გამარჯობა GEO こんにちは JPN

Transkrypt

1 cześć PL hello bawoni YO kèdú hallo привіт привет გამარჯობა こんにちは habari SWA chào hola ciao na nga def WOL SŁOWNIK WIELOKULTUROWY=WIELOJĘZYCZNY

2

3

4 słownik wielokulturowy ilustrowany Warszawa 2013

5 wielojęzyczny wydawca publikacji Fundacja Inna Przestrzeń

6 Słownik Wielokulturowy = Wielojęzyczny powstał w ramach projektu Wielokulturowy równa się wielojęzyczny jak uczyć się języka obcego. Ilustrowanie wielokulturowego słownika wielojęzycznego. w y d a w c a : Fundacja Inna Przestrzeń k o n c e p c j a i r e d a k c j a : Natalia Bochorishvili-Kurek projekt graficzny, skład: Noviki Studio l o g o p r o j e k t u : Tamar Botchorishvili d r u k : Zakład Poligraficzny Moś i Łuczak s.j. Po d z i ę k o w a n i a dla tłumaczy i osób udzielających konsultacji: Loretty Bertelle (j.włoski), Natalii Godlewskiej (j.rosyjski), Agaty Tumidajewicz (j.rosyjski), Yany Siry (j.ukraiński), Marii Wambury (j.suahili), Stephano Sambali (j.suahili), Juliany Velez (j.hiszpański), Agnieszki Józefowicz (j.hiszpański), Agaty Bąk (j.hiszpański), Anny Kapicy-Harward (j.angielski), Agnieszki Charzyńskiej (j.angielski), Mamadou Diouf (j.wolof), Pako Sarra (j.wolof), Dam Van Anh (j.wietnamski), Tuan Chau (j.wietnamski), Chi Chiem Nguyen (j.wietnamski), Tom Van Anh (j.wietnamski), Vu Thi Huyen Anh (j.wietnamski), Yasuhiro Igarashiego (j.japoński), Hany Umedy (j.japoński), Daniela Onyekachi (j.igbo, j.joruba), Maxwella Ude (j.joruba), Arinze Nwolisy (j.igbo), Larrego Ugwu (j.igbo), Hermanna Sonntaga (j.niemiecki), Patrycji Zakaszewskiej (j.niemiecki), Anety Wasikowskiej (j.niemiecki). Ilustracje powstały w trakcie warsztatów ilustratorskich prowadzonych przez Dorotę Podlaską Serdeczne podziękowania dla Tinatin Boczoriszwili, Nino Botchorishvili, Witka Hebanowskiego, Katarzyny Kubin, Anny Tomaszewskiej, Piotra Cykowskiego, Antoniny Iwaszkiewicz, Zofii Iwaszkiewicz, Pauliny Natalii Tyburskiej, Doroty Podlaskiej, Loretty Bertelle, Katarzyny Nestorowicz i Marcina Nowickiego. Fundacja Inna Przestrzeń, Warszawa 2013 ul. Nowy Świat 23/25, lok.32, Warszawa inna@przestrzen.art.pl p u b l i k a c j a b e z p ł a t n a

7 wstęp mapa języków informacje o językach słownik wielojęzyczny jak i dlaczego należy wychowywać dziecko w dwujęzyczności? włącz się w Polskę bibliografia

8 WSTĘP ILOMA JĘZYKAMI MÓWISZ, TYLEKROĆ JTEŚ CZŁOWIEKIEM J.W. THE 6

9 Słownik Wielokulturowy = Wielojęzyczny został stworzony przez dzieci pochodzące z rodzin wielokulturowych. Ilustracje powstały w ramach projektu Wielokulturowy = Wielojęzyczny. Jak uczyć się języka obcego. Ilustrowanie wielokulturowego słownika wielojęzycznego, którego celem jest popularyzacja wielojęzyczności w tych rodzinach. Projekt w ramach, którego powstał niniejszy słownik zrodził się podczas warsztatów KIWi (Katalizator Inicjatyw Wielokulturowych) zainicjowanych przez Fundację Inna Przestrzeń. Dlaczego warto uczyć dwóch czy trzech języków naraz? Jak należy to robić? Jakich błędów unikać? Próbowaliśmy odpowiedzieć na te pytania podczas warsztatów pedagogicznych przeprowadzonych przez lingwistkę Lorettę Bertelle. Gdy rodzice poznawali różne aspekty wielojęzyczności, dzieci pod opieką malarki Doroty Podlaskiej tworzyły ilustracje do słownika. Prace dzieci i cały materiał powierzyliśmy studio graficznemu Noviki Katarzynie Nestorowicz i Marcinowi Nowickiemu. Nad tłumaczeniem i korektą pracowali rodzice, uczestniczący w warsztatach i mieszkający w Warszawie imigranci. Projekt ten uzupełnia szereg innych naszych działań realizowanych wspólnie z imigrantami, o których można się dowiedzieć na stronie: Wierzymy, że słownik stanie się inspiracją dla dzieci i rodziców do nauki języków i zachęci dzieci do opisywania świata w językach obojga rodziców. Życzymy inspirującej lektury! Fundacja Inna Przestrzeń

10 MAPA Legenda: angielski angielski jako jeden z oficjalnych języków gruziński hiszpański niemiecki polski rosyjski ukraiński igbo japoński joruba suahili wietnamski włoski wolof 8

11 JĘZYKÓW

12 Język polski Oryginalna nazwa: polski Rodzina językowa: indoeuropejska Liczba użytkowników na świecie: milionów używa jako swojego języka ojczystego. Używany jako oficjalny język w Polsce Alfabet: łaciński Język angielski Oryginalna nazwa: English [inglisz] Rodzina językowa: indoeuropejska Liczba użytkowników na świecie: 460 milionów używa jako swojego języka ojczystego. Używany jako oficjalny język w 54 krajach świata, m.in. w: Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych Ameryki, Australii, Kanadzie, Nowej Zelandii, Nigerii, Tanzanii Alfabet: łaciński YO Język joruba Oryginalna nazwa: yoruba [ joruba] Rodzina językowa: nigero-kongijska Liczba użytkowników na świecie: 18,1 milionów Używany w Nigerii, Togo, Beninie Alfabet: łaciński Język igbo / ibo Oryginalna nazwa: igbo [ibo] Rodzina językowa: nigero-kongijska Liczba użytkowników na świecie: 14,7milionów Używany w Nigerii i Gwinei Równikowej Alfabet: łaciński Język gruziński Oryginalna nazwa: ქართული [ķarţuli ] Rodzina językowa: południowokaukaska Liczba użytkowników na świecie: 7 milionów Używany jako oficjalny język w Gruzji Alfabet: gruziński Język rosyjski Oryginalna nazwa: русский [ruskij ] Rodzina językowa: indoeuropejska Liczba użytkowników na świecie: 250 milionów Używany jako oficjalny język w Rosji, Kazachstanie Alfabet: cyrilica Język japoński Oryginalna nazwa: にほんご [nihongo] Rodzina językowa: ałtajska (wg. jednej z hipotez) Liczba użytkowników na świecie: 125 milionów Używany jako oficjalny język w Japonii Alfabet: kanji, hiragana, katakana Język ukraiński Oryginalna nazwa: українська [ukrainska] Rodzina językowa: indoeuropejska Liczba użytkowników na świecie: 37 milionów Używany jako oficjalny język na Ukrainie Alfabet: cyrilica 10

13 SWA Język suahili Oryginalna nazwa: kiswahili [kisuahili ] Rodzina językowa: nigero-kongijska Liczba użytkowników na świecie: milionów Używany jako oficjalny język w Tanzanii, Kenii, Ugandzie Alfabet: łaciński WOL Język wolof Oryginalna nazwa: wolof [łolof ] Rodzina językowa: nigero-kongijska Liczba użytkowników na świecie: 12,4 milionów Używany jako język ojczysty w Senegalu, Gambii i Mauretanii Alfabet: łaciński Język niemiecki Oryginalna nazwa: Deutsch [doycz ] Rodzina językowa: indoeuropejska Liczba użytkowników na świecie: 98 milionów Używany jako język oficjalny w Niemczech, Austrii, Luksemburgu, Belgii, Szwajcarii, Księstwie Liechtensteinu Alfabet: łaciński P Język hiszpański Oryginalna nazwa: Español [espaniol ] Rodzina językowa: indoeuropejska Liczba użytkowników na świecie: 350 milionów Używany jako język oficjalny w 21 krajach świata, m.in. w: Hiszpanii, Kolumbii, Argentynie, Peru, Meksyku, Boliwii, Wenezueli czy Urugwaju. Alfabet: łaciński Język włoski Oryginalna nazwa: Italiano [italjano] Rodzina językowa: indoeuropejska Liczba użytkowników na świecie: 69 milionów Używany jako język oficjalny we Włoszech, Szwajcarii i San Marino Alfabet: łaciński Język wietnamski Oryginalna nazwa: Tiếng Việt [tieŋ wiet ] Rodzina językowa: austroazjatycka Liczba użytkowników na świecie: 75 milionów Używany jako oficjalny język w Wietnamie Alfabet: łaciński informacja o językach (źródło: The New Encyclopedia Britannica, Wikipedia)

14 SŁOWNIK

15 WIELOJĘZYCZNY

16 Zasady czytania Uwagi ogólne: ķ, þ, ţ te spółgłoski wymawiamy miękko, z lekkim przydechem, tak jak w polskich wyrazach: krzemień, przerwa i trzeba. ŋ spółgłoska nosowa, wymawiana między n a g, tak jak w angielskim wyrazie long znak apostrofu po literach s, c i z chroni przed zmiękczeniem, tzn. [s ito] czytamy s-i-to q, ĉ, cz* są to tzw. spółgłoski glottalizowane ejektywne. Przy ich artykulacji tylną częścią języka należy dotknąć języczka i wypowiedzieć, odpowiednio, k, c i cz jednocześnie wyrzucając powietrze poprzez gwałtowne uniesienie zamkniętej krtani, a nie poprzez wydech. ğ spółgłoskę tę wypowiadamy jak ch, ale dźwięcznie, podobnie do francuskiego r Uwaga! Przy czytaniu transkrypcji, należy wziąć pod uwagę znaki diakrytyczne znajdujące się nad samogłoskami w oryginalnym zapisie słowa. Język hiszpański: Wymowa języka hiszpańskiego różni się w zależności od kraju i regionu, w którym jest używany. W słowniku podana jest transkrypcja języka hiszpańskiego używanego w Kolumbii. Język angielski: (r) pojawia się opcjonalnie, zależnie od regionu świata. Język wietnamski: Język wietnamski posiada 6 tonów. Tony są oznaczone pięcioma różnymi znakami diakrytycznymi. ton 1 np. a równy (jak po polsku) ton 2 np. à opadający, wymowa przeciągła ton 3 np. ả opadająco-wznoszący, pytający ton 4 np. ã wznosząco-przerywany ton 5 np. á wznoszący ton 6 np. ạ dźwięcznie opadający krótka wymowa, intonacja w dół Języki tonalne są to języki, w których ton sylaby lub słowa decyduje o znaczeniu wyrazu. Przykładami takich języków są: język wietnamski, igbo i joruba. Języki igbo i joruba posiadają 3 tony: ton 1 np. ā średni ton 2 np. à niski ton 3 np. á wysoki Język japoński: W japońskim piśmiennictwie używa się dwóch sylabariuszy (systemu, w którym pojedynczy znak reprezentuje całą sylabę): hiragany i katakany, kanji-ideogramów chińskiego pochodzenia oraz romaji (zapisu opartego na alfabecie łacińskim) Książki dla dzieci powstają znakami japońkimi (hiraganą i katakaną), dlatego w naszym słowniku używamy właśnie tych znaków. Język rosyjski: W języku rosyjskim akcent jest ruchomy. Akcent pada na sylabę, w której samogłoska została wyróżniona. Akcentowaną samogłoskę wymawia się mocniej i dłużej. 14

17 SWA WOL YO OKO EYE [aj] AUGE [auge] ОКО [oko] ГЛАЗ [ glas] თვალი [ ţwali] め [me] JICHO [dziczo] MẮT [mat] OJO [ocho] OCCHIO [okkio] BËT [byet] OJÚ [odziu] ANYA [ania]

18 SWA WOL YO RĘKA HAND [hend] HAND [hand] РУКА [ruka] РУКА [ruka] ხელი [cheli] て [te] MKONO [mkono] (CÁI) TAY [kai taj] MANO [mano] MANO [mano] LOXO [locho] ÔWÔ [oło] AKA [aka] 16

19 SWA WOL YO UCHO EAR [ije(r)] OHR [oa] ВУХО [wucho] УХО [ucha] ყური [q uri] みみ [mimi] SIKIO [s ikjo] (CÁI ) TAI [kai tai] OÍDO [oido] ORECCHIO [orekkio] NOPP [nop] ETÍ [eti] ŃTÌ [nti]

20 SWA WOL DOM HOUSE [haus] HAUS [haus] ДІМ [dim] ДОМ [dom] სახლი [sachli] いえ [iie] NYUMBANI [njumbani] NHÀ [nia] CASA [kasa] CASA [kaza] KËR [kyr] ILE [ile] ÚLÒ [ulo] YO 18

21

22 SWA WOL YO ŁÓŻKO BED [bed] BETT [beţ] ЛІЖКО [liżko] КРОВАТЬ [krawat ] საწოლი [saĉoli] ベッド [beddo] KNDA [kitanda] (CÁI)GIƯỜNG [kai złoŋ] CAMA [kama] LETTO [letto] LAL [lal] APOTI IBUSUN [apoti ibusun] ÀKWÀ [akła] 20

23 SWA WOL YO STÓŁ TABLE [ ţejbyl] TISCH [ ţysz] СТІЛ [stil] СТОЛ [stol] მაგიდა [magida] テーブル [teeburu] MEZA [meza] (CÁI) BÀN [kai baan] MA [mesa] TAVOLO [tawolo] TAABAL [taabal] TÁBÍLÌ [tabili] NKWASÍ NRI [nkłas i nri]

24 SWA WOL YO SER CHEE [cziiz] KÄSE [kejze] СИР [syr] СЫР [syr] ყველი [q weli] チーズ [ciizu] JIBINI [dzibini] PHO MÁT [ fomat] QUO [keso] FORMAGGIO [ formadzio] FOROMAAS [ foromas] WÀRÀKÀSÌ [łarakas i] CHIZ [cziz] 22

25 SWA WOL YO CHLEB BREAD [bred] BROT [brot] ХЛІБ [chlib] ХЛЕБ [chliep] პური [ puri] パン [ pan] MKATE [mkate] BÁNH MÌ [bańmi] PAN [ pan] PANE [ pane] MBUU [mbuuru] BURẸDI [buredi] ÀCHÌCHÀ [aczycia]

26 24

27 SWA WOL YO KUCHNIA KITCH [ķiczen] KÜCHE [ķusie] КУХНЯ [kuchnia] КУХНЯ [kuchnia] სამზარეულო [samzareulo] だいどころ [daidokoro] JIKO [dziko] NHÀ BẾP [nia bep] COCINA [kos ina] CUCINA [kuczina] WAAÑ [łaań] ILE IDANA [ile idana] EKWU [ekłu]

28 SWA WOL YO KRZŁO CHAIR [czea] STUHL [szţuul] СТІЛЕЦЬ [stilec] СТУЛ [stul] სკამი [skami] いす [isu] KITI [kiti] (CÁI)GHẾ [kai ghee] SILLA [sija] SEDIA [sedia] SIIS [siis] AGA IJOKO [aga idzioko] OCHE [ocze] 26

29 SWA WOL YO HERBATA TEA [ ţii] TEE [ ţee] ЧАЙ [ciaj] ЧАЙ [ciaj] ჩაი [czai] おちゃ [ocza] CHAI [czai] TRÀ [tra] TÉ [te] TÈ [te] ATAAYA [ataaja] TÍÌ [tii] MMĪRĪ ÓKỤ BEKÉÈ [miri oku bekee]

30 SWA WOL YO BUT SHOE [szu] SCHUH [szuu] ВЗУТТЯ [wzutia] ОБУВЬ [obuf ] ფეხსაცმელი [ þechsacmeli] くつ [kutsu] KIATU [kiatu] (CÁI) GIÀY [kai zei] ZAPATO [sapato] SCARPA [skarpa] DÀLL[dal] BÀTÀ [bata] AKPỤKPỌ ỤKWÙ [apupo ukłu] PL SWA WOL YO SPODNIE TROUSERS [czrałze(r)z] HOSE [hoze] БРЮКИ [brjuki] БРЮКИ [briuki] შარვალი [szarwali] ズボン [zubon] SUALI [suruali] (CÁI) QUẦN DÀI [kai kłon zai] PANTALON [ pantalones] PANTALONI [ pantaloni] TUBËY [tubyj] SOKOTO [sokoto] TARAUZÀ [tarauza] 28

31 SWA YO MARYNARKA JACKET [dżaķeţ] JACKE [jake] ПIДЖАК [pidżak] ПИДЖАК [pidżak] პიჯაკი [ pidżaki] ジャケット [dziaketto] KOTI [koti] CHAQUETA [czaketa] GIACCA [dziakka] EWU AWOLEKE [ełu ałoleke] KOLÓTÙ [kolotu]

32 SWA WOL YO SUKNIA DRS [dres] KLEID [klajd] СУКНЯ [suknia] ПЛАТЬЕ [ plat je] კაბა [kaba] ドレス [doresu] MAVAZI [mawaz i] (CÁI) VÁY [kai way] VTIDO [westido] VTITO [westito] ROBB [robb] ASO [aso] ÁKWÀ ÚMÙ NWÁNYÌ [akła umu nłani] 30

33

34 32

35 SWA WOL YO DRZEWO TREE [czrii] BAUM [baum] ДЕРЕВО [derewo] ДЕРЕВО [dieriwa] ხე [che] き [ki] MTI [mti] CÂY [key] ÁRBOL [arbol] ALBERO [albero] GARAB [ garab] IGI [igi] OSĪSĪ [os is i] JABŁKO APPLE [eþyl] APFEL [apfel] ЯБЛУКО [ jabluko] ЯБЛОКО [ jablaka] ვაშლი [waszli] りんご [ringo] TOFAA [tofaa] (QUẢ) TÁO [kła tao] MANZANA [mansana] MELA [mela] POM [ pom] ÈSO ÒRO ÒYÌNBÓ [eso oro ojnbo] UDÁRÀ BEKÉÈ [udara bekee]

36 SWA WOL YO GSZKA PEAR [ þea(r)] BIRNE [ biğne] ГРУША [ grusza] ГРУША [ grusza] მსხალი [mschali] なし [nasi] PEA [ pea] (QUẢ) LÊ [kła le] PERA [ pera] PERA [ pera] PWAAR [ płaar] IRÚ ÈSO KAN [iru eso kan] ỤBÉ UTO [ube uto] 34

37 SWA WOL YO WIŚNIA CHERRY [czeri] KIRSCHE [kiğsze] ВИШНЯ [wisznja] ВИШНЯ [wisznia] ალუბალი [alubali] さくらんぼ [sakuranbo] CHERI [czeri] (QUẢ) ANH ĐÀO [kłań zou] CEREZA [seresa] AMARA [amarena] SERIIS [seriis] AGBALUMỌ [agbalumo] NKPU OSISI UTO [npuru os'is'i uto]

38 SWA WOL YO ARBUZ WATERMELON [łoţe(r)meln] WASSERMELONE [wasamelone] КАВУН [kawun] АРБУЗ [arbus] საზამთრო [sazamţro] すいか [suika] TIKITIKI MAJI [tikitiki madzi] (QUẢ) DƯA HẤU [kła zyo hau] SANDÍA [sandija] ANGURIA [anguria] XAAL [chaal] ÈSO BÀRÀ [eso bara] EGWÚSI UTO [egłus i uto] 36

39 SWA WOL YO WINOGRONA GRAP [ grejps] TRAUB [tğauben] ВИНОГРАД [wynograd] ВИНОГРАД [winagrat] ყურძენი [q urdzeni] ぶどう [budoo] ZABIBU [zabibu] (QUẢ) NHO [kła nio] UVAS [uwas] UVA [uwa] REÑ [reseń] ÈSO ÀJÀRÀ [eso adziara] OROMÁ [oroma]

40 SWA WOL YO CYTRYNA LEMON [lemyn] ZITRONE [c itğone] ЛИМОН [lymon] ЛИМОН [limon] ლიმონი [limoni] レモン [remon] LIMAO [limao] (QUẢ) CHANH [kła czań] LIMÓN [limon] LIMONE [limone] LIMONG [limoŋ] LEMỌỌN [lemoon] OROMÁ NKÍRÍSÍ [oroma nkiris i] 38

41 SWA WOL YO BANAN BANANA [banana] BANANE [banane] БАНАН [banan] БАНАН [banan] ბანანი [banani] バナナ [banana] NDIZI [ndizi] (QUẢ) CHUỐI [kła ciuoj] BANANA [banana] BANANA [banana] BANAANA [banaana] ỌGẸDẸ [ogede] ÒGÈDÈ [ogede]

42 WOL POR LEEK [liik] LAUCH [lauch] ЦИБУЛЯ-ПОРЕЙ [cybulia-porej] ЛУК-ПОРЕЙ [luk-pariej] პრასი [pras i] ねぎ [negi] (CÂY) TỎI TÂY [kaj tojtaj] PUERRO [ płerro] PORRO [ porro] POROO [ poroo] AKWUKWO YÀBÁS [akłukło jabas] 40

43 KAPUSTA CABBAGE [ķabydż] KOHL [ķool] КАПУСТА [kapusta] КАПУСТА [kapusta] კომბოსტო [kombosto] キャベツ [kjabecu] SWA WOL YO KABICHI [kabiczi] BẮP CẢI [bap kai] COL [kol] CAVOLO [kawolo] SUPPOME [suppome] ẸFỌ OYINBO [efo ojnbo] AKWUKWO NRI [akłukło nri]

44 PL SWA WOL YO OSTRA PAPRYKA HOT PEPPER [hot þeþe(r)] CHILLI [czili] ГОСТРИЙ ПЕРЕЦЬ [ gostryj perec] ОСТРЫЙ ПЕРЕЦ [ostryj pieric] ცხარე წიწაკა [cchare ĉiĉaka] とうがらし [toogarasi] PILIPILI KICHAA [ pilipili kiczaa] (QUẢ) ỚT CAY [kła otkaj] PIMITO PICANTE [ pimiento pikante] PEPERONCINO [peperonczino] KAANI-XEEÑ [kaani-cheeń] GBONA ATA [bona ata] ÓSÈ UFU [ose ufu] 42

45 PL SWA WOL YO MARCHEW CARROT [ķaroţ] KAROTTE [ķarote] МОРКВА [morkwa] МОРКОВЬ [markof ] სტაფილო [staþilo] にんじん [nindzin] KAROTI [karoti] (CỦ) CÀ RỐT [ku karot] ZANAHORIA [sanaoria] CAROTA [karota] KAROOT [karoot] KARỌỌTI [karooti] KARỌT [karot]

46 SWA WOL BAKŁAŻAN EGGPLANT [egplant] AUBERGIN [obeżine] БАКЛАЖАН [baklażan] БАКЛАЖАН [baklażan] ბადრიჯანი [badridżani] なす [nasu] MBILINGANIA [mbilingania] (QỦA) CÀ TÍM [kła katim] BERJA [berenchena] MELANZANE [melanzane] BATAÑSE [batańse] ANYÀRÀ [aniara] 44

47 SWA WOL YO PAPRYKA ZIELONA GRE PEPPER [ griin þeþe(r)] GRÜNE PAPRIKA [ gğuune papğika] ЗЕЛЕНИЙ ПЕРЕЦЬ [zelenyj perec] ЗЕЛЁНЫЙ ПЕРЕЦ [z ilionyj pieric] ბულგარული წიწაკა [bulgaruli ĉiĉaka] ピーマン[ piiman] PILIPILI HOHO [ pilipili hoho] (QUẢ) ỚT XANH [kła otsań] PIMITO VER [ pimiento werde] PEPERONE VER [ peperone werde] KAANI-SALAAT [ kaani-salat] ALAMỌ EWA ATA [alamo eła ata] OSÈ NDÙ [ose ndu]

48 SWA WOL YO GRZYB MUSHROOM [maszrum] PILZ [ pilc] ГРИБ [ gryb] ГРИБ [ grip] სოკო [soko] きのこ [kinoko] UYOGA [ujoga] (CÂY) NẤM [kej nam] SETA [seta] FUNGO [ fungo] MBAA-MBOTT [mbaaru-mbot] OLÚ [olu] ÉRO [ero] 46

49

50 SWA WOL YO RYBA FISH [ fysz] FISCH [ fysz] РИБА [ryba] РЫБА [ryba] თევზი [ ţewz i] さかな [sakana] SAMAKI [samaki] (CON ) CÁ [kon ka] PCADO [ peskado] PCE [ pesze] JËN [dzien] ẸJA [edzia] ÁZÙ [azu] 48

51 SWA WOL YO ŻABA FROG [ frog] FROSCH [ fğosz] ЖАБА [żaba] ЛЯГУШКА [liaguszka] ბაყაყი [baq aq i] かえる [kaeru] CHURA [czura] (CON ) ẾCH [kon ek] RANA [rana] RANA [rana] MBOTT [mbot] ÒPÒLÓ [opolo] ÁWÒ [ało]

52 SWA WOL YO LEW LION [lajen] LÖWE [luuwe] ЛЕВ [lew] ЛЕВ [lef] ლომი [lomi] ライオン [raion] SIMBA [s'imba] (CON) SƯ TỬ [kon sutu] LEÓN [leon] LEONE [leone] GAYN [ gajŋde] KÌNÌHÚN [kinihun] ODUM [odum] 50

53 SWA WOL YO SŁOŃ ELEPHANT [elefant] ELEFANT [elefanţen] СЛОН [slon] СЛОН [slon] სპილო [spilo] ぞう [dzoo] TEMBO [tembo] (CON) VOI [kon woi] ELEFANTE [elefante] ELEFANTE [elefante] ÑEY [ńej] ERIN [erin] YI [eni]

54 52

55 SWA WOL YO TYGRYS TIGER [ ţajge(r)] TIGER [ ţiga] ТИГР [tygr] ТИГР [tigr] ვეფხვი [weþchwi] とら [tora] CHUI MILIA [czui milia] (CON) HỔ [kon hoo] TIGRE [tigre] TIGRE [tigre] SEGG [seg] ÀMÔTËKÙN [amotekun]

56 54

57 SWA WOL YO PAPUGA PARROT [ þareţ] PAPAGEI [ þaþagaj] ПАПУГА [ papuga] ПОПУГАЙ [ papugaj] თუთიყუში [ ţuţiq uszi] オウム [oomu] KASUKU [kasuku] (CON) VẸT [kon wet] LORO [loro] PAPPAGALLO [ pappagallo] SEKU [seku] AYÉKÒÓTÖ [aiekooto] ĪCHÉÒKÙ [iczeoku]

58 SWA YO ŚWINKA MORSKA GUINEA PIG [ giniþyg] MEERSCHWEINCH [meeszwajnśen] МОРСЬКА СВИНКА [morska swynka] МОРСКАЯ СВИНКА [marskaja swinka] ზღვის გოჭი [zğwis gocz*i] モルモット [morumotto] GUINEA YA NGUWE [ guinea ja nguruwe] (CON) CHUỘT LANG NHÀ [kon czuot laŋ ni] CONEJILLO INDIAS [konechijo de indias] PORCELLINO D INDIA [ porczellino dindia] ẸMỌ [emo] EZI OFIA [ezy ofja] 56

59 SWA WOL YO KRÓLIK RABBIT [rebiţ] KANINCH [kaninśen] КРОЛИК [krolyk] КРОЛИК [krolik] კურდღელი [kurdğeli] うさぎ [usagi] SUNGURA [sungura] (CON) THỎ [kon too] CONEJO [konecho] CONIGLIO [koniljo] NJOMBOR [ndziombor] EHORO ONÍN [eoro onirun] EWI [ełi]

60 YO BIEDRONKA LADYBIRD [lejdybee(r)d] MARIKÄFER [mağjenkefa] БОЖА КОРІВКА [boża koriwka] БОЖЬЯ КОРОВКА [bożja karofka] ჭიამაია [cz*iamaia] てんとうむし [tentoo musi] (CON ) BỌ RÙA [kon boo rua] MARIQU [marikita] COCCINELLA [koczinella] KOKORO TANOTANO [kokoro tanotano] NWUYE NUNU [nłuje nunu] 58

61 SWA WOL YO MOTYL BUTTERFLY [baţeflaj] SCHMETTERLING [szmeteliŋ] МЕТЕЛИК [metelyk] БАБОЧКА [babćka] პეპელა [ pepela] ちょうちょう [czoo czoo] KIPEPEO [kipepeo] (CON ) BƯỚM [kon byom] MARIPOSA [mariposa] FARFALLA [ farfalla] LËPP-LËPP [lyp-lyp] LABALÁBÁ [labalaba] KÒKÒLÒ BÚBA [kokolo buba]

62 SWA WOL YO ORZEŁ EAGLE [igl] ADLER [adla] ОРЕЛ [orel] ОРЁЛ [ariol] არწივი [arĉiwi] わし [łasi] TAI [tai] (CHIM) ĐẠI BÀNG [cimdaibaŋ] ÁGUILA [agila] AQUILA [akłila] JAXAAY [dżahaaj] ÀŞÁ [asa] ÙGÒ [ugo] 60

63

64 SWA WOL YO KOT CAT [ķeţ] KATZE [kace] КІШКА [kiszka] КОШКА [koszka] კატა [kata] ねこ [neko] PAKA [paka] (CON) MÈO [kon meo] GATO [ gato] GATTO [ gatto] MUUS [muus] OLOGBÒ [ologbo] BU USÙ [buusu] 62

65

66 SWA WOL YO KURA H [hen] HNE [hene] КУРКА [kurka] КУРИЦА [kurica] ქათამი [ ķaţami] めんどり [mendori] KUKU [kuku] (CON) GÀ MÁI [kon gamai] GALLINA [ gajina] GALLINA [ gallina] GANAAR [ ganaar] EDIYE ABO PA [edije abo pa] NNE ÒKÚKÒ [ne okuko] 64

67 SWA WOL YO KOGUT ROOSTER [ruusţe(r)] SCHWANZ [ szwanc] ПІВЕНЬ [ piweń] ПЕТУХ [ pituch] მამალი [mamali] おんどり [ondori] JOGOO [dżogoo] (CON) GÀ TRỐNG [kon ga cioŋ] GALLO [ gajo] GALLO [ gallo] SÉQ [syk] AKUKỌ [akuko] OKE ÒKPÀ [oke opa]

68 SWA WOL PI DOG [dog] HUND [hund] СОБАКА [sobaka] СОБАКА [sabaka] ძაღლი [dzağli] いぬ [inu] MBWA [mbwa] (CON) CHÓ [kon cioo] PERRO [ perro] CANE [kane] XAJ [chadź] AJÁ [adzia] NKÍTA [nkita] YO 66

69

70 SWA WOL YO SAMOLOT PLANE [ þlejn] FLUGZEUG [ flugzojg] ЛІТАК [litak] САМОЛЁТ [samaliot] თვითმფრინავი [ ţwiţmþrinawi] ひこうき [hikooki] NGE [ndege] MÁY BAY [maji baji] AVIÓN [awion] AEREO [aereo] ABIYONG [abijoŋ] OKO BAALU [oko baalu] UGBO ÉLU [ubo elu] 68

71

72 SWA WOL YO HELIKOPTER HELICOPTER [heliķoþţe(r)] HUBSCHRAUBER [hubszğauba] ВЕРТОЛІТ [wertolit] ВЕРТОЛЁТ [wirtaliot] ვერტმფრენი [wertmþreni] ヘリコプター [herikoputoo] HELIKOPTA [helikopta] TRỰC THĂNG [ciuktaŋ] HELICÓPTERO [elikoptero] ELICOTTERO [elikottero] ELIKOPTER [elikopter] BÀÁLÙ KÉKERÉ ALÁRIWO TÍÍ FI ÀJË-ÔKÖ RÌN [baalu kekere akariło tii fi adzie-oku rin] HELIKOPTA [helikopta] 70

73

74 SWA WOL YO SAMOCHÓD CAR [ ķaa(r)] AUTO [auţo] АВТОМОБІЛЬ [awtomobil] МАШИНА [maszyna] მანქანა [manķana] くるま [kuruma] GARI [gari] (XE) Ô-TÔ [se oto] COCHE [ koće] AUTOMOBILE [automobile] OTO [oto] OKO AYOKELE [oko ajokele] UGBO ÀLÀ [ubo ala] 72

75

76 SWA WOL AUTOBUS BUS [bas] BUS [bus] АВТОБУС [awtobus] АВТОБУС [aftobus] ავტობუსი [awtobus i] バス [basu] BASI [bas i] XE BUÝT [sebuit] AUTOBÚS [autobus] AUTOBUS [autobus] KAAR [kaar] OKO ERO [oko ero] YO NNUKWU UGBO ÀLÀ [nnuku ubo ala] 74

77 SWA WOL YO ROWER BIKE [bajķ] FAHRRAD [ faağad] ВЕЛОСИПЕД [welosyped] ВЕЛОСИПЕД [wilas ipiet] ველოსიპედი [welos ipedi] じてんしゃ [dzitensia] BAISKELI [baiskeli] XE ĐẠP [sedap] BICICLETA [bis ikleta] BICICLETTA [biczikletta] WELO [łelo] KẸ KẸˊ [keke] ANYINYÀ ÍGWÈ [aninia igłe]

78 SWA WOL YO CIĘŻARÓWKA TCK [czraķ] LASTWAG [lastwagen] ВАНТАЖІВКА [wantażiwka] ГРУЗОВИК [ gruzawik] სატვირთო მანქანა [satwirţo manķana] トラック [torakku] LORI [lori] XE TẢI [setai] CAMIÓN [kamion] CAMION [kamion] KAMYONG [kamjoŋ] OKO AGBEGI LODO [oko agbegi lodo] GWONGWORÒ [ głongłoro] 76

79

80 SWA WOL YO POCIĄG TRAIN [czrejn] ZUG [cug] ПОЇЗД [ pojizd] ПОЕЗД [ pojist] მატარებელი [matarebeli] でんしゃ [densia] TRI [treni] XE LỬA [selya] TR [tren] TRO [treno] SAXAAR [sachaar] OKO OJU IRIN [oko odziu irin] UGBO ÒLÒKÓ [ubo oloko] 78

81

82 SWA WOL YO ŚMIECIARKA GARBAGE TCK [ ga(r)bydż czraķ] MÜLLWAG [muulwagen] СМІТТЄВОЗ [smitiewoz] МУСОРОВОЗ [musarawos] ნაგვის მანქანა [nagwis manķana] ごみしゅうしゅうしゃ [ gomi siuusiuu-sia] LORI LA TAKATAKA [lori la takataka] XE CHỞ RÁC [seciorak] CAMIÓN LA BASURA [kamion de la basura] CAMION LLA SPAZZATURA [kamion della spaccatura] OTO MBALIT [otombalit] OKO AKODOTI [oko akodoti] UGBO N'EBU AFIFIA [ubo nebu afifia] 80

83

84 SWA YO RAKIETA KOSMICZNA ROCKET [roķyţ] RAKETE [ ğakete] КОСМІЧНА РАКЕТА [kosmiczna raketa] КОСМИЧЕСКАЯ РАКЕТА [kasmiciskaja rakieta] კოსმოსური რაკეტა [kosmosuri raketa] うちゅうロケット [uciuu roketto] ROKETI [roketi] TÀU VŨ TRỤ [tou wuciu] COHETE PACIAL [koete espasjal] RAZZO SPAZIALE [radzdzo spacjale] RỌ KEẸ TI [rokeeti] ROKETI [roketi] 82

85

86

87 JAK I DLACZEGO NALEŻY WYCHOWYWAĆ DZIECKO W DWUJĘZYCZNOŚCI? WŁĄCZ SIĘ W POLSKĘ BIBLIOGRAFIA

88 86

89 LORETTA BERTELLE Jak i dlaczego należy wychowywać dziecko w dwujęzyczności? Łatwość przemieszczania się z miejsca na miejsce oraz możliwość znalezienia pracy w innych krajach istotnie przyczyniła się do zwiększenia liczby małżeństw mieszanych. Rodziny takie często stawiają sobie pytanie czy warto przekazywać swoim dzieciom języki rodziców. A jeśli tak, to jak to zrobić? Badacze dwujęzyczności zgodni są co do faktu, że ucząc dziecko wielu języków wzbogacamy je o dodatkowe narzędzia, które pozwalają lepiej i sprawniej radzić sobie w życiu. Wielojęzyczność wpływa na rozwój mózgu aktywując jego dodatkowe obszary i przyzwyczajając osobę do przemiennego posługiwania się językiem (przełączania kodu) i przełączania uwagi między różnymi zadaniami i zagadnieniami. Dzięki temu łatwiej przychodzi dziecku rozwiązywanie matematycznych i logicznych zadań, szybciej osiąga etap myślenia abstrakcyjnego, natomiast w działaniu jest ono wielozadaniowe, elastyczne i bardzo kreatywne [1]. Dzieciom wielojęzycznym łatwiej również przychodzi nauka nowych języków, co pozwala im osiągać więcej na polu zawodowym, naukowym, a także w życiu osobistym również poza krajem zamieszkania. Dzieci takie z pewnością sprawdzą się w zawodach takich jak dyplomata czy tłumacz [2] i będą osiągać lepsze wyniki w testach na inteligencję w porównaniu ze swoimi monojęzycznymi rówieśnikami [3]. Co ciekawe, z niedawno przeprowadzonych badań wynika, że osoby, które regularnie używały dwóch lub więcej języków, średnio o 4 5 lat później niż inni, zapadały na choroby takie jak demencja czy choroba Alzheimera [4]. Rodzice, którzy decydują się na wychowanie dziecka w dwujęzyczności powinni wspólnie ustalić zasady porozumiewania się w konkretnym języku, a także najbardziej odpowiednią dla siebie metodę, którą chcą wykorzystać do komunikowania się z dzieckiem. jak i dlaczego należy wychowywać dziecko dwujęzyczne?

90 Oto kilka technik, z których wielokulturowe rodziny często korzystają: metoda OPOL (one person one language) polega na tym, iż każdy z rodziców mówi do dziecka własnym językiem. Należy zdecydować, czy trzymać się konsekwentnie tej metody zawsze i wszędzie, czy przyjąć jakieś wyjątki (np. w obecności innych osób, mówiących językiem otoczenia, lub trzecim językiem wszyscy mówimy w tym samym języku). metoda MLAH (minority language at home) używana głównie przez emigrantów polega na korzystaniu z języka / języków rodziców tylko w domu, natomiast poza nim wszyscy członkowie rodziny mówią językiem otoczenia. metoda użycia języków w konkretnych sytuacjach np. w weekend, czy podczas wspólnych wycieczek posługujemy się językiem matki, a podczas wspólnych posiłków, czy oglądając telewizję językiem ojca. Zgodnie z opinią wielu specjalistów (logopedów, psychologów, pedagogów) powyższe modele wychowania wpływają pozytywnie na harmonijny rozwój dziecka, pod warunkiem, że rodzice trzymają się ich konsekwentnie [5]. Dzięki temu pomagają oni wykształcić 88

91 u dziecka świadomość istnienia dwóch odrębnych systemów językowych i konieczność stosowania danego języka do danych osób w odpowiednich sytuacjach. Dziecko dwujęzyczne od urodzenia przyswaja oba języki w dwóch różnych obszarach mózgu i dzięki temu umiejętności, które opanowuje w jednym języku są automatycznie przekładane na drugi trzeba mu tylko dostarczyć odpowiednie słownictwo. Nie należy się zrażać tym, że dziecko miesza języki i tworzy nowe słowa. Dziecko dwujęzyczne może się wyrażać niepełnymi zdaniami, często mieszając języki nawet do piątego roku życia. Oczywiście warto (a wręcz należy) je wtedy poprawiać powtarzając całe poprawne zdanie we własnym języku. Bardzo istotne jest wsparcie ze strony rodziców poprzez między innymi chwalenie dziecka, które poprawnie powtórzyło zdanie lub nauczyło się nowej konstrukcji i jej właściwego zastosowania. W ten sposób dziecko samo się poprawia ucząc się prawidłowej wymowy słów i nabiera chęci do dalszej nauki. Takie postępowanie zachęca go do mówienia we właściwym języku i powoduje, iż coraz częściej będzie korzystało swobodnie z danego języka, ponieważ czuje się w nim rozumiany i pewny siebie. Stan emocjonalny dziecka podczas używania danego języka jest bardzo ważny, ponieważ odkryto, iż przyswajanie języka odbywa się w tych samych obszarach mózgu, w których przyswajane są emocje [6]. Bardzo ważne jest, aby podczas nauki dostarczać dziecku różne bodźce oraz pozytywne, przyjemne doświadczenia tak, by jego motywacja była ciągle wzmacniana i odnawiana. Proponujemy kilka przykładów tego, co można zrobić, żeby nauka języka nie była rutyną: o ile to możliwe, warto z dzieckiem podróżować do kraju ojczystego można wspólnie przygotowywać narodowe potrawy i w trakcie gotowania nazywać poszczególne składniki i czynności nauka poprzez zabawę z rówieśnikami dziecko będzie chciało się porozumieć, jak i dlaczego należy wychowywać dziecko dwujęzyczne?

92 więc będzie używało i utrwalało znane sobie słowa w dobie Internetu z łatwością znaleźć można wiele filmów czy gier, które skupią uwagę dziecka, a przy okazji nauczą nowych słów kolejnym pomysłem jest prenumerata gazet z kraju ojczystego lub czytanie dziecku książek w danym języku warto też próbować tworzyć własne książeczki z wspólnie wymyślonymi opowiadaniami Nauczanie języka ojczystego łączy się również z przekazywaniem kultury danego kraju. Dzieci tak wychowywane w większości prezentują postawy tolerancyjne wobec innych kultur, narodów i religii. Wychowanie dziecka dwujęzycznego powinno być pokierowane w taki sposób, żeby czuło się ono szczęśliwe i dumne ze swojej dwujęzyczności i wielokulturowego pochodzenia. Jest to wyzwanie na całe życie, które jednak warto podjąć ponieważ, każdy z nas powinien mieć świadomość swoich korzeni. [1] E. Bialystok, (2005) [2] Study on the Contribution of Multilingualism to Creativity (2009) [3] Bilinguals find it easier to learn a third language. (2011) [4] E. Bialystok (2011) [5] Np. J. Cieszyńska [6] F. Fabbro (2004) 90

93 Włącz się w Polskę Niniejszy Słownik Wielojęzyczny jest częścią kampanii na rzecz aktywnego udziału imigrantów w życiu społecznym w Polsce, realizowanej w ramach projektu Lokalne międzysektorowe polityki na rzecz integracji imigrantów. Integracja jest wyzwaniem zarówno dla Polaków, jak i przyjeżdżających do Polski cudzoziemców. Konieczny jest obustronny wysiłek, abyśmy nauczyli się ze sobą rozmawiać i działać na rzecz wspólnego dobra. Jesteśmy przekonani, że Polska może być krajem, w którym ludzie przyjeżdżający z wielu stron świata będą mogli szczęśliwie żyć, wychowując swoje dzieci w poszanowaniu ojczystej kultury i języka. Wielokulturowość może być też naszym wielkim atutem tak jak stała się atutem miast, które odniosły światowy sukces, takich jak Nowy Jork, Londyn czy Berlin. Ponadto tak jak oczekujemy sprawiedliwego traktowania polskich emigrantów (np. w Wielkiej Brytanii), tak powinniśmy traktować cudzoziemców, którzy z różnych powodów trafili do Polski. Jak chcemy zwiększać udział imigrantów w życiu publicznym? Aktywni imigranci: przykłady wielu cudzoziemców pokazują, że podejmowana przez nich działalność jest korzystna nie tylko dla środowiska, w którym działają, ale także dla nich samych. Zapraszamy Was na warsztaty Centrum Wielokulturowego w Warszawie zwiększające kompetencje potrzebne do podejmowania samodzielnych inicjatyw (takich jak umiejętność założenia organizacji, stworzenia projektu i zarządzania jego realizacją). włącz się w Polskę