- Katherine Tulpa, przewodnicząca i współzałożycielka Association for Coaching

Transkrypt

1

2 Książka Carol Wilson stanowi cenny wkład w dziedzinę coachingu. To praktyczny, dokładny i kompletny przewodnik dla każdego mającego do czynienia z coachingiem. Czytelnik znajdzie tu nie tylko opis najlepszych narzędzi i technik coachingowych, ale również mnóstwo złotych myśli. Lektura obowiązkowa dla coachów zawodowych, wewnętrznych i każdego zainteresowanego tą wschodzącą profesją. - Katherine Tulpa, przewodnicząca i współzałożycielka Association for Coaching Nawet doświadczeni coachowie miewają problemy ze zintegrowaniem szerokiego wachlarza umiejętności i procesów niezbędnych do prowadzenia skutecznego coachingu w organizacjach. Dla wielu trudność stanowi połączenie teorii z praktyką i procesami ( ). W swojej książce Carol dzieli się z czytelnikiem cennymi przemyśleniami w sposób prosty i praktyczny. Oby jak najwięcej takich pozycji o coachingu pożytecznych, bezpretensjonalnych i napisanych przystępnym językiem!. - dr Anthony Grant, dyrektor Katedry Psychologii Coachingu, Uniwersytet w Sydney W tym doskonałym podręczniku coachingu Carol Wilson zdołała ująć najlepsze spośród dobrych praktyk, zarówno przedstawiając korzenie i podstawy coachingu, jak i dzieląc się wnikliwymi komentarzami w odniesieniu do pracy najbardziej uznanych autorytetów z dziedziny coachingu w Wielkiej Brytanii. Dodatkową wartość książki stanowią studia przypadków ilustrujące wykorzystanie różnorodnych podejść do pracy z coachowanymi. - David Clutterbuck, współzałożyciel European Mentoring Centre (obecnie European Mentoring and Coaching Council) i profesor wizytujący Mentoring and Coaching Research Group przy Sheffield Hallam University

3 Carol Wilson jest honorową wiceprezes i dyrektor ds. akredytacji przy Association for Coaching, dyrektor zarządzającą w Performance Coach Training. Zasiada również w Radzie Performance Consultants International sir Johna Whitmore a. Osobiście doświadczyła wartości kultury coachingowej, współtworząc z Richardem Bransonem wytwórnę Virgin. Była pierwszą kobietą, która odniosła sukces w branży fonograficznej, zakładając świetnie prosperującą wytwórnię płytową. Obecnie Carol występuje podczas konferencji poświęconych kulturze coachingowej oraz stylom przywództwa. Doradza również i pomaga organizacjom wdrożyć strategie zmierzające do przekształcenia ich kultur. Carol była nominowana do nagród Association for Coaching: Influence in Coaching oraz Impact in Coaching.

4 Praktyczny, dokładny i kompletny przewodnik dla każdego mającego do czynienia z coachingiem ( ). Lektura obowiązkowa dla coachów zawodowych, wewnętrznych i każdego zainteresowanego tą wschodzącą profesją. Katherine Tulpa, przewodnicząca i współzałożycielka Association for Coaching Jest to niewątpliwie najlepszy podręcznik coachingu dla początkujących, jaki kiedykolwiek miałem okazję przeczytać. sir John Whitmore, prezes Performance Consultants International Skuteczny coaching może pomóc ludziom i organizacjom osiągnąć pełen potencjał, zmierzyć się z wyzwaniami i osiągnąć określone cele. Coaching prowadzi do osobistego i zawodowego rozwoju, poprawia wydajność, wyniki, zwiększa poziom motywacji, a także przyczynia się do wzmocnienia równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym. Książka pt. Coaching biznesowy: Praktyczny podręcznik dla coachów, menedżerów i specjalistów HR cenna jest zarówno jako wprowadzenie do coachingu dla osób rozważających zdobycie zawodu coacha lub podjęcie współpracy z coachem, prywatnie bądź zawodowo, jak i źródło odniesienia dla doświadczonych coachów. Jest to praktyczny przewodnik, odpowiadający na pytania: co? i jak? w odniesieniu do coachingu. Podejmuje szereg tematów zarówno z perspektywy osobistej, jak i z perspektywy organizacji oraz wyjaśnia strukturę relacji coachingowej. Książka stanowi kompendium wiedzy o technikach, a także o tych najbardziej znanych i tych najświeższych modelach i narzędziach coachingowych. Zawiera cenne wskazówki dotyczące szkoleń dla coachów, prowadzenia własnej działalności coachingowej oraz planowania sesji coachingowej. Uzupełniona o arkusze robocze, ćwiczenia, formularze oceny efektywności coachingu oraz międzynarodowe studia przypadków, książka ta stanowi kompletne źródło wiedzy o coachingu skierowanym na poprawę efektywności. Autorami przedmowy są sir John Whitmore i sir Richard Branson.

5

6

7 Tytuł oryginału: BEST PRACTICE IN PERFORMANCE CO-ACHING: A Handbook for Leaders, Coaches, HR Professionals and Organizations Przekład: Monika Lisek-Derek Redakcja: Anna Namysł-Waszczyszyn Projekt okładki: Radosław Krawczyk Skład: Paula Mitkowska Copyright 2007 by Carol Wilson First published in Great Britain and the United States in 2007 by Kogan Page Ltd. All rights reserved. Copyright 2010 for the Polish edition by MT Biznes Ltd. All rights reserved. Warszawa 2010 MT Biznes Sp. z o.o Warszawa, ul. Oksywska 32 tel./faks info@mtbiznes.pl ISBN Z PLIKU ZOSTAŁY USUNIĘTE PUSTE STRONY.

8 Moim rodzicom, którzy wierzyli, że mogę wszystko, i siostrze, która we wszystkich zauważała dobro. Szczególnego wsparcia udzielił mi mąż, Paul Tabley, za co mu z serca dziękuję.

9 Spis treści Przedmowa sir Johna Whitmore a Słowo wstępne sir Richarda Bransona Podziękowania Wstęp CZĘŚĆ I Podstawy coachingu: o tym jak, kto, kiedy i gdzie, czyli coaching biznesowy i przywództwo ROZDZIAŁ 1 Czym jest coaching Historia coachingu Siedem zasad coachingu Różnice pomiędzy coachingiem a pokrewnymi dyscyplinami Kultura coachingowa w praktyce: The Virgin Empire Budowanie kultury coachingowej ROZDZIAŁ 2 Techniki coachingowe Słuchanie Zadawanie pytań Parafraza, odzwierciedlanie i intuicja Pozwolenie Udzielanie i przyjmowanie informacji zwrotnej ROZDZIAŁ 3 Modele coachingowe Inteligencja emocjonalna

10 Model GROW Model EXACT ROZDZIAŁ 4 Proces coachingu Seria sesji coachingowych Czas trwania sesji coachingowych Rezygnacja z coachingu i odwoływanie sesji Sesja wprowadzająca Wyznaczanie celów Sesja druga: planowanie strategiczne Sesje pośrednie Sesja podsumowująca Struktura sesji coachingowej ROZDZIAŁ 5 Trening coacha Kto może zostać coachem? Stopnie zaawansowania w profesji coacha Wybór firmy szkoleniowej Forma szkolenia Coaching i szkolenia w organizacjach Ocena kompetencji i akredytacja ROZDZIAŁ 6 Własna działalność coachingowa Marketing Pozyskiwanie klientów korporacyjnych Marketing w sieci Dobicie targu Warunki płatności Stawki Dokumentacja Coaching dla klientów niszowych Profesjonalizm Mentoring i superwizja Etyka

11 ROZDZIAŁ 7 Jak stworzyć kulturę coachingu w organizacji Kogo coachować w organizacji Zachowanie poufności Nieformalny coaching w organizacji Wykorzystanie umiejętności coachingowych w pracy Trening coacha wewnętrznego Ocena efektywności coachingu w organizacji Coaching a różnice kulturowe Budowanie kultury coachingowej w organizacji Podsumowanie CZĘŚĆ II Coaching zaawansowany: narzędzia, modele i międzynarodowe studia przypadków ROZDZIAŁ 8 Narzędzia w coachingu Coaching transpersonalny Czysty język, metafora i emergent knowledge Davida Grove a Metoda gadającego patyka Teorie reakcji na zmianę: krzywa zmiany i cztery pokoje zmiany Analiza transakcyjna Kwestionariusz wartości Narzędzia transformacji kulturowej Coaching systemowy Metodologia apreciative inquiry Wskaźnik typów osobowości MBTI Badanie Programowanie nuerolingwistyczne Mowa ciała Coaching przez telefon Pozostałe modele

12 Miejsce coacha w hierarchii organizacji Hierarchia potrzeb w organizacji Jak zmieniają się ludzie i organizacje Powiązania pomiędzy poszczególnymi elementami coachingu ROZDZIAŁ 9 Studia przypadków Delegowanie i odpowiedzialność Szkolenie dla coachów w NHS Ocena efektywności coachingu w OFGEM Rozwój kariery w świecie finansów Budowanie pewności siebie i poczucia własnej wartości Coaching wewnętrzny w BBC Pekin i Belgia: coachowanie globalnego nomada Macedonia: wzrost sprzedaży w ramach projektu HRDF Kalifornia, USA: coaching kariery naukowej Australia: poprawa jakości zarządzania w Orica Abu Zabi: coaching biznesowy w Zjednoczonych Emiratach Arabskich Australia: przywództwo a wyniki; budowanie organizacji IT opartej na wartościach Japonia: style zarządzania i planowanie sukcesji Dylematy moralne a wyzwania coachingu Narzędzie pomiaru zwrotu z inwestycji coaching for performance Roi Załącznik A Pytania budujące świadomość Załącznik B Arkusze robocze Załącznik C Wzory umów o świadczenie usług coachingowych Załącznik D Ewaluacja coachingu Zasoby O autorce Indeks

13 Przedmowa sir Johna Whitmore a Zacznę od wyznania: jestem z góry przychylnie nastawiony do Carol i jej pracy. Dobrze ją znam, miałem okazję doświadczyć jej umiejętności coachingowych w praktyce, podziwiam jej wspólne dokonania z Richardem Bransonem w Virgin, jej działalność w Association for Coaching oraz w ramach wielu innych inicjatyw. Co więcej, to właśnie dzięki tym dokonaniom Carol obecnie pracuje ze mną w Performance Consultants International. Jest zatem oczywiste, że entuzjastycznie wyrażę się o jej wkładzie w powiększenie zasobów literatury poświęconej coachingowi. Z drugiej jednak strony, ci, którzy mnie znają, wiedzą, że nie mam zwyczaju milczeć, jeśli coś mi nie odpowiada. A żeby nikt nie myślał, iż jestem gołosłowny, przyznam się, że usilnie szukałem czegoś, co mógłbym poddać krytyce w tej książce, jednak po kilku próbach musiałem zrezygnować. Rozpoczęcie kolejnej lektury jest dla mnie zawsze nie lada wyzwaniem, a to dlatego, że jestem mocno zorientowany na cel i na początku książki jej koniec zawsze wydaje mi się zbyt odległy. Zanim wgryzę się w nową książkę, przez kilka pierwszych stron po głowie krąży mi myśl: Czy naprawdę muszę to czytać?. Tym razem jednak tak się nie stało i nim się spostrzegłem, czytałem już rozdział 3. Ha! I tu znalazłem błąd. We wspomnianym rozdziale Carol przypisuje autorstwo modelu GROW mojej osobie. Mój wkład polegał jednak na tym, iż byłem pierwszą osobą, która ów model udostępniła czytelnikom. Zrobiłem to w mojej książce Coaching for Performance. Koncepcja modelu pojawiła się pierwotnie w dyskusji z kilkoma współpracującymi coachami, w tym z Grahamem Alexandrem, jaką prowadziliśmy w londyńskim biurze McKinsey, i od tamtej pory termin 15

14 Coaching biznesowy GROW wszedł w powszechne użycie. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w przeciwieństwie do wielu coachów, którzy przesadnie polegają na tym modelu, Carol prezentuje nam siedem zasad coachingu, a na ich szczycie słusznie stawia świadomość, odpowiedzialność i wiarę w siebie. Model GROW jest niczym więcej niż łatwą do zapamiętania i pożyteczną sekwencją, według której przebiega rozmowa coachingowa. Carol przedstawia nam kolejny model, EXACT, który przedkłada, tak jak ja, nad niepełny i nadużywany model stawiania celów SMART. W dalszej części książki Carol wnikliwie przygląda się relacji coachingowej, tematyce szkolenia coachów, jak również szansom i pułapkom związanym z byciem niezależnym coachem. Całość wieńczy rozdział poświęcony coachingowi w organizacjach. Wszystkie te istotne informacje dla nowego bądź praktykującego coacha, tudzież potencjalnego klienta, są łatwo przyswajalne, co zawdzięczamy licznym przykładom rozmów coachingowych, jasnym nagłówkom i cytatom, które pomagają w przyswajaniu informacji od strony wizualnej, ćwiczeniom na końcu poszczególnych rozdziałów, a także podsumowaniu w postaci kilkunastu stron bardzo pożytecznych załączników. Jest to niewątpliwie najlepszy podręcznik dla początkujących, jaki miałem okazję przeczytać, choć jego tematyka wykracza poza podstawy. Lektura podręcznika pozwala zrozumieć głębię coachingu, dzięki przedstawieniu go w bardzo praktyczny, łatwo przyswajalny sposób. Dziękuję ci, Carol. Cieszę się, że jesteśmy w jednym zespole, i ufam, że dzięki tej książce dołączy do nas wielu innych, tym zaś, którzy już wsiedli na pokład ekspresu coachingowego sunącego przez świat, dostarczy wielu nowych inspiracji. sir John Whitmore Sir John Whitmore jest prezesem Performance Consultants International. Jest wpływowym myślicielem w sferze przywództwa i rozwoju organizacji. John szkolił zarządzających z wielu światowych organizacji, takich jak McKinsey, Deloitte, PricewaterhouseCoopers, Barclays, Lloyds, Rolls-Royce, British Airways, Novo Nordisk i Roche. Wyprodukował i wyreżyserował film pełnometrażowy, występował w radiu i telewizji, brał udział w licznych konferencjach. 16

15 PRZEDMOWA SIR JOHNA WHITMORE A Jednym z kluczowych osiągnięć Johna jest zapoczątkowanie przełomowego cyklu konferencji Be The Change (Stań się uosobieniem zmiany), które odbywają się każdego maja w Londynie. Celem tych konferencji jest doprowadzenie do spotkania największych umysłów współczesnego świata i zainicjowanie dyskusji na temat odnawialności w kontekście społecznym i środowiskowym oraz zmian geopolitycznych. John jest autorem pięciu książek na temat sportu, przywództwa i coachingu, z których Coaching for Performance jest najbardziej znanym podręcznikiem coachingu na świecie, przetłumaczonym na 19 języków. sir John Whitmore Prezes Performance Consultants International Tel.: +44 (0) johnwhitmore@performanceconsultants.com 17

16 Słowo wstępne sir Richarda Bransona Kiedy założyłem Virgin, brak nam było jakiegokolwiek doświadczenia zawodowego, przez co nie wiedzieliśmy, jak powinni zachowywać się menedżerowie. Do zadania podeszliśmy jak do wszystkiego w tamtym czasie; oczekiwaliśmy dużo zabawy, a współpracowników dobieraliśmy tak jak przyjaciół na wyczucie. Byliśmy jak rodzina, organizowaliśmy przyjęcia i jeździliśmy razem na wakacje. Niewiele się zmieniło w tym względzie wszystko po prostu urosło do większych rozmiarów, a dzięki własnej linii lotniczej możemy swobodnie przerzucić 300 osób na drugi koniec świata na fajną imprezę. W czasie kiedy była z nami Carol, naszej ósemce częściej jednak zdarzało się wyjeżdżać do górskiej chaty, gdzie ciepła woda kończyła się, zanim jeszcze wszyscy zdążyli skorzystać z prysznica. Jednak naszym głównym założeniem było to, żeby praca sprawiała nam frajdę. Carol dobrze do nas pasowała głównie dlatego, że w wielu kwestiach prezentowała podobne podejście co ja. Zawsze gotowa zrobić, co należy, bez względu na to, czy trzeba było spędzić pół nocy w studio, a następnego ranka stawić się o ósmej na spotkanie, czy też polecieć do Los Angeles i z powrotem w ciągu jednego dnia, żeby wziąć udział w śniadaniu biznesowym. Nie bała się próbować nowych rzeczy i podejmować ryzyka. Jednym z powodów, dla których prowadzone przez nią oddziały tak dobrze funkcjonowały, było to, iż budowała silne zespoły i dobrze je prowadziła. Była świetnym wzorcem do naśladowania zawsze całkowicie oddana temu, co robiła. Sądzę, że do chwili obecnej żadna inna kobieta nie dorównała jej osiągnięciu, jakim było założenie doskonale prosperującej firmy płytowej. Początkowo rekrutacja ludzi do naszego przedsięwzięcia polegała na instynktownym wyczuciu, czy do nas pasowali. Jeśli patrząc na 19

17 Coaching biznesowy ich twarze, czuliśmy, że tak, to po prostu znajdowaliśmy im coś do roboty; kwalifikacje i doświadczenie schodziły na dalszy plan. Myślę, że przydzieliłem Carol prowadzenie wytwórni, ponieważ uparła się, że nie będzie pracowała jako sekretarka, w zawodzie, który wykonywała większość kobiet w roku 1974, a także dlatego, że była to w tamtym momencie jedyno wolne stanowisko w Virgin. W naszym rozumieniu praca ta polegała na wypełnianiu formularzy praw autorskich, ale nim się zorientowaliśmy, Carol podpisywała kontrakty z wykonawcami utworów, które zdobywały szczyty list przebojów, np. ze Stingiem, a firma znalazła się w czołowej trójce obok Warners i CBS w rankingu prowadzonym przez pismo branżowe Music Week. Tak więc zaproponowałem, byśmy wspólnie stworzyli nową wytwórnię, a już po sześciu miesiącach wykonawcy, z którymi Carol nawiązała współpracę, podbijali kolejne listy przebojów. Ta właśnie wytwórnia zapoczątkowała innowacyjny model małej wytwórni w ramach dużej marki, który jest obecnie powszechny w branży muzycznej. Carol dzieliła moje przekonanie, że błędy są integralną częścią procesu uczenia się. Za każdym razem, gdy spotyka mnie jakieś niepowodzenie, zbieram się w sobie i próbuję ponownie. Przygotowuję się na kolejne podejście, wykorzystując wiedzę nabytą poprzednim razem. Moja matka wpoiła mi, żeby nigdy nie patrzeć wstecz ze smutkiem i żalem, lecz aby iść naprzód. Nigdy nie przestanę się dziwić, ile czasu ludzie marnują na roztrząsanie niepowodzeń, zamiast spożytkować swoją energię na kolejny projekt. W Virgin dajemy ludziom swobodę bycia sobą i wierzymy w ich zdolność podejmowania słusznych decyzji, tolerujemy popełniane od czasu do czasu błędy. Nasi ludzie wiedzą, że są dla nas ważni. Kiedy teraz patrzę na Carol, piszącą książki i odnoszącą sukcesy na kolejnym polu zawodowym, wcale mnie to nie dziwi i czasem tylko przez głowę przemknie mi myśl, ile moglibyśmy osiągnąć, gdyby Carol pozostała z nami w Virgin, zamiast uciekać z naszego gniazda. Zwykłem mówić na nią złota dziewczyna z powodu ludzi i okazji biznesowych, jakie przyciągała do Virgin, i zdaje się, że pod tym względem nic się nie zmieniło. sir Richard Branson 20

18 Podziękowania Podziękowania za przedmowę kieruję do sir Johna Whitmore a, który był dla mnie jak latarnia morska rzucająca światło, gdy rozpoczęłam swoją przygodę z coachingiem, i który o czym miałam przyjemność przekonać się po bliższym poznaniu pozostaje nieszablonowym i oryginalnym myślicielem. Z początku trzymałam lekki dystans, lecz w miarę jego pokonywania odnajdywałam nowe fascynujące ścieżki, jak na przykład cykl konferencji Be The Change, który John zapoczątkował w 2002 roku. Dawniej, niż chcielibyśmy pamiętać, urodziliśmy się na wsi w hrabstwie Essex, praktycznie o rzut kamieniem od siebie, tyle że John przyszedł na świat jako syn właściciela majątku, a ja wychowywałam się w cieniu zamkowego muru. Odnaleźliśmy się w końcu w globalnej wiosce na styku naszych wartości, zainteresowań i nadziei na lepszą przyszłość dla nas samych i świata. Jestem wdzięczna sir Richardowi Bransonowi, bez którego z całą pewnością nie stanęłabym nigdy na czele firmy płytowej w czasach, gdy większość pracujących kobiet uwiązana była do maszyny do pisania, i którego umiejętności menedżerskie stały się dla mnie wzorcem oraz podstawą do napisania tej książki. Dziękuję również nieuchwytnemu Davidowi Brownowi, który umożliwił mi poznanie Johna i wielu innych ludzi, zdobycie doświadczeń i wykorzystanie danych mi szans. W rzeczy samej, gdyby nie on, nie wiadomo, czy w ogóle zainteresowałabym się coachingiem. Dziękuję Jamesowi Wrightowi za umiejętności i dawkę humoru, Wendy Oliver za mądrość i dowcip, zaś im obojgu za nieustanne wsparcie i prawdziwą przyjaźń. Dziękuję również wszystkim coachom, od których uczyłam się, próbując ich czegoś nauczyć, i wszystkim tym, którzy uczyli mnie, gdy ja pełniłam funkcję ich coacha. 21

19 Coaching biznesowy Chciałabym również podziękować Jacqui Rolfe, która zawsze była przy mnie. Z kolei za znakomitą korektę tekstu tej książki odpowiada Chris Tilley. Dziękuję także wszystkim coachom, którzy dzięki swojej wspaniałomyślności i wiedzy przyczynili się do powstania tej książki: Steve owi Breibartowi (slbreibart@tsocommunication.com), konsultantowi, coachowi, trenerowi i współzałożycielowi Coaching Foundation, za skrupulatną i wnikliwą korektę. Johnowi Whitmore owi i Hetty Einzig za ich wkład w rozdział o coachingu transpersonalnym. Gladeanie McMahon za współautorstwo artykułu Contrast between coaching and its related fields (Różnice pomiędzy coachingiem a dyscyplinami pokrewnymi). Jonathanowi Passmore owi za pomoc w opracowaniu listy wydawnictw Harvardu. Za podzielenie się studiami przypadków (w kolejności alfabetycznej): Katrinie Burrus, Mike owi Daly emu, Aleksowi Feherowi, Niran Jiang, Gillian Jones, Viktorowi Kunovskiemu, Liz Macann, Billowi McDermottowi, Jo Miller, Wendy Oliver, Philippe owi Rosinskiemu, Anne Stanley, Pauli Sugawara i Jamesowi Wrightowi. Dziękuję Viki Williams, Charlotte Atyeo, Marcie Fumagalli, Helen Kogan, Joanne Glover, Kerrisue Morrey, Peterowi Gillowi oraz wszystkim w Kogan Page za motywację i ciężką pracę, Susan Curran z Curran Publishing Services za adiustację, a także Caroline Carr za korektę. Specjalne podziękowania należą się Katherine Tulpa i Alex Szabo, dwóm wybitnym kobietom, które wymarzyły sobie, że założą Association for Coaching, organizację, która z czasem stała się siłą napędową branży. 22

20 Wstęp Niniejsza książka stanowi kompendium wiedzy, której brakowało mi, gdy pierwszy raz zainteresowałam się coachingiem. Dzielę się w niej obserwacjami, jakie udało mi się poczynić od tamtego czasu, wskazówkami i narzędziami opracowanymi przeze mnie w trakcie mojej praktyki. Jednak nie oznacza to kresu moich poszukiwań i cieszę się, że koniec taki nigdy nie nastąpi. Starałam się, aby pierwsza część książki dobrze się czytała, jak również stanowiła praktyczny przewodnik, porządkujący kwestie co i jak w zakresie coachingu. Jest to moja reakcja na liczne publikacje pobieżnie prezentujące różne teorie, techniki i metodologie, które pod koniec zostawiają czytelnika z liczniejszymi wątpliwościami niż na początku. Widziałam kiedyś, jak John Whitmore i jego partnerka Hetty Einzig rozpoczęli warsztat, pisząc na tablicy słowa: To nie jest prawda. w ten sposób, gdy z sali padało wreszcie to nieuchronne wyzwanie od uczestnika, który nie podzielał ich poglądów, oni pozostawali opanowani i spokojnie odwoływali się do powyższego stwierdzenia. Dziedzina coachingu, jaką się zajmujemy, stale ewoluuje, zmienia się, rozwija; możecie zgodzić się lub nie z poszczególnymi częściami tej książki. Ja sama zgaduję, że będzie tyle opinii, ilu czytelników. Proszę zatem, byście pamiętali, że nie traktuję tej książki jako objawienia jedynej prawdy. Wybierzcie z niej to, co będzie dla was pożyteczne, omińcie to, co was razi, a jeśli coś budzi wasz sprzeciw, szczerze zachęcam do napisania własnej książki i przyczynienia się tym samym do rozwoju wiedzy na temat coachingu, jaki ma miejsce każdego dnia. Druga część książki poświęcona jest zagadnieniom szczegółowym modelom coachingowym, studiom przypadku, prowadzenia dokumen- 23

21 Coaching biznesowy tacji. Stało się tak dlatego, że nieobca jest mi współczesna przypadłość nękająca większość z nas, a mianowicie brak czasu. W moim przypadku brak czasu przejawia się półkami uginającymi się pod stosem książek z zaznaczonymi stronami, na których przerwałam lekturę, ostatecznie odłożonych na później. Mam nadzieję, że zaoszczędziłam moim czytelnikom mozołu przekopywania się przez nieistotne dla nich szczegóły, dzięki czemu szybko dotrą do informacji dla nich najcenniejszych. Niniejsza książka została pomyślana jako materiał wprowadzający dla każdego, kto zamierza zostać coachem lub skorzystać z pomocy coacha, prywatnie bądź zawodowo, oraz jako punkt odniesienia dla doświadczonych coachów. Na końcu każdego rozdziału znajdują się ćwiczenia przewidziane dla tych, którzy pragną rozwinąć daną umiejętność, i jeśli tylko czytelnik zdecyduje się na tę drogę, zachęcam do zabrania ze sobą partnera. Efekty nauki będą trwalsze, jeśli będziesz ćwiczyć z drugą osobą i otrzymywać od niej informację zwrotną. Wykonywanie ćwiczeń w ramach rozmowy telefonicznej przyniesie tak samo dobre rezultaty jak podczas kontaktu osobistego. Wszelkie tematy w niniejszej książce zostały potraktowane z perspektywy coachingu osobistego i biznesowego. Zdecydowałam się nie poświęcać osobnych rozdziałów poszczególnym rodzajom coachingu. Zamiast tego, rozróżnień dokonuję w każdym rozdziale. W książce zamieściłam dodatkowy rozdział na temat coachingu w organizacjach, w którym przedstawiam kwestie specyficzne dla tego obszaru działalności. Coaching może być prowadzony podczas sesji formalnych lub, jeśli będzie to stosowne, podczas nieformalnych rozmów z kolegami i koleżankami z pracy, członkami rodziny, przyjaciółmi, pracownikami i przełożonymi. W celu rozróżnienia ról osobę prowadzącą coaching nazywam coachem, a osobę poddającą się coachingowi coachowanym. Coaching nie jest odpowiedzią na każdą zastaną sytuację. Czasem należy odwołać się do instruktażu i ukierunkowywania. Jeśli na przykład ktoś krzyczy: Pożar!, nie byłoby rozsądnie zagadnąć: A jakie uczucia wywołuje w tobie ten pożar?. Na początku rozdziału 1 zamieściłam swoją autorską definicję coachingu, jak również tę stosowaną przez Association for Coaching, organizację non profit, w której pełnię funkcję dyrektora ds. akredytacji. Zgodnie z tą definicją coaching jest profesją pomagającą jednostkom 24

22 wstęp i organizacjom rozwinąć w pełni ich potencjał, pokonać przeszkody i bariery wzrostu, a także osiągnąć konkretne cele i zrealizować wyzwania z myślą o samorealizacji, rozwoju osobistym i zawodowym; zachować równowagę pomiędzy życiem osobistym a zawodowym i w końcu przeciwdziałać utracie tej równowagi i wypaleniu ( Przez wiele lat blisko współpracowałam z kimś, kto uważany był za naturalnego coacha: sir Richardem Bransonem, który zgodził się opatrzyć tę książkę słowem wstępnym, za co mu bardzo dziękuję. Branson założył Virgin Empire, opierając się na kluczowych zasadach coachingu, choć wówczas coaching jako dyscyplina nie był jeszcze zdefiniowany. Prowadziłam niektóre z pierwszych przedsięwzięć w ramach Virgin Empire i choć wówczas zdawało się, że panuje całkowita anarchia (a do tego jest to wymarzone miejsce dla ponad dwudziestu zbuntowanych hippisów), teraz widzę, że osobisty styl zarządzania Richarda, który nieświadomie stosował, był zgodny z tym, co dziś nazywamy coachingiem biznesowym. Jako kadra zarządzająca podlegająca Bransonowi, samodzielnie podejmowaliśmy decyzje, otrzymywaliśmy sporo pozytywnych informacji zwrotnych i mogliśmy liczyć na jego bezwarunkowe wsparcie. Popełniane przez nas błędy były traktowane jak zbieranie doświadczenia i nauka, a sam Branson był pierwszą osobą, do której zwracaliśmy się w sytuacji kryzysowej, całkiem inaczej niż w relacjach z tradycyjnymi menedżerami, którzy o kryzysie zazwyczaj dowiadują się ostatni. Richard tak prowadził swój biznes, jakby stał u wejścia do labiryntu, który musiał pokonać, by osiągnąć swój cel (którym jak nam teraz wiadomo było podbicie całego świata). Każda ścieżka prowadząca donikąd, na jaką weszliśmy, traktowana była jako krok naprzód w tym labiryncie pożyteczna dawka wiedzy, dzięki której poznawaliśmy, w jakim kierunku zmierzać. Jedną z najmocniejszych stron Richarda jako przywódcy było jego niezachwiane przekonanie o tym, że z labiryntu zawsze jest wyjście, bez względu na to, jak nieprawdopodobne mogło się to na daną chwilę wydawać. Nie było dla nas rzeczy niemożliwych. Zasady coachingu dotyczące otwartości, budowania wiary we własne siły, poczucie właścicielstwa oraz kultura wolna od wzajemnego ob- 25

23 Coaching biznesowy winiania były podstawowymi wartościami w Virgin, choć pozostawały raczej domniemane niż oficjalnie zdefiniowane. Jednak otoczenie, w jakim działaliśmy, nie było nadmiernie wrażliwe i delikatne; ludzie byli ambitni, szczerzy i lubili współzawodnictwo, a sam Branson zawsze był bystrym, zdecydowanym biznesmenem. Choć coachowie są zazwyczaj sympatycznymi ludźmi, w coachingu nie chodzi o to, żeby ciągle było miło : zadaniem coachingu jest bowiem spowodowanie, by ludzie w pełni skorzystali z wewnętrznych zasobów, tak aby osiągnąć swój cel, jakikolwiek by on był. Zasady zaadaptowane w Virgin dobrze wpisywały się w moje dotychczasowe doświadczenie życiowe, co z pewnością przyczyniło się do moich późniejszych sukcesów: moja matka, wychowywana przez zimnego i krytycznego ojca, przeczytała książkę o pozytywnej psychologii wydaną w latach pięćdziesiątych. Od tamtej pory zawsze chwaliła nas za każdy mały sukces czy pożądane zachowanie, jakie tylko zasługiwały na wyróżnienie. O obwinianiu nie było mowy w naszym domu. Mój ojciec podzielał filozofię Bransona, że nie ma rzeczy niemożliwych; gdyby urodził się 30 lat później, z pewnością stałby się bardzo bogatym człowiekiem. Miał takie powiedzenie, które często powtarzał, nieraz doprowadzając nas tym do szału: Nie mówcie, że się nie da, wszystko się da. Mimo naszej irytacji filozofia kryjąca się za tym powiedzonkiem głęboko się we mnie zakorzeniła. Choć strach nie jest mi obcy, nigdy nie zajęło mi dużo czasu zdecydowanie, że i tak coś zrobię (jak w Feel the Fear and Do It Anyway autorstwa Susan Jeffers). Przerażenie wprawdzie mnie dopadało, lecz dzięki połączonym filozofiom moich rodziców nigdy nie stanęło na drodze do realizacji moich celów. W wielu krajach coaching jest rozwijającą się dyscypliną zawodową, staje się uniwersalnym środkiem przekazu, który w co mocno wierzę pewnego dnia pokona bariery językowe i kulturowe, jednocząc świat. 26

24 Część I Po d s t a w y co a c h i n g u: o ty m ja k, k t o, k i e d y i gd z i e, czyli coaching biznesowy i przywództwo

25 Rozdział 1 Czym jest coaching Coaching jest procesem, dzięki któremu człowiek odnajduje i wdraża rozwiązania najbardziej zgodne ze swoim światopoglądem i adekwatne dla niego samego. Osiąga się to dzięki dialogowi, który pomaga coachowanemu dojrzeć nowe perspektywy i lepiej zrozumieć własne myśli, emocje i działania, jak również zrozumieć ludzi i sytuacje dziejące się wokół. Niniejszy rozdział rozpoczynamy od spojrzenia w przeszłość: Jak narodził się coaching? Jakie fundamentalne zasady rządzą procesem coachingu? Jakie miejsce zajmuje coaching na tle dyscyplin pokrewnych? Na koniec podzielę się moimi doświadczeniami zdobytymi podczas pracy w pierwszej dekadzie działalności wytwórni Virgin Records, w której zbudowano wzorcową kulturę coachingu. Historia coachingu Termin coaching budzi liczne wątpliwości. Samo wyrażenie nie zagościło jeszcze na stałe w słownikach, gdzie coach ciągle definiowany jest głównie jako nauczyciel, trener. Jednak oprócz samej nazwy istota coachingu pozostaje bez zmian. Wydaje się, że Sokrates był czołowym propagatorem tego podejścia: Nikogo niczego nie nauczę mogę jedynie sprawić, by myślał. Cytat ten trafnie ilustruje zasady coachingu zorientowanego na poprawę efektywności, które będę sukcesywnie omawiać na kartach tej książki. itim Gallweyi Jednym z powodów obecnego zamieszania jest stosowanie terminu coaching życiowy (ang. life coaching), który wszedł do użycia w Sta- 29