Rekomendacje dotyczące potrzeb szkoleniowych pracowników wybranych jednostek pomocy społecznej oraz pieczy zastępczej na rok 2013

Transkrypt

1 Rekomendacje dotyczące potrzeb szkoleniowych pracowników wybranych jednostek pomocy społecznej oraz pieczy zastępczej na rok 2013 TORUŃ, 2012 ROK

2 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wstęp Na potrzeby realizowanego przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Toruniu w ramach Poddziałania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki projektu systemowego pn Akademia pomocy i integracji społecznej Wsparcie kadr, którego głównym celem jest organizacja szkoleń z obszaru rozwoju form aktywnej integracji, zostało przeprowadzone badanie potrzeb szkoleniowych wśród pracowników jednostek pomocy społecznej. Celem przeprowadzonego badania było pozyskanie informacji na temat potrzeb szkoleniowych pracowników instytucji pomocy społecznej i stworzenie rekomendacji na potrzeby realizacji projektu systemowego ROPS w 2013 r. Badaniu zostali poddani czterech rodzajów instytucji: ośrodków pomocy społecznej, powiatowych centrów pomocy rodzinie, miejskich centrów pomocy rodzinie/społecznej i placówek opiekuńczo-wychowawczych dwóch typów (socjalizacyjne i interwencyjno-socjalizacyjne) z terenu województwa kujawsko-pomorskiego. Na ankietę odpowiedziały wszystkie jednostki organizacyjne pomocy społecznej w województwie tj.: ops (140), pcpr (19), mopr (3) i mops (1) oraz 24 spośród 28 funkcjonujących w województwie w okresie prowadzenia badania placówek opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego i łączące zadania typu interwencyjnego i socjalizacyjnego. Badanie było prowadzone na przełomie października i listopada 2012 r. Kwestionariusz ankiety został przesłany do placówek opiekuńczo-wychowawczych pocztą, natomiast do pozostałych jednostek biorących udział w badaniu ankietę wysłano za pośrednictwem statystycznej aplikacji centralnej SAC. Badania zostały przeprowadzone za pomocą ankiet opracowanych na podstawie takich dokumentów jak: - Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej; - Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej; - Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dnia 1 stycznia 2012 roku; - Podręcznik wskaźników Program Operacyjny Kapitał Ludzki ze stycznia 2012 roku. 1

3 Zatrudnienie w jednostkach pomocy społecznej W ramach prowadzonego badania zapytano o stan zatrudnienia w instytucjach pomocy społecznej na dzień 30 czerwca 2012 r. Udział pracowników w podziale na płeć wśród zatrudnionych oraz odsetek pracowników socjalnych zajmujących się bezpośrednio aktywną integracją stanowią podstawę do obliczania wskaźników w projekcie systemowym ROPS. Rozkład danych pokazuje poniższa tabela. W ośrodkach pomocy społecznej były zatrudnione osoby, w tym 103 mężczyzn (4,7% zatrudnionych stanowili ). Spośród 772 pracowników socjalnych 535 bezpośrednio wykonywało zadania związane z aktywną integracją (69%). W czterech powiatach grodzkich ośrodki pomocy rodzinie (społecznej) zatrudniały 821 pracowników, w tym 73 mężczyzn (8,9%). Trzysta osiemdziesiąt trzy osoby wykonywały zadania pracowników socjalnych, a 75,7% (290 osób) spośród nich zajmowało się bezpośrednio aktywną integracją. Wśród 192 pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie było zatrudnionych 12 mężczyzn (6,2 %), natomiast spośród 66 pracowników socjalnych 45 (68,2%) zajmowało się aktywną integracją. Tabela 1. Liczba pracowników jednostek pomocy społecznej (stan na dzień 30 czerwca 2012 r.) ops mopr/mops pcpr wyszczególnienie ogółem, w mężczyzn Ogółem, w mężczyzn Ogółem, w mężczyzn tym: tym: tym: razem liczba pracowników instytucji *liczba pracowników socjalnych, w tym: *zajmujących się bezpośrednio aktywną integracją *pracownik socjalny to osoba zatrudniona na stanowisku pracownika socjalnego, w tym: główny specjalista, starszy specjalista pracy socjalnej- koordynator, specjalista pracy socjalnej, starszy pracownik socjalny, pracownik socjalny, aspirant pracy socjalnej *Przez pracowników pomocy społecznej bezpośrednio zajmujących się aktywną integracją rozumie się pracowników realizujących: kontrakt socjalny, indywidualny program wychodzenia z bezdomności, indywidualny program usamodzielnienia, indywidualny program integracji, indywidualny program zatrudnienia socjalnego, program aktywności lokalnej oraz program integracji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych (zgodnie z pkt 5.3 Zasad przygotowywania, realizacji, rozliczania projektów systemowych Ośrodków Pomocy Społecznej, Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie oraz Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w ramach PO KL ). Oczekiwane formy wsparcia Pracownicy przeważającej liczby ośrodków pomocy społecznej są zainteresowani korzystaniem ze wsparcia w postaci doradztwa specjalistycznego (113 wskazań). Dużym zainteresowaniem cieszy się również możliwość podnoszenia wiedzy w formie warsztatów (102 wskazania) i kursów (87 wskazań). Miejskie ośrodki pomocy rodzinie (społecznej) są zainteresowane zwłaszcza doradztwem i warsztatami (po 4 wskazania). Pracownicy pcpr preferują udział w warsztatach i kursach (po 15 wskazań). Trzynaście centrów chciałoby korzystać z doradztwa specjalistycznego udzielanego w 2

4 ramach projektu Akademia pomocy i integracji społecznej wsparcie kadr. Natomiast 10 centrów chcieliby uczestniczyć w wizytach studyjnych. Tabela 2. Oczekiwane formy wsparcia w ramach projektu Akademia pomocy i integracji społecznej wsparcie kadr. forma wsparcia ops mopr/mops pcpr razem doradztwo warsztaty seminaria konferencje wizyty studyjne kursy Te jednostki pomocy społecznej, do których skierowane jest doradztwo specjalistyczne (ops, pcpr, mopr, mops) zostały również zapytane o preferowane tematy doradztwa. Pozyskane dane wskazują, iż w ośrodkach pomocy społecznej największym zainteresowaniem cieszy się tematyka funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych (121 wskazań). Niemal połowa ośrodków zgłasza zapotrzebowanie na podwyższenie wiedzy z zakresu aktualizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych (87 wskazań) i realizacji środowiskowej metody pracy socjalnej (81 wskazań). Podobne tendencje w tym obszarze zapotrzebowania wykazują ośrodki położone w powiatach grodzkich. Najchętniej skorzystałyby one z doradztwa w obszarze funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych i realizacji środowiskowej metody pracy socjalnej (po 4 wskazania). Powiatowe centra pomocy rodzinie zgłaszają zapotrzebowanie zwłaszcza w obszarze aktualizacji strategii rozwiązywania problemów społecznych i ewaluacji projektów, strategii czy programów (po 14 wskazań). Z najmniejszym zainteresowaniem, pośród wszystkich zaproponowanych zagadnień, we wszystkich rodzajach instytucji spotkała się tematyka partnerstw publiczno-społecznych i jednostek sektora finansów publicznych (łącznie 11 wskazań). Tabela 3. Zainteresowanie obszarami doradztwa specjalistycznego. obszary tematyczne doradztwa specjalistycznego ops mopr/mops pcpr razem Funkcjonowanie zespołów interdyscyplinarnych Partnerstwa publiczno-społeczne i jednostek sektora finansów publicznych Ekonomia społeczna podstawowe pojęcia i przegląd podmiotów es Spółdzielnie socjalne jako narzędzie reintegracji społecznej Aktualizacja strategii rozwiązywania problemów społecznych Ewaluacja projektów, strategii, programów Realizacja środowiskowej metody pracy socjalnej Współpraca ops/pcpr/pup Celem weryfikacji preferencji szkoleniowych pracowników jednostek pomocy społecznej w ramach niniejszego badania jest zaprojektowanie jak najbardziej adekwatnego do potrzeb planu szkoleń na rok Z tego powodu została zaprojektowana w ankiecie obszerna kafeteria 3

5 zawierająca listę sugerowanych tematów szkoleń, pozostawiająca jednak badanym możliwość przedstawienia własnych propozycji. Poniżej zostały przedstawione wyniki badania, ułożone według 6 bloków tematycznych. Respondenci podawali ogólną liczbę pracowników (z uwzględnieniem podziału na płeć) zainteresowanych udziałem w szkoleniach, z wyszczególnieniem pracowników socjalnych oraz kadry kierowniczej. Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników ośrodków pomocy społecznej. W grupie tematów odnoszących się do narzędzi i instrumentów aktywnej integracji największym zainteresowaniem wśród pracowników ops-ów cieszy się kontrakt socjalny, aż 268 osób byłoby zainteresowanych udziałem w szkoleniu o tej tematyce (w tym 250 pracowników socjalnych). W tym obszarze pojawiły się również propozycje tematów szkoleniowych, wśród których znalazły się: ewaluacja i monitoring projektów systemowych, rozliczenie projektu systemowego , dokumentacja księgowa i opisywanie dokumentów w projekcie, sprawozdawczość projektu, zadania zespołu interdyscyplinarnego, prawo zamówień publicznych. Dodatkowe propozycje spotkały się z zainteresowaniem łącznie 10 osób. Tabela 4. Liczba pracowników ośrodków pomocy społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu narzędzi/instrumentów aktywnej integracji. ogółem, w tym: - - kadra Narzędzia/ instrumenty aktywnej integracji Program Aktywności Lokalnej Kontrakt socjalny Stosowanie instrumentów i ich dobór względem grup docelowych inne W ramach zagadnienia dotyczącego pracy socjalnej najwięcej osób (404) jest zainteresowanych szkoleniem o tematyce negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów. Niemal równie liczna grupa osób (381) chciałaby podnieść swoją wiedzę na temat pracy socjalnej z trudnym klientem. W szkoleniu na temat współpracy z przedstawicielami innych służ społecznych chciałoby wziąć udział 312 osób, z tego 50 osób z kadry kierowniczej. Wśród propozycji tematów podanych przez badanych pojawiły się: alternatywne metody pracy w sytuacji pomocy narzuconej - co zrobić, aby klient chciał naszej pomocy, wideotrening komunikacji (VIT), superwizja w pracy socjalnej, mediacje i rozwiązywanie sporów rodzinnych, przemoc w rodzinie, interwencja kryzysowa, chorzy psychicznie - ubezwłasnowolnienie, leczenie bez zgody, praca z rodziną, trening zastępowania agresji wśród młodzieży, procedura Niebieskiej Karty. 4

6 Sposoby pracy socjalnej Tabela 5. Liczba pracowników ośrodków pomocy społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu sposobów pracy socjalnej. ogółem, w tym: - - kadra Diagnoza w pracy socjalnej Metoda środowiskowej pracy socjalnej (OSL) Praca socjalna jako proces wywoływania zmian Praca socjalna z trudnym klientem Tworzenie grup wsparcia Współpraca z przedstawicielami innych służb społecznych, np. kuratorami sądowymi, policjantami w ramach zespołów interdyscyplinarnych Współpraca z pracownikami publicznych służb zatrudnienia w celu aktywizacji zawodowej klientów Sposoby negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów inne Praca socjalna z grupami wymagającymi wsparcia Wśród grup wymagających wsparcia szczególnie praca z osobami uzależnionymi i współuzależnionymi wymaga podnoszenia wiedzy, 305 osób zgłasza takie zapotrzebowanie. Choć większość zagadnień z tej grupy tematów cieszy się zainteresowaniem badanych, liczna grupa osób (248) chciałaby skorzystać ze szkolenia na temat pracy z osobami będącymi w sytuacji kryzysowej. Tabela 6. Liczba pracowników ośrodków pomocy społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy socjalnej z grupami wymagającymi wsparcia. ogółem, w tym: - - kadra Praca z osobami uzależnionymi i współuzależnionymi Praca z dziećmi i z młodzieżą Praca z osobami z zaburzeniami psychicznymi Opieka nad osobą starszą Praca z osobą niepełnosprawną i przewlekle chorą Praca z osobami bezdomnymi Praca z osobą będącą w sytuacji kryzysowej Praca z osobą zagrożoną wykluczeniem społecznym

7 Praca z rodziną Nieodmiennie od kilku lat tematyka przemocy w rodzinie pozostaje w obszarze zainteresowania pracowników jednostek pomocy społecznej, 311 osób chciałoby wziąć udział w szkoleniu z tego zagadnienia. Dwieście dwie osoby chciałyby uczestniczyć w szkoleniu dla asystentów rodziny. Tabela 7. Liczba pracowników ośrodków pomocy społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy z rodziną. ogółem, w tym: - - kadra Asystent rodziny Problematyka pieczy zastępczej Praca z rodziną biologiczną Systemowe podejście do rodziny, w tym diagnoza rodziny Problematyka przemocy Koordynator pieczy zastępczej Partnerstwa Problematyka tworzenia i współdziałania w partnerstwach nie skupia zainteresowania zbyt dużej liczby osób (łącznie 172 osoby byłyby zainteresowane którymś ze szkoleń o tej tematyce). Jednak przez wzgląd na to, iż działania w partnerstwach mają duże znaczenie dla integracji środowisk lokalnych nie należy pomijać tego zagadnienia przy tworzeniu harmonogramu szkoleń na kolejny rok. Trzy osoby zgłaszają ponadto zainteresowanie szkoleniem na temat autopromocji i kreowania wizerunku medialnego pomocy społecznej. Tabela 8. Liczba pracowników ośrodków pomocy społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu tworzenia partnerstw. ogółem, w tym: - - kadra Budowanie partnerstw lokalnych, w tym z urzędami pracy Tworzenie partnerstw i koalicji wokół problemów w środowisku lokalnym inne W obszarze zagadnień związanych z ekonomią społeczną najwięcej osób zwróciło uwagę na tematykę dotyczącą tworzenia lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki ekonomii społecznej (135). Lista odpowiedzi zawiera również szereg propozycji, z którymi badani chcieliby się zapoznać: metody wzbogacania warsztatu pracy z dziećmi i młodzieżą w zakresie ich zainteresowań i aktywności, krzywdzenie dziecka w rodzinie - sygnały i sposoby ich interpretowania, wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży w świetlicach środowiskowych i socjoterapeutycznych, omówienie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, świadczenia rodzinne 6

8 Ekonomia społeczna i fundusz alimentacyjny, kontrola zarządcza, ocena pracownika, zamówienia publiczne, język migowy I stopnia - poziom elementarny, interpretacje przepisów prawa w pomocy społecznej. Tabela 9. Liczba pracowników ośrodków pomocy społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu ekonomii społecznej. ogółem, w tym: - - kadra Podmioty ekonomii społecznej instrumentem aktywizacji klientów pomocy społecznej Rozwijanie współpracy pomiędzy PES a instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej Upowszechnianie idei tworzenia lokalnych partnerstw z udziałem PES Tworzenie lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki ekonomii społecznej inne Narzędzia/ instrumenty aktywnej integracji Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie Wśród pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie większym zainteresowaniem niż tematyka kontraktu socjalnego cieszy się zagadnienie stosowania instrumentów aktywnej integracji i ich dobór względem grup docelowych oraz zagadnienie Programu Aktywności Lokalnej, którym to zainteresowanych jest odpowiednio 18 i 17 osób. Tabela 10. Liczba pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie zainteresowanych szkoleniami z zakresu narzędzi/instrumentów aktywnej integracji. ogółem, w tym: - - kadra Program Aktywności Lokalnej Kontrakt socjalny Stosowanie instrumentów i ich dobór względem grup docelowych Spośród zagadnień odnoszących się do sposobów pracy socjalnej największa liczba pracowników centrów byłaby zainteresowana sposobami negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów - 33 osoby. Dwadzieścia cztery osoby chciałyby wziąć udział w szkoleniu na temat pracy z trudnym klientem, a 22 jest zainteresowanych poszerzeniem wiedzy na 7

9 temat współpracy z przedstawicielami innych służb społecznych, jak kuratorzy sądowi, czy policjanci w ramach zespołów interdyscyplinarnych. Sposoby pracy socjalnej Tabela 11. Liczba pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie zainteresowanych szkoleniami z zakresu sposobów pracy socjalnej. ogółem, w tym: - - kadra Diagnoza w pracy socjalnej Metoda środowiskowej pracy socjalnej (OSL) Praca socjalna jako proces wywoływania zmian Praca socjalna z trudnym klientem Tworzenie grup wsparcia Współpraca z przedstawicielami innych służb społecznych, np. kuratorami sądowymi, policjantami w ramach zespołów interdyscyplinarnych Współpraca z pracownikami publicznych służb zatrudnienia w celu aktywizacji zawodowej klientów Sposoby negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów W obszarze szkoleń z zakresu pracy z grupami wymagającymi wsparcia z największym zainteresowaniem wśród pracowników centrów spotkało się zagadnienie pracy z dziećmi i młodzieżą (26 osób). Łącznie 30 osób chciałoby wziąć udział w szkoleniach na temat pracy z osobą będącą w sytuacji kryzysowej i osobą zagrożoną wykluczeniem społecznym. Również 15 pracowników z zainteresowaniem odniosło się do tematyki pracy z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Pracownicy pcpr-ów nie wykazują zainteresowania tematyką pracy z osobami bezdomnymi. Praca socjalna z grupami wymagającymi wsparcia Tabela 12. Liczba pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy socjalnej z grupami wymagającymi wsparcia. ogółem, w tym: - - kadra specjalni Praca z osobami uzależnionymi i współuzależnionymi Praca z dziećmi i z młodzieżą Praca z osobami z zaburzeniami psychicznymi Opieka nad osobą starszą Praca z osobą niepełnosprawną i przewlekle chorą Praca z osobami bezdomnymi Praca z osobą będącą w sytuacji kryzysowej Praca z osobą zagrożoną wykluczeniem społecznym

10 Grupa tematów odnoszących się do pracy z rodziną cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem wśród pracowników jednostek powiatowych. Zwłaszcza liczna grupa osób zgłasza zainteresowanie problematyką pieczy zastępczej (51 osób). Ponadto 30 osób chciałoby również uczestniczyć w szkoleniu dla koordynatorów pieczy zastępczej, a 32 osoby wykazują zainteresowanie systemowym podejściem do rodziny z diagnozą problemu. Szkolenia dotyczące wydawania decyzji administracyjnych: dla rodzin zastępczych, dla usamodzielnianych wychowanków, dla rodziców biologicznych dzieci przebywających w pieczy zastępczej ponoszących odpłatność z tego tytułu pojawiły się jako propozycja tematyczna z jednego z centrów. Praca z rodziną Tabela 13. Liczba pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy z rodziną. ogółem, w tym: - - kadra Asystent rodziny Problematyka pieczy zastępczej Praca z rodziną biologiczną Systemowe podejście do rodziny, w tym diagnoza rodziny Problematyka przemocy Koordynator pieczy zastępczej Partnerstwa Tematyka współpracy w partnerstwach, podobnie jak w przypadku ops-ów, nie cieszy się zbyt dużym zainteresowaniem pracowników centrów. Jedynie 20 osób chętnie wzięłoby udział w jednym z dwóch kursów zaproponowanych w tym obszarze tematycznym. Tabela 14. Liczba pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie zainteresowanych szkoleniami z zakresu tworzenia partnerstw. ogółem, w tym: - - kadra Budowanie partnerstw lokalnych, w tym z urzędami pracy Tworzenie partnerstw i koalicji wokół problemów w środowisku lokalnym Tworzeniem lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem ekonomii społecznej jest zainteresowanych 15 pracowników centrów. Drugim co do liczby wskazań zagadnieniem są podmioty ekonomii społecznej, jako instrument aktywizacji klientów pomocy społecznej. 9

11 Ekonomia społeczna Tabela 15. Liczba pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie zainteresowanych szkoleniami z zakresu ekonomii społecznej. Podmioty ekonomii społecznej instrumentem aktywizacji klientów pomocy społecznej Rozwijanie współpracy pomiędzy PES a instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej Upowszechnianie idei tworzenia lokalnych partnerstw z udziałem PES Tworzenie lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki ekonomii społecznej ogółem, w tym: - - kadra Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej. Kolejną grupą pracowników zapytanych o potrzeby szkoleniowe w obszarze zaproponowanych zagadnień są 3 miejskich ośrodków pomocy rodzinie (Toruń, Włocławek, Grudziądz) i jednego miejskiego ośrodka pomocy społecznej (Bydgoszcz) z terenu naszego województwa. Jest to grupa dość liczna, wykonująca zarówno zadania gminy i powiatu w obszarze pomocy społecznej, dlatego istotne jest aby odrębnie zaprezentować rozkład odpowiedzi pracowników tych jednostek. Nieliczna grupa pracowników miejskich ośrodków jest zainteresowana szkoleniami z zakresu narzędzi i instrumentów aktywnej integracji. Łącznie 24 osoby wykazują potrzebę podniesienia wiedzy w tym obszarze. Nie ma natomiast zainteresowanych szkoleniem z zakresu realizacji kontraktu socjalnego. Narzędzia/ instrumenty aktywnej integracji Tabela 16. Liczba pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu narzędzi i instrumentów aktywnej integracji. ogółem, w tym: - - kadra Program Aktywności Lokalnej Kontrakt socjalny Stosowanie instrumentów i ich dobór względem grup docelowych Dużo większa grupa pracowników ośrodków pomocy rodzinie umieszczonych w miastach grodzkich byłaby zainteresowana udziałem w szkoleniu na temat sposobów negocjacji i radzenia 10

12 Sposoby pracy socjalnej Praca socjalna z grupami wymagającymi wsparcia sobie z psychomanipulacją klientów (179 osób). Po 77 i 66 wskazań mają odpowiednio praca socjalna z trudnym klientem i współpraca z przedstawicielami innych służb społecznych. Wśród propozycji tematów szkoleń w tym miejscu pojawiły się również: superwizja i Kodeks Postępowania Administracyjnego. Tabela 17. Liczba pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu sposobów pracy socjalnej. ogółem, w tym: - - kadra 11 Diagnoza w pracy socjalnej Metoda środowiskowej pracy socjalnej (OSL) Praca socjalna jako proces wywoływania zmian Praca socjalna z trudnym klientem Tworzenie grup wsparcia Współpraca z przedstawicielami innych służb społecznych, np. kuratorami sądowymi, policjantami w ramach zespołów interdyscyplinarnych Współpraca z pracownikami publicznych służb zatrudnienia w celu aktywizacji zawodowej klientów Sposoby negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów inne Pracownicy miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej wykazują duże zainteresowanie podnoszeniem wiedzy w obszarze wsparcia: osób z zaburzeniami psychicznymi (70 osób), osób uzależnionych i współuzależnionych (53 osoby) oraz dzieci i młodzieży (49 osób). Ponadto 64 osoby deklarują chęć udziału w szkoleniu o tematyce: praca z osobami będącymi w sytuacji kryzysowej. Tabela 18. Liczba pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy socjalnej z grupami wymagającymi wsparcia. ogółem, w tym: - - kadra Praca z osobami uzależnionymi i współuzależnionymi Praca z dziećmi i z młodzieżą Praca z osobami z zaburzeniami psychicznymi Opieka nad osobą starszą Praca z osobą niepełnosprawną i przewlekle chorą Praca z osobami bezdomnymi Praca z osobą będącą w sytuacji kryzysowej Praca z osobą zagrożoną wykluczeniem społecznym

13 Praca z rodziną Partnerstwa W obszarze zagadnień związanych z pracą z rodziną miejskich ośrodków najczęściej deklarują chęć udziału w szkoleniu na temat przemocy w rodzinie (59 osób), nieco rzadziej wykazują potrzebę podnoszenia wiedzy w zakresie zagadnień związanych z pieczą zastępczą: problematyka pieczy zastępczej (29 osób), asystent rodziny (16 osób). Tabela 19. Liczba pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy z rodziną. ogółem, w tym: - - kadra Asystent rodziny Problematyka pieczy zastępczej Praca z rodziną biologiczną Systemowe podejście do rodziny, w tym diagnoza rodziny Problematyka przemocy Koordynator pieczy zastępczej Szesnaście osób zatrudnionych w miejskich ośrodkach chciałoby wziąć udział w szkoleniu na temat tworzenia partnerstw i koalicji wokół problemów w środowisku lokalnym. Szkolenie z budowania partnerstw lokalnych, w tym również z urzędami pracy leży w obszarze zainteresowania 9 osób. Tabela 20. Liczba pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu tworzenia partnerstw. ogółem, w tym: - - kadra Budowanie partnerstw lokalnych, w tym z urzędami pracy Tworzenie partnerstw i koalicji wokół problemów w środowisku lokalnym Łącznie 67 osób jest zainteresowanych udziałem w jednym ze szkoleń z zakresu ekonomii społecznej. Pracownicy preferują szkolenie o podmiotach ekonomii społecznej jako instrument aktywizacji klientów pomocy społecznej (21 osób). Natomiast kadra chętniej uczestniczyłaby w kursie: tworzenie lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki ekonomii społecznej (5 osób). 12

14 Ekonomia społeczna Tabela 21. Liczba pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej zainteresowanych szkoleniami z zakresu ekonomii społecznej. Podmioty ekonomii społecznej instrumentem aktywizacji klientów pomocy społecznej Rozwijanie współpracy pomiędzy PES a instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej Upowszechnianie idei tworzenia lokalnych partnerstw z udziałem PES Tworzenie lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych z uwzględnieniem problematyki ekonomii społecznej ogółem, w tym: - - kadra kobiet Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych Na badanie odpowiedziało 8 placówek opiekuńczo-wychowawczych łączących zadania typu interwencyjnego i socjalizacyjnego i 16 placówek typu socjalizacyjnego. Pracownicy tego typu jednostek preferują wsparcie w postaci warsztatów (20 jednostek) i kursów (17 jednostek). Tabela 22. Oczekiwane formy wsparcia w ramach projektu Akademia pomocy i integracji społecznej wsparcie kadr. forma wsparcia placówki opiekuńczowychowawcze warsztaty 20 seminaria 7 konferencje 9 wizyty studyjne 5 kursy 17 Pracownikom placówek opiekuńczo-wychowawczych zaproponowano tematykę szkoleń z obszaru pracy z wychowankiem placówki. Największą liczbę wskazań w tym obszarze tematycznym uzyskało szkolenie na temat pracy z trudnym wychowankiem placówki z obniżoną normą intelektualną (152 osoby). Dużą liczbę wskazań uzyskały również problematyka przemocy wśród rówieśników (127 wskazań) oraz agresji i autoagresji wychowanków placówek (126 wskazań). Badani zaproponowali ponadto wprowadzenie do tematyki szkoleń: problemów z realizacją obowiązku szkolnego - Czemu brama uliczna jest atrakcyjniejsza od placówki?. 13

15 Praca z wychowankiem placówki Tabela 23. Liczba pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy z wychowankiem placówki. ogółem, w tym: - - kadra Potrzeby psychofizyczne wychowanków Mediacje rówieśnicze Indywidualne programy usamodzielniania wychowanków Problematyka przemocy wśród rówieśników Praca z trudnym wychowankiem placówki, z obniżoną normą intelektualną Pomoc psychologicznopedagogiczna dla wychowanków Problematyka dojrzewania i seksualności młodzieży Agresja i autoagresja wychowanków placówek Profilaktyka uzależnień Depresja w wieku dziecięcym i młodzieżowym trening umiejętności radzenia sobie z problemem Rozwijanie kompetencji zawodowych i społecznych wychowanków W obszarze pracy z rodzicami dzieci przebywających w placówce największym zainteresowaniem cieszył się temat poprawy kompetencji opiekuńczo wychowawczych trening umiejętności wychowawczych (76 wskazań). Po 45 wskazań uzyskały zagadnienia wzbudzania i rozwijania motywacji do zmiany w rodzinie dziecka umieszczonego w placówce i tworzenia grup wsparcia. 14

16 Praca z rodzicami dzieci przebywających w placówce Tabela 23. Liczba pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych zainteresowanych szkoleniami z zakresu pracy z rodzicami dzieci przebywających w placówce. ogółem, w tym: - - kadra Rodzina funkcjonalna i dysfunkcyjna a zaspokojenie potrzeb dziecka Wzbudzanie i rozwijanie motywacji do zmiany w rodzinie dziecka umieszczonego w placówce Interdyscyplinarny model wspierania rodziny Poprawa kompetencji opiekuńczo wychowawczych - trening umiejętności wychowawczych Tworzenie grup wsparcia Badanie sytuacji rodzinnej dziecka wykonanie genogramu dziecka Szkolenia ogólnorozwojowe Łącznie 292 osoby byłoby zainteresowane udziałem w którymś z zaproponowanych szkoleń rozwijających kompetencje interpersonalne. Najbardziej popularne zagadnienie uzyskało 109 wskazań i odnosi się do znaczenia relacji interpersonalnych oraz indywidualnego podejścia wychowawcy w pracy z dzieckiem i rodziną. Badani wyrazili również zapotrzebowanie na szkolenie z zakresu Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach, oraz zapoznania się z nowymi metodami pracy z dzieckiem trudnym, dysfunkcyjnym, zagrożonym wykluczeniem społecznym. Tabela 23. Liczba pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych zainteresowanych szkoleniami ogólnorozwojowymi. ogółem, w tym: - - kadra Trening komunikacji interpersonalnej Stres, profilaktyka wypalenia zawodowego Znaczenie twórczego i kreatywnego myślenia w pracy wychowawczej Znaczenie relacji interpersonalnych oraz indywidualne podejście wychowawcy w pracy z dzieckiem i rodziną Inne

17 Standardy pracy i funkcjonowania placówek opiekuńczowychowawczych Standardami pracy i funkcjonowania placówki opiekuńczo-wychowawczej zainteresowani są zwłaszcza przedstawiciele kadry kierowniczej placówek, łącznie 31 osób. Najwięcej osób jest zainteresowanych tematem współpracy placówek z innymi instytucjami na rzecz powrotu dziecka do wychowania w rodzinie (72 osoby). Pojawił się również głos wyrażający zainteresowanie tematyką usamodzielnienia wychowanków i ich losem po opuszczeniu placówki. Tabela 23. Liczba pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych zainteresowanych szkoleniami z zakresu standardów pracy i funkcjonowania placówek opiekuńczo-wychowawczych. ogółem, w tym: - - kadra Współdziałanie placówek opiekuńczo-wychowawczych z innymi instytucjami na rzecz powrotu dzieci do wychowania w rodzinie Standardy prawa rodzinnego ze szczególnym uwzględnieniem praw dziecka Standard opieki i wychowania obowiązujący w placówkach opiekuńczo- wychowawczych Wnioski Stanowiska pracy w jednostkach pomocy społecznej są zajmowane głównie przez, stanowią jedynie 5,9% zatrudnionych w ops/pcpr/mopr/mops. Nieznacznie wyższy udział mężczyzn można odnotować w miejskich ośrodkach, gdzie udział ten kształtuje się na poziomie 8,9%. Podobnie w przypadku odsetka pracowników socjalnych zajmujących się bezpośrednio aktywną integracją, również w miejskich ośrodkach jest on wyższy i stanowi 76% wszystkich pracowników socjalnych, podczas gdy w gminnych ośrodki odsetek ten wynosi 69% pracowników socjalnych, a w pcpr-ach 68%. Najbardziej atrakcyjnymi formami wsparcia dla wszystkich przebadanych instytucji okazały się warsztaty (141 wskazania) i kursy (122 wskazania). Doradztwo, z którego mogą skorzystać ops-y, pcpr-y, mopr-y uzyskało wysoką liczbę 130 wskazań. Największym zainteresowaniem wśród obszarów świadczonego doradztwa cieszy się tematyka funkcjonowania zespołów interdyscyplinarnych (łącznie 130 wskazań). Największym zainteresowaniem wśród pracowników ops-ów cieszą się takie tematy szkoleń jak: sposoby negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów (404), praca socjalna z trudnym klientem (381), współpraca z przedstawicielami innych służb społecznych (312), tematyka przemocy w rodzinie (311), praca z osobami uzależnionymi i współuzależnionymi (305). 16

18 Wśród pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie największym zainteresowaniem cieszą się: problematyka pieczy zastępczej (51 osób), sposoby negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów (33), systemowe podejście do rodziny wraz z zagadnieniem diagnozy problemu (32), praca z osobą będącą w sytuacji kryzysowej (30), praca z osobą zagrożoną wykluczeniem społecznym (30), szkolenie dla koordynatorów pieczy zastępczej (30). Pracownicy ośrodków pomocy społecznej z 4 miast grodzkich naszego regionu najczęściej wskazywali następujące tematy szkoleń: sposoby negocjacji i radzenia sobie z psychomanipulacją klientów (179 osób), praca socjalna z trudnym klientem (77), wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi (70). Problematyką tworzenia i współdziałania w partnerstwach zainteresowanych jest łącznie 217 osób, co stanowi 6,8% zatrudnionych w jednostkach, które o to zapytano; Pracownicy placówek opiekuńczo-wychowawczych najchętniej uczestniczyliby w następujących szkoleniach: praca z trudnym wychowankiem placówki z obniżoną normą intelektualną (152 osoby), przemoc wśród rówieśników (127), agresja i autoagresja wychowanków placówek (126), znaczenie relacji interpersonalnych oraz indywidualnego podejścia wychowawcy w pracy z dzieckiem i rodziną (109). Rekomendacje We wszystkich grupach badanych pracowników ops/pcpr/mopr duża liczbę wskazań osiągnęło zagadnienie sposobów radzenia sobie z psychomanipulacja klientów, dlatego należałoby priorytetowo potraktować zorganizowanie szkolenia z tego obszaru tematycznego. Rekomenduje się zorganizowanie szkoleń z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie wzbogacające warsztat zawodowy dla pracowników obszaru pomocy społecznej, szkolenia winny obejmować psychologiczne aspekty towarzyszące zjawisku przemocy w rodzinie i uwrażliwiać na jego specyfikę, przyczyniać się do zwalczania stereotypów nt. przemocy funkcjonujących także wśród pracowników odpowiedzialnych za przeciwdziałanie zjawisku. Szkolenia powinny również obejmować zakres dostępnych i przewidywanych w przepisach prawa sankcji wobec sprawcy. Potrzebę realizacji szkoleń z obszaru przemocy zgłaszają sami instytucji pomocy społecznej, ale wypływa ona również z badania zjawiska przemocy w rodzinie przeprowadzonego przez Sekcję OIS Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Toruniu. Wśród pracowników pcpr-ów wciąż niesłabnącym zainteresowaniem cieszą się tematy szkoleń związane z organizacją pieczy zastępczej, biorąc pod uwagę na bieżąco zmieniające się regulacje prawne dotyczące tego obszaru pracy powiatowych centrów pomocy rodzinie oraz konieczność realizowania nowych obowiązków sugeruje się uwzględnienie tej tematyki w harmonogramie szkoleń na nadchodzący rok. Instrumenty i narzędzia aktywnej integracji spotykają się z mniejszym zainteresowaniem respondentów, co może być spowodowane kończącym się okresem programowania, nie należy jednak rezygnować z ich popularyzowania, gdyż zyskały na znaczeniu w pracy z klientami pomocy społecznej. Pomimo, iż problematyka tworzenia i współdziałania w partnerstwach nie skupia zainteresowania zbyt dużej liczby osób, jednak przez wzgląd na to, iż działania w 17

19 partnerstwach mają duże znaczenie dla integracji środowisk lokalnych nie należy pomijać tego zagadnienia przy tworzeniu harmonogramu szkoleń na kolejny rok. Z informacji pozyskanych w badaniu na temat potrzeb szkoleniowych pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych wynika, iż najbardziej są oni zainteresowani szkoleniami z obszaru pracy z wychowankiem placówki. Szczególnie duże zapotrzebowanie wykazują jeśli chodzi o podwyższenie umiejętności radzenia sobie z: wychowankiem placówki z obniżoną normą intelektualną, agresją i autoagresją wśród wychowanków oraz problematyką przemocy wśród rówieśników. Odpowiadając na zapotrzebowanie pracowników tych instytucji należy zaplanować szkolenia uwzględniające wymienione zagadnienia. 18

20 SPIS TREŚCI: Wstęp... 1 Zatrudnienie w jednostkach pomocy społecznej... 2 Oczekiwane formy wsparcia... 2 Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników ośrodków pomocy społecznej Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników powiatowych centrów pomocy rodzinie... 7 Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników miejskich ośrodków pomocy rodzinie/społecznej Tematyka szkoleń wskazywanych przez pracowników placówek opiekuńczo-wychowawczych Wnioski Rekomendacje