Zmiany na polskim rynku pracy w latach

Transkrypt

1 ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SK ODOWSKA LUBLIN POLONIA VOL. XLVI, 2 SECTIO H 2012 Katedra Gospodarki Œwiatowej i Integracji Europejskiej, Uniwersytet Marii Curie Sk³odowskiej w Lublinie PAWE PASIERBIAK Zmiany na polskim rynku pracy w latach Changes on the Polish labour market in the years S³owa kluczowe: rynek pracy, polityka rynku pracy, bezrobocie, stopa zatrudnienia Keywords: labour market, labour market policy, unemployment, employment rate Wstêp Zmiany dokonuj¹ce siê na rynku pracy wynikaj¹ z oddzia³ywania wielu czynników determinuj¹cych. Kompleksowa analiza czynników kluczowych dla sytuacji na rynku pracy obejmowaæ powinna takie determinanty popytu i poda y, jak m. in.: p³aca, wydajnoœæ pracy, popyt na produkty bêd¹ce efektem pracy, liczbê osób o okreœlonych kwalifikacjach, pozap³acowe korzyœci z pracy czy mobilnoœæ czynnika pracy (migracje geograficzne i zawodowe). Ju z tak krótko zarysowanego zestawu zmiennych mo na zorientowaæ siê, i ca³oœciowa analiza rynku pracy i zmian na nim zachodz¹cych jest zadaniem nie³atwym, wymagaj¹cym szczegó³owych badañ. Na potrzeby niniejszego opracowania zagadnienie czynników warunkuj¹cych zmiany zachodz¹ce na polskim rynku pracy bêdzie ujête ogólniej. W tym podejœciu najwa niejsz¹ ekonomiczn¹ przyczyn¹ wp³ywaj¹c¹ na aktualn¹ sytuacjê na rynku pracy jest koniunktura gospodarcza. Zmiany aktywnoœci gospodarczej przedsiêbiorstw zawsze, choæ zazwyczaj z pewnym opóÿnieniem, znajduj¹ odzwierciedlenie w kategoriach poda y si³y roboczej oraz popytu na ni¹. Mia³o to równie miejsce w przypadku rynku pracy w Polsce. Bior¹c pod uwagê

2 176 PAWE PASIERBIAK ca³y przyjêty w opracowaniu okres badawczy ( ), mo na wyodrêbniæ dwa g³ówne podokresy: lata prosperity gospodarczej, w których koniunktura gospodarcza sprzyja³a poprawie sytuacji na rynku pracy oraz lata, kiedy odczuwalne by³y skutki najg³êbszego w powojennej historii œwiatowego kryzysu finansowo-gospodarczego. W analizowanym okresie polski rynek pracy, podlegaj¹c zmianom, wykazywa³ pewne cechy charakterystyczne. Zagadnienie to stanowi przedmiot niniejszego opracowania. Jego celem jest analiza cech polskiego rynku pracy w latach oraz zachodz¹cych w tym zakresie zmian, co pozwoli równie wskazaæ podstawowe tendencje w rozwoju rynku pracy. Cele opracowania bêd¹ realizowane przy wykorzystaniu metody analityczno-opisowej. 1. Polski rynek pracy na tle sytuacji miêdzynarodowej W latach sytuacja na rynkach pracy najwa niejszych gospodarek œwiata odzwierciedla³a aktualny stan koniunktury gospodarczej. W pierwszych latach badanego okresu (do 2007 roku), w warunkach stosunkowo stabilnego rozwoju gospodarczego, ros³o równie zatrudnienie, powoduj¹c jednoczeœnie spadek stopy bezrobocia. Po 2008 roku spadek tempa wzrostu gospodarczego wp³yn¹³ na gwa³towne pogorszenie sytuacji na rynkach pracy krajów rozwiniêtych. Trzeba jednak podkreœliæ, i w zale noœci od kontynentu i kraju, sytuacja kszta³towa³a siê odmiennie. Szczegó³owe zestawienie danych obrazuj¹cych powi¹zanie wzrostu gospodarczego, wzrostu zatrudnienia i stopy bezrobocia w Unii Europejskiej, Stanach Zjednoczonych, Japonii oraz w Polsce przedstawione zosta³o na rysunku 1. Analizuj¹c wykres, mo na stwierdziæ, i w Unii Europejskiej w warunkach stosunkowo stabilnego wzrostu gospodarczego na poziomie 2 3,2% w latach zatrudnienie ros³o 1. Ju w 2008, ale g³ównie w kolejnym roku bardzo wyraÿnie uwidoczni³ siê spadek tempa wzrostu PKB oraz towarzysz¹ce mu: spadek dynamiki zatrudnienia i wzrost bezrobocia 2. W jeszcze wiêkszym stopniu spad³o zatrudnienie w Stanach Zjednoczonych, gdzie w³aœciwie od 2004 roku dynamika wzrostu PKB obni a³a siê. Skutkowa³o to gwa³townym 1 W latach stworzono w Unii Europejskiej oko³o 10 mln nowych miejsc pracy. Por. Employment in Europe 2009, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg 2009, s Stopa bezrobocia w 2009 r. wynios³a w UE-27 8,9%. Por. Employment in Europe 2010,Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg 2010, s. 165.

3 ZMIANY NA POLSKIM RYNKU PRACY W LATACH Polska UE-27 Stany Zjednoczone Japonia Rys. 1. Dynamika wzrostu PKB, zatrudnienia oraz stopa bezrobocia w wybranych krajach w latach , w % ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie Employment in Europe 2010, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg 2010, s. 158, 162; OECD Economic Outlook no. 89, vol. 2011/1, May 2011, OECD Publishing, Paris, s. 353; Unemployment Statistics, Eurostat/European Commission, Unemployment_statistics. Data pobrania: wzrostem stopy bezrobocia w USA do wysokiego poziomu 9,3% w 2009 roku 3. Jeszcze inaczej wygl¹da³a sytuacja w Japonii, która od pocz¹tku lat 90. XX wieku boryka³a siê z powa nymi problemami ekonomicznymi. Po stosunkowo d³ugim okresie wzglêdnego rozwoju ( ), w 2008 i 2009 roku wyst¹pi³o bardzo g³êbokie za³amanie gospodarcze, którego konsekwencj¹ by³ spadek zatrudnienia i wzrost bezrobocia. Ujemny przyrost zatrudnienia w 2008 i 2009 roku wyniós³ odpowiednio 0,4% i 1,4%, natomiast stopa bezrobocia w analogicznym okresie wzros³a z 4,0 do 5,1% 4. 3 Szerzej na ten temat patrz m. in. P. Pasierbiak, Wp³yw kryzysu na rynek pracy,[w:]b.mucha- -Leszko (red.), Gospodarka i polityka makroekonomiczna strefy euro w latach Skutki kryzysu i s³aboœci zarz¹dzania, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011, s OECD Economic Outlook, No. 89, Vol. 2011/1, May 2011, OECD Publishing, Paris, s. 86.

4 178 PAWE PASIERBIAK Na tle powy szych zmian polski rynek pracy wyró nia³ siê pozytywnie. O ile równie w Polsce koniunktura gospodarcza okresowo pogorszy³a siê, o tyle negatywne zmiany polega³y jedynie na spadku tempa wzrostu gospodarczego, a nie spadku samego PKB, jak to mia³o miejsce w przypadku UE, USA czy Japonii. Znalaz³o to odzwierciedlenie na rynku pracy, który w latach charakteryzowa³ wysoki, a w latach kolejnych nieco ni szy, lecz dodatni wzrost zatrudnienia (por. rys. 1). Ogólny wzrost zatrudnienia nie oznacza³, i sytuacja Polski na tle innych krajów by³a w ka dym aspekcie lepsza. W Polsce wystêpowa³y takie cechy, które negatywnie wyró nia³y nasz kraj spoœród innych. Zestawiaj¹c dwa podstawowe wskaÿniki rynku pracy stopê zatrudnienia oraz stopê aktywnoœci zawodowej dla Polski i Unii Europejskiej, mo na zauwa yæ, e oba parametry osi¹gaj¹ w Polsce wyraÿnie ni sze wartoœci, co nie jest korzystne. Dane do analizy zamieszczone zosta³y w tabeli 1. Tabela 1. Stopa zatrudnienia i aktywnoœci zawodowej w Polsce, UE-15 i UE-27 w latach , % Stopa zatrudnienia Stopa aktywnoœci zawodowej Polska 51,7 57,0 59,3 64,0 63,2 64,7 UE-15 64,9 66,9 65,9 70,7 72,0 72,5 UE-27 63,0 65,4 64,6 69,3 70,5 71,1 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie Employment in Europe 2010, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg 2010, s , 186 Udzia³ wszystkich zatrudnionych w ogólnej liczbie ludnoœci w wieku produkcyjnym (stopa zatrudnienia) wyniós³ w 2004 roku 51,7%, natomiast w 2009 roku 59,3%. Niska wartoœæ tego wskaÿnika wskazuje na stosunkowo du e marnotrawstwo zasobów si³y roboczej w skali kraju. Jednoczeœnie trzeba podkreœliæ pozytywne tendencje wzrostu stopy zatrudnienia. O ile w 2004 roku ró nica w odniesieniu do UE-15 wynosi³a 13,2 punktu procentowego, o tyle piêæ lat póÿniej zmniejszy³a siê o po³owê (do 6,6 p. p.). W zakresie wskaÿnika aktywnoœci zawodowej poprawa sytuacji nie by³a tak szybka, choæ tutaj równie odnotowano postêp. W 2004 roku 64% ludnoœci w wieku lata wykazywa³o aktywnoœæ na rynku pracy. Piêæ lat póÿniej wskaÿnik wzrós³ do 64,7%. Przyrost wyniós³ 0,7 p. p., co oznacza³o mniejsz¹ dynamikê wzrostu aktywnoœci zawodowej w porównaniu do œredniej dla UE-15 i UE-27 (wzrost o 1,8 p. p. w obu przypadkach).

5 ZMIANY NA POLSKIM RYNKU PRACY W LATACH Pewne pozytywne tendencje na polskim rynku pracy w stosunku do innych krajów widoczne s¹ w strukturze bezrobocia. Jeœli analizowaæ j¹ z punktu widzenia czasu pozostawania bez pracy, to polski rynek radzi³ sobie lepiej w porównaniu do rynków pracy takich gospodarek, jak Stany Zjednoczone czy Unia Europejska. W tabeli 2 przedstawione zosta³y szczegó³owe dane ilustruj¹ce tendencje w tym zakresie. Poza USA i UE, dodatkowo uwzglêdnione zosta³y dwa kraje, które razem z Polsk¹ w 2004 roku wesz³y do UE (Wêgry i S³owacja). Dane tabeli pokazuj¹, i Polska jest krajem, który miêdzy 2004 i 2010 rokiem niemal o 50% zredukowa³ liczbê osób pozostaj¹cych bez pracy. Pozytywne zmiany odnotowano równie w S³owacji (spadek o 20%), ale wszystkie pozosta³e gospodarki wykaza³y silny przyrost liczby osób bezrobotnych. Pozytywne tendencje zachodz¹ równie w zakresie d³ugoœci trwania bezrobocia. W Polsce znacz¹co ograniczone zosta³o zjawisko bezrobocia d³ugoterminowego (z 47,9% w 2004 r. do 25,5% 2010 r.) 5. Jednoczeœnie w strukturze bezrobocia zwiêkszy³ siê udzia³ osób pozostaj¹cych w bezrobociu poni ej 1 miesi¹ca i od 1 do 3 miesiêcy. Zmiany tego rodzaju mog¹ oznaczaæ wiêksz¹ elastycznoœæ rynku pracy, na którym coraz ³atwiej by³o znaleÿæ nowe zatrudnienie. Tabela 2. Bezrobotni wed³ug czasu pozostawania bez pracy w Polsce i wybranych krajach w latach , w % Wyszczególnienie poni ej 1 miesi¹ca 6,5% 8,2% 13,2% od1do3m-cy 9,9% 12,3% 19,2% Polska Wêgry od3do6m-cy 14,9% 15,2% 21,1% od6do12m-cy 20,8% 18,4% 21,0% powy ej12 m-cy 47,9% 45,9% 25,5% Ogólna liczba bezrobotnych (w tys. osób) 3229,7 1618,5 1699,1 poni ej 1 miesi¹ca 5,3% 4,8% 3,7% od1do3m-cy 10,9% 11,5% 9,5% od3do6m-cy 16,3% 14,7% 13,4% od6do12m-cy 22,5% 21,5% 22,8% powy ej12 m-cy 45,1% 47,5% 50,6% Ogólna liczba bezrobotnych (w tys. osób) 252, , ,758 5 Bezrobocie d³ugookresowe oznacza sytuacjê pozostawania bez pracy przez ponad 12 miesiêcy.

6 180 PAWE PASIERBIAK poni ej 1 miesi¹ca 6,1% 5,6% 6,6% od1do3m-cy 7,4% 5,4% 6,4% S³owacja UE-15 USA od3do6m-cy 9,5% 6,7% 9,5% od6do12m-cy 16,4% 11,5% 18,2% powy ej12 m-cy 60,6% 70,8% 59,3% Ogólna liczba bezrobotnych (w tys. osób) 480, , ,022 poni ej 1 miesi¹ca 8,9% 11,0% 8,4% od1do3m-cy 16,4% 18,2% 16,2% od3do6m-cy 15,5% 14,2% 14,8% od6do12m-cy 17,1% 15,1% 18,6% powy ej12 m-cy 42,1% 41,5% 42,0% Ogólna liczba bezrobotnych (w tys. osób) , , ,06 poni ej 1 miesi¹ca 33,1% 35,9% 18,7% od1do3m-cy 29,2% 31,5% 22,0% od3do6m-cy 15,9% 15,0% 16,0% od6do12m-cy 9,2% 7,6% 14,3% powy ej12 m-cy 12,7% 10,0% 29,0% Ogólna liczba bezrobotnych (w tys. osób) ród³o: opracowanie w³asne na podstawie bazy danych OECD StatExtracts. index.aspx. Data pobrania: Charakterystyka polskiego rynku pracy w latach W odró nieniu od wiêkszoœci pañstw Unii Europejskiej oraz takich gospodarek, jak Stany Zjednoczone oraz Japonia, w latach w Polsce mia³ miejsce wzrost gospodarczy. By³ on podstawowym czynnikiem warunkuj¹cym ogólnie pozytywne zmiany na rynku pracy. Œcis³a korelacja miêdzy tempem wzrostu gospodarczego i stop¹ bezrobocia w Polsce w ujêciu kwartalnym uwidoczniona zosta³a na rysunku 2. Pocz¹wszy od I kwarta³u 2004 roku do III kwarta³u 2008 roku, dynamika wzrostu produktu krajowego brutto w Polsce by³a wysoka i wzglêdnie stabilna. Jednoczeœnie bardzo wyraÿnie spada³a w tym czasie stopa bezrobocia, która z poziomu 21% (I kwarta³ 2004) obni y³a siê do 6,8% (IV kwarta³ 2008). Zawirowania w gospodarce œwiatowej, które mia³y miejsce w latach , wp³ynê³y równie na obni enie tempa wzrostu gospodarczego w Polsce. O ile jednak w wiêkszoœci krajów rozwiniêtych dynamika wzrostu PKB osi¹ga³a wartoœci ujemne, o tyle w Polsce mieliœmy do czynienia

7 ZMIANY NA POLSKIM RYNKU PRACY W LATACH Rys. 2. Dynamika PKB i stopa bezrobocia w Polsce w okresie I kwarta³ 2004 I kwarta³ 2011, w % ród³o: opracowanie w³asne na podstawie bazy danych Eurostat: GDP and main components volumes (namq_gdp_k), Unemployment rates by sex, age groups and nationality (%) (lfsq_urgan). Data dostêpu: z os³abieniem dodatniego tempa wzrostu 6. G³ównym powodem os³abienia koniunktury gospodarczej w Polsce by³ spadek popytu zewnêtrznego, a tak e obni enie dynamiki krajowych nak³adów inwestycyjnych 7. Pogorszenie koniunktury odzwierciedlone zosta³o nie tylko we wskaÿniku wzrostu PKB, lecz równie w zwiêkszaj¹cej siê stopie bezrobocia. Wzros³o ono z 6,8% (IV kwarta³ 2008) do 10,7% (I kwarta³ 2010) i od tamtej pory oscyluje wokó³ poziomu 10%. Skalê zmian na polskim rynku pracy w okresie mo na zmierzyæ równie, bior¹c pod uwagê nap³yw i odp³yw do bezrobocia. Tendencje w tym zakresie wyraÿnie potwierdzaj¹ wystêpowanie dwóch okresów funkcjonowania rynku pracy w Polsce. Na rysunku 3 przedstawiony zosta³ œredni miesiêczny przyrost bezrobocia w Polsce od pocz¹tku 2004 roku. Analizuj¹c dane z wykresu, mo na wskazaæ okres, kiedy popyt na pracê by³ du y i rosn¹cy. Od pocz¹tku 2004 r. (od lutego) mieliœmy do czynienia w Polsce ze spadkiem liczby osób bezrobotnych. Zjawisko to wystêpowa³o nieprzerwanie (poza lutym i marcem 2005 r.) a do marca 2008 roku. Pozwoli³o to zmniejszyæ 6 Polska, jako jedyny kraj Unii Europejskiej, uniknê³a ujemnej dynamiki realnego PKB w okresie kryzysu gospodarczego, zarówno wed³ug danych ujmuj¹cych zmiany w ujêciu kwartalnym, jak i rocznym. Sytuacja na rynku pracy w Polsce, Raport kwartalny III/2009, MPiPS, Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz, Warszawa 2009, s Sytuacja na rynku pracy w Polsce, Raport kwartalny I/2009, MPiPS, Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz, Warszawa 2009, s. 2.

8 182 PAWE PASIERBIAK Rys. 3. Œredni miesiêczny przyrost liczby bezrobotnych w okresie styczeñ 2004 czerwiec 2011, wtys.osób ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie bazy danych Eurostat: Unemployment, monthly average, by sex and age groups (1000 persons) [une_nb_m]. Data dostêpu: liczbê bezrobotnych o ponad 2 miliony (z 3 mln 402 tys. osób do 1 mln 220 tys. osób) 8. Pierwsze symptomy odwrócenia pozytywnej tendencji uwidoczni³y siê w kwietniu 2008 roku, kiedy to przez dwa kolejne miesi¹ce odnotowano wzrost liczby bezrobotnych. Nap³yw do bezrobocia sta³ siê zjawiskiem g³êbszym i o wiêkszej skali, pocz¹wszy od listopada 2008 roku. Od tego czasu przez 17 miesiêcy z rzêdu liczba bezrobotnych ros³a, co oznacza³o wzrost liczby osób bezrobotnych o ponad 500 tys. Zasób bezrobocia zwiêkszy³ siê z poziomu 1,2 mln (listopad 2008) do 1,74 mln osób (marzec 2010). Znalaz³o to potwierdzenie we wskaÿniku bezrobocia, który w tym czasie przekroczy³ poziom 10%. Wœród grupy nowych bezrobotnych du ¹ czêœæ stanowi³y osoby legitymuj¹ce siê wykszta³ceniem wy szym. Jest to charakterystyczna cecha polskiego rynku pracy. O ile wci¹ lepsze wykszta³cenie daje wiêksze mo liwoœci znalezienia pracy, o tyle miêdzy rokiem 2004 i 2010 udzia³ osób z wykszta³ceniem wy szym w zasobie bezrobocia rejestrowanego w Polsce wzrós³ ponad dwukrotnie (por. tabela 3). Pomimo faktu, i osoby z wy szym wykszta³ceniem s¹ bardziej aktywne zawodowo, samo wy sze wykszta³cenie nie przes¹dza obecnie o mo liwoœciach znalezienia zatrudnienia. 8 Podajê na podstawie bazy danych Eurostat: Unemployment, monthly average, by sex and age groups (1000 persons) [une_nb_m].

9 ZMIANY NA POLSKIM RYNKU PRACY W LATACH Tabela 3. Bezrobotni zarejestrowani wed³ug poziomu wykszta³cenia w latach , w % Wyszczególnienie Wy sze 5,0 6,9 10,5 Policealne oraz œrednie zawodowe 21,9 22,1 22,0 Œrednie ogólnokszta³c¹ce 7,0 9,1 10,9 Zasadnicze zawodowe 33,8 29,6 28,4 Gimnazjalne, podstawowe i niepe³ne podstawowe 32,3 32,3 28,2 ród³o: Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2005, GUS, Warszawa 2005, s. 151, Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 154, Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2011, GUS, Warszawa 2011, s. 157 Pogorszenie sytuacji w grupie osób z wykszta³ceniem wy szym skompensowane zosta³o popraw¹ w dwóch innych grupach, których udzia³ w zasobie bezrobocia spad³. Bezrobotni z wykszta³ceniem zasadniczym zawodowym w 2010 roku stanowili 28,4% wszystkich bezrobotnych (33,8% w 2004 r.), natomiast ci z wykszta³ceniem gimnazjalnym, podstawowym i niepe³nym podstawowym mieli udzia³ na poziomie 28,2% (32,3% w 2004 r.). Zmiana ta wynika³a m. in. ze wzrostu inwestycji infrastrukturalnych, które przy wsparciu funduszy Unii Europejskiej realizowane s¹ w Polsce na du ¹ skalê. Do ich realizacji zatrudniani s¹ pracownicy o stosunkowo niskim poziomie wykszta³cenia. Zwiêkszona realizacja tego rodzaju prac mo e wp³ywaæ równie na charakterystykê bezrobocia w podziale wed³ug p³ci. W 2004 roku 18,2% mê czyzn powy ej 15 roku ycia pozostawa³o bez pracy, natomiast w grupie kobiet udzia³ ten wynosi³ 20%. W 2009 roku odpowiednie wskaÿniki kszta³towa³y siê na poziomie 7,8% i 8,7%. 9 Wed³ug danych G³ównego Urzêdu Statystycznego w 2010 roku wskaÿnik bezrobocia w grupie mê czyzn wyniós³ œrednio w roku 9,3%, a w grupie kobiet 10%. 10 Potwierdza to wieloletni¹ cechê rynku pracy w Polsce, ale tak e w wiêkszoœci pañstw rozwiniêtych, jak¹ jest wy szy stopieñ bezrobocia wœród kobiet ni wœród mê czyzn. Jednoczeœnie warto podkreœliæ, i w warunkach kryzysu finansowo-gospodarczego nast¹pi³a wiêksza mobilizacja kobiet na rynku pracy. Kryzys dotkn¹³ szczególnie bran e, w których zatrud- 9 Employment in Europe 2010, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg 2010, s Wed³ug metodologii GUS do grupy mê czyzn zaliczaj¹ siê osoby w wieku od 18 do 64 lata, a do grupy kobiet osoby w wieku od 18 do 59 lat. Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2011, GUS, Warszawa 2011, s. 160.

10 184 PAWE PASIERBIAK nienie znajduj¹ g³ównie mê czyÿni przemys³ ciê ki, samochodowy czy budownictwo. W celu utrzymania dochodu gospodarstw domowych na dotychczasowym poziomie kobiety zaczê³y wykazywaæ wiêksz¹ aktywnoœæ. Rys. 4. Struktura bezrobotnych zarejestrowanych wed³ug p³ci i wieku w latach , w % ród³o: Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2005, GUS, Warszawa 2005, s. 151, Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 154, Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2011, GUS, Warszawa 2011, s. 157 O ile powy sza analiza zjawiska bezrobocia wed³ug p³ci, poziomu wykszta³cenia i d³ugoœci jego trwania dotyczy³a struktury na poziomie kraju, o tyle dane z tabeli 4 daj¹ mo liwoœæ analizy bezrobocia w ujêciu regionalnym. Z przedstawionego zestawienia jasno wynika, i we wszystkich województwach bezrobocie spad³o. W 2004 roku najwy sz¹ stopê bezrobocia wykazywa³o województwo warmiñsko-mazurskie, natomiast najni sz¹ województwo mazowieckie. W 2010 roku wci¹ w województwie mazowieckim naj³atwiej by³o o zatrudnienie, ale miano niechlubnego lidera z punktu widzenia stopy bezrobocia przejê³o województwo zachodniopomorskie (12,3%). Jednoczeœnie jednak województwo warmiñsko-mazurskie wykaza³o najwiêksz¹ poprawê na rynku pracy mierzon¹ redukcj¹ stopy bezrobocia. Od 2004 roku do 2010 roku wskaÿnik spad³ o niemal 20 punktów procentowych (z 29,2% do 9,7%). Skala zmian jest bardziej widoczna, gdy zestawimy je z województwami, które zmniejszy³y bezrobocie w mniejszym stopniu (np. podlaskie o 5,8 p. p., wielkopolskie o 7,1 p. p.) oraz ze œredni¹ dla Polski (9,4 p. p.). Bardziej pog³êbiona analiza zjawiska bezrobocia w podziale na województwa przynios³aby interesuj¹ce porównania. Jednak zadanie to wykracza poza ramy niniejszego opracowania i powinno staæ siê przedmiotem dalszych badañ.

11 ZMIANY NA POLSKIM RYNKU PRACY W LATACH Tabela 4. Stopa bezrobocia w Polsce wed³ug województw w 2004, 2006 i 2010 r., w % Uwaga: dla roku 2006 dane z miesi¹ca stycznia. Dla lat 2004 i 2010 dane wg stanu na 31 grudnia Wyszczególnienie stopa bezrobocia ranking stopa bezrobocia ranking stopa bezrobocia Dolnoœl¹skie 22,4 5 16,6 5 11,3 4 Kujawsko-pomorskie 23,6 4 17,9 3 10,6 5 Lubelskie 17, ,1 11 9,9 8 Lubuskie 25,6 3 19,1 2 10,5 6 ódzkie 19,5 9 15,0 7 9,2 12 Ma³opolskie 15, ,0 15 9,1 13 Mazowieckie 14, ,4 16 7,4 16 Opolskie 20,0 8 13,9 10 9,7 9 Podkarpackie 19, ,8 9 11,6 3 Podlaskie 16, , ,3 7 Pomorskie 21,4 6 15,0 7 9,3 11 Œl¹skie 16, ,3 14 9,1 13 Œwiêtokrzyskie 22,0 7 15,5 6 12,0 2 Warmiñsko-mazurskie 29,2 1 23,3 1 9,7 9 Wielkopolskie 15, ,5 13 8,8 15 Zachodniopomorskie 27,5 2 17,8 4 12,3 1 Polska 19,0 13,8 9,6 ranking ród³o: opracowanie w³asne na podstawie: Rocznik statystyczny pracy 2006, GUS, Warszawa 2006, s. 28 (2004), P. Pasierbiak, The Situation on the Labour Market in Poland, [w:] B. Mucha-Leszko (red.), Biuletyn Europejski 2004/2005, Poland in the European Union experience of the first years of membership, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006, s. 137 (2006); Regiony Polski, GUS, Warszawa 2011, s. 12 (2010) Zakoñczenie Rynek pracy jest miejscem, na którym odzwierciedla siê sytuacja gospodarcza ka dego kraju. Prêdzej czy póÿniej zmiany w zakresie aktywnoœci gospodarczej przedsiêbiorstw znajd¹ swoje odbicie w kategoriach popytu na pracê oraz jej poda y. W analizowanych latach wyst¹pi³y w Polsce dwa okresy z punktu widzenia sytuacji na rynku pracy. W pierwszym z nich wysoki wzrost gospodarczy powodowa³ pozytywne zmiany. Wzrost zatrudnienia i spadek bezrobocia potwierdzaj¹ ogólnie dobr¹ sytuacjê w latach

12 186 PAWE PASIERBIAK Z kolei od 2008 roku, w warunkach pogarszaj¹cej siê koniunktury, na rynku pracy pojawi³y siê problemy, których wyznacznikiem by³y zwiêkszone przep³ywy do bezrobocia. Spada³o tempo zatrudniania, a bezrobocie ros³o. Prognozy OECD z maja 2011 roku wskazuj¹ na stopniowe ograniczanie stopy bezrobocia w Polsce. Bêdzie to mia³o miejsce pod warunkiem wyst¹pienia stosunkowo stabilnego wzrostu gospodarczego oraz realizacji inwestycji infrastrukturalnych zwi¹zanych z maj¹cymi odbyæ siê w 2012 roku Mistrzostwami Europy w pi³ce no nej. 11 O ile drugi warunek jest wysoce prawdopodobny, o tyle spe³nienie pierwszego z nich nie jest zagwarantowane. Bibliografia Baza danych Eurostat: GDP and main components volumes (namq_gdp_k), Unemployment rates by sex, age groups and nationality (%) (lfsq_urgan). Data dostêpu: Baza danych Eurostat: Unemployment, monthly average, by sex and age groups (1000 persons) [une_nb_m]. Data dostêpu: Baza danych Eurostat: Unemployment, monthly average, by sex and age groups (1000 persons) [une_nb_m]. Data dostêpu: Employment in Europe 2009, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg Employment in Europe 2010, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2005, GUS, Warszawa Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2008, GUS, Warszawa Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2011, GUS, Warszawa Ma³y Rocznik Statystyczny Polski 2011, GUS, Warszawa OECD Economic Outlook No. 89, Vol. 2011/1, May 2011, OECD Publishing, Paris. OECD StatExtracts. Data pobrania: Pasierbiak P., The Situation on the Labour Market in Poland, [w:] B. Mucha-Leszko (red.), Biuletyn Europejski 2004/2005, Poland in the European Union experience of the first years of membership, Wydawnictwo UMCS, Lublin Pasierbiak P., Wp³yw kryzysu na rynek pracy, [w:] B. Mucha-Leszko (red.), Gospodarka i polityka makroekonomiczna strefy euro w latach Skutki kryzysu i s³aboœci zarz¹dzania, Wydawnictwo UMCS, Lublin Regiony Polski, GUS, Warszawa OECD Economic Outlook No. 89, Vol. 2011/1, May 2011, OECD Publishing, Paris, s. 178.

13 ZMIANY NA POLSKIM RYNKU PRACY W LATACH Rocznik statystyczny pracy 2006, GUS, Warszawa Sytuacja na rynku pracy w Polsce, Raport kwartalny I/2009, MPiPS, Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz, Warszawa Sytuacja na rynku pracy w Polsce, Raport kwartalny III/2009, MPiPS, Departament Analiz Ekonomicznych i Prognoz, Warszawa Unemployment Statistics, Eurostat/European Commission, Data pobrania: Changes on the Polish labour market in the years The labour market is a place where the economic situation of each country is reflected. Sooner or later changes in the economic activity of enterprises will find their reflection in terms of labour demand and supply. In the analyzed period there were in Poland two different periods in terms of the labour market situation. In the first, high economic growth caused the positive changes in the labour market. Employment growth and falling unemployment confirm generally good economic condition in In turn, since 2008, in conditions of a deteriorating conjuncture, the labour market faced problems that could be seen in increasing flows into unemployment. Employment rate fell and unemployment rose.