Jak daleko moŝemy popatrzeć z Ziemi - czyli w jaki sposób podglądać powstawianie Wszechświata? Katarzyna Małek Centrum Fizyki Teoretycznej PAN

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Jak daleko moŝemy popatrzeć z Ziemi - czyli w jaki sposób podglądać powstawianie Wszechświata? Katarzyna Małek Centrum Fizyki Teoretycznej PAN"

Transkrypt

1 Jak daleko moŝemy popatrzeć z Ziemi - czyli w jaki sposób podglądać powstawianie Wszechświata? Katarzyna Małek Centrum Fizyki Teoretycznej PAN

2 KsięŜyc Ziemia KsięŜyc ~ km Fot. NASA 1.3 sekundy świetlnej Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 2

3 Słońce Słońce Ziemia Słońce ~ 150 mln km Fot. NASA 8.3 minuty świetlnej Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 3

4 Układ Słoneczny Promień Układu Słonecznego ~ 5.5 godziny świetlnej Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 4

5 Wielki wóz Fot. T. Crender, S. Kohle 88 ly Mizar 81 ly Megrez 81 ly Alioth 124 ly Dubhe 79.4 ly Merak Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek ly Benatnash 83 ly Phekida

6 Droga Mleczna średnica ~ ly Fot. Pi of the Sky NASA/JPL-Caltech/R. Hurt (SSC/Caltech) Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 6

7 Galaktyka Andromedy największa i najjaśniejsza galaktyka nieba północnego widoczna przez małe lornetki Odległość od Ziemi 2.52 mln ly Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 7

8 Wszechświat ~14 mld ly Fot. HubbleSite Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 8

9 Mrugające światła kosmosu Aparatura programu Pi of the Sky umieszczona w obserwatorium Las Campanas w Chile zarejestrowała najjaśniejszy rozbłysk optyczny dobiegający do nas z głębin wszechświata. Krzysztof Urbański Rzeczpospolita Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 9

10 19 marca 2008, 7:12 czasu polskiego GRB080319B Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 10

11 GRB080319B Polski prototyp Pi of the Sky (Chile) jako pierwszy rejestruje sygnał optyczny stowarzyszony z tym błyskiem VLT (Chile) wyznacza przesunięcie ku czerwieni i odległość z= mld ly Kolejne tygodnie obserwacja widma przez dziesiątki instrumentów naziemnych Najjaśniejszy zaobserwowany przez człowieka rozbłysk Pierwsza tak dokładna analiza GRB modyfikacja istniejących teorii! Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 11

12 Gamma Ray Burst Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 12

13 Odkrycie podpisanie traktatu o zakazie prób jądrowych wystrzelenie pierwszej pary satelitów Vela wyposaŝonych w detektory gamma rozpoczęcie analizy danych, poszukiwanie koincydencji rejestracja z bez sygnatur wybuchu bomby jądrowej publikacja 16 przypadków GAMMA RAY BURST Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 13

14 Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 14

15 Pierwsze statystyki 1991 wystrzelenie Compton Gamma Ray Observatory z detektorem promieniowania gamma BATSE lokalizacja błysku ~ 1 stopień rejestracja kilku GRB dziennie: czas trwania GRB: kilka sekund kilka minut krzywe blasku: znacząco róŝniące się od siebie BRAK INFORMACJI O ODLEGŁOŚCIACH! BRAK POWTARZALNOŚCI Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 15 W LOKALIZACJI I NATURZE BŁYSKÓW

16 Wyznaczenie odległości 1996 wystrzelenie BeppoSAX wysoka precyzja wyznaczenia kierunku błysku (3 ) współpraca z obserwatoriami naziemnymi pierwsza obserwacja z wykorzystaniem teleskopów naziemnych GRB wyznaczenie przesunięcia ku czerwieni z= mld ly GRB z= mld ly POCHODZENIE POZAGALAKTYCZNE!! Początek nowej ery badań błysków γ analiza pozostawionych poświat zarówno optycznych jak i radiowych. Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 16

17 Co wiemy teraz krótkie (ułamki sekund do kilkuset sekund) promieniowanie γ pochodzące ze źródeł punktowych na niebie BATSE częstość występowania: 2-3 dziennie, unikatowe krzywe blasku, dwa typy błysków ( krótkie i długie ) jaśniejsze od reszty nieba (w widmie γ) Przesunięcie ku czerwieni odległość od źródła powyŝej 13*10 9 lat świetlnych (5 tys. razy dalej niŝ odległość Ziemia Galaktyka Andromedy) Najbardziej energetyczne zjawiska we wszechświecie wyodrębnione energia uwalniana podczas błysku równa się energii wypromieniowanej przez nasze Słońce w ciągu kilku milionów lat Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 17

18 .. a co jest jeszcze tajemnicą? Nie wiemy co jest źródłem błysków. Główne hipotezy: Kolaps ( długie ) - zapadanie masywnej gwiazdy do gwiazdy neutronowej, a następnie do czarnej dziury Merger ( krótkie ) zderzenie dwóch gwiazd neutronowych w układzie podwójnym, efekt końcowy - czarna dziura Nie wiemy gdzie zdarzy się kolejny błysk Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 18

19 Sposoby obserwacji GRB wykrywane jedynie poprzez satelity (bariera atmosferyczna) Poświaty optyczne satelity + instrumenty naziemne (sieć GCN). GŁÓWNE PYTANIE: Czy błysk optyczny jest równoczesny, czy teŝ przesunięty w czasie w stosunku do promieniowania γ? PROBLEM Z ODPOWIEDZIĄ spowodowany długim czasem reakcji instrumentów naziemnych (w stosunku do GRB) Pi of the Sky Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 19

20 Pi of the Sky Detektor Pi of the Sky Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 20

21 Projekt Pi of the Sky realizują wspólnie: Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Warszawa Instytut Problemów Jądrowych, Warszawa i Świerk Instytut Fizyki Doświadczalnej UW Instytut Systemów Elektronicznych PW Wydział Fizyki PW Centrum Badań Kosmicznych PAN Akademia Pedagogiczna Kraków we współpracy z: prof. B. Paczyńskim (Princeton University) i dr G. Pojmańskim (Uniwersytet Warszawski, Obserwatorium Astronomiczne) Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 21

22 Cel projektu Eliminacja czasu martwego podczas obserwacji błysków optycznych stowarzyszonych z GRB oraz badanie obiektów astrofizycznych o szybkiej zmienności (1 s 1 rok): wybuchy gwiazd supernowych, wybuchy gwiazd nowych, obserwacja gwiazd zmiennych, wszelkie zjawiska optyczne o krótko czasowej skali zmienności. Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 22

23 Innowacyjna metoda obserwacji poświat optycznych stowarzyszonych z GRB Ciągły monitoring duŝego obszaru nieba Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 23

24 Pipeline REDUKCJA FOTOMETRIA lista gwiazd: (ccdx, ccdy), magnitudo ASTROMETRIA (ccdx, ccdy) (ra, dec) KATALOGOWANIE normalizacja jasności Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 24

25 Pełna wersja detektora ~100 km PARALAKSA eliminacja błysków od bliskich, poruszających się obiektów. Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 25

26 Prototyp 2 CDD, 2k x 2k pikseli montaŝ paralaktyczny migawka 10 7 cykli kamery pracują w koincydencji FoV 20 x20 rozdzielczość kątowa 36, rozdzielczość czasowa 10s, chłodzone ogniwem Peltiera, zasięg: 11 magnitudo (10s), ~13 magnitudo (20 klatek). Las Campanas Observatory, Chile VI.2004 Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 26

27 Prototyp strategia obserwacji śledzenie SWIFT oraz automatyczna reakcja na alerty GCN, dwukrotny skan całego nieba, moŝliwość sterowania przez Internet, katalogowanie danych na bieŝąco, udostępnianie ich przez WWW. Analiza danych On-line poszukiwanie błysków GRB na pojedynczych klatkach i na sumach, Off-line (działające na danych po skatalogowaniu do bazy): algorytm do wyszukiwania gwiazd nowych, poszukiwanie rozbłysków i pojaśnień, Monitoring ciekawych obiektów Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 27

28 Noc 18/19 marca 2008 r 5:42 UT - Pi of the Sky rozpoczyna obserwacje GRB080319A 6:12:47 UT Pi rozpoczyna 10s naświetlanie pierwszego zdjęcia, na którym się pojawia się GRB080319B. Algorytm rozpoznawania błysków wykrywa go automatycznie. 6:12:49 UT - Swift rejestruje prom. γ (T0) 6:12:51 UT - RAPTOR rozpoczyna obserwacje 6:13:05 UT - TORTORA filmuje sam szczyt rozbłysku 6:13:06 UT - alert z GCN o zarejestrowanym GRB 6:13:40 UT - UVOT zaczyna zbierać dane 7:13 UT VLT (Chile) mierzy zesunięcie ku czerwieni (potwierdzona przez Hobby-Eberly Telescope, Teksas) Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 28

29 GRB080319B Najjaśniejszy optycznie zaobserwowany GRB! Widoczny gołym okiem przez 40 s! Bardzo jasny w promieniowaniu γ Czas trwania (γ) 57 s Najjaśniejszy GRB w promieniowaniu X Odległość z= mld ly Najjaśniejszy obserwowany obiekt w kosmosie jaśniejszy niŝ poprzedni rekordzista SN 2005ap Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 29

30 Model mechanizmu powstawania GRB Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 30

31 Pełna krzywa blasku Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 31

32 Nowy model mechanizmu powstawania GRB arxiv: v1 [astro-ph] Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 32

33 a Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 33

34 Narodziny czarnej dziury Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 34

35 Dziękuję za uwagę Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 35

36 Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 36

37 Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 37

38 Przykłady tła Festiwal Nauki "Jak daleko.." K. Małek 38

Projekt π of the Sky. Katarzyna Małek. Centrum Fizyki Teoretycznej PAN

Projekt π of the Sky. Katarzyna Małek. Centrum Fizyki Teoretycznej PAN Projekt π of the Sky Katarzyna Małek Centrum Fizyki Teoretycznej PAN Zespół π of the Sky Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Warszawa, Instytut Problemów Jądrowych, Warszawa i Świerk, Instytut Fizyki Doświadczalnej

Bardziej szczegółowo

Kosmiczne rozbłyski w odległych galaktykach. Katarzyna Małek

Kosmiczne rozbłyski w odległych galaktykach. Katarzyna Małek Kosmiczne rozbłyski w odległych galaktykach Katarzyna Małek From Stettin in the Baltic to Trieste in the Adriatic an iron curtain has descended across the Continent. Winston Churchill 5 marca 1946 Od Szczecina

Bardziej szczegółowo

Pi of the Sky. Roboty w poszukiwaniu błysków na niebie. Aleksander Filip Żarnecki Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego

Pi of the Sky. Roboty w poszukiwaniu błysków na niebie. Aleksander Filip Żarnecki Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego Pi of the Sky Roboty w poszukiwaniu błysków na niebie Aleksander Filip Żarnecki Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego Gdańsk, Plan prezentacji Wprowadzenie błyski gamma i strategie ich obserwacji Pi

Bardziej szczegółowo

Wczesna obserwacja najjaśniejszego optycznie błysku gamma GRB080319b wykonana przez detektor "Pi of the Sky"

Wczesna obserwacja najjaśniejszego optycznie błysku gamma GRB080319b wykonana przez detektor Pi of the Sky Wczesna obserwacja najjaśniejszego optycznie błysku gamma GRB080319b wykonana przez detektor "Pi of the Sky" Marcin Sokołowski Instytut Problemów Jądrowych im. A. Sołtana Seminarium Struktura Jądra Atomowego,

Bardziej szczegółowo

Pi of the Sky. Aleksander Filip Żarnecki Warsztaty fizyki i astrofizyki cząstek. Warszawa, 16 października 2009

Pi of the Sky. Aleksander Filip Żarnecki Warsztaty fizyki i astrofizyki cząstek. Warszawa, 16 października 2009 Pi of the Sky Aleksander Filip Żarnecki Warsztaty fizyki i astrofizyki cząstek Warszawa, Plan seminarium Błyski gamma Projekt Pi of the Sky błysk na który czekaliśmy 4 lata... Nasz kawałek nieba weryfikacja

Bardziej szczegółowo

Poszukiwania optycznych odpowiedników błysków gamma. Marcin Sokołowski IPJ

Poszukiwania optycznych odpowiedników błysków gamma. Marcin Sokołowski IPJ Poszukiwania optycznych odpowiedników błysków gamma Marcin Sokołowski IPJ Plan Seminarium Błyski Gamma Odpowiednki błysków gamma ( ang. Afterglow ) Eksperymenty poszukujące afterglow-ów Eksperyment π οf

Bardziej szczegółowo

Nasz kawałek nieba. Aleksander Filip Żarnecki Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych IFD UW Pi of the Sky. Warszawa, 27 kwietnia 2009

Nasz kawałek nieba. Aleksander Filip Żarnecki Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych IFD UW Pi of the Sky. Warszawa, 27 kwietnia 2009 Nasz kawałek nieba Aleksander Filip Żarnecki Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych IFD UW Pi of the Sky Warszawa, Plan seminarium Błyski gamma Projekt Pi of the Sky błysk na który czekaliśmy 4 lata...

Bardziej szczegółowo

Pi of the Sky: teleskopy-roboty w poszukiwaniu kosmicznych bªysków

Pi of the Sky: teleskopy-roboty w poszukiwaniu kosmicznych bªysków Pi of the Sky: teleskopy-roboty w poszukiwaniu kosmicznych bªysków Lech Wiktor Piotrowski Wydziaª Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego IFJ PAN, 26.V.2011 1 Bªyski gamma Najwa»niejsze instrumenty Dane i modele

Bardziej szczegółowo

Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky

Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky Łukasz Obara Wydział Fizyki, Uniwersytet Warszawski Plan prezentacji Eksperyment Pi of the Sky Projekt GLORIA Środowisko LUIZA i zaimplementowana

Bardziej szczegółowo

Badanie szybkozmiennych procesów astrofizycznych w eksperymencie π of the Sky

Badanie szybkozmiennych procesów astrofizycznych w eksperymencie π of the Sky Badanie szybkozmiennych procesów astrofizycznych w eksperymencie π of the Sky Marcin Sokołowski Instytut Problemów Jądrowych Obrona rozprawy doktorskiej, 1 lipca 2008 Plan prezentacji : Błyski gamma Projekt

Bardziej szczegółowo

D. OPIS PROJEKTU BADAWCZEGO, METODYKA BADAŃ ORAZ CHARAKTERYSTYKA OCZEKIWANYCH WYNIKÓW

D. OPIS PROJEKTU BADAWCZEGO, METODYKA BADAŃ ORAZ CHARAKTERYSTYKA OCZEKIWANYCH WYNIKÓW D. OPIS PROJEKTU BADAWCZEGO, METODYKA BADAŃ ORAZ CHARAKTERYSTYKA OCZEKIWANYCH WYNIKÓW 1. Cel naukowy projektu (jaki problem wnioskodawca podejmuje się rozwiązać, co jest jego istotą, dokładna charakterystyka

Bardziej szczegółowo

Skala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński

Skala jasności w astronomii. Krzysztof Kamiński Skala jasności w astronomii Krzysztof Kamiński Obserwowana wielkość gwiazdowa (magnitudo) Skala wymyślona prawdopodobnie przez Hipparcha, który podzielił gwiazdy pod względem jasności na 6 grup (najjaśniejsze:

Bardziej szczegółowo

gdyby Kopernik żył w XXI w.

gdyby Kopernik żył w XXI w. Elementy fizyki cząstek elementarnych Grzegorz Wrochna Kosmiczna przyszłość fizyki cząstek czyli gdyby Kopernik żył w XXI w. astronomia cząstek elementarnych (astroparticle physics) kosmiczne akceleratory

Bardziej szczegółowo

Co to jest promieniowanie grawitacyjne? Szymon Charzyński KMMF UW

Co to jest promieniowanie grawitacyjne? Szymon Charzyński KMMF UW Co to jest promieniowanie grawitacyjne? Szymon Charzyński KMMF UW Odziaływania elementarne elektromagnetyczne silne grawitacyjne słabe Obserwacje promieniowania elektromagnetycznego Obserwacje promieniowania

Bardziej szczegółowo

Analiza danych z nowej aparatury detekcyjnej "Pi of the Sky"

Analiza danych z nowej aparatury detekcyjnej Pi of the Sky Uniwersytet Warszawski Wydział Fizyki Bartłomiej Włodarczyk Nr albumu: 306849 Analiza danych z nowej aparatury detekcyjnej "Pi of the Sky" Praca przygotowana w ramach Pracowni Fizycznej II-go stopnia pod

Bardziej szczegółowo

UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO w Warszawie WYDZIAŁ MATEMATYCZNO PRZYRODNICZY SZKOŁA NAUK ŚCISŁYCH KIERUNEK FIZYKA. Katarzyna Ewa Małek

UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO w Warszawie WYDZIAŁ MATEMATYCZNO PRZYRODNICZY SZKOŁA NAUK ŚCISŁYCH KIERUNEK FIZYKA. Katarzyna Ewa Małek UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO w Warszawie WYDZIAŁ MATEMATYCZNO PRZYRODNICZY SZKOŁA NAUK ŚCISŁYCH KIERUNEK FIZYKA Katarzyna Ewa Małek System wyszukiwania gwiazd nowych i zmiennych w danych

Bardziej szczegółowo

Odległość mierzy się zerami

Odległość mierzy się zerami Odległość mierzy się zerami Jednostki odległości w astronomii jednostka astronomiczna AU, j.a. rok świetlny l.y., r.św. parsek pc średnia odległość Ziemi od Słońca odległość przebyta przez światło w próżni

Bardziej szczegółowo

Metody badania kosmosu

Metody badania kosmosu Metody badania kosmosu Zakres widzialny Fale radiowe i mikrofale Promieniowanie wysokoenergetyczne Detektory cząstek Pomiar sił grawitacyjnych Obserwacje prehistoryczne Obserwatorium słoneczne w Goseck

Bardziej szczegółowo

W poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego

W poszukiwaniu nowej Ziemi. Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego W poszukiwaniu nowej Ziemi Andrzej Udalski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego Gdzie mieszkamy? Ziemia: Masa = 1 M E Średnica = 1 R E Słońce: 1 M S = 333950 M E Średnica = 109 R E Jowisz

Bardziej szczegółowo

Błyski gamma największe kataklizmy Wszechświata

Błyski gamma największe kataklizmy Wszechświata Błyski gamma największe kataklizmy Wszechświata eksperyment π of the Sky Grzegorz Wrochna Instytut Problemów Jądrowych im. A.Sołtana http://grb.fuw.edu.pl 1 Jan Paweł II Europejskie Laboratorium Fizyki

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu Astronomia ogólna 2 Kod modułu 04-A-AOG-90-1Z 3 Rodzaj modułu obowiązkowy 4 Kierunek studiów astronomia 5 Poziom studiów I stopień

Bardziej szczegółowo

Fizyka jądrowa z Kosmosu wyniki z kosmicznego teleskopu γ

Fizyka jądrowa z Kosmosu wyniki z kosmicznego teleskopu γ Fizyka jądrowa z Kosmosu wyniki z kosmicznego teleskopu γ INTEGRAL - International Gamma-Ray Astrophysical Laboratory prowadzi od 2002 roku pomiary promieniowania γ w Kosmosie INTEGRAL 180 tys km Źródła

Bardziej szczegółowo

Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali

Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali Tytuł: Podróż w kosmos Autor: Aleksandra Fudali Wydawca i dystrybucja: Naukowe Wydawnictwo IVG Ul. Cyfrowa 6, Szczecin 71-441 POLAND www.wydawnictwoivg.pl email: biuro@wydawnictwoivg.pl Księgarnia wydawnictwa

Bardziej szczegółowo

Jak w Toruniu zaobserwowano najbliższe zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego

Jak w Toruniu zaobserwowano najbliższe zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego Jak w Toruniu zaobserwowano najbliższe zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego Krzysztof Czart Centrum Astronomii UMK Załęcze Wielkie, 2007-08-05 Miłośnicy >> zawodowcy Miłośnicy astronomii mają lepiej

Bardziej szczegółowo

Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky

Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky Uniwersytet Warszawski Wydział Fizyki Marek Biskup Nr albumu: 181251 Poszukiwanie gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky Praca magisterska na kierunku FIZYKA w zakresie FIZYKA CZĄSTEK I ODDZIAŁYWAŃ

Bardziej szczegółowo

CTA - obserwatorium astronomii gamma najwyższych energii

CTA - obserwatorium astronomii gamma najwyższych energii Współpraca nauki z przemysłem - projekt "Cherenkov Telescope Array" CTA - obserwatorium astronomii gamma najwyższych energii Michał Ostrowski Koordynator Polskiego Konsorcjum Projektu "Cherenkov Telescope

Bardziej szczegółowo

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS)

OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) OPIS MODUŁ KSZTAŁCENIA (SYLABUS) I. Informacje ogólne: 1 Nazwa modułu kształcenia Astronomia ogólna 2 Kod modułu kształcenia 04-ASTR1-ASTROG90-1Z 3 Rodzaj modułu kształcenia obowiązkowy 4 Kierunek studiów

Bardziej szczegółowo

Soczewkowanie grawitacyjne

Soczewkowanie grawitacyjne Soczewkowanie grawitacyjne Obserwatorium Astronomiczne UW Plan Ugięcie światła - trochę historii Co to jest soczewkowanie Punktowa masa Soczewkowanie galaktyk... kwazarów... kosmologiczne Mikrosoczewkowanie

Bardziej szczegółowo

ALMA. Atacama Large (sub)millimeter Array

ALMA. Atacama Large (sub)millimeter Array Atacama Large (sub)millimeter Array Największy na świecie Interferometr Radiowy - znajdujący się na płaskowyżu Chajnantor w Chilijskich Andach na wysokości ok. 5000 m n.p.m. 66 anten o średnicy 12m i

Bardziej szczegółowo

Oszacowywanie możliwości wykrywania śmieci kosmicznych za pomocą teleskopów Pi of the Sky

Oszacowywanie możliwości wykrywania śmieci kosmicznych za pomocą teleskopów Pi of the Sky Mirosław Należyty Agnieszka Majczyna Roman Wawrzaszek Marcin Sokołowski Wilga, 27.05.2010. Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego i Instytut Problemów Jądrowych w Warszawie Oszacowywanie

Bardziej szczegółowo

Cząstki elementarne z głębin kosmosu

Cząstki elementarne z głębin kosmosu Cząstki elementarne z głębin kosmosu Grzegorz Brona Zakład Cząstek i Oddziaływań Fundamentalnych, Uniwersytet Warszawski 24.09.2005 IX Festiwal Nauki Co widzimy na niebie? - gwiazdy - planety - galaktyki

Bardziej szczegółowo

Las Campanas Warszawskie Obserwatorium Południowe Lokalizacja teleskopu w Obserwatorium Las Campanas jest wynikiem współpracy naukowej astronomów z Obserwatorium Warszawskiego z astronomami amerykańskimi

Bardziej szczegółowo

Wszechświat na wyciągnięcie ręki

Wszechświat na wyciągnięcie ręki Wszechświat na wyciągnięcie ręki Minęło już całkiem sporo czasu, odkąd opuściłam mury I LO w Gorzowie Wlkp. Już tam wiedziałam, że będę studiować astronomię, ponieważ zawsze chciałam się dowiedzieć, jak

Bardziej szczegółowo

Misja kosmiczna Gaia odkrywa swoją pierwszą supernową

Misja kosmiczna Gaia odkrywa swoją pierwszą supernową Warszawa, 12 września 2014 r. Misja kosmiczna Gaia odkrywa swoją pierwszą supernową Obserwatorium kosmiczne Gaia odkryło swoją pierwszą supernową, nazwaną Gaia14aaa. W miejscu, gdzie znajduje się niepozorna

Bardziej szczegółowo

Ocena błędów systematycznych związanych ze strukturą CCD danych astrometrycznych prototypu Pi of the Sky

Ocena błędów systematycznych związanych ze strukturą CCD danych astrometrycznych prototypu Pi of the Sky Ocena błędów systematycznych związanych ze strukturą CCD danych astrometrycznych prototypu Pi of the Sky Maciej Zielenkiewicz 5 marca 2010 1 Wstęp 1.1 Projekt Pi of the Sky Celem projektu jest poszukiwanie

Bardziej szczegółowo

Atmosfera ziemska w obserwacjach promieni kosmicznych najwyższych energii. Jan Pękala Instytut Fizyki Jądrowej PAN

Atmosfera ziemska w obserwacjach promieni kosmicznych najwyższych energii. Jan Pękala Instytut Fizyki Jądrowej PAN Atmosfera ziemska w obserwacjach promieni kosmicznych najwyższych energii Jan Pękala Instytut Fizyki Jądrowej PAN Promienie kosmiczne najwyższych energii Widmo promieniowania kosmicznego rozciąga się na

Bardziej szczegółowo

Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną

Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Zderzenie galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną Katarzyna Mikulska Zimowe Warsztaty Naukowe Naukowe w Żninie, luty 2014 Wszyscy doskonale znamy teorię Wielkiego Wybuchu. Wiemy, że Wszechświat się rozszerza,

Bardziej szczegółowo

Wszechświat: spis inwentarza. Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie

Wszechświat: spis inwentarza. Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie Wszechświat: spis inwentarza Typy obiektów Rozmieszczenie w przestrzeni Symetrie Curtis i Shapley 1920 Heber D. Curtis 1872-1942 Mgławice spiralne są układami gwiazd równoważnymi Drodze Mlecznej Mgławice

Bardziej szczegółowo

Jaki jest Wszechświat?

Jaki jest Wszechświat? 1 Jaki jest Wszechświat? Od najmłodszych lat posługujemy się terminem KOSMOS. Lubimy gry komputerowe czy filmy, których akcja rozgrywa się w Kosmosie, na przykład Gwiezdne Wojny. Znamy takie słowa, jak

Bardziej szczegółowo

Ekspansja Wszechświata

Ekspansja Wszechświata Ekspansja Wszechświata Odkrycie Hubble a w 1929 r. Galaktyki oddalają się od nas z prędkościami wprost proporcjonalnymi do odległości. Prędkości mierzymy za pomocą przesunięcia ku czerwieni efekt Dopplera

Bardziej szczegółowo

Działająca przez WWW przeglądarka do plików FITS dla eksperymentu π of the Sky.

Działająca przez WWW przeglądarka do plików FITS dla eksperymentu π of the Sky. Marcin Krzysztof Mazur Działająca przez WWW przeglądarka do plików FITS dla eksperymentu π of the Sky. Praca dyplomowa inżynierska pod kierunkiem doc. dr inż. Tomasza Traczyka Instytut Automatyki i Informatyki

Bardziej szczegółowo

Analiza gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky PRELIMINARY!!!!!

Analiza gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky PRELIMINARY!!!!! Uniwersytet Warszawski Wydział Fizyki Marek Biskup Nr albumu: 181251 Analiza gwiazd zmiennych w eksperymencie Pi of the Sky PRELIMINARY!!!!! Praca magisterska na kierunku FIZYKA w zakresie FIZYKA CZĄSTEK

Bardziej szczegółowo

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013

ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 1 ASTRONOMIA Klasa Ia Rok szkolny 2012/2013 NR Temat Konieczne 1 Niebo w oczach dawnych kultur i cywilizacji - wie, jakie były wyobrażenia starożytnych (zwłaszcza starożytnych Greków) na budowę Podstawowe

Bardziej szczegółowo

Rozmycie pasma spektralnego

Rozmycie pasma spektralnego Rozmycie pasma spektralnego Rozmycie pasma spektralnego Z doświadczenia wiemy, że absorpcja lub emisja promieniowania przez badaną substancję występuje nie tylko przy częstości rezonansowej, tj. częstości

Bardziej szczegółowo

Dyfrakcja to zdolność fali do uginania się na krawędziach przeszkód. Dyfrakcja światła stanowi dowód na to, że światło ma charakter falowy.

Dyfrakcja to zdolność fali do uginania się na krawędziach przeszkód. Dyfrakcja światła stanowi dowód na to, że światło ma charakter falowy. ZAŁĄCZNIK V. SŁOWNICZEK. Czas uniwersalny Czas uniwersalny (skróty: UT lub UTC) jest taki sam, jak Greenwich Mean Time (skrót: GMT), tzn. średni czas słoneczny na południku zerowym w Greenwich, Anglia

Bardziej szczegółowo

System wyznaczania jasności gwiazd w eksperymencie Pi of the Sky

System wyznaczania jasności gwiazd w eksperymencie Pi of the Sky Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie Wydział Matematyczno Przyrodniczy Szkoła Nauk Ścisłych Kierunek Fizyka System wyznaczania jasności gwiazd w eksperymencie Pi of the Sky Katarzyna

Bardziej szczegółowo

Konkurs Astronomiczny Astrolabium III Edycja 25 marca 2015 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy

Konkurs Astronomiczny Astrolabium III Edycja 25 marca 2015 roku Klasy I III Liceum Ogólnokształcącego Test Konkursowy Instrukcja Zaznacz prawidłową odpowiedź. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna. Czas na rozwiązanie testu wynosi 75 minut. 1. Przyszłość. Ludzie mieszkają w stacjach kosmicznych w kształcie okręgu o promieniu

Bardziej szczegółowo

Akwizycja i przetwarzanie obrazów w systemie do profesjonalnych badań astronomicznych

Akwizycja i przetwarzanie obrazów w systemie do profesjonalnych badań astronomicznych Politechnika Warszawska Wydział Elektroniki i Technik Informacyjnych Instytut Systemów Elektronicznych Michał Jegier Nr albumu 173790 Praca dyplomowa magisterska Akwizycja i przetwarzanie obrazów w systemie

Bardziej szczegółowo

Astronomiczny elementarz

Astronomiczny elementarz Astronomiczny elementarz Pokaz dla uczniów klasy 5B Szkoły nr 175 Agnieszka Janiuk 25.06.2013 r. Astronomia najstarsza nauka przyrodnicza Stonehenge w Anglii budowla z okresu 3000 lat p.n.e. Starożytni

Bardziej szczegółowo

Synteza jądrowa (fuzja) FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ

Synteza jądrowa (fuzja) FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ Synteza jądrowa (fuzja) Cykl życia gwiazd Narodziny gwiazd: obłok molekularny Rozmiary obłoków (Giant Molecular Cloud) są rzędu setek lat świetlnych. Masa na ogół pomiędzy 10 5 a 10 7 mas Słońca. W obłoku

Bardziej szczegółowo

Teleskopy w Edukacji

Teleskopy w Edukacji Teleskopy w Edukacji Telescopes in Education Co to jest? Co można zobaczy ć przez teleskop o średnicy 35cm/14 cali? Jak można uczestniczy ć? Copyright 2002/3 G.S.Stachowski. Wszystkie prawa zastrzeżone.

Bardziej szczegółowo

Astrofizyka promieniowania gamma najwyższych energii w IFJ PAN. Jacek Niemiec (NZ-43)

Astrofizyka promieniowania gamma najwyższych energii w IFJ PAN. Jacek Niemiec (NZ-43) Astrofizyka promieniowania gamma najwyższych energii w IFJ PAN Jacek Niemiec (NZ-43) Astrofizyka promieniowania gamma najwyższych energii w IFJ PAN: dr Jacek Niemiec dr Michał Dyrda - badania teoretyczne

Bardziej szczegółowo

Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;

Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie; Geografia listopad Liceum klasa I, poziom rozszerzony XI Ziemia we wszechświecie Zapisy podstawy programowej Uczeń: 2. 1) wyjaśnia cechy budowy i określa położenie różnych ciał niebieskich we Wszechświecie;

Bardziej szczegółowo

LVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia

LVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia Zadanie 1. LVII Olimpiada Astronomiczna 2013/2014 Zadania zawodów III stopnia Z północnego bieguna księżycowego wystrzelono pocisk, nadając mu prędkość początkową równą lokalnej pierwszej prędkości kosmicznej.

Bardziej szczegółowo

gdyby Kopernik żył w XXI w.

gdyby Kopernik żył w XXI w. Elementy fizyki cząstek elementarnych Grzegorz Wrochna Kosmiczna przyszłość fizyki cząstek czyli gdyby Kopernik żył w XXI w. astronomia cząstek elementarnych (astroparticle physics) kosmiczne akceleratory

Bardziej szczegółowo

GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII

GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII MODUŁ 1 SCENARIUSZ TEMATYCZNY GRAWITACJA I ELEMENTY ASTRONOMII OPRACOWANE W RAMACH PROJEKTU: FIZYKA ZAKRES PODSTAWOWY WIRTUALNE LABORATORIA FIZYCZNE NOWOCZESNĄ METODĄ NAUCZANIA. PROGRAM NAUCZANIA FIZYKI

Bardziej szczegółowo

Czarne dziury. Grażyna Karmeluk

Czarne dziury. Grażyna Karmeluk Czarne dziury Grażyna Karmeluk Termin czarna dziura Termin czarna dziura powstał stosunkowo niedawno w 1969 roku. Po raz pierwszy użył go amerykański uczony John Wheeler, przedstawiając za jego pomocą

Bardziej szczegółowo

Wakacyjne praktyki studenckie w Obserwatorium Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego w Białkowie (Rok akademicki 2015/2016)

Wakacyjne praktyki studenckie w Obserwatorium Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego w Białkowie (Rok akademicki 2015/2016) Wakacyjne praktyki studenckie w Obserwatorium Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego w Białkowie (Rok akademicki 2015/2016) Wymiar praktyk: 120 godz. Termin I turnusu: Od 1 lipca do 15 lipca

Bardziej szczegółowo

Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań.

Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. 1 Oddziaływanie podstawowe rodzaj oddziaływania występującego w przyrodzie i nie dającego sprowadzić się do innych oddziaływań. Wyróżniamy cztery rodzaje oddziaływań (sił) podstawowych: oddziaływania silne

Bardziej szczegółowo

Pomiary jasności nieba z użyciem aparatu cyfrowego. Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN

Pomiary jasności nieba z użyciem aparatu cyfrowego. Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Pomiary jasności nieba z użyciem aparatu cyfrowego Tomek Mrozek 1. Instytut Astronomiczny UWr 2. Zakład Fizyki Słońca CBK PAN Jasność nieba Jasność nieba Jelcz-Laskowice 20 km od centrum Wrocławia Pomiary

Bardziej szczegółowo

MIGRACJA INTERFEJSU PHP DO KATALOGU GWIAZD

MIGRACJA INTERFEJSU PHP DO KATALOGU GWIAZD UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZY SZKOŁA NAUK ŚCISŁYCH Marta Mech 56862 Nauki Ścisłe MIGRACJA INTERFEJSU PHP DO KATALOGU GWIAZD Praca licencjacka

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska

Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA. Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne na poszczególne oceny śródroczne i roczne z przedmiotu: FIZYKA Nauczyciel przedmiotu: Marzena Kozłowska Szczegółowe wymagania edukacyjne zostały sporządzone z wykorzystaniem

Bardziej szczegółowo

Wstęp do astrofizyki I

Wstęp do astrofizyki I Wstęp do astrofizyki I Wykład 9 Tomasz Kwiatkowski 1 grudnia 2010 r. Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 9 1/1 Plan wykładu Tomasz Kwiatkowski, Wstęp do astrofizyki I, Wykład 9 2/1 Odkrycie

Bardziej szczegółowo

V KONKURS ASTRONOMICZNY FASCYNUJĄCE ZJAWISKA ASTRONOMICZNE (poszukiwania, obserwacje, prezentacje)

V KONKURS ASTRONOMICZNY FASCYNUJĄCE ZJAWISKA ASTRONOMICZNE (poszukiwania, obserwacje, prezentacje) V KONKURS ASTRONOMICZNY FASCYNUJĄCE ZJAWISKA ASTRONOMICZNE (poszukiwania, obserwacje, prezentacje) Organizatorzy: 1. Stowarzyszenie Nauczycieli Fizyki Ziemi Łódzkiej, 2. Wydział Elektrotechniki, Elektroniki,

Bardziej szczegółowo

Wszechświat nie cierpi na chorobę Alzheimera...

Wszechświat nie cierpi na chorobę Alzheimera... Wszechświat nie cierpi na chorobę Alzheimera... Ta straszna choroba, pozbawiająca poczucia własnej tożsamości, zawieszająca człowieka niemalże w pustce niebytu - nie dotyczy Wszechświata. Ten pamięta chwilę

Bardziej szczegółowo

CERRO TOLOLO INTER-AMERICAN OBSERVATORY

CERRO TOLOLO INTER-AMERICAN OBSERVATORY Lokalizacja: 87 km od miasta La Serena, region Coquimbo, Chile Położenie: 2 207 m npm Koordynaty: 30 10 10.78 S 70 48 23.49 W Organizacja: National Optical Astronomy Observatory (NOAO) USA Uruchomienie:

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Przedmowa PRZESTRZEŃ I CZAS W FIZYCE NEWTONOWSKIEJ ORAZ SZCZEGÓLNEJ TEORII. 1 Grawitacja 3. 2 Geometria jako fizyka 14

Spis treści. Przedmowa PRZESTRZEŃ I CZAS W FIZYCE NEWTONOWSKIEJ ORAZ SZCZEGÓLNEJ TEORII. 1 Grawitacja 3. 2 Geometria jako fizyka 14 Spis treści Przedmowa xi I PRZESTRZEŃ I CZAS W FIZYCE NEWTONOWSKIEJ ORAZ SZCZEGÓLNEJ TEORII WZGLĘDNOŚCI 1 1 Grawitacja 3 2 Geometria jako fizyka 14 2.1 Grawitacja to geometria 14 2.2 Geometria a doświadczenie

Bardziej szczegółowo

Badania ATHENY w dziedzinie Hot and Energetic Universe mają przynieść odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania:

Badania ATHENY w dziedzinie Hot and Energetic Universe mają przynieść odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania: 14.10.2016 UCIECZKA NA ATHENĘ Już za kilka lat obecne w kosmosie obserwatoria rentgenowskie najprawdopodobniej przestaną działać. Bez nich astronomowie nie będą mogli badać Wszechświata w zakresie promieni

Bardziej szczegółowo

Następnie powstały trwały izotop - azot-14 - reaguje z trzecim protonem, przekształcając się w nietrwały tlen-15:

Następnie powstały trwały izotop - azot-14 - reaguje z trzecim protonem, przekształcając się w nietrwały tlen-15: Reakcje syntezy lekkich jąder są podstawowym źródłem energii wszechświata. Słońce - gwiazda, która dostarcza energii niezbędnej do życia na naszej planecie Ziemi, i w której 94% masy stanowi wodór i hel

Bardziej szczegółowo

Jowisz i jego księŝyce

Jowisz i jego księŝyce Jowisz i jego księŝyce Obserwacje przez niewielką lunetkę np: Galileoskop Międzynarodowy Rok Astronomii 2009 Projekt Jesteś Galileuszem Imię i Nazwisko 1 :... Adres:... Wiek:... Jowisza łatwo odnaleźć

Bardziej szczegółowo

Klasyfikacja gwiazd zmiennych na podstawie analizy danych fotometrycznych w eksperymencie Pi of the Sky

Klasyfikacja gwiazd zmiennych na podstawie analizy danych fotometrycznych w eksperymencie Pi of the Sky Politechnika Warszawska Wydział Fizyki Małgorzata Siudek Nr albumu: 195632 Klasyfikacja gwiazd zmiennych na podstawie analizy danych fotometrycznych w eksperymencie Pi of the Sky Classification of variable

Bardziej szczegółowo

LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia

LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia LIV Olimpiada Astronomiczna 2010 / 2011 Zawody III stopnia 1. Wskutek efektów relatywistycznych mierzony całkowity strumień promieniowania od gwiazdy, która porusza się w kierunku obserwatora z prędkością

Bardziej szczegółowo

Andrzej M. Sołtan (CAMK) Olimpiada Astronomiczna Warszawa, 8 XI 2014 1 / 23

Andrzej M. Sołtan (CAMK) Olimpiada Astronomiczna Warszawa, 8 XI 2014 1 / 23 Andrzej M. Sołtan (CAMK) Olimpiada Astronomiczna Warszawa, 8 XI 2014 1 / 23 Olimpiada Astronomiczna Andrzej M. Sołtan Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Warszawa Astronomia i Badania Kosmiczne

Bardziej szczegółowo

Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych

Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Politechnika Warszawska Wydział Samochodów i Maszyn Roboczych Mateusz Bednarski nr albumu 228973 1 Teleskop kosmiczny Teleskop wyniesiony w przestrzeń kosmiczną w celu zwiększenia precyzji lub umożliwienia

Bardziej szczegółowo

Obserwacja i wyniki analizy rekordowego bªysku GRB080319B

Obserwacja i wyniki analizy rekordowego bªysku GRB080319B Obserwacja i wyniki analizy rekordowego bªysku GRB080319B Lech Wiktor Piotrowski Instytut Fizyki Do±wiadczalnej, Uniwersytet Warszawski Neutrina w laboratorium i kosmosie, Warszawa, 6.VI.2008 1 Odkrycie

Bardziej szczegółowo

Optymalizacja rozproszonej bazy danych w eksperymencie Pi of the Sky

Optymalizacja rozproszonej bazy danych w eksperymencie Pi of the Sky UNIWERSYTET KARDYNAŁA STEFANA WYSZYŃSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZY SZKOŁA NAUK ŚCISŁYCH Michał Wójcik numer albumu : 46618 Informatyka i Ekonometria Optymalizacja rozproszonej bazy

Bardziej szczegółowo

KONKURS ASTRONOMICZNY

KONKURS ASTRONOMICZNY SZKOLNY KLUB PRZYRODNICZY ALTAIR KONKURS ASTRONOMICZNY ETAP PIERWSZY 1. Jakie znasz ciała niebieskie? Gwiazdy, planety, planety karłowate, księŝyce, planetoidy, komety, kwazary, czarne dziury, ciemna materia....

Bardziej szczegółowo

Mikrosoczewkowanie grawitacyjne. Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski

Mikrosoczewkowanie grawitacyjne. Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Mikrosoczewkowanie grawitacyjne Dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytet Wrocławski Ogólna teoria względności OTW została ogłoszona w 1915. Podstawowa idea względności: nie możemy mówid o takich

Bardziej szczegółowo

Poszukiwanie supernowych. Jarosław Grzegorzek

Poszukiwanie supernowych. Jarosław Grzegorzek Poszukiwanie supernowych Jarosław Grzegorzek Amatorskie odkrycia supernowych w 2015 20 objects were discovered by Italian Supernovae Search Project 17 objects were discovered by Tim Puckett, Jack Newton,

Bardziej szczegółowo

Optyczne odpowiedniki błysków gamma

Optyczne odpowiedniki błysków gamma Otyczne odowiedniki błysków gamma (Gamma Ray Bursts - GRB) Lech Wiktor Piotrowski of the Sky Plan seminarium π Historia i stan obecny badań nad GRB Obserwacje otycznych odowiedników GRB Sukcesy Problemy

Bardziej szczegółowo

Wykłady z Geochemii Ogólnej

Wykłady z Geochemii Ogólnej Wykłady z Geochemii Ogólnej III rok WGGiOŚ AGH 2010/11 dr hab. inż. Maciej Manecki A-0 p.24 www.geol.agh.edu.pl/~mmanecki ELEMENTY KOSMOCHEMII Nasza wiedza o składzie materii Wszechświata pochodzi z dwóch

Bardziej szczegółowo

Grawitacja + Astronomia

Grawitacja + Astronomia Grawitacja + Astronomia Matura 2005 Zadanie 31. Syriusz (14 pkt) Zimą najjaśniejszą gwiazdą naszego nocnego nieba jest Syriusz. Pod tą nazwą kryje się układ dwóch gwiazd poruszających się wokół wspólnego

Bardziej szczegółowo

Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2

Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Astronomia na egzaminie maturalnym. Część 2 Poprzedni artykuł dotyczył zagadnień związanych z wymaganiami z podstawy programowej dotyczącymi astronomii. W obecnym będzie kontynuacja omawiania tego problemu.

Bardziej szczegółowo

FIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy

FIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy FIZYKA IV etap edukacyjny zakres podstawowy Cele kształcenia wymagania ogólne I. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych. II. Przeprowadzanie

Bardziej szczegółowo

ZOO galaktyk i odkrywanie egzoplanet poprzez EU-HOU w internecie. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK

ZOO galaktyk i odkrywanie egzoplanet poprzez EU-HOU w internecie. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK ZOO galaktyk i odkrywanie egzoplanet poprzez EU-HOU w internecie dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK Plan prezentacji Astronomia w komputerze: krótki wstęp przewodnik Galaktyczne ZOO i ZOONIVERSE

Bardziej szczegółowo

Ekosfery. Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5

Ekosfery. Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5 Gimnazjum Klasy I III Doświadczenie konkursowe nr 5 Rok 017 1. Wstęp teoretyczny Badanie planet pozasłonecznych (zwanych inaczej egzoplanetami) jest aktualnie jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających

Bardziej szczegółowo

Tworzenie protonów neutronów oraz jąder atomowych

Tworzenie protonów neutronów oraz jąder atomowych Tworzenie protonów neutronów oraz jąder atomowych kwarki, elektrony, neutrina oraz ich antycząstki anihilują aby stać się cząstkami 10-10 s światła fotonami energia kwarków jest już wystarczająco mała

Bardziej szczegółowo

V1309 SCORPII: Tragiczny koniec układu podwójnego i narodziny nowej gwiazdy

V1309 SCORPII: Tragiczny koniec układu podwójnego i narodziny nowej gwiazdy V1309 SCORPII: Tragiczny koniec układu podwójnego i narodziny nowej gwiazdy Romuald TYLENDA Centrum Astronomiczne im. M.Kopernika, PAN Zakład Astrofizyki w Toruniu Zlot Miłośników Astronomii Barbarka,

Bardziej szczegółowo

To ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki

To ciała niebieskie o średnicach większych niż 1000 km, obiegające gwiazdę i nie mające własnych źródeł energii promienistej, widoczne dzięki Jest to początek czasu, przestrzeni i materii tworzącej wszechświat. Podstawę idei Wielkiego Wybuchu stanowił model rozszerzającego się wszechświata opracowany w 1920 przez Friedmana. Obecnie Wielki Wybuch

Bardziej szczegółowo

Teoria ewolucji gwiazd (najpiękniejsza z teorii) dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

Teoria ewolucji gwiazd (najpiękniejsza z teorii) dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Teoria ewolucji gwiazd (najpiękniejsza z teorii) dr Tomasz Mrozek Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Prolog Teoria z niczego Dla danego obiektu możemy określić: - Ilość światła - widmo -

Bardziej szczegółowo

Galaktyka. Rysunek: Pas Drogi Mlecznej

Galaktyka. Rysunek: Pas Drogi Mlecznej Galaktyka Rysunek: Pas Drogi Mlecznej Galaktyka Ośrodek międzygwiazdowy - obłoki molekularne - możliwość formowania się nowych gwiazd. - ekstynkcja i poczerwienienie (diagramy dwuwskaźnikowe E(U-B)/E(B-V)=0.7,

Bardziej szczegółowo

Błyski gamma największe kataklizmy Wszechświata

Błyski gamma największe kataklizmy Wszechświata Błyski gamma największe kataklizmy Wszechświata eksperyment π of the Sky Grzegorz Wrochna Instytut Problemów Jądrowych im. A.Sołtana http://grb.fuw.edu.pl 7.12.1941, Pearl Harbor Niespodziewany atak lotnictwa

Bardziej szczegółowo

Wędrówki między układami współrzędnych

Wędrówki między układami współrzędnych Wykład udostępniam na licencji Creative Commons: Wędrówki między układami współrzędnych Piotr A. Dybczyński Układ równikowy godzinny i układ horyzontalny zenit północny biegun świata Z punkt wschodu szerokość

Bardziej szczegółowo

Astronomia w mojej szkole

Astronomia w mojej szkole FOTON 94, Jesień 2006 65 Astronomia w mojej szkole Tomasz Skowron Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 7 w Szczecinie Jestem nauczycielem fizyki i astronomii od niedawna, bo zaledwie od trzech lat, ale już

Bardziej szczegółowo

Sejsmologia gwiazd. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego

Sejsmologia gwiazd. Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego Sejsmologia gwiazd Andrzej Pigulski Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego XXXIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, Kraków, 16.09.2009 Asterosejsmologia: jak to działa? Z obserwacji

Bardziej szczegółowo

Emisja blazarów w wysokoenergetycznym zakresie promieniowania gamma

Emisja blazarów w wysokoenergetycznym zakresie promieniowania gamma Emisja blazarów w wysokoenergetycznym zakresie promieniowania gamma Krzysztof Katarzyński Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu XXXIV Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego,

Bardziej szczegółowo

mgr Roman Rusin nauczyciel fizyki w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Kwidzynie

mgr Roman Rusin nauczyciel fizyki w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Kwidzynie Indywidualny plan nauczania z przedmiotu Fizyka, opracowany na podstawie programu,,ciekawi świata autorstwa Adama Ogazy, nr w Szkolnym Zestawie Programów Nauczania 12/NPP/ZSP1/2012 dla kl. I TL a na rok

Bardziej szczegółowo

- mity, teorie, eksperymenty

- mity, teorie, eksperymenty Święto Uniwersytetu Warszawskiego, 27.11 11.2008 Początek Wszechświata - mity, teorie, eksperymenty Grzegorz Wrochna Instytut Problemów w Jądrowych J im. A.Sołtana Warszawa / Świerk wrochna@ipj.gov.pl

Bardziej szczegółowo

Czy da się zastosować teorię względności do celów praktycznych?

Czy da się zastosować teorię względności do celów praktycznych? Czy da się zastosować teorię względności do celów praktycznych? Witold Chmielowiec Centrum Fizyki Teoretycznej PAN IX Festiwal Nauki 24 września 2005 Mapa Ogólna Teoria Względności Szczególna Teoria Względności

Bardziej szczegółowo

Elementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011

Elementy astronomii w nauczaniu przyrody. dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Elementy astronomii w nauczaniu przyrody dr Krzysztof Rochowicz Zakład Dydaktyki Fizyki UMK 2011 Szkic referatu Krótki przegląd wątków tematycznych przedmiotu Przyroda w podstawie MEN Astronomiczne zasoby

Bardziej szczegółowo