Ocenianie kształtujące jako skuteczna metoda wyrównywania szans edukacyjnych. Katarzyna Nowak konsultant ds. języka angielskiego WODN SKIERNIEWICE

Transkrypt

1 Ocenianie kształtujące jako skuteczna metoda wyrównywania szans edukacyjnych Katarzyna Nowak konsultant ds. języka angielskiego WODN SKIERNIEWICE

2 Ocenianie często pojmujemy jako podsumowanie pewnego etapu nauczania. Tymczasem ocenianie kształtujące towarzyszy procesowi nauczania od samego jego początku, aż do informacji zwrotnej na temat indywidualnych efektów nauczania. W takim sensie ocenianie kształtujące jest czymś więcej niż samym ocenianiem, jest to sposób nauczania nastawiony na pomoc uczniowi w przyswajaniu wiedzy i umiejętności.

3 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Ustawa o systemie oświaty Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu: informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz postępach w tym zakresie; udzielanie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju; motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu; dostarczanie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w nauce, zachowaniu oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia; umożliwianie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktycznowychowawczej.

4 Cele zawarte w rozporządzeniu są naprawdę bardzo dobre. Ale czy ocenianie stopniami ma szansę je wypełnić? Które z tych celów są do spełnienia przy pomocy stosowania stopni? Analiza celów zawartych w rozporządzeniu wskazuje wyraźną potrzebę oceniania, które pomoże uczniowi się uczyć, a nie tylko podsumuje numerycznie jego wiedzę

5 Definicja Ocenianie kształtujące to częste, interaktywne ocenianie postępów ucznia i uzyskanego przez niego zrozumienia materiału, tak by móc określić, jak uczeń ma się dalej uczyć i jak najlepiej go nauczać. Raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)

6 Z definicji można wyczytać, że ocenianie kształtujące powinno być stosowane systematycznie, poprzez osobiste, wielokrotne przekazywanie przez nauczyciela informacji uczniowi. Informacje powinny odnosić się do kolejnych etapów nauki ucznia i wskazywać mu dalszą drogę uczenia się. Informacja ta jest przekazywana nie jako podsumowanie, ale towarzyszy i wspomaga proces uczenia się ucznia.

7 Każdy uczeń jest oceniany na co dzień, w trakcie całego roku szkolnego przez swoich nauczycieli. Właściwie stosowana bieżąca ocena uzyskiwanych postępów pomaga uczniowi się uczyć, gdyż jest formą informacji zwrotnej przekazywanej mu przez nauczyciela. Powinna ona informować ucznia o tym, co zrobił dobrze, co i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić oraz jak ma dalej pracować. Taka informacja zwrotna daje uczniom możliwość racjonalnego kształtowania własnej strategii uczenia się, a zatem także poczucie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia. Ocenianie bieżące powinno być poprzedzone przekazaniem uczniowi kryteriów oceniania, czyli informacji, co będzie podlegało ocenie i w jaki sposób ocenianie będzie prowadzone.

8 cele, Elementy OK kryteria oceniania = NaCoBeZu współpraca z rodzicami pytania kluczowe i techniki zadawania pytań, informacja zwrotna, ocena koleżeńska, samoocena.

9 CELE Bardzo ważne jest, aby uczniowie wiedzieli czego i po co się uczą. Nauczyciel powinien przed lekcją zastanowić się jakie cele chce zrealizować i do nich później dostosować plany, ćwiczenia i metody. Dobrze jest zastanowić się, co już uczniowie na dany temat wiedzą, gdyż nawiązanie do czegoś już znanego znacznie ułatwia przyswajanie wiedzy.

10 Cele mogą być związane z tematem lekcji, mogą odnosić się też do umiejętności, np. współpracy bądź komunikacji. Następnie nauczyciel powinien tak przeformułować cele, aby były zrozumiałe dla wszystkich uczniów. Najlepiej wyobrazić sobie ucznia, który ma trudności w nauce i dla niego ułożyć cele w języku dla niego zrozumiałym.

11 Cel sformułowany w języku ucznia nauczyciel powinien podać na początku lekcji. Ułatwi to sprawdzenie, pod jej koniec, czy cele udało się osiągnąć. Taka refleksja jest konieczna. Samo podanie celu nie wystarczy. Dzięki ocenie realizacji celów uczniowie mają świadomość, że się czegoś konkretnego nauczyli i że spędzili czas w szkole pożytecznie. Dzięki celom możemy wciągnąć rodziców do współpracy, gdyż uczeń będzie umiał rodzicom powiedzieć, czego się w szkole danego dnia nauczył.

12 NaCoBeZu Następnym krokiem jest ustalenie przez nauczyciela (czasami wraz z uczniami) kryteriów oceniania, czyli na co będę zwracać uwagę. Określenie nacobezu jest bardzo ważne, gdyż nauczyciel tym samym zobowiązuje się do sprawdzania tylko tego, co zapowiedział. Nie można więc zwracać uwagi np. na błędy ortograficzne, jeśli wcześniej się tego nie zapowiedziało. Jest to bardzo trudne dla polskiego nauczyciela. W naszej szkole przyjęło się, że jeśli przerobiono już jakiś materiał, to uczeń będzie go znał w przyszłości i że można go oceniać z tej wiedzy. Często nie jest to prawdą, najlepiej sprawdzić to pytając uczniów po powrocie z wakacji. Okazuje się wówczas jak wiedza zdobyta w czasie roku szkolnego wyleciała uczniom z głowy.

13 Uczeń powinien wiedzieć, za co będzie oceniany, ma do tego prawo. Nie ma niczego korzystnego w zaskakiwaniu ucznia. Jeśli będziemy stosować nacobezu, to zawrzemy z uczniami kontrakt, który zaowocuje tym, że uczniowie nauczą się tego, co założyliśmy. Dodatkową korzyścią pracy z nacobezu jest praca etapami. Określamy dokładnie to, czego uczniowie mają się nauczyć, tylko to sprawdzamy, a następnym razem zajmujemy się inną kwestią.

14 Współpraca z rodzicami Ocenianie kształtujące wymaga współpracy z rodzicami. Rodzice muszą się zgodzić na to, że ich dzieci będą często otrzymywać komentarz do swoich prac zamiast stopnia. Powinni też przestać pytać swoje dzieci o uzyskane stopnie i porównywać wyniki swoich dzieci z wynikami innych uczniów. Zamiast pytać: Jaki stopień dostałeś w szkole, powinni zadać pytanie: Czego się dzisiaj nauczyłeś? Jeśli nauczyciel wyjaśni rodzicom o co chodzi w OK, ci najczęściej pomagają mu i współpracują z nim.

15 Pytania kluczowe Problem, z którym boryka się szkoła to brak motywacji uczniów do nauki. Często dzieje się tak dlatego, że uczniów nie interesuje to, co się dzieje na lekcjach. Podawanie uczniom celów lekcji może pomóc zainteresować ich tematem, ale często to nie wystarcza. Aby zaangażować uczniów najlepiej opracować wcześniej ciekawe pytanie kluczowe. Takie pytanie, które zachęci ich do poszukiwania odpowiedzi.

16 Nie tylko zadawanie pytań, ale także pozyskiwanie odpowiedzi jest sztuką. Często nauczyciele w ogóle nie czekają na odpowiedź, tylko sami jej udzielają. Czas oczekiwania na odpowiedź ucznia spróbujmy poczekać choć 5 sekund na odpowiedź, przyzwyczajmy uczniów do tego, że mają choć chwilę na zastanowienie. Ustalanie odpowiedzi w parach dajmy uczniom możliwość przedyskutowania odpowiedzi z kolegą.

17 Informacja zwrotna Prawidłowa informacja zwrotna, która pomoże uczniowi się doskonalić, powinna zawierać cztery elementy: wskazywać dobre elementy w pracy ucznia, pokazać to, co wymaga poprawy, nad czym uczeń musi jeszcze popracować, dawać wskazówki, jak należy to poprawić, dać wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

18 Nauczyciele skarżą się na pracochłonność informacji zwrotnej. Dlatego powinni ustalić, do których prac uczniów piszą komentarz, a które oceniają sumująco. Każdy nauczyciel może to określić w zgodzie ze swoimi możliwościami. W stosowaniu informacji zwrotnej nauczycielowi pomóc może dobrze wybrane wcześniej nacobezu, określające, co podlega ocenie. Dobrze jest też pamiętać, że uczniowie mogą przyjąć tylko ograniczoną ilość informacji w komentarzu. Jeśli chcemy odnieść się do wszystkiego, to uczeń nie zapamięta naszych uwag i będzie zagubiony w tym co ma poprawić. Znajdywanie czegoś pozytywnego w pracy ucznia może rozpocząć jego przygodę z nauką przedmiotu

19 Ocena koleżeńska Przy ocenie koleżeńskiej bardzo ważne jest ścisłe określenie zrozumiałego dla uczniów nacobezu. Nauczyciel może pokazać uczniom przykład informacji zwrotnej do anonimowej pracy lub na początku stworzyć ją wraz z uczniami. Uczniowie, wzorując się na informacji zwrotnej nauczyciela, starają się trzymać nacobezu i używać języka, który nie zrani kolegi. Dodatkowa korzyść z oceny koleżeńskiej to uczenie się wzajemne uczniów od siebie nawzajem. Nauczyciel, któremu udało się nauczyć uczniów oceny koleżeńskiej może wyręczyć się uczniami, choć oczywiście musi wcześniej włożyć w przygotowanie oceny dużo pracy.

20 Samoocena Samoocena jest najwyższym stopniem OK. Bardzo trudno ocenić samego siebie, ale taka ocena jest zawsze sprawiedliwa i daje od razu informację jak trzeba dalej się uczyć.

21 Literatura: Sterna D., Ocenianie kształtujące w praktyce, CEO Podręczniki do nauczania języków obcych