńc w 2010 r. (t. 3). Jednkże w Azji i Afryce znczący wzrost spożyci mlek (spowodowny wzrostem poziomu konsumpcji i liczy ludności) wymgł zwiększeni importu. W konsekwencji, ujemne sldo w hndlu przetwormi mlecznymi n tych kontynentch pogłęiło się. Stymulowło to eksport i doprowdziło do zwiększeni ndwyżek hndlowych przede wszystkim w Stnch Zjednoczonych orz w Nowej Zelndii. W Unii Europejskiej spdek spożyci w ltch umożliwił zwiększenie eksportu i ndwyżek hndlowych, mimo mniejszej produkcji mlek. W Ameryce Południowej ilościow ndwyżk eksportu nd importem przetworów mlecznych zmlł w tym czsie pod wpływem szyszego wzrostu spożyci. Niedoór mlek w Afryce prktycznie nie uległ zminie, w krjch zjtyckich nwet się pogłęił mimo szykiego wzrostu produkcji.

5 150 Miscellne Tel 3 Produkcj i ilnsowe spożycie mlek w przeliczeniu n 1 mieszkńc (kg) Wyszczególnienie Produkcj Spożycie Produkcj/ spożycie (%) Produkcj Spożycie Produkcj/ spożycie (%) Świt 99,6 98,8 100,8 104,8 103,8 100,9 Afryk 37,2 43,5 85,5 39,5 46,2 85,6 Azj 55,2 59,3 93,1 64,3 69,5 92,4 Europ 295,0 276,4 106,7 285,9 266,6 107,2 w tym UE ,2 288,5 108,9 310,4 280,0 110,9 Ameryk Płn. i Śrdk. 194,6 196,8 98,9 207,6 200,5 103,5 w tym USA 265,1 257,2 103,1 278,7 257,3 108,3 Austrli i Oceni 739,9 318,9 232,0 732,8 248,9 294,4 w tym Now Zelndi 3 560,7 630,1 565, ,4 427,3 889,7 Ameryk Południow 145,8 141,6 103,0 162,4 160,2 101,3 Polsk 313,1 251,1 124,7 319,2 260,3 122,6 Polsk 313,1 250,0 125,2 319,2 268,9 118,7 Zgodnie z metodyką FAO. Zgodnie z metodyką IERiGŻ uwzględnijącą zużycie pszowe. Źródło: Oliczeni włsne n podstwie dnych FAO ( GUS, CAAC. Poziom spożyci mlek w poszczególnych regionch świt jest mocno zróżnicowny. W wysoko rozwiniętych krjch Unii Europejskiej, USA orz w Austrlii i Ocenii spożycie jednostkowe 2,5-3-krotnie przekrcz poziom przeciętny. W Austrlii i Ocenii spożycie jednostkowe zmlło w ltch o 22% (do 249 kg/mieszkńc), przede wszystkim pod wpływem ogrniczni konsumpcji mlek w Nowej Zelndii, gdzie nstąpił spdek poziomu spożyci mlek i jego przetworów o 1/3. W Unii Europejskiej jednostkowe spożycie mlek zmniejszyło się w tym czsie o 3% (do 280 kg/mieszkńc), w USA utrzymło się n niezmienionym poziomie (pond 257 kg/mieszkńc). W Azji spożycie jednostkowe w ltch wzrosło o 17%, w Afryce o pond 6%, ndl jednk yło kilkkrotnie mniejsze niż w Europie czy Ameryce Północnej, orz o 33-55% mniejsze od średniej konsumpcji mlek n świecie. Znczący wzrost liczy mieszkńców n tych kontynentch doprowdził do zwiększeni glolnej konsumpcji mlek w tym czsie, odpowiednio o 24 i 20%. Wzrost popytu n mleko i jego przetwory ze strony krjów z niedoormi stymulowł wzrost jego produkcji głównie w Nowej Zelndii orz w innych krjch Ocenii. Przy mlejącym spożyciu jest to njrdziej niezrównowżony region produkcji mlek n świecie, gdzie produkcj prwie 3-krotnie przekrcz spożycie mlek (w Nowej Zelndii pond 7-krotnie). Europ pozostł regionem ndwyżkowym, mimo 1% spdku produkcji w ltch Ndwyżk produkcji nd spożyciem wzrosł w ltch o 0,5 pkt. proc. do pond 7%, przede wszystkim z sprwą krjów WNP orz nowych krjów członkowskich Unii Europejskiej.

6 Miscellne 151 UE-27 z produkcją około 150 mln ton mlek rocznie przestł yć centrum świtowej produkcji, choć w przeliczeniu n 1 mieszkńc jest on około 3 rzy większ niż średnio n świecie i w 2010 r. wyniosł średnio pond 310 kg, jej udził w produkcji świtowej wynosił pond 21%. Jednocześnie Uni Europejsk, ze względu n wysoki poziom spożyci (280 kg ekwiwlentu mlek surowego/mieszkńc), jest tkże njwiększym rynkiem zytu przetworów mlecznych. Jest więc jednym z njwiększych eksporterów i importerów przetworów mlecznych n świecie (pond 61% wolumenu świtowego eksportu orz około 50% świtowego importu). Jednkże większość wyminy hndlowej przetwormi mlecznymi odyw się między krjmi członkowskimi. Jeśli uwzględnić tylko eksport do krjów trzecich, Uni m pond 17% udził w wolumenie świtowego eksportu i ustępuje pod tym względem Ocenii, więc Nowej Zelndii i Austrlii, których łączny udził w eksporcie świtowym przekrcz 20%. Udził krjów Ameryki Północnej i Południowej w eksporcie świtowym jest o połowę mniejszy produkcj spożycie Irlndi Dni Holndi Litw Estoni Finlndi Austri Frncj Łotw Niemcy Polsk UE 15 Szwecj UE 27 Słoweni Belgi i Luksemurg UE 12 Czechy Cypr Rumuni Wielk Brytni Portugli Grecj Włochy Słowcj Bułgri Węgry Hiszpni Mlt Rys. 1. Produkcj i ilnsowe spożycie mlek w 2010 r. (kg/mieszkńc) Glolne spożycie mlek w UE-27, liczone jko sum produkcji orz sld hndlu zgrnicznego przetwormi mlecznymi z krjmi trzecimi, wynosiło 138,5 mln ton 4 w 2010 r. i stnowiło prwie 20% świtowej konsumpcji. Udził ten ył o 3 pkt. proc. mniejszy niż w 2005 r. Prwie 83% unijnego spożyci mlek (113,5 mln t w 2010 r.) konsumowno w strych krjch członkowskich, w których poziom tej konsumpcji jest njwyższy n świecie (287 kg/mieszkńc, przy whnich od kg w Dnii, Holndii i Irlndii do 194 kg w Portuglii). 4 Przy uwzględnieniu ogółu orotów hndlowych rejestrownych przez FAO, spożycie yło niezncznie mniejsze (137,5 mln ton).

7 152 Miscellne W UE-12 przeciętny poziom spożyci mlek jest o 13% niższy (250 kg/mieszkńc, przy whnich od 360 kg n Litwie do 169 kg w Bułgrii) (rys. 1). Polsk, z produkcją pond 12 mld kg mlek rocznie, nleży do njwiększych producentów i zjmuje 4 miejsce w Unii Europejskiej, tuż po Wielkiej Brytnii, przed Holndią i Włochmi. Pod względem wielkości produkcji przypdjącej n 1 mieszkńc (319 kg w 2010 r.). Polsk zjmuje 11 miejsce w Unii, wyprzedzją ją Niemcy, Łotw, Frncj, Austri, Finlndi, Estoni, Litw, Holndi, Dni i Irlndi. Jeśli wziąć pod uwgę jednostkowe spożycie mlek, Polsk zjmowł w 2010 r. 16 loktę, z konsumpcją 260 kg mlek (wg metodyki FAO, łącznie z mlekiem zużytym do produkcji msł). Mniej mlek i jego przetworów w przeliczeniu n mleko surowe konsumują mieszkńcy Włoch, Słowenii, Wielkiej Brytnii, Rumunii, Mlty, Czech, Hiszpnii, Portuglii, Słowcji, Węgier i Bułgrii. Zncznie więcej mlek konsumuje sttystyczny mieszkniec Irlndii, Holndii i Dnii. Więcej niłu konsumują tkże mieszkńcy krjów skndynwskich, Litwy, Estonii, Frncji, Austrii, Niemiec, Łotwy, Grecji i Cypru, chociż w porównniu z tymi krjmi różnice są zncznie mniejsze. Tel 4 Produkcj i ilnsowe spożycie mlek w Polsce orz w Unii Europejskiej w 2010 r. Krj Produkcj Import Eksport Spożycie ilnsowe Produkcj mln t kg/mieszkńc Spożycie ilnsowe UE ,5 2,2 14,9 138, UE ,5 49,0 64,0 137, UE ,5 45,2 56,1 113, UE-12 28,1 3,8 7,9 24, Polsk 12,3 0,8 3,1 10, Polsk c 12,3 0,8 2,2 10, Wg AMI import i eksport do krjów trzecich z wyłączeniem orotów między krjmi członkowskimi. Wg FAO import i eksport ogółem w oprciu o dne i współczynniki FAO ( c Wg dnych GUS i CAAC w oprciu o współczynniki uwzględnijące zwrtość suchej msy orz zużycie pszowe. Źródło: Dne FAO, CAAC, GUS, Mrktilnz, Milch 2013, AMI. Bilnsowe spożycie mlek w Polsce, w zleżności od sposou gregowni orotów hndlowych przetwormi mlecznymi orz uwzględnini lu nie zużyci pszowego, wynosiło w 2010 r. od 260 do 269 kg/mieszkńc i yło o 6,3-9,5% mniejsze niż średnio w UE-15, le o 4,0-7,6% większe niż średnio w UE-12. Glolne spożycie mlek wyniosło więc od 10,0 do 10,4 mld kg, wskźnik smowystrczlności whł się od 112 do 122%. Różnice między Polską poszczególnymi krjmi są zncznie większe, owiem krje członkowskie mocno różnią się między soą zrówno pod względem wielkości produkcji przeliczonej n 1 mieszkńc, jk i poziomu spożyci mlek.

8 Miscellne 153 Spożycie mlek w Polsce i w Unii Europejskiej n podstwie ilnsów podstwowych grup przetworów W Polsce spożycie mlek, oliczone n podstwie ilnsów podstwowych przetworów mlecznych i w oprciu o zwrtość suchej msy zliżone jest do spożyci wyliczonego metodą ilnsową w oprciu o dne mkro z wykorzystniem współczynników FAO i w 2010 r. wynosiło 259 kg/mieszkńc. Tel 5 Jednostkowe spożycie przetworów mlecznych w Polsce n tle Unii Europejskiej Krj Wskźnik zmin 2012/2004 Mleko spożywcze UE ,6 95,9 92,5 89,3 83,7 Polsk 103,9 96,6 94,5 81,8 78,7 Jogurty i npoje fermentowne UE-27 18,8 18,9 19,0 18,7 99,4 Polsk 11,2 13,8 16,3 16,6 148,2 Mleko skondensowne i w proszku UE-27 4,20 3,30 2,90 3,30 79,2 Polsk 3,00 3,30 2,90 3,90 130,0 Śmietn UE-27 4,50 5,00 4,70 4,80 105,5 Polsk 12,6 10,1 11,4 11,9 94,4 Sery UE-27 16,3 17,5 17,7 17,7 108,6 Polsk 12,6 13,5 14,6 15,7 124,6 Msło UE-27 3,80 3,96 4,00 4,10 107,9 Polsk 4,41 4,33 4,44 4,19 95,0 Rzem spożycie mlek w ekwiwlencie mlek surowego UE ,0 Polsk ,8 w tym ez mlek zużytego do produkcji msł UE ,1 Polsk , r. UE-25. W oprciu o zwrtość suchej msy w produkcie finlnym i w mleku surowym. Źródło: Mrkt Bilnz Milch, AMI, 2012, 2013, EUROSTAT, oliczeni włsne.

9 154 Miscellne W UE-27 wyniosło ono 252 kg/mieszkńc i yło o 10% mniejsze od spożyci ilnsowego (280 kg), mimo uwzględnieni w produkcji i zużyciu mlek spożywczego w gospodrstwch rolnych różnic między produkcją dostwmi mlek do mleczrni. Sugeruje to, że sttystyki Unii dotyczące produkcji przetworów mlecznych w poszczególnych krjch nie oejmują części produkcji, któr wytwrzn jest w mikroprzedsięiorstwch orz w gospodrstwch rolnych. Z nlizy zmin spożyci poszczególnych grup rtykułów mlecznych wynik, że poziom i struktur spożyci mlek w Polsce corz rdziej zliż się do przeciętnej w Unii Europejskiej. Silny wzrost konsumpcji w ltch fermentownych npojów mlecznych, w tym jogurtów (o pond 48% do 16,6 kg/mieszkńc), serów (o prwie 25% do 15,5 kg/mieszkńc) orz mlek skondensownego i w proszku (o 30% do 3,9 kg/mieszkńc) z ndwyżką skompensowł spdek spożyci mlek spożywczego (o pond 21% do 81,8 kg/mieszkńc) orz śmietny (o 5,6% do 11,9 kg/mieszkńc). W rezultcie, spożycie niłu w Polsce wyrżone w ekwiwlencie mlek surowego yło w ltch wyższe o 1,8% niż w 2004 r. Było też o 2,2% wyższe niż średnio w UE-27. W tym czsie konsumpcj msł zmlł o 5% do 4,2 kg/ mieszkńc, yło ono jednk o 2,2% wyższe niż średnio w UE-27. Cłkowite spożycie mlek w Polsce wzrosło w ltch o 0,8% do 258 kg/mieszkńc i yło większe o 2,4-2,5% niż w średnio w UE-27. Konsumpcj mlek w UE-27 zmlł w nlizownym czsie o 6% do 252 kg/mieszkńc, w tym spożycie niłu, wyrżonego w ekwiwlencie mlek surowego, zmniejszyło się o prwie 9% do 223 kg/mieszkńc, podczs gdy spożycie msł zwiększyło się o 7,9% do 4,1 kg/mieszkńc. O spdku poziomu konsumpcji mlek w UE-27 zdecydowło przede wszystkim zmniejszenie spożyci mlek spożywczego (o pond 16%, do 89,3 kg) orz mlek skondensownego i w proszku (o prwie 21% do 3,3 kg/mieszkńc). W tym czsie poziom spożyci fermentownych npojów mlecznych, w tym jogurtów, prwie nie zmienił się mimo whń w poszczególnych ltch (18,7 kg/mieszkńc w 2012 r.), śmietny wzrósł o 5,5% do 4,8 kg/mieszkńc. Spożycie serów wzrosło wprwdzie w ltch o 8,6%, jednkże od 2007 r. utrzymuje się n niezmienionym poziomie (17,7 kg/mieszkńc). Do pogłęieni tendencji spdkowych przyczyniło się tkże włączenie do struktur UE krjów o zncznie niższym od przeciętnego poziomie konsumpcji mlek (Bułgri, Rumuni). W 2012 r. struktur mlek spożywnego w Polsce zliżył się do przeciętnej w UE-27, wzrósł owiem udził serów orz fermentownych npojów mlecznych (w tym jogurtów), tkże mlek skondensownego i w proszku, kosztem mlek spożywczego. Jedynie udził śmietny prwie nie zmienił się i ył zncznie wyższy niż średnio w UE-27 (rys. 2). Spożycie przetworów mlecznych ustlone n podstwie ilnsów tych produktów istotnie różni się od spożyci jednostkowego przetworów mlecznych podwnych przez AMI w oprcownich Mrkt Bilnz Milch (t. 6). Zgodnie z przypismi do odpowiednich tel, spożycie to oejmuje wyłącznie produkty wytworzone z mlek dostrczonego do mleczrni, tym smym nie oejmuje

10 Miscellne 155 mlek zużywnego w gospodrstwch rolnych orz produktów sprzedwnych w rmch sprzedży ezpośredniej. Okzło się jednk, że np. dne dl Polski dotyczą wyłącznie spożyci w gospodrstwch domowych, ustlonego n podstwie dń udżetów rodzin, nie oejmują więc cłego spożyci ziorowego (gstronomi, szpitle, przedszkol, szkoły, hotele itp.). Porównnie poziomu spożyci ilnsowego orz spożyci w gospodrstwch domowych wskzuje, że spożycie ziorowe może mieć około 40% udził w cłkowitej konsumpcji mlek w Polsce. Czy tk jest tkże w innych krjch? Struktur konsumownego mlek w Polsce Msło i 300 UE 27 w 2004 i 2012 r. (kg) Msło Sery 250 Sery Śmietn 200 Śmietn 150 Mleko w proszku i skondens. Mleko w proszku i 100 skondens. Jogurty i npoje ferment. 50 Jogurty i npoje ferment. 0 Mleko spożywcze Mleko spożywcze UE 2004 UE 2012 Polsk 2004 Polsk 2012 UE 2004 UE 2012Polsk 2004 Polsk 2012 Krj Tel 6 Jednostkowe spożycie mlek i jego przetworów w wyrnych krjch UE ustlone przez AMI n podstwie Eurosttu i sttystyk nrodowych w 2010 r. (kg/mieszkńc) Mleko spożywcze Jogurty i npoje mleczne Mleko skondensowne Śmietn Sery Rzem nił Msło Ogółem mleko c UE-27 64,9 18,6 1,8 4,6 17, ,9 214 Belgi 53,8 16,7 8,2 9,8 20, ,7 284 Niemcy 52,3 17,8 2,7 5,7 22, ,8 244 Frncj 66,0 25,0 0,8 6,1 23, ,8 272 Holndi 50,0 20,7 4,7 1,3 19, ,0 218 Austri 78,7 33,9 1,4 7,7 19, ,1 266 Finlndi 132,5 40,9. 7,0 21, ,4 314 Szwecj 97,1 36,5. 12,9 18, ,6 261 Bułgri 29,7 33,0. 0,4 7, ,5 105 Polsk 43,7 9,5 0,7 9,3 11, ,2 158 Tylko produkty wyprodukowne przez przemysł mleczrski z mlek dostrczonego do mleczrni. W ekwiwlencie mlek surowego w oprciu o zwrtość suchej msy. c W ekwiwlencie mlek surowego, rzem z mlekiem zużytym do produkcji msł. Źródło: Mrkt Bilnz, Milch 2013, AMI, t , , , , ,

11 156 Miscellne Krj Tel 7 Jednostkowe spożycie mlek i jego przetworów w wyrnych krjch ustlone przez FAO (kg/mieszkńc) Rzem nił w tym sery Msło Ogółem mleko Rzem nił w tym sery Msło Ogółem mleko UE ,1 4, ,6 3,7 266 Belgi ,5 6, ,2 5,2 280 Niemcy ,0 6, ,1 5,8 305 Frncj ,7 7, ,6 7,6 300 Holndi ,1 2, ,6 1,7 369 Austri ,5 5, ,5 5,5 272 Finlndi ,7 3, ,6 3,8 402 Szwecj ,7 3, ,1 3,2 380 Bułgri 158 8,5 0, ,6 0,1 136 Polsk ,5 4, ,8 4,2 219 W ekwiwlencie mlek surowego, zgodnie z metodyką FAO, współczynnik przeliczeniowy dl msł wynosi 6,6. Źródło: Dne FAO ( Wątpliwości nsuw tkże porównnie wielkości jednostkowego spożyci przetworów mlecznych w poszczególnych krjch ustlonego przez AMI (Agrrmrkt Informtions-Gesellschft) orz przez FAO, które różnią się zncząco (t. 6 i 7). Przy tym różnice dotyczą nie tylko zgregownego spożyci niłu 5, le tkże msł orz serów. W przypdku średniego spożyci, w UE-27 różnice w odniesieniu do spożyci mlek ogółem sięgją 50 kg. W Belgii spożycie mlek ogółem ustlone przez FAO yło o 4 kg mniejsze niż ustlone przez AMI, podczs gdy w Holndii i Szwecji odwrotnie spożycie to yło o kg większe. W pozostłych krjch jednostkowe spożycie mlek ogółem ustlone przez AMI yło niższe o 25 do 86 kg od ustlonego przez FAO. Różnice w poziomie spożyci mlek ustlonym przez FAO orz AMI w poszczególnych krjch sugerują, że są tkże prolemy ze sttystyką dotyczącą orotów hndlowych między poszczególnymi krjmi członkowskimi. N to wskzuje tkże niezwykle wysokie, o dochodzące do pond 600 kg/mieszkńc spożycie mlek w Irlndii, Holndii i Dnii. Wpływ metody gregcji ilościowej, tkże jkości dń sttystycznych dotyczących produkcji orz orotów hndlowych z zgrnicą, w sposó syntetyczny przedstwi porównnie jednostkowego spożyci mlek w Polsce. W skrjnych przypdkch różnice dochodzą do 70% (t. 8). 5 Jednostkowe spożycie mlek pulikowne przez FAO oejmuje zgregowne spożycie niłu wyrżone w ekwiwlencie mlek surowego.

12 Miscellne 157 Tel 8 Porównnie jednostkowego spożyci mlek w Polsce w zleżności od stosownej metody gregcji ilościowej Wyszczególnienie Wg IERiGŻ n podstwie ilnsu mlek surowego Wg FAO n podstwie ilnsu mlek surowego Wg ilnsów grup produktów w oprciu o zwrt. s.m Wg FAO n podstwie spożyci jednostkowego mlek (z wyłączeniem mlek zużytego do produkcji msł) i msł Wg AMI n podstwie spożyci jednostkowego przetworów mlecznych 163 c W oprciu o zwrtość suchej msy orz z uwzględnieniem zużyci pszowego. W oprciu o zużycie surowego mlek n jednostkę produktu, z wykorzystniem wskźników FAO. c Źródło: Jk w poprzednich telch. Podsumownie Podsumowując krótką nlizę zmin, jkie zszły w ltch w produkcji i spożyciu mlek w Polsce i Unii Europejskiej n tle zmin zchodzących n świecie orz w njwżniejszych rejonch produkcyjnych i konsumpcyjnych, nleży stwierdzić, że stymultorem zmin w produkcji i orotch hndlowych yło przede wszystkim rosnące spożycie mlek i jego przetworów w rozwijjących się krjch Azji i Afryki. Mimo zncznego wzrostu produkcji, niedoór mlek z produkcji krjowej w tych krjch zostł utrwlony, nwet pogłęił się, co skutkowło wzrostem popytu importowego. Pod jego wpływem eksport orz produkcję mlek rozwinęły przede wszystkim krje Ocenii (w tym głównie Now Zelndi) orz USA i krje Ameryki Południowej. W Unii Europejskiej produkcj mlek w tym czsie zmlł, wzrost eksportu możliwy ył tylko w wrunkch ogrniczni konsumpcji mlek. Dokonując międzynrodowych porównń orz ocen i przewidywń co do dlszego rozwoju sytucji, nleży jednk yć rdzo ostrożnym w posługiwniu się różnymi źródłmi informcji. Np. nie w pełni uprwnione są upowszechnine opinie o rdzo niskim poziomie spożyci mlek w Polsce orz możliwości jego zncznego wzrostu w mirę zwiększni dochodów. Porównnie ilnsowego spożyci mlek w Polsce ze średnim spożyciem w Unii, tkże z tkimi krjmi jk Belgi, Niemcy, Czechy czy Słowcj wskzuje, że różnice nie są tk duże, możliwości wzrostu spożyci ogrniczone. Poziom konsumpcji mlek w poszczególnych krjch jest wypdkową nie tylko dochodów i cen przetworów mlecznych, le również zncznie rdziej skomplikownych uwrunkowń rynkowych orz preferencji konsumentów. Poprwne wnioskownie wymg nie tylko dorej znjomości uwrunkowń rynkowych, le tkże dokłdnego zpoznni się ze stosownymi metodmi gregcji. Z pewnym dystnsem n-

13 158 Miscellne leży się tkże odnosić do sttystyk nwet w krjch rdzo dorze zorgnizownych, o dorze rozwiniętych dnich sttystycznych. Postępując integrcj i swood orotów hndlowych oejmując corz większe oszry stymuluje ich rozwój i oniż koszty sprzedży, le tkże utrudni ich monitorownie. Litertur: 1. Agriculturl production, EUROSTAT; 2. Biuletyn Sttystyczny. GUS, Wrszw Food Outlook. Glol Mrket Anlysis. FAO; 4. Mrkt Bilnz Milch AMI (Agrrmrkt Informtions-Gesellschft). Bonn 2012, Oroty hndlu zgrnicznego ogółem i według krjów (wyniki wstępne), I-XII 2012 r. GUS, Wrszw Produkcj mleczrsk w Unii Europejskiej. Agr Europe, nr 2530, Seremk-Bulge J., Świetlik K., Mieczkowski M., Szjner P., Zdzirsk T.: Rynek mlek. Stn i perspektywy, nr 45. Anlizy Rynkowe. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW, Wrszw 2013.