BEZPIECZEŃSTWO WEWNETRZNE UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 BEZPIECZEŃSTWO WEWNETRZNE UNII EUROPEJSKIEJ Repetytorium Prof. dr hab. Piotr Mickiewicz

2 SPIS TREŚCI Rozdział I GENEZA POLITYKI UE W OBSZARZE SPRAW WEWNĘTRZYCH I WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI Rozdział II III FILAR UE od Maastricht do Amsterdamu Rozdział III 14 Rozwój polityki Unii Europejskiej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych po reformie amsterdamskiej Rozdział IV 20 Rozwój polityki Unii Europejskiej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych po reformie amsterdamskiej - Acqus Schengen Rozdział V 23 Zwalczanie nielegalnej imigracji - instrumenty Azyl i Polityka Powrotów Rozdział VI 27 Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej FRONTEX i działania ochrony granic zewnętrznych (EUROSUR, EUROPEJSKI FUNDUSZ GRANIC ZEWNĘTRZYCH) Rozdział VII 33 Współpraca państw Unii Europejskiej w ramach zwalczania przestępczości zorganizowanej Rozdział VIII 37 System Schengen proces powstawania i sposób funkcjonowania Bibliografia

3 Rozdział I GENEZA POLITYKI UE W OBSZARZE SPRAW WEWNĘTRZYCH I WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI Polityka UE w obszarze spraw wewnętrznych i sprawiedliwości to DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ ORGANY UE W CELU TWORZENIA STRUKTUR I MECHANIZMÓW WSPÓŁPRACY PAŃSTW CZŁONKOWSKICH W CELU ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU PUBLICZNEGO FORMY REALIZACJI: FUNKCJA REGULACYJNA tworzenie wzorców postępowania lub regulacji prawnych; FUNKCJA KONTROLNA weryfikacja postępowania ; FUNKCJA OPERACYJNA świadczenie konkretnych usług. Celem współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych jest stworzenia przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Określa to jednoznacznie Traktat o Unii Europejskiej (art. 29 TA) stwierdzający iż celem Unii jest zapewnienie obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa osobistego w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, przez wspólne działanie państw członkowskich w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych oraz poprzez zapobieganie i zwalczanie rasizmu i ksenofobii. Traktat określa także dziedziny współpracy Państw Członkowskich. Są to : 1. współpraca operacyjna właściwych organów państw członkowskich, w tym służb policji, służb celnych oraz innych wyspecjalizowanych organów ścigania, w zapobieganiu, wykrywaniu i ściganiu przestępstw; 2. gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie, analizowanie i wymianę istotnych informacji, w tym informacji organów ścigania zwłaszcza za pośrednictwem Europolu o podejrzanych transakcjach finansowych, z zastrzeżeniem właściwych przepisów o ochronie danych osobowych; 3. współpracę i wspólne inicjatywy w dziedzinie szkolenia, wymiany oficerów łącznikowych, delegacji służbowych, korzystania z wyposażenia i badań kryminalistycznych 4. wspólną ocenę poszczególnych technik śledczych dotyczących wykrywania poważnych form przestępczości zorganizowanej. 3

4 Przedtraktatowe dziedziny i obszary współpracy, określające obszar obecnej współpracy w Obszarze Sprawy Wewnętrzne i Wymiar Sprawiedliwości A/ Współpraca w ramach INTERPOLU 1. Powołanie ofic. łącznikowych do walki z przestępczością narkotykową wymiana informacji o skali zjawiska w państwach Zautomatyzowany System Przekazu Informacji (AMSS) 1987; 3. Automatyczny System Poszukiwania (ASF) B/ Współpraca w ramach Rady Europy 1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 1950 Prawo do życia, Zakaz stosowania tortur i innych form nieludzkiego traktowania lub karania, Zakaz stosowania niewolnictwa, Zakaz pracy niewolniczej, przymusowej i obowiązkowej, Wolności osobiste Bezpieczeństwo indywidualne Prawo do rzetelnego procesu sądowego (i terminowego) Tajemnica mieszkania, korespondencji, myśli, sumienia, wyznania Prawo do prywatności; Swoboda wypowiedzi (wolność mediów) Swoboda zgromadzeń i stowarzyszeń Prawo do założenia rodziny i małżeństwa UZUPEŁNIENIA KONWENCJI Prawo do poszanowania nauki Prawo do wolnych wyborów Prawo swobodnego poruszania się po terytorium państwa i wyboru miejsca zamieszkania Zakaz zbiorowego wypędzenia cudzoziemców 2. Konwencja o ekstradycji (1957) Umawiające się Strony zobowiązują się do wzajemnego wydawania, zgodnie z postanowieniami i na warunkach określonych w niniejszej konwencji, wszystkich osób ściganych za popełnienie przestępstwa albo poszukiwanych w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego, orzeczonych przez właściwe organy Strony wzywającej. 3. Konwencja o zwalczaniu terroryzmu (1977) umożliwienie ekstradycji osób popełniających szczególnie poważne przestępstwa a mianowicie: porwanie samolotu; stworzenie zagrożenia polegającego na zorganizowaniu zamachu na życie, nietykalność osobistą lub wolność osób korzystających ze szczególnej ochrony międzynarodowej, w tym przedstawicieli dyplomatycznych; porwanie albo wzięcie zakładników; użycie bomb, rakiet, granatów, automatycznej broni palnej, wybuchających listów lub paczek, które zagrażają osobom; usiłowanie popełnienia któregokolwiek z powyższych czynów. 4

5 4. Konwencja o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych (1981) - zapewnienie każdej osobie fizycznej, bez względu na narodowość lub miejsce zamieszkania, poszanowania jej praw i podstawowych wolności na terytorium każdej ze stron konwencji, a w szczególności jej prawa do prywatności w związku z automatycznym przetwarzaniem dotyczących jej danych osobowych 5. Konwencja ws. prania brudnych pieniędzy, wykrywania, zajęcia i konfiskaty zysków z dział. przestępczej (1990) Najważniejsze regulacje Europejskie Konwencja o ekstradycji Postanowienia Konwencji nie są stosowane do przestępstw politycznych. 1. Każde państwo ma prawo odmowy ekstradycji swoich obywateli do innego państwa 2. W odniesieniu do przestępstw skarbowych (podatkowych, celnych) ekstradycja będzie możliwa tylko wtedy, gdy państwa zadecydowały tak dla danego przestępstwa lub kategorii przestępstw. 3. Ekstradycja nie może być dokonana, jeśli w państwie wnioskującym przestępcy grozi kara śmierci za przestępstwo, które nie jest zagrożone taką karą w prawie państwa adresata wniosku. 4. Konwencja przewiduje odmowę udzielenia zgody na wydanie w przypadku przestępstwa uważanego za polityczne lub fakt pozostający w związku z takim przestępstwem oraz gdy strona wezwana miała poważne podstawy do przypuszczenia, że wniosek o wydanie został złożony w celu ścigania lub ukarania osoby ze względu na jej rasę, wyznanie, narodowość lub poglądy polityczne albo stwierdzenia, że jej sytuacja może ulec pogorszeniu z jednej z tych przyczyn Najważniejsze regulacje Europejskiej Konwencji o zwalczaniu terroryzmu 1. Żadne z wymienionych w niej czynów nie może być uznane za przestępstwo polityczne lub pozostające w związku z przestępstwem politycznym, albo z przestępstwem z pobudek politycznych, 2. Państwo nie może odmówić ekstradycji sprawcy na podstawie takiej kwalifikacji czynu. 3. klauzula niedyskryminacji - możliwość złożenia przez państwo oświadczenie, że zastrzega sobie prawo odmowy wydania sprawcy jakiegokolwiek przestępstwa określonego w art. 1 Konwencji, które uzna za przestępstwo polityczne lub przestępstwo popełnione z pobudek politycznych C/ GRUPA POMPIDOU - Międzyrządowa Grupa ds. Współpracy na rzecz Zwalczania Nadużywania Narkotyków i Nielegalnego Handlu Narkotykami (1971, od 1980 w strukturze Rady Europy) Została powołana w celu rozwoju efektywnej polityki zwalczania problemu narkotykowego, w tym nadużywania oraz przemytu narkotyków na terenie Europy. 5

6 Najważniejsze zadania Grupy Pompidou 1. Umożliwienie stworzenia niewiążącego forum dyskusyjnego dla decydentów politycznych oraz profesjonalistów zajmujących się rozwiązywaniem i badaniem problemu narkotyków i narkomanii, 2. promowanie tworzenia kompleksowych strategii antynarkotykowych na poziomie krajowym, regionalnym oraz lokalnym, 3. Dążenie do uwzględniania zagadnień etycznych i kwestii praw człowieka w zakresie profilaktyki i leczenia uzależnień, 4. usprawnianie systemu zbierania informacji oraz monitorowania nowych trendów zjawiska narkotyków i narkomanii, 5. wypracowywanie efektywnych kierunków działań, 6. włączenie do współpracy krajów europejskich nie będących członkami Unii Europejskiej D/ TREVI (Terrorisme, Radicalisme, Extremisme, Violence Internationale ) Nieformalna (brak podstawy prawnej) grupa informacyjnej współpracy ministrów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości państw UE. Od 1884 r. dwa doroczne spotkania ministrów sprawiedliwości i (lub) spraw wewnętrznych Grupa TREVI została powołana w celu koordynacja działań i prowadzenie wspólnej polityki zwalczania międzynarodowego terroryzmu i handlu narkotykami. Natomiast od 1987 roku (po podpisaniu Jednolitego Aktu Europejskiego) jej zadaniem stała się KOORDYNACJA DZIAŁAŃ W ZAKRESIE swobodnego przepływu obywateli, (imigracja, wizy, azyl, kontrola graniczna. Struktura organizacyjna TREVI - 1. MINISTROWIE 2. GRUPA WYŻSZYCH URZĘDNIKÓW (Delegowani wyżsi urzędnicy głównie z policji oraz eksperci) 3. GRUPY ROBOCZE TREVI I ds. zwalczania terroryzmu TREVI II ds. współpracy operacyjnej i technicznej policji (kwestie poruszane - kształcenie i wyposażenie policji) TREVI III ds. zwalczania przestępczości zorganizowanej i handlu narkotykami TREVI 1992 r. badającą zagrożenia wynikające z braku kontroli na granicach i. 1. BIURA ŁĄCZNIKOWE - przy Policji, dysponujące chronionymi kanałami informacyjnymi. 6

7 ZADANIA POSZCZEGÓŁNYCH GRUP TREVI Grupa TREVI I (1976) 1. Prezentacja narodowych sposobów zwalczania terroryzmu (Raporty) 2. Wymiana informacji o podejmowanych działaniach dotyczących zwalczania zagrożenia terrorystycznego (poprawa przepływu informacji na temat organizacji terrorystycznych) 3. Powołanie struktur odpowiedzialnych za współpracę w zwalczaniu zagrożeń (wspólna analiza zagrożeń) Raporty nt. poziomu zagrożenia państw Wspólnoty Zręby systemu danych (tajny system przekazu informacji do Centrum Europejskiego w Londynie) Grupa TREVI II (1976) Wymiana informacji w kwestiach dotyczących 1. wyposażenia policji (środki transportu, komputery), 2. zasad zapewniania porządku publicznego (od 1986 r. chuligaństwa stadionowego dot. meczów międzynarodowych) 3. ujednolicenie wyników szkoleń funkcjonariuszy policji, 4. wdrożenie centralnych zbiorów z obszarów medycyny sądowej oraz kryminalistyki (informacje o działaniu i stosowanych materiałach do produkcji narkotyków i środków rażenia, odcisków palców oraz wzorów dokumentów ARABSKICH) TREVI III (1986) Zasadnicze zadanie to zwalczanie przestępczości zorganizowanej, a w szczególności: A/ przestępczości narkotykowej poprzez budowę krajowych jednostek wywiadowczych (sprzeciw WB wobec budowy struktury europejskiej) i powołanie oficerów łącznikowych (USA, Kanada Norwegia, Finlandia, Szwecja) B/ przestępczości kryminalnej - kradzież samochodów, przemyt dzieł sztuki, pranie brudnych pieniędzy (nadużycia przy wpłatach gotówkowych i ochrona funduszy zgromadzonych w kantorach), rozboje z użyciem broni. TREVI (1990) - decyzją Rady Ministrów z 1 grudnia 1992 roku jej zadania przejęła TREVI III Zadanie - stworzenie systemu komputerowego na potrzeby współpracy policji i współpraca z Grupą Roboczą ad hoc ds. Imigracji. 7

8 DOROBEK PRAWNY TREVI WYKORZYSTYWANY W DZIAŁANIACH UNII EUROPEJSKIEJ 1. DOKUMENT Z PALMY (1989) Zadania Grupy Trevi 2. DEKLARACJA MINISTRÓW TREVI Zasady i normy funkcjonowania 3. PROGRAM DZIAŁANIA TREVI (1990) Dokument Dubliński 4. RAPORT Z PALMY (1992) Koordynatorów oceniających wdrażanie DOKUMENT Z PALMY (wzór kwestionariusza dla systemu informatycznego i funkcjonowania bazy danych) Z DOROBKU PRAWNEGO TREVI NAJWIĘKSZE ZNACZENIE MAJĄ: Deklaracja Ministrów, Europejska Karta w sprawach imigracji - Dokument Palmy (1989) DEKLARACJA MINISTRÓW Określiła ona zakres ograniczenia wolności osobistych w ramach zwalczania przestępczości oraz wprowadziła: Obowiązek stworzenia krajowych biur doi walki z przestępczością narkotykową, wymiana oficerów łącznikowych i budowa systemu informatycznego (zakres inwigilacji i przekazywania danych) Obowiązek w trakcie kontroli granicy zewnętrznej uwzględniania interesów innych państw i stosowanie porozumień międzyrządowych dot. ścigania przestępców, jednolita częstotliwość radiowa Koordynację działań ws. wyposażenia technicznego Europejska karta w sprawach imigracji zawiera : określenie wspólnej listy krajów, których obywatele potrzebują wiz do państw wspólnot; wspólną listą niepożądanych osób i reguły zajmowania się nimi; procedurę, która uniemożliwia ubieganie się o azyl w kilku krajach jednocześnie; przyspieszenie procedury zajmowania się wnioskami; przyjęcie zobowiązań w sprawie uchodźstwa; wspólne regulacje dotyczące kontroli na zewnętrznych granicach wspólnoty; postanowienie o zwalczaniu sieci nielegalnej imigracji; stworzenie systemu wymiany informacji dotyczących osób ściganych lub pozbawionych prawa do przybycia; określenie, które państwo jest odpowiedzialne za usunięcie imigrantów, przy odmowie azylu na terytorium Wspólnot Europejskich PRAKTYCZNY WYMIAR DZIAŁANIA TREVI OBSZAR ZWALCZANIE TERRORYZMU 1. Szybkie przekazywanie informacji o technikach, logistyce i finansowaniu terroryzmu 2. Wymiana informacji i technikach terrorystycznych na dworcach kolejowych i portach, lotniskach i jednostkach pływających 3. Wprowadzenie możliwości identyfikacji wzrokowej na przejściach granicznych poszukiwanych przez służby państw członkowskich 8

9 OBSZAR ZWALCZANIE NIELEGALNEJ IMIGRACJI Współpraca (wspólne jednostki graniczne i system informacyjny) OBSZAR ZWALCZANIE PRZEMYTU NARKOTYKÓW 1. Wymiana informacji o źródłach i formie przemytu 2. Powołanie jednostek państwowych ds. zwalczania przemytu 3. Docelowe stworzenie jednostki wywiadowczej Trevi OBSZAR ZWALCZANIE PRZESTĘPCZOŚCI ZORGANIZ. 1. Wymiana informacji o działalności przestępczej i jej ewolucji (np. kradzieże kart kredytowych) 2. Wymiana doświadczeń i funkcjonariuszy 3. Wymiana doświadczeń w zakresie chuligaństwa i zakłóceń porządku publicznego Pozostałe grupy robocze współpracy w obszarze spraw wewnętrznych GRUPA AD HOC DS.. MIGRACJI (1986), koncentrująca się na INTEGRACJI SYSTEMÓW OCHRONY GRANIC ZEWNĘTRZYCH POLITYCE MIGRCYJNEJ, AZYL I EKSTRADYCJA POLITYCE WIZOWEJ FAŁSZERSTWACH DOKUMENTÓW Szczególne zasługi - Propozycje zabezpieczeń dokumentów, systemu kontroli granic, współpraca w tworzeniu zapisów Konwencji Dublińskiej o zasadach polityki wizowej państw członkowskich (1990) EUROPEJSKA JEDNOSTKA ŁĄCZNIKOWA (1976) powołana w celi utrzymania systemu ciągłej komunikacji i przekazywania danych ( w tym dowodów i śladów) w zakresie przestępczości o charakterze terrorystycznym lub zagrożeń specjalnych Od 1976 jej zadania częściowo przejęła Grupa Robocza Policji ds. Terroryzmu Szczególne zasługi wdrożenie systemu tajnej łączności (wymiany materiałów niezbędnych do prowadzenia działań w innych krajach) GRUPA WZAJEMNEJ POMOCY - MAG (1989), powołana w celu Wymiany doświadczeń służb celnych w zakresie zwalczanie przemytu towarów i osób, Zwalczania przemytu narkotyków Budowy skoordynowanego systemu monitoringu granic, w tym wyposażenia środków technicznych EUROPEJSKA JEDNOSTKA NARKOTYKOWA - EDU OBSZAR WSPÓŁPRACA SĄDOWA 1977 PROPOZYCJA POWSTANIA EUROPEJSKIEJ PRZESTRZENI SĄDOWNICZEJ 1986 Powstanie Grupy Roboczej ds. współpracy sądowniczej w sprawach karnych i cywilnych (do 1993) 9

10 Rozdział II III FILAR UE od Maastricht do Amsterdamu DECYZJE ZAWARTE W TUE Traktat z Maastricht (Traktat o Unii Europejskiej) Włączenie obszar WSiSW do j struktury Unii Europejskiej jako tzw. III filar (współpraca policji i sądowa w sprawach karnych). 1. Zagadnienia stanowiące sprawy wspólnego zainteresowania : swoboda przepływu osób na obszarze UE z uwzględnieniem kontroli wyłącznie na granicach zewnętrznych, wspólna polityka azylowa i zasady regulujące przekraczanie granic zewnętrznych państw członkowskich oraz sprawowanie kontroli nad tym ruchem, wspólna polityka imigracyjna i polityka wobec obywateli państw trzecich, walka z oszustwami na skalę międzynarodową, współpraca sądownictwa w sprawach cywilnych i karnych. 2. Obszary współpracy współpraca celna, współpraca policji w celach prewencyjnych i walki z terroryzmem, nielegalnym handlem narkotykami i innymi poważnymi formami przestępczości międzynarodowej, włącznie z koniecznymi formami współpracy celnej. zobowiązanie do współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i polityki wewnętrznej Praktyka działania po podpisaniu TUE 1. Do struktur wykonawczych III filaru (Komitetu Koordynacyjnego) włączono istniejące formy współpracy (Grupę Trevi, Grupę ad hoc ds. Imigracji, Grupę Współpracy Sądowniczej), 2. Stworzenie nowych instytucji Najważniejszy projekt - powołania Biura Policji Europejskiej. Przedłużający się proces ratyfikacji Traktatu z Maastricht spowodował: Zastąpienie Biura Policji przez Jednostkę Antynarkotykową Europolu (Europol Drug Unit EDU) - 2 czerwca 1993 r. \ Otwarcie (3 stycznia 1994 r.) Biura EDU w Hadze EFEKT: Proces ratyfikacji konwencji o utworzeniu Biura Policji przedłużył się do czerwca 1998 r. Europol rozpoczął formalnie działalność z dniem natomiast pełną zdolność operacyjną osiągnął 1 lipca

11 III FILAR UNII EUROPEJSKIEJ Określenie FILAR nie jest określeniem traktatowym, ale doktrynalnym (definicyjnym). Uzgodniono trzy obszary, definiowane jako FILARY i tzw. III FILAR, dotyczący spraw wewnętrznych i polityki sprawiedliwości uzyskał charakter międzyrządowy, czyli występujące elementy wspólnotowe pojawiły się później, głównie po przyjęciu Traktatu Amsterdamskiego Bardzo często III FILAR utożsamia się z pojęciem OBSZAR WOLNOŚCI BEZPIECZEŃSTWA I SPRAWIEDLIWOŚCI. Nie jest to właściwe podejście, gdyż III FILAR to współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych państw członkowskich służąca rzeczywistemu i bezpiecznemu funkcjonowaniu obszaru UE Obszar wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości (PWBiS) obejmuje natomiast także część form aktywności zapisanej jako obszar I FILARA regulacje zawarte w tytule IV Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (wizy, azyl, imigracja i inne rodzaje polityki związane ze swobodnym przepływem osób, ORAZ regulacje zawarte w tytule VI Traktatu o Unii Europejskiej: postanowienia o współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych. CEL III FILARA - zapewnienie obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa osobistego w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości przez wspólne działanie państw członkowskich w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych oraz poprzez zapobieganie rasizmowi i ksenofobii oraz ich zwalczanie. OBSZARY SZCZEGÓLNEJ KONCENTRACJI przestępczość zorganizowana, terroryzm, handel ludźmi i przestępstwa przeciwko dzieciom, nielegalny handel narkotykami i nielegalny handel bronią, Korupcja i nadużycia finansowe. Mechanizmy III Filara Ściślejsza współpraca policji, organów sądowych organów celnych oraz innych właściwych organów w państwach członkowskich (także przy wykorzystaniu wyspecjalizowanych instytucji UE), Korelacja zbliżanie, w miarę potrzeby, norm prawa karnego w państwach członkowskich 11

12 A/ Wspólne działanie - współpraca policyjna Współpraca właściwych organów państw członkowskich w celu zapobiegania, wykrywania i ścigania przestępstw, w tym: gromadzenie, przechowywanie, przetwarzanie, analizowanie i wymiana istotnych informacji, w tym informacji organów ścigania o podejrzanych transakcjach finansowych, z zastrzeżeniem właściwych przepisów o ochronie danych osobowych, współpraca i wspólne inicjatywy dot. szkolenia, wymiany oficerów łącznikowych, delegacji służbowych, korzystania z wyposażenia i badań kryminalistycznych, wspólna ocenę poszczególnych technik śledczych dotyczących wykrywania poważnych form przestępczości zorganizowanej. B/ Wspólne działanie - współpraca sądowej w sprawach karnych ułatwianie i przyspieszanie współpracy między ministerstwami i organami sądowymi lub odpowiednimi organami państw członkowskich, w tym za pośrednictwem instytucji UE w zakresie procedury sądowej i wykonywania orzeczeń, ułatwianie ekstradycji między państwami członkowskimi, zapewnianie, w zakresie niezbędnym do usprawnienia tej współpracy zgodności norm stosowanych w państwach członkowskich, zapobieganie sporom o właściwość między państwami członkowskimi, stopniowe przyjmowanie środków ustanawiających minimalne normy dotyczące znamion przestępstw i kar w dziedzinach przestępczości zorganizowanej, terroryzmu i nielegalnego handlu narkotykami. Osiąganie założeń TUE w zakresie III FILARA (Maastricht - Amsterdam) 1. Powołanie Europejskiego Centrum ds. Narkotyków i Uzależnienia od Narkotyków (1994 r). 2. Przyjęcie porozumienia w sprawie utworzenia Europejskiego Biura Policji Europol (1996 r.) 3. Podjęcie 15 października 1999 r. przez Radę Europejską działania zmierzającego do harmonizacji do 2005 r. podstawowych przepisów prawa karnego,w tym do wzajemnego uznawania wyroków sądowych, utworzenia organu współdziałania prokuratorów (Eurojust) oraz zacieśnienia współpracy policji, w tym wprowadzenia wspólnego systemu gromadzenia odcisków palców, ustanowienia wspólnej polityki azylowej i migracyjnej 4. Przyjęcie przez Radę Europejską podczas spotkania w Kolonii 4 czerwca 1999 r. zalecenia podjęcia prac nad opracowaniem Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej 5. Włączenie do dorobku prawnego Unii wcześniejszych konwencji (obowiązek obligatoryjnego wdrożenia) za wyjątkiem Porozumienia z Schengen. 12

13 UWAGA: 1. W początkowych latach funkcjonowania III FILARA przyjęte w jego obszarze akty prawne miały niewielkie znaczenie (głównie programy szkoleniowe - Oision, Falcone, Grotious, Daphne, Oddyseus). 2. Istotne prawo stanowione przyjmowało formułę KONWENCJI, czyli umów międzyrządowych zamiast aktów prawa wtórnego, gdyż obowiązek ich ratyfikacji pozwalał na opóźnianie wejścia w życie tych zapisów KONWENCJE MIĘDZYRZĄDOWEJ PRZYJĘTE POZA PRAWEM UE A DOTYCZĄCE III FILARU 1. Konwencja w sprawie ochrony prawnej interesów finansowych Wspólnot Europejskich (konwencja PIF), 2. Konwencja w sprawie wykorzystania technologii informatycznych dla potrzeb celnych (konwencja CIS), 3. Konwencja o Europolu, 4. Konwencja o uproszczonej procedurze ekstradycyjnej między państwami członkowskimi Unii Europejskiej, 5. Konwencja o pomocy wzajemnej i współpracy między administracjami celnymi państw członkowskich Unii Europejskiej (II konwencja neapolitańska), 6. Konwencja w sprawie zwalczania korupcji funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich lub funkcjonariuszy państw członkowskich Unii Europejskiej. 13

14 Rozdział III Rozwój polityki Unii Europejskiej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych po reformie amsterdamskiej Najważniejsze zmiany legislacyjne przeniesieniu do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (Traktat WE) wielu dziedzin współpracy wprowadzonych na mocy Traktatu z Maastricht do III filaru, co oznaczało poddanie ich regulacjom ponadnarodowym. Do Traktatu WE włączono nowe Tytuły - IV (IIIa),8 obejmujący wspólną politykę wizową, azylową i imigracyjną oraz inne dotyczące swobodnego przepływu osób. Rada Unii Europejskiej zobowiązana została do przyjęcia w ciągu pięciu lat od wejścia Traktatu Amsterdamskiego w życie środków zmierzających do zapewnienia swobodnego przepływu osób w połączeniu ze środkami kontroli na zewnętrznych granicach oraz instrumentami polityki azylowej i wizowej oraz środki współpracy sądowej w zakresie przekraczania granic. Cele współpracy w sferze spraw wewnętrznych i sprawiedliwości Cel bliższy AKCEPTACJA TEJ FORMY WSPÓŁPRACY SANKCJONOWAŁA DWA PROCESY ZAINICJOWANE PRZEZ PAŃSTWA CZŁOKNOWSKIE W LATACH 90 XX WIEKU: Nawiązanie współpracy w celu stopniowego zniesienia przeszkód w swobodnym przepływie osób na obszarze państw-sygnatariuszy porozumień z Schengen; Uwzględnienie stanowiska Danii, a następnie Irlandii i Wielkiej Brytanii, zastrzegających sobie prawo do wyłączenia w całości lub części z uczestnictwa w obszarze SWOBODNY PRZEPŁYW OSÓB. Cel długookresowy Określenie zasad funkcjonowania UE jako wspólnoty państw. W sferze spraw wewnętrznych zakres ten obejmował 3 zasady: 1. Możliwość określenia obszarów wspólnej polityki 2. Możliwość stosowania klauzuli wykluczającej lub odrzucającej formę kooperacji 3. Zasadę Elastyczności indywidualnej decyzji odstąpienia od podjęcia decyzji ZASADY WZMOCNIONEJ WSPÓŁPRACY W III FILARZE (Sprawy Wewnętrzne i Sprawiedliwość) Podjęcie współpracy jest możliwe po udzieleniu przez Radę zgody tzw. większością kwalifikowaną (po wcześniejszym wniosku zainteresowanych państw) i uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej i skierowaniu go do Parlamentu Europejskiego Art.. 40 ust.2. UWAGA: KAŻDE PAŃSTWO CZŁONKOWSKIE REPREZENTOWANE W RADZIE MA PRAWO DO ZABLOKOWANIA GŁOSOWANIA W SPRAWIE USTANOWIENIA WZMOCNIONEJ WSPÓŁPRACY. 14

15 Procedura włączenia się do wzmocnionej współpracy 1. Każde państwo członkowskie, które chce przyłączyć się do inicjatywy wzmocnionej współpracy, winno powiadomić o takim zamiarze Radę i Komisję. 2. KE w ciągu trzech miesięcy od powiadomienia przedstawić opinię, mogącą zawierać zalecenia określonych przedsięwzięć, jakie dane państwo winno zrealizować w celu włączenia się do danej współpracy. 3. Rada w ciągu czterech miesięcy od powiadomienia podjąć decyzję w sprawie złożonego wniosku oraz określonych przedsięwzięć, jakie dane państwo winno zrealizować, aby zostać włączonym do danej współpracy. 4. Decyzję uznaje się za podjętą, jeśli Rada, działając większością kwalifikowaną, nie zdecyduje o jej zawieszeniu. W takim przypadku, Rada winna podać uzasadnienie swej decyzji i wyznaczyć termin ponownego jej rozpatrzenia III filar Unii Europejskiej (Praktyczna implementacja zapisów Traktatu Amsterdamskiego) Tampere października 1999 NAJWAŻNIEJSZE DECYZJE: opracowaniu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej; sformułowanie tzw. Kamieni Milowych obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości ; rozwijaniu kontaktów i powiązań z organizacjami i krajami spoza Unii Europejskiej. Karta Praw Podmiotowych Unii Europejskiej CEL: konsolidacji podmiotowych praw stosowanych na poziomie Unii Europejskiej została podjęta na Posiedzeniu Rady Europejskiej w Kolonii w dniach 3-4 czerwca 1999 r. ZAKRES REGULACJI regulacje dot. fundamentalnych praw i wolności wynikających z : 1. Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, 2. W ODNIESIENIU DO SPRAW SOCJALNYCH zapisów Europejskiej Karty Socjalnej i Wspólnotowej Karcie Praw Socjalnych Pracowników oraz zapisów art. 136 (117) Traktatu WE 3. Tradycji konstytucyjnej państw członkowskich 4. Podstawowych zasad prawa wspólnotowego. 15

16 Kamienie milowe - podstawowe zadania Unii w celu urzeczywistnienia obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. : 1. partnerstwo z krajami pochodzenia imigrantów do UE, 2. wspólny Europejski System Azylowy, 3. uczciwe i równe traktowanie obywateli krajów trzecich, 4. kontrolowanie migracji, 5. lepszy dostęp do aparatu sprawiedliwości, 6. wzajemne uznawanie decyzji sądowych, 7. dalsze zbliżanie prawa cywilnego, 8. przeciwdziałanie przestępczości na poziomie Unii oraz zacieśnienie współpracy w walce z przestępczością, 9. szczególne działania przeciwko praniu pieniędzy, 10. mocniejsze działania zewnętrzne. Zagadnienia te skupione zostały w trzech zasadniczych obszarach: wspólna europejska polityka azylowa i imigracyjna; europejski obszar sprawiedliwości; unijna walka z przestępczością Zasady systemu azylowego Wspólna polityka azylowa i imigracyjna winna opierać się na następujących elementach: Uznanie nienaruszalności prawa do azylu. Wypracowanie całościowego podejścia do zagadnienia migracji, w aspekcie politycznym, rozwojowym oraz tym, co dotyczy przestrzegania praw człowieka. Wobec narastającej fali imigrantów, w dużej części nielegalnych, ważne jest zawarcie umów partnerskich z krajami rozwijającymi się, zwłaszcza tymi, z których pochodzi większość przybyszów do Unii Europejskiej. Stworzenie wspólnego europejskiego systemu azylowego, opartego na ujednoliceniu statusu azylantów na podstawie Konwencji Genewskiej w Sprawie Uchodźców z 1951 r. System taki obejmować powinien następujące elementy: (1) określenie państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku azylowego, (2) wspólne uczciwe i skuteczne procedury azylowe, (3) wspólne warunki przyjmowania osób poszukujących azylu, a także (4) zbliżanie reguł przyznawania azylu oraz statusu uchodźcy. Dokończenie prac nad systemem identyfikacji osób poszukujących azylu (Eurodac).32 Równe traktowanie oraz bardziej energiczna polityka integracji obywateli krajów trzecich przebywających legalnie na terytorium UE, celem której będzie przyznanie im praw i obowiązków porównywalnych z przysłu-gującymi obywatelom UE. Wymaga to wykluczenia dyskryminacji w życiu społecznym, gospodarczym i kulturalnym, a ponadto wiąże się ze wzmocnieniem działań przeciwko rasizmowi i ksenofobii 16

17 TRAKTAT Z NICEI 26 lutego 2001 r. Wzmocniona współpraca w każdym z obszarów, do których odnosi się niniejszy Tytuł, ma na celu umożliwienie szybszego rozwoju Unii w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości przy poszanowaniu kompetencji Wspólnoty Europejskiej oraz celów postawionych w niniejszym Tytule. Postanowienia artykułów od 29 do 39 (współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych) oraz artykułów od 40a do 41 (współpraca poza obszarem III filara) stosują się do wzmocnionej współpracy przewidzianej w niniejszym artykule, chyba że co innego przewidziano w artykule 40a oraz w artykułach od 43 do 45. Wnioski 1. Wzrost pozycji KE - nie jest już tylko organem opiniodawczym wobec Rady, ale przeistacza się we wnioskodawcę i swoistego pośrednika między Radą a państwami członkowskimi, aktywnie uczestnicząc w procesie uruchamiania omawianego mechanizmu. 2. Określenia minimalnej liczby państw zamierzających skorzystać z mechanizmu wzmocnionej współpracy. W takiej współpracy musi uczestniczyć co najmniej osiem państw. SZCZEGÓLNE ZNACZENIE DLA POLITYKI MIGRACYJNEJ Traktat z Lizbony 1. Likwidacja systemu filarowego i włączenie postanowień dotyczących współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej TFUE), ZMIANA FORMALNA OBSZAR WPWISW ( Wizy, azyl, imigracja i inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób ) nosi nazwę Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości Zakres obszaru współpracy: Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości 1. Polityka dotyczące kontroli granicznej, azylu i imigracji 2. Współpraca sądowa w sprawach cywilnych 3. Współpraca sądowa w sprawach karnych 4. Współpraca policyjna 17

18 Podział kompetencji w obszarze bezpieczeństwa wolności i sprawiedliwości Kompetencje Unii Europejskiej 1. organizacja współpracy w zakresie kontroli granicznych (wewnętrznych i zewnętrznych), spraw azylowych i polityki imigracyjnej 2. Współpraca w sprawach karnych w celu zapewnienie wysokiego poziomu bezpieczeństwa za pomocą: środków zapobiegających przestępczości, rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczających te zjawiska; środków służących koordynacji i współpracy organów policyjnych i sądowych oraz innych właściwych organów; wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w sprawach karnych; zbliżanie (w miarę potrzeb) przepisów karnych 3. Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, poprzez w szczególności zasadę wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych 4. uzyskanie przez Radę Europejską kompetencje do określania strategicznych wytycznych planowania prawodawczego Kompetencje państw członkowskich 1. Utrzymanie porządku publicznego i geograficznego wyznaczania granic (zgodnie z prawem międzynarodowym) 2. ustalanie liczby obywateli państw trzecich przybywających na ich terytorium w poszukiwaniu pracy najemnej lub na własny rachunek 3. Suwerenność w kreowaniu przepisów ustawowych i wykonawczych dot. zapobieganiu przestępczości 4. Funkcjonowanie tzw. hamulca bezpieczeństwa w sytuacji naruszenia podstawowych aspektów sądownictwa karnego pojedynczego państwa członkowskiego - w przypadkach dotyczących współpracy sądowej w sprawach karnych i współpracy policyjnej, gdy członek Rady uzna, Ŝe projekt dyrektywy mógłby naruszać podstawowe aspekty jego systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, może zażądaćprzedłożenia tej kwestii Radzie Europejskiej 5. Suwerenność wewnętrznego prawa podejmowania czynności urzędowych w postępowaniu sądowym wobec regulacji dot. zadań EUROJUST-u 6. W przypadku działań operacyjnych prowadzonych przez Europol wspólnie z organami państwa członkowskiego stosowanie środków przymusu zastrzeżone jest wyłącznie do kompetencji organów krajowych 18

19 NAJWAŻNIEJSZE ZMIANY MERYTORYCZNE Wzmocnienie statusu Eurojustu i Europolu 1. EUROJUST uzyskał prawo do wszczynania śledztw karnych oraz występowania z wnioskiem o wszczęcie ścigania prowadzonego przez właściwe organy krajowe, w szczególności dotyczące przestępstw przeciwko interesom finansowym Unii Europejskiej (w tym przypadku także prawo do koordynacji śledztw) 2. Poszerzenie zakresu kompetencji EUROPOLU do koordynowanie, organizowanie i prowadzenie dochodzeń i działań operacyjnych. WYMÓG obowiązek prowadzenia tych działań w powiązaniu i porozumieniu z organami właściwych państw członkowskich. EFEKT - Zastosowanie ewentualnych środków przymusu należy do właściwych służb poszczególnych państw Stały Komitet ds. Współpracy Operacyjnej w zakresie Bezpieczeństwa Wewnętrznego (COSI) -Struktura powołana w celu lepszej koordynacji współpracy operacyjnej pomiędzy służbami państw członkowskich i UE CEL: wsparcie współpracy operacyjną w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego ze szczególnym uwzględnieniem: 1. kooperacji w zakresie policyjnej i celnej ochrony granic zewnętrznych 2. współpracy sądowej w sprawach karnych istotnych dla współdziałania operacyjnego w dziedzinie bezpieczeństwa wewnętrznego. We współpracy z KomitetemPolitycznym ibezpieczeństwa wspomaga Radęw zakresie działań Klauzuli Solidarności ( Rada[ ] mobilizuje wszystkie będące w jej dyspozycji instrumenty w celu pomocy aństwuczłonkowskiemubędącemu Przedmiotem ataku terrorystycznego, klęski żywiołowej lub katastrofy spowidiwanej przez człowieka) Prokuratura Europejska Możliwość powstania w wyniku jednomyślnej decyzji Rady przy jednoczesnym uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. 1. Zwalczanie ZAKRES KOMPETENCJI przestępstwgodzącychwinteresyfinansowe UE. 2. Prawo do prowadzenia śledztw (W RAZIE POTRZEBY WRAZ Z EUROPOLEM) 3. Prawo do ścigania podejrzanychistawiania ich przed WŁASCIWYMI SĄDAMI PAŃSTW CZŁONKOWSKICH Komisja Europejska może rozszerzyć ich zakres kompetencji o kwestie PRZESTĘPCZOŚCI TRANSGRANICZNEJ Środki antyterrorystyczne W sytuacji koniecznej Parlament Europejski i Rada mogą określić ramy środków administracyjnych dotyczących przepływu kapitału i płatności poprzez: zamrożenie funduszy, zamrożenie aktywów finansowych zamrożenie zysków z działalności gospodarczej, osób fizycznych lub prawnych, grup lub innych podmiotów innych niż państwa, są w ich posiadaniu lub dyspozycji. 19

20 Rozdział IV Rozwój polityki Unii Europejskiej w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych po reformie amsterdamskiej - Acqus Schengen Włączanie dorobku Schengen do ram prawnych UE -TRAKTAT AMSTERDAMSKI - Objęcie Strefy Schengen ramami prawnymi i instytucjonalnymi UE. EFEKT: podlega pod nadzór parlamentarny i sądowy: zapewniając demokratyczną kontrolę parlamentarną nad przepisami i sposobem ich stosowania udostępniając obywatelom Unijne instrumenty prawne (Trybunał Sprawiedliwości i/lub sądy krajowe, w zależności od przestrzeni prawa) w przypadku naruszenia ich praw. A/ PROCES WŁĄCZANIA 1. DECYZJA Rady 1999/307/WE z 1 maja przejęcie nadzoru nad działaniami Strefy od Komitetu Wykonawczego Strefy Schengen przez Radę (włączenia sekretariatu Schengen do Sekretariatu Generalnego Rady) 2. DECYZJE Rady 1999/435/WE i 1999/436/WE z 20 maja 1999 Wykaz (lista) elementów składających się na dorobek Schengen, przy równoczesnym wskazaniu traktatowych podstaw prawnych dla każdego z nich Efekt: Usankcjonowanie zasad funkcjonowania Strefy w ramach UE Zastąpienie części rozwiązań przez nowe, zgodne z zapisami traktatowymi NAJWAŻNIEJSZE DLA OCHRONY GRANIC - ZASTĄPIENIE CZĘŚĆ ARTYKUŁÓW KONWENCJI Z SCHENGEN PRZEZ. KODEKS GRANICZNY SCHENGEN. B/ Wzmocnienie zarządzania strefą Schengen 1. Wdrożenie środków mających na celu wspieranie państw członkowskich w sytuacjach krytycznych (nagły napływ imigrantów czy osób ubiegających się o azyl) w celu umożliwienia im wypełnienia ich obowiązków. wsparcie finansowe za pośrednictwem funduszy UE wsparcie działań przez Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu i Agencji Frontex (rozmieszczenie zespołów szybkiej interwencji na granicach zewnętrznych 2. Wzmocnienie mechanizmu oceny stosowania dorobku Schengen. Monitorowanie prawidłowego stosowania zasad strefy Schengen przez kraje UE - kontrole realizowane przez zespoły Komisji i państw członkowskich. Cel: opracowanie sprawozdań wskazujące zalecenia dla danego państwa Strefy i wdrożenia procedury monitorowania realizacji zaleceń. 20

21 3. Prezentacja przez Komisję dwa razy w roku sprawozdania dotyczącego funkcjonowania strefy Schengen. Sprawozdanie o może stanowić podstawę do wzmocnionej współpracy w obszarze Schengen W przypadkach gdy ocena danego państwa członkowskiego ujawni poważne braki w zakresie kontroli granic zewnętrznych lub procedur powrotu migrantów, będą proponowane szczególne środki wsparcia. Jeśli te braki będą się utrzymywać, w ostateczności zaproponowano europejski mechanizm tymczasowego przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych 4. Wdrożenie europejskiego mechanizmu w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności odeks graniczny Schengen przewiduje już możliwość przywrócenia kontroli na granicach wewnętrznych przez państwo członkowskie w przypadku poważnego zagrożenia porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego. Decyzja jest podejmowana jednakże wyłącznie na szczeblu krajowym, ale ze względu na konsekwencje dla UE ustanowiono mechanizm, który umożliwia podejmowanie takich decyzji przez UE a nie jednostronnie przez jedno państwo członkowskie. PROCEDURA (1) 1. Decyzja o przywróceniu kontroli na granicach wewnętrznych między państwami członkowskimi jest podejmowana przez Komisję na odnawialny okres 30 dni, przy czym maksymalny okres trwania wynosi 6 miesięcy. 2. Decyzja jest środkiem ostatecznym, stosowanym w sytuacji, gdy wszystkie inne środki okazały się bezskuteczne. 3. Decyzja jest podejmowana tylko wtedy, gdy państwo członkowskie boryka się z poważnym zagrożeniem porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym: sytuacje krótkotrwałe i występujące zasadniczo lokalnie (np. imprezy sportowe, spotkania polityczne wysokiego szczebla, ataki terrorystyczne), sytuacje o implikacjach szerszych i długotrwałych, zwłaszcza gdy dane państwo członkowskie uporczywie nie wywiązuje się z obowiązku kontroli swoich granic zewnętrznych. 4. W nagłych sytuacjach państwa UE mogą podjąć jednostronnie decyzję o przywróceniu kontroli na swoich granicach wewnętrznych na ograniczony okres (do 5 dni). 5. W przypadku przywrócenia kontroli odnośne państwo lub państwa muszą zapewnić obywatelom państw UE i obywatelom państw trzecich przebywającym legalnie w strefie Schengen prawo przemieszczania się i pobytu na terytorium UE. 6. Osoby te mogą nadal wjechać na terytorium innego państwa członkowskiego na podstawie okazania ważnego paszportu, dowodu osobistego lub dokumentu podróży. 21

22 Podstawy prawne zmian 1. Wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 września 2011 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 562/2006 w celu ustanowienia wspólnych zasad dotyczących tymczasowego przywrócenia w wyjątkowych okolicznościach kontroli granicznej na granicach wewnętrznych COM(2011) 560 nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]. 2. Zmieniony wniosek Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 września 2011 r. w sprawie ustanowienia mechanizmu oceny i monitorowania w celu weryfikacji stosowania dorobku Schengen [COM(2011) 559 nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]. 3. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 4 maja 2011 r. W sprawie migracji [COM(2011) 248 nieopublikowany w Dzienniku Urzędowym]. 22

23 Rozdział V Zwalczanie nielegalnej imigracji - instrumenty Azyl i Polityka Powrotów Zakres polityki azylowej UE Do realizacji celów Unii, a w szczególności swobodnego przepływu osób [ ], państwa członkowskie uważają za przedmiot wspólnego zainteresowania następujące dziedziny: 1. politykę azylową; 2. zasady regulujące przekraczanie przez osoby zewnętrznych granic państw członkowskich i sprawowanie kontroli nad tym ruchem; 3. politykę imigracyjną i politykę wobec obywateli państw trzecich: a) warunki wjazdu i przemieszczania się obywateli państw trzecich na terytorium państw członkowskich; b) warunki pobytu obywateli państw trzecich na terytorium państw członkowskich, włącznei z łączeniem rodzin i dostępem do rynku pracy; c) c) walkę z nielegalną imigracją, pobytem i pracą obywateli państw trzecich na terytorium państw członkowskich [ ]. Stosowanie Konwencji Dublińskiej - Konwencja wyznaczająca państwo odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o azyl złożonych w jednym z państw członkowskich Wspólnot Europejskich Konwencja Dublińska (15 czerwca 1990) CEL: określenie wspólnych zasad i procedur przyznawania azylu. Zobowiązanie państw członkowskich do rozpatrzenia każdego wniosku o azyl, złożonego przez cudzoziemca w jakimkolwiek z nich na granicy lub na ich terytorium. UWAGA: wniosek o azyl rozpatrywany jest przez jeden z krajów, a odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku jest to państwo, którego granicę cudzoziemiec przekroczył (w tym procedurę ekstradycji). W przypadku nielegalnego dotarcia do kraju docelowego ekstradycja następuje do państwa w którym przybył ZAKRES WYMIANY INFORMACJI POMIĘDZY PAŃSTWAMI PROCEDURY AZYLOWEJ 1. Dane osobowe osób ubiegających się o azyl, ich narodowość, dokumenty, którymi się posługują, miejsca zamieszkania, 2. Trasy odbytych podroży, a także inne informacje konieczne dla ustalenia tożsamości wnioskodawcy, 3. Inne informacje związane z procedurą rozpatrywania wniosku azylowego i decyzją podejmowaną w tym zakresie UWAGA Pośrednio Konwencja spowodowała decyzję o powołaniu EURODAC - Europejskiego Zautomatyzowanego Systemu Identyfikacji Odcisków Palców 23

24 Rozporządzenie Rady Wspólnot Europejskich ustanawiające kryteria i mechanizmy określania państwa członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego w jednym z krajów przez obywatela państwa trzeciego - Dublin II (18 lutego 2003) 1. Rozporządzenie znosi Konwencję Dublińską w stosunkach pomiędzy państwami członkami Unii za wyjątkiem Danii 2. Wprowadza klauzulę humanitarną - państwo członkowskie może rozpatrzyć wniosek o udzielenie azylu ze względów humanitarnych, nawet gdy nie jest odpowiedzialne do rozpatrywania decyzji OBOWIĄZUJĄCE ZASADY UDZIELANIA AZYLU 1. W państwie, gdzie wnioskodawca ma członka najbliższej rodziny (małżonkowie, dzieci), któremu już przyznano status uchodźcy lub którego wniosek o przyznanie statusu uchodźcy (azylu) jest rozpatrywany; 2. Jeżeli nie istnieją związki rodzinne wymienione wyżej, to wniosek rozpatruje państwo, które wydało osobie ubiegającej się o azyl pozwolenie na pobyt, wizę lub którego granicę przekroczył on nielegalnie; 3. W państwie, którym cudzoziemiec złożył wniosek o azyl (dotyczy to np. sytuacji, gdzie nie obowiązuje wymóg wizowy); 4. W państwie w którym wnioskodawca przebywał nielegalnie przez 6 miesięcy lub 2 miesiące - gdy organy państwa posiadały wiedzę o jego nielegalnej obecności i ten stan tolerowały. Polityka Powrotów UE Dyrektywa w sprawie powrotów - Cel skuteczna ekstradycja z poszanowaniem praw podstawowych i godności osób, których ta sytuacja dotyczy. INSTRUMENTY DODATKOWE (TZW. wspierające instrumenty prawne) 1. System Schengen SIS ( zakazów wjazdu obejmujących całą strefę Schengen) 2. Rozporządzenie (WE) nr 767/2008 w sprawie Wizowego Systemu Informacyjnego (VIS) CEL: udzielenie pomocy w identyfikacji osób, które mogą nie spełniać warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub też przestały spełniać te warunki. Najważniejszy instrumenty - dostęp organów ds. migracji do określonych danych VIS do celów kontroli i identyfikacji. - możliwość przekazywanie lub wymiany takich danych z państwem spoza UE w celu udowodnienia tożsamości obywateli państw trzecich do celów powrotów 24

25 Fundusz Powrotu Imigrantów ( ) - mechanizm wsparcia finansowego, w celu wsparcia państw członkowskich działań w obszarze zarządzania powrotami. Kwota mln EUR. 3. Programy promujące dobrowolny wyjazd - 70 projektów wspomaganego dobrowolnego powrotu w 26 państwach członkowskich UE. W latach objęto migrantów - UWAGA Szacunkowy stosunek dobrowolnych wyjazdów do przymusowych powrotów to 44: Wspólne działania dotyczące powrotów koordynowane przez FRONTEX PLANY KADENCJA : 1. intensyfikacja dialogu i współpracy z krajami pochodzenia i tranzytu spoza UE w zakresie kwestii dotyczących migracji; 2. ściślejsza praktyczna współpraca między państwami członkowskimi, z FRONTEXem oraz z organizacjami międzynarodowymi i organizacjami pozarządowymi (MONITORING PROCEDUR POWROTU); 3. poprawa innych narzędzi i strategii, takich jak skuteczne zarządzenie granicami, zwalczanie handlu i przemytu; 4. włączeniu aspektów polityki zagranicznej do unijnej polityki migracyjnej i zapewnieniu powiązań między wymiarem wewnętrznym a zewnętrznym. Zwalczanie migracji Konkluzje Grupy Roboczej Wysokiego Szczebla ds Azylu i Migracji z 19 maja 2008 r.. a/ ZARZĄDZANIE GRANICAMI 1. Skuteczne zarządzanie granicami, wykrywanie podrobionych lub sfałszowanych dokumentów; 2. Negocjowanie i wdrażanie umów o readmisji, w tym warsztatyna temat dobrowolnego powrotu; 3. Zwiększanie potencjału i pomocy technicznej związanej z falami przypływu i odpływu migracji; 4. Zapobieganie nielegalnej migracji i handlu ludźmi i walce z tymizjawiskami, w miarę potrzeby z udziałem FRONTEX-u, 5. Usprawnienie azylu i ochrony uchodźców, poprzez stosowanie odpowiednich instrumentów międzynarodowych b/ POLITYKA MIGRACYJNA MIGRACJA WAHADŁOWA 1. Wspieranie więzi pomiędzy migracją i rozwojem przez ułatwianie udziału migrantów w rozwoju ich państw pochodzenia, 2. Poszerzenie zakresu spójności pomiędzy politykami migracyjnymi i celami rozwojowymi, 3. Ograniczanie skali drenażu mózgów i marnotrawstwa mózgów oraz rozwój polityki pozyskiwania mózgów 25

26 c/ WZMACNIANIU DIALOGU I WSPÓŁPRACY Z KRAJAMI TRZECIMI W DZIEDZINIE MIGRACJI d/ DZIAŁANIA PRAKTYCZNE ograniczenia oddziaływania pierwotnych czynników migracji. Forma działań: stworzenie możliwości zarobkowania i zlikwidowanie biedy w krajach i regionach pochodzenia, otwarcie rynków i propagowanie wzrostu gospodarczego, dobrych rządów i ochrony praw człowieka Sposób działania: Partnerstwo w dziedzinach (gospodarczo-finansowe, w sprawach społecznych, kulturalnych i humanitarnych w zakresie spraw politycznych i bezpieczeństwa, 26

27 Rozdział VI Europejska Agencja Zarządzania Współpracą Operacyjną na Granicach Zewnętrznych Państw Członkowskich Unii Europejskiej FRONTEX i działania ochrony granic zewnętrznych (EUROSUR, EUROPEJSKI FUNDUSZ GRANIC ZEWNĘTRZYCH) CEL POWSTANIA - Budowa integralnego systemu zarządzania granicami, uwzględniającego postulaty państw posiadających granice zewnętrzne UE, zwłaszcza zapewnienie bezpieczeństwa terytorium UE przy niestwarzaniu barier dla handlu oraz przepływu ludności Decyzje szczytu Rady Europejskiej w Laeken, 3-4 grudzeń 2001 r. ISTOTA FUNKCJONOWANIA: Wzajemne zaufanie państw członkowskich dotyczące sposobu wykorzystania i implementacji prawa dotyczącego kontroli granicznych oraz standardów zarządzania granicami (stworzenie europejskiego korpusu straży granicznej - european corps of border guards.[propozycja komisarza ds. wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, A. Vitorino zastąpiona instytucją Oficerów Łącznikowych) ZASADY FUNKCJONOWANIA 1. KONTROLA RUCHU GRANICZNEGO; 2. PRZECIWDZIAŁANIE NIELEGALNEJ IMIGRACJI Uwaga: Odpowiedzialność i konsekwencje przekroczenia granicy ponosi państwo przekroczenia granicy ponosi państwo przekroczenia granicy i służby graniczne tego państwa Kontrola granic uwzględnia kwestię potencjalnego zagrożenia dla porządku publicznego i bezpieczeństwa. 3. SOLIDARNOŚĆ KOSZTÓW PRZY KONIECZNOŚCI SPEŁNIENIA WYMAGAŃ PRZEZ PAŃSTWA GRANICZNE CHARAKTERYSTYKA FRONTEX AGENCJA REGULACYJNO-OPERACYJNA Komunikat Komisji Europejskiej z dnia 11 marca 2008 Działania regulacyjne 1. Koordynacja współpracy międzyrządową i stosunki między administracjami państw członkowskich w kwestiach technicznych związanych z kontrolą granic; 2. Funkcjonowanie jak centrum monitoringu problematyki ochrony granic 3. Gromadzenie danych dot. zagrożeń ochrony granic i udostępnianie ich państwom członkowskim Działania operacyjne 1. KOORDYNACJA I PROWADZENIE DZIAŁAŃ OPERACYJNYCH DOT.KONTROLI GRANIC I ZWALCZANIA NIELEGALNEJ IMIGRACJI. 27

28 Zadania agencji - ściśle określony obszar polityki imigracyjnej ochrona granic zewnętrznych, Analiza ryzyka, zagrożeń i poszukiwanie słabych punktów systemu ochrony granic oraz ocena konsekwencji różnych rozwiązań, badanie ryzyka stwarzanego przez przestępczość zorganizowaną, nielegalnych imigrantów i terroryzm. Koordynacja współpracy operacyjnej państw członkowskich w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi, w tym implementacji wspólnotowych środków odnośnie do zarządzania granicami. Wspomaganie państw członkowskich w przeprowadzaniu szkoleń funkcjonariuszy straży granicznych oraz wprowadzanie wspólnych standardów szkoleniowych określających umiejętności i kompetencje, jakie powinni posiadać funkcjonariusze. Monitorowanie postępów badań naukowych mogących mieć zastosowanie w kontroli i obserwacji granic oraz informowanie państw o technologiach i produktach, którym można zaufać w pracy strażnika granicznego. Wspomaganie państw członkowskich w okolicznościach wymagających zwiększonego wsparcia technicznego i operacyjnego. W celu odpowiedzi na takie zapotrzebowanie agencja deleguje zespoły szybkiej interwencji, które mogą być w krótkim czasie rozmieszczone w regionie. Wspieranie państw w organizowaniu wspólnych operacji odsyłania nielegalnie przebywających w UE osób oraz ustalanie, wspólnie z ekspertami narodowymi, najlepszych praktyk w przygotowaniu dokumentów podróżnych oraz organizacji transportu. Koordynacja prac pozostałych (wczęśniej powołanych) agend zajmujących się tą problematyką ochrony granic, zwłaszcza : Centrum Analizy Ryzyka w Helsinkach, Centrum ds. Granic Lądowych w Berlinie, Centrum ds. Granic Morskich w Madrycie, Centrum Doskonalenia Kadr w Dover, Centrum ds. Szkolenia Służb Granicznych w Wiedniu. Współpraca z EUROPOL-em, OLAF-em i CEPOL-em oraz służbami odpowiedzialnymi za kontrole fitosanitarne i weterynaryjne na granicach. SIŁY OPERACYJNE FRONTEX ZESPOŁY SZYBKIEJ INTERWENCJI RABIT (Rapid Border Intervention Teams). SKŁAD: 500 funkcjonariuszy straży granicznej oraz ekspertów oddelegowanych przez państwa członkowskie rozporządzenie z dnia 11 lipca 2007 CEL DZIAŁANIA: pomoc państwom członkowskim w trudnych sytuacjach, (np. masowy napływ nielegalnych imigrantów na terytorium UE). Decyzję o użyciu podejmuje dyrektor wykonawczy FRONTEX 28