PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY Wymagania na poszczególne oceny Klasa IV

Transkrypt

1 PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY Wymagania na poszczególne oceny Klasa IV DZIAŁ PROGRAMU: Przyroda i jej elementy Stopień dopuszczający wymienić niektóre składniki przyrody, wymienić nazwy kierunków głównych oraz ich polskie skróty, obserwować przedmioty na widnokręgu, wymienić kilka elementów pogody, przyporządkować składniki pogody przyrządom do ich pomiaru podać przykład opadu atmosferycznego, wymienić pory roku, wyjaśnić zmiany zachodzące w przyrodzie występowaniem pór roku, bezpiecznie obserwować różne substancje, podać różne przykłady środowisk wodnych wymienić przykłady organizmów wodnych, wymienić podstawowe gatunki roślin uprawnych zwierząt hodowlanych, wymienić obserwację jako podstawową metodę poznawania przyrody. Stopień dostateczny wymienić naturalne i przekształcone składniki przyrody, wymienić nazwy kierunków głównych i pośrednich oraz podać oznaczenia międzynarodowe, wskazać kierunek północny na podstawie znaków w przyrodzie, wyjaśnić pojęcie widnokręgu, przedstawić na rysunku widnokrąg i jego elementy, opisać zmiany krajobrazu w poszczególnych porach roku, wymienić składniki pogody i przyrządy do ich pomiaru, odczytać temperaturę powietrza, wymienić stany skupienia materii, podać nazwy kilku gatunków ryb słodkowodnych i słonowodnych, wymienić hodowlę jako prosty sposób poznawania istot żywych. Stopień dobry wskazać składniki naturalne i przekształcone w najbliższym otoczeniu, określić przy użyciu przyrządów (kompas, gnomon, busola) kierunki główne na widnokręgu, wyjaśnić zależności między miejscem obserwacji a wielkością widnokręgu, wymienić obiekty, które można obserwować za pomocą lupy, lornetki, wyjaśnić zależność między długością cienia a wysokością słońca, wymienić przyrządy do pomiaru składników pogody, określić kierunek wiatru, rozpoznać 3 główne rodzaje chmur, określić stopień zachmurzenia nieba, podać przykłady substancji w różnych stanach skupienia, wyjaśnić, z czego zbudowane są wszystkie składniki środowiska przyrodniczego, używając pojęć: atom, cząsteczka, bezpiecznie badać właściwości różnych substancji wyjaśnić terminy :rośliny zbożowe, okopowe, oleiste, wyjaśnić korzyści z uprawy roślin i hodowli Stopień bardzo dobry podać przykłady zmian spowodowanych przez człowieka w środowisku naturalnym, wyznaczyć kilkoma sposobami kierunki główne i pośrednie oraz podać ich oznaczenia międzynarodowe, sprawnie posługiwać się przyrządami do obserwacji przyrody(lupa, mikroskop, lornetka), zaobserwować zmiany wysokości Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku, podać jednostki pomiaru elementów pogody, opisać aktualną pogodę z użycie fachowej terminologii, wyjaśnić pojęcie pogoda, bezpiecznie badać właściwości różnych substancji wyjaśnić terminy :rośliny zbożowe, okopowe, oleiste, wyjaśnić korzyści z uprawy roślin i hodowli zwierząt. określić właściwości substancji za pomocą zmysłów, podać przykłady wpływu niektórych substancji na zdrowie człowieka i środowisko naturalne, doprowadzić wodę do wrzenia, zamrożenia i topnienia z zachowanie bezpieczeństwa,

2 zwierząt. Stopień Celujący wyjaśnić, który ze stanów skupienia wody jest najważniejszy dla istnienia organizmów żywych, planować i zakładać hodowle roślinne i zwierzęce, prowadzić prosty zielnik i rozpoznawać DZIAŁ PROGRAMU: Budowa i czynności życiowe organizmów Stopień dopuszczający wyjaśnić z czego zbudowane są wszystkie organizmy żywe, wyróżnić organizmy jedno- i wielokomórkowe, wymienić po jednym przykładzie narządów i układów narządów(zwierzęcych), podać 2 podstawowe czynności życiowe organizmów, na różnych okazach rozpoznać roślinożercę i drapieżcę, z podanych przykładów wybrać organizmy samożywne i cudzożywne, wyjaśnić, że wszystkie organizmy oddychają, wymienić sposoby rozmnażania, wyjaśnić, że rozmnażanie jest procesem życiowym warunkującym istnienie organizmów. Stopień dobry zdefiniować pojęcie komórka, wymienić po 1 przykładzie organizmu jedno- i wielokomórkowego, podać definicję tkanka, narząd, pokazać na modelu lub tablicy przykłady narządów człowieka, omówić czynności życiowe wybranej rośliny lub zwierzęcia, wyjaśnić proces samożywności i cudzożywności, wskazać charakterystyczne cechy wyróżniające drapieżcę i roślinożercę, wyjaśnić, że podczas oddychania wyzwalana jest energia. Stopień dostateczny wyjaśnić pojęcie komórka, rozróżnić kształt komórek roślinnych i zwierzęcych, wyjaśnić, że organizmy wielokomórkowe zbudowane są z tkanek i narządów, zaobserwować kształt komórek pod mikroskopem, wskazać na roślinie podstawowe organy, wymienić podstawowe czynności życiowe organizmów, ułożyć z podanych przykładów prosty łańcuch pokarmowy, podać przykłady ruchu w świecie roślin i zwierząt, podać przykłady organizmów rozmnażających się płciowo i bezpłciowo. Stopień bardzo dobry wyjaśnić, dlaczego komórki jednego organizmu mają różną budowę, podać więcej przykładów organizmów jednokomórkowych i wielokomórkowych, wyjaśnić pojęcia tkanka, narząd, układ narządów, wykonać schematyczny rysunek kształtów komórek spod mikroskopu, wykonać modele komórek z plasteliny lub innego materiału, ocenić wpływ roślin i zwierząt na zawartość CO i O w atmosferze, wyjaśnić znaczenie zwierząt jako konsumentów, wyjaśnić, dlaczego rośliny stanowią pierwsze ogniwo łańcucha pokarmowego, wyjaśnić, jak rośliny bronią się przed wrogami, omówić istniejące zależności między organizmami oraz wyjaśnić je na schemacie, wyjaśnić istotę wymiany gazowej.

3 Stopień Celujący DZIAŁ PROGRAMU: Poznajemy nasze otoczenie Stopień dopuszczający rozróżnić podstawowe elementy krajobrazu: niziny, wyżyny, góry, wyjaśnić, że występują różne rodzaje skał, wymienić trzy elementy krajobrazu przekształconego przez człowieka, określić środowisko życia organizmów, rozróżnić mapę i plan, określić co to jest poziomica, uzasadnić konieczność ochrony przyrody. Stopień dobry wyjaśnić fakt występowania różnych skał, rozróżnić różne formy terenu, wyjaśnić konieczność przekształcenia środowiska, wyjaśnić potrzebę ochrony przyrody, zna cechy przystosowawcze organizmów do życia na lądzie i w wodzie, odczytać znaki topograficzne z mapy, odczytywać rysunki poziomicowe, ocenić stan czystości środowiska w swojej okolicy na podstawie wskaźników naturalnych. Stopień dostateczny opisać podstawowe formy krajobrazu, wymienić typową skałę i glebę najbliższej okolicy, rozróżnić elementy krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka, zastosować podstawowe przyrządy do obserwacji przyrodniczych, narysować plan dowolnego przedmiotu w wybranej przez siebie skali, wymienić podstawowe formy ochrony przyrody. Stopień bardzo dobry wyjaśnić zależności pomiędzy występowaniem skał a glebami, scharakteryzować sposoby i formy ochrony przyrody, oznaczyć wg klucza wybrane przykłady roślin i zwierząt w najbliższej okolicy, posługiwać się planem i mapą w terenie, wyjaśnić różnice pomiędzy działalnością względną i bezwzględną, ocenić zależność pomiędzy działalnością człowieka w stanem środowiska i odwrotniewpływem środowiska na człowieka. Stopień Celujący DZIAŁ PROGRAMU: Człowiek i środowisko Stopień dopuszczający ułożyć plan dnia, podać podstawowe czynności człowieka, stosować podstawowe zasady higieny otoczenia i człowieka, właściwie zachowywać się w ruchu drogowym, Stopień dostateczny podać nazwy kilku narządów człowieka i rozpoznać je na ilustracjach wymienić etapy rozwojowe człowieka, określić bierne i czynne wypoczywanie(podaje przykłady), zachować się w przypadku konieczności

4 wykonać samodzielnie sałatkę jarzynową, wyjaśnić rolę świeżych warzyw i owoców, zastosować zasady estetyki spożywania posiłków, wymienić prawa i obowiązki członków rodziny, wyjaśnić istotę rozmnażania, omówić, dlaczego należy oszczędzać surowce wtórne, rozróżniać objawy choroby (katar, gorączka, ból gardła), wymienić środki chemiczne stosowane w gospodarstwie domowym, wskazać źródła zanieczyszczeń powietrza, wody gleby w najbliższym otoczeniu, okazywać szacunek rodzicom i kolegom, akceptować i zauważać zmiany zachodzące w organizmie podczas dojrzewania, uzasadnić, że styl życia wpływa na stan zdrowia, prezentować prawidłowa postawę ciała. Stopień dobry wyjaśnić związek między narządami i czynnościami człowieka, wymienić wszystkie czynności życiowe człowieka, wyjaśnić rolę składników pokarmowych w życiu człowieka, wymienić narządy rozrodcze męskie i żeńskie, rozróżnić męską i żeńską komórkę rozrodczą, wyjaśnić pojęcie choroby zakaźnej, wskazać większość zanieczyszczeń wody, powietrza w najbliższej okolicy, wyjaśnić przyczyny powodujące zmiany w najbliższym otoczeniu, omówić zmiany zachodzące u płci przeciwnej w czasie dojrzewania, stosować zasady profilaktyki zdrowotnej (szczepionki, izolacja). udzielenia pierwszej pomocy przy drobnych urazach, wymienić podstawowe składniki pokarmowe, wyjaśnić od czego zależą potrzeby pokarmowe człowieka, określić różnice biologiczne dziewczynki i chłopca, przestrzegać zasad higieny intymnej, podać rodzaje zanieczyszczeń środowiska i jego wpływ na życie człowieka, wyjaśnić wpływ hałasu na organizm ludzki, wykonać prosty opatrunek z zachowaniem zasad higieny, zabezpieczyć żywność przed zniszczeniem i zepsuciem (mrożenie, kiszenie, pasteryzowanie). Stopień bardzo dobry opisać budowę i rolę funkcjonowania narządów człowieka w układach narządów, podać źródła występowania składników pokarmowych, wykonać schemat drzewa genealogicznego swojej rodziny, analizować etapy rozwoju płciowego człowieka, planować codzienne działania zmierzające do poprawy swojego środowiska, wyjaśnić zagrożenia wynikające z nieprawidłowego stosowania środków chemicznych.

5 KLASA V Dział programu: Podstawowe właściwości i budowa materii Stopień dopuszczający wskazuje ciała stałe w najbliższym otoczeniu, rysuje ułożenie cząsteczek w ciałach stałych cieczach i gazach, wskazuje w najbliższym otoczeniu przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, wskazuje po 2-3 przykłady zastosowania metali i niemetali. wskazuje przykłady mieszanin spotykanych w życiu codziennym, wskazane mieszaniny dzieli na jednorodne i niejednorodne, wskazuje sposoby wykorzystania powietrza, wymienia sposoby zapobiegania korozji, przygotowuje wodny roztwór soli, cukru itp., wymienia 2 czynniki przyspieszające rozpuszczanie. Stopień dostateczny podaje przykłady zjawisk fizycznych, określa właściwości ciał stałych, cieczy i gazów, podaje przykłady (1-2) występowania zjawiska rozszerzalności temperaturowej ciał stałych, cieczy i gazów, klasyfikuje wskazane substancje na metale i niemetale, podaje po 2-3 przykłady właściwości wskazanego metalu i niemetalu. wymienia 2-3 właściwości wody i dwutlenku węgla, wyjaśnia, na czym polega gaszenie ognia, wskazuje, który składnik powietrza bierze udział w spalaniu, wymienia czynniki przyspieszające korozję, wymienia procesy życiowe, do których organizm wykorzystuje energię, wskazuje sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych. Stopień dobry klasyfikuje, popierając przykładami, oddziaływania występujące w przyrodzie, porównuje budowę ciał stałych, cieczy i gazów, wyjaśnia pojęcie rozszerzalności temperaturowej", klasyfikuje podane substancje na proste i złożone, podaje przykłady minerałów będących związkami chemicznymi, rozpoznaje model pierwiastka i związku chemicznego, porównuje mieszaniny: jednorodną i niejednorodną, - omawia skład wybranych stopów, wymienia pierwiastki wchodzące w skład powietrza, wyjaśnia, na czym polega spalanie, wskazuje przykłady utleniania zachodzące w organizmach żywych i z ich udziałem, nazywa składniki tworzące roztwór, wymienia sposoby rozdzielania mieszanin Stopień bardzo dobry wyjaśnia istotę oddziaływań, np. magnetycznych, wskazuje związek między budową a niektórymi właściwościami ciał stałych, cieczy i gazów, wskazuje przykłady praktycznego zastosowania wiedzy nt. rozszerzalności temperaturowej ciał stałych, cieczy i gazów, uzasadnia, dlaczego substancje dzielimy na proste i złożone, porównuje właściwości kilku metali, uzasadnia, że metale i niemetale to substancje proste. rysuje model budowy wybranych (np. 2-3) związków chemicznych, uzasadnia, dlaczego woda może stanowić przykład mieszaniny jednorodnej lub niejednorodnej, wyjaśnia, dlaczego powietrze podtrzymuje palenie, porównuje proces utleniania i spalania, wyjaśnia, dlaczego rdza jest przykładem związku chemicznego, wyjaśnia, dlaczego podwyższona temperatura przyspiesza rozpuszczanie, wyjaśnia, na czym polega proces krystalizacji.

6 Dział programu: Polska - nasza Ojczyzna nazywa województwo, powiat, gminę, w której mieszka, odczytuje z mapy nazwy głównych krain geograficznych, rozpoznaje najpospolitsze drzewa iglaste i liściaste, wskazuje na mapie rzeki, jeziora, obszary bagienne. wymienia państwa graniczące z Polską, nazywa siłę zewnętrzną, która wywarła największy wpływ na rzeźbę terenu Polski, wymienia czynniki, od których zależy żyzność gleb, wyjaśnia, dlaczego korzystniejsze jest sadzenie lasów mieszanych niż jednogatunkowych, odczytuje z mapy nazwy kilku obszarów leśnych. nazywa gminy i województwa sąsiadujące z gminą i województwem, w którym mieszka, opisuje epokę lodowcową, wyjaśnia, dlaczego rzeźba powierzchni Polski ma charakter pasowy, odczytuje na mapie nazwy i wysokości największych wzniesień charakteryzuje poszczególne typy lasów, wskazuje czynniki, które wpłynęły na zmniejszenie się obszarów leśnych, pokazuje na mapie dorzecze, dział wód, kanały, wymienia typy jezior. nazywa władze gminy, powiatu, województwa, opisuje krajobraz ukształtowany przez lądolód, charakteryzuje poszczególne rodzaje lasów i gleb, wskazuje związek między rodzajem gleby a typem lasu, wyjaśnia, dlaczego drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia niż liściaste, opisuje bieg Odry i Wisły od źródeł do ujścia, charakteryzuje typy jezior występujących w Polsce.

7 Dział programu: Pojezierze Mazurskie - słodkowodne środowisko życia pokazuje na mapie Pojezierze Mazurskie, odczytuje z mapy nazwy kilku jezior, wymienia czynniki niezbędne do życia roślin wodnych, rozpoznaje (nazywa) kilka roślin, które występują w strefie przybrzeżnej. charakteryzuje osobliwości przyrodnicze, które można spotkać na Pojezierzu Mazurskim, wyjaśnia, dlaczego zachodzi mieszanie się wody w jeziorze, charakteryzuje przystosowania roślin do warunków panujących w strefie przybrzeżnej, opisuje budowę okrzemki, omawia przebieg procesu fotosyntezy, charakteryzuje rolę wybranych organelli komórkowych. wskazuje różnice między środowiskiem lądowym a wodnym, wskazuje 2-3 cechy budowy, które stanowią przystosowania rośliny do życia w wodzie, rysuje i opisuje zasadnicze elementy komórki roślinnej, nazywa substancje niezbędne do wytworzenia pokarmu przez rośliny. wyjaśnia zasadność tworzenia obszarów chronionych na Pojezierzu Mazurskim, uzasadnia, że występowanie roślin w jeziorze ma związek z przenikaniem światła, wyjaśnia, dlaczego możliwe jest trwanie życia w jeziorze w okresie zimy, podaje przykłady roślin występujących w poszczególnych strefach jeziora, charakteryzuje rolę organelli komórkowych, dowodzi, że glony są roślinami. Dział programu: Morze Bałtyckie - słonowodne środowisko życia pokazuje na mapie: Morze Bałtyckie, ujście Odry, Wisły, jezioro przybrzeżne, mierzeję, na zdjęciach rozpoznaje wybrzeże wysokie i niskie, posługując się mapą, nazywa państwa leżące nad Bałtykiem, posługując się mapą, nazywa największe rzeki wpadające do Morza Bałtyckiego, podaje po 2 przykłady roli glonów w przyrodzie, medycynie i gospodarce człowieka. charakteryzuje działalność fal na wybrzeżu niskim i wysokim wyjaśnia, jak powstaje bryza, porównuje północne i południowe wybrzeże Morza Bałtyckiego, opisuje rozmieszczenie glonów w morzu, opisuje sposób rozmnażania się poznanych glonów wymienia charakterystyczne cechy pogody morskiej, opisuje plechę morszczynu, wymienia sposoby bezpłciowego rozmnażania glonów. objaśnia rolę prądów morskich w tworzeniu się mierzei, jezior przybrzeżnych, zalewów, wyjaśnia powstawanie bryzy dziennej i nocnej, charakteryzuje czynniki decydujące o rozmieszczeniu roślinności (np. zasolenie, światło...), charakteryzuje sposoby rozmnażania bezpłciowego glonów, charakteryzuje rolę glonów w przyrodzie, medycynie i w gospodarce człowieka.

8 Dział programu: Rośliny lądowe wymienia 2-3 przystosowania roślin do życia na lądzie, rysuje mech płonnik, wymienia po 3-4 rośliny należące do nagonasiennych i okrytonasiennych, nazywa części rośliny nasiennej, objaśnia rolę korzenia, łodygi, liści, opisuje budowę zewnętrzną liścia nazywa części kwiatu określa warunki niezbędne do kiełkowania nasion uzasadnia konieczność wykształcenia przez rośliny poszczególnych przystosowań, opisuje budowę liści mchu torfowca, wskazuje różnice między roślinami nasiennymi a zarodnikowymi, rozróżnia szyszki drzew szpilkowych, porównuje system palowy i wiązkowy, opisuje budowę zewnętrzną korzenia, wymienia rodzaje pędów podziemnych, rozpoznaje kształty blaszek liściowych, rozpoznaje typy ulistnienia, charakteryzuje rolę poszczególnych elementów kwiatu, wyjaśnia, w jaki sposób powstaje owoc, charakteryzuję przystosowania owoców do różnych sposobów rozsiewania, opisuje budowę nasienia. nazywa zasadnicze elementy budowy mchu, podaje rolę mchów w przyrodzie i gospodarce człowieka (2-3 przykłady), rozróżnia: systemy korzeniowe, typy łodyg (2 przykłady), liście pojedyncze i złożone, kwiaty i kwiatostany, podaje przykłady owoców suchych i mięsistych, wymienia 2-3 przykłady przystosowań owoców do rozsiewania porównuje warunki dla rozwoju roślinności w środowisku lądowym i wodnym, uzasadnia, dlaczego mchy są najprostszymi roślinami lądowymi, wyjaśnia związek budowy liści mchu torfowca zę zdolnością magazynowania wody, opisuje przystosowania do środowiska występujące w budowie u wybranych grup roślin, porównuje nago- i okrytonasienne, podaje przykłady modyfikacji korzeni, łodyg, liści, rozpoznaje 3-4 typy kwiatostanów, opisuje poszczególne typy owoców, wyjaśnia, na czym polega proces kiełkowania nasion.

9 Dział programu: Krajobrazy nizin pokazuje na mapie: pas pobrzeży, główne miasta i jeziora pobrzeży, pokazuje na mapie pas nizin, nazywa największe niziny, określa zasady zachowania się na terenie parku narodowego, na podstawie rysunku nazywa części grzyba, odróżnia jadalne gatunki grzybów od trujących, rozpoznaje skrzypy, widłaki. wyjaśnia, jak powstają wydmy, opisuje atrakcje turystyczne pobrzeży, wskazuje na mapie kotliny i wysoczyzny, wyjaśnia przyczyny słabego zalesienia Niziny Wielkopolskiej, charakteryzuje krajobraz Niziny Podlaskiej, wymienia nazwy organizmów chronionych w Białowieskim Parku Narodowym, charakteryzuje oddziaływania pomiędzy poszczególnymi warstwami w lesie, opisuję charakterystyczne cechy grzybów, określa pozytywną i negatywną rolę grzybów, wymienia cechy budowy, które ułatwiają rozpoznawanie grzybów, charakteryzuje rolę skrzypów i widłaków obecnie i w przeszłości. Dział programu: Krajobrazy wyżyn pokazuje na mapie położenie najważniejszych miast na nizinach, wymienia cechy klimatu Niziny Śląskiej i Niziny Podlaskiej, opisuje warstwy lasu (nazywa warstwy lasu i podaje przykłady organizmów w nich występujących), nazywa części ciała paproci. charakteryzuje Woliński Park Narodowy, określa bogactwa mineralne i ich miejsca występowania na Nizinie Śląskiej, porównuje warunki geograficzno-przyrodnicze Niziny Wielkopolskiej i Mazowieckiej, -wyjaśnia pochodzenie jezior na Polesiu Lubelskim, opisuje charakterystyczne cechy krajobrazu Puszczy Białowieskiej, wyjaśnia, jaka rolę w lesie pełnia mikroorganizmy, omawia sposoby rozmnażania się grzybów, wyjaśnia nazwę rośliny zarodnikowe", charakteryzuje rośliny zarodnikowe. wskazuje na mapie położenie wyżyn, odczytuje nazwy wyżyn, opisuje działania człowieka na Wyżynie Śląskiej. podaje przykłady niszczenia środowiska na Wyżynie Śląskiej, opisuje, w jaki sposób powstał krajobraz krasowy, opisuje roślinność Wyżyny Krakowsko-- Częstochowskiej, wymienia uprawy występujące na Wyżynie Lubelskiej. odczytuje nazwy głównych miast wyżyn, podaje przykłady osobliwości znajdujących się na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, opisuje charakterystyczne cechy krajobrazu Wyżyny Lubelskiej. podaje przykłady świadczące o wpływie zanieczyszczeń środowiska na zdrowie mieszkańców, wymienia zastosowanie węgla kamiennego, charakteryzuje poszczególne elementy krajobrazu krasowego, charakteryzuje gleby Wyżyny Lubelskiej.

10 Dział programu: Krajobrazy gór. Porządkowanie świata roślin wskazuje na mapie góry, odczytuje nazwy najwyższych szczytów, wymienia cechy pogody tatrzańskiej, wymienia charakterystyczne cechy roślin. opisuje krajobraz Cór Świętokrzyskich, Karkonoszy, Tatr, oblicza temperaturę na podanych wysokościach, charakteryzuje piętra roślinne w Tatrach, charakteryzuje porosty, charakteryzuje, popierając przykładami, organizmy należące do poznanych podkrólestw. opisuje zajęcia mieszkańców Gór Świętokrzyskich, wymienia charakterystyczne cechy krajobrazu Tatr, nazywa piętra roślinności w Tatrach, omawia znaczenie porostów, omawia zasługi Karola Linneusza, poprawnie zapisuje nazwy gatunkowe. podaje przykłady zjawisk krasowych w Córach Świętokrzyskich, charakteryzuje wpływ działalności człowieka na przyrodę w Sudetach, opisuje, stosując poznaną terminologię, krajobraz Tatr, opisuje przystosowania roślin ułatwiające im życie w surowym klimacie, opisuje korzyści glonu i grzyba tworzących porost, klasyfikuje poznane organizmy.

11 KLASA VI Dział programu: Ziemia częścią Wszechświata Omawia budowę i zastosowanie kalendarza Podaje różnice między planetami a gwiazdami Podaje przykłady świadczące o istnieniu wokół Ziemi pola grawitacyjnego Podaje przykłady wykorzystania sztucznych satelitów Wyjaśnia, popierając przykładami, na czym polegają oddziaływania magnetyczne Wskazuje południki, równoleżniki, równik, półkule północną i południową, bieguny ziemskie i oś Ziemi Wykazuje istnienie pola grawitacyjnego Ziemi Wyjaśnia, co to są galaktyki Podaje przykłady oddziaływań elektrostatycznych Rysuje linie pola magnetycznego Podaje przykład zjawiska mającego związek z istnieniem pola magnetycznego Ziemi Określa długość i szerokość geograficzną na wskazanej półkuli Opisuje zasługi Mikołaja Kopernika dla rozwoju nauk przyrodniczych Wyjaśnia, co nazywamy polem grawitacyjnym Porządkuje planety Układu Słonecznego Wyjaśnia, w jakim celu prowadzone są loty kosmiczne Wyjaśnia, na czym polega elektryzowanie ciał Wyjaśnia pojęcie pola magnetycznego Klasyfikuje oddziaływania między magnesami Pokazuje położenie biegunów magnetycznych i geograficznych Określa położenie geograficzne Określa, od czego zależy wartość siły grawitacji Opisuje, w jaki sposób powstał Układ Słoneczny Wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie ma atmosfery Objaśnia, na czym polegają oddziaływania magnetyczne Wyjaśnia, dlaczego igła magnetyczna ustawia się w kierunku północ-południe Odszukuje punkty na mapie, mając podane współrzędne geograficzne Dział programu: Ziemia - nasza planeta Wyjaśnia, popierając przykładami, na czym polegają oddziaływania magnetyczne Wskazuje południki, równoleżniki, równik, półkule północną i południową, bieguny ziemskie i oś Ziemi Podaje przykłady oddziaływań elektrostatycznych Rysuje linie pola magnetycznego Określa długość i szerokość geograficzną na wskazanej półkuli

12 Wyjaśnia pojęcie pola magnetycznego Klasyfikuje oddziaływania między magnesami Pokazuje położenie biegunów magnetycznych i geograficznych Określa położenie geograficzne Objaśnia, na czym polegają oddziaływania magnetyczne Odszukuje punkty na mapie, mając podane współrzędne geograficzne Dział programu: Rola Słońca Wymienia źródła światła Wyjaśnia, jak się zachować w czasie burzy Podaje przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych Wyjaśnia zjawisko następowania dnia i nocy Oblicza długość dnia i nocy, mając podane godziny wschodu i zachodu Słońca Rysuje odbicie światła od powierzchni lustrzanych płaskich Wyjaśnia, dlaczego następują zmiany pór roku Rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego Wyjaśnia pojęcie promienia świetlnego Określa podstawowe właściwości przewodników i izolatorów Rysuje promień świetlny przechodzący z powietrza do innego ośrodka Objaśnia, dlaczego światło białe ulega rozszczepieniu Rysuje oświetlenie Ziemi w pierwszych dniach kalendarzowych pór roku Klasyfikuje, popierając przykładami, źródła światła na naturalne i sztuczne Buduje prosty obwód elektryczny Wyjaśnia, kiedy następuje załamanie światła Wskazuje występowanie w przyrodzie zjawiska rozszczepienia światła Wyjaśnia powstawanie barw widzianych ciał Pokazuje na globusie strefy oświetlenia Ziemi Wyjaśnia przyczynę różnic długości dnia i nocy Tłumaczy zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca Wykazuje, że światło białe jest mieszaniną świateł barwnych Opisuje budowę oka Charakteryzuje poszczególne strefy oświetleniowe Ziemi

13 Dział programu: Wszechocean Odczytuje z mapy nazwy kontynentów, oceanów i mórz Odszukuje na mapie rowy oceaniczne, wyspy, podmorskie łańcuchy górskie Rysuje falę Wyjaśnia, dlaczego na głębokości poniżej 100 metrów panują ciemności Opisuje warunki panujące na szelfie Opisuje proces falowania Wyjaśnia przyczyny zróżnicowanego zasolenia wód morskich Wyjaśnia przyczynę przypływów i odpływów Charakteryzuje warunki panujące w głębiach oceanicznych Opisuje rafę koralową Wyjaśnia przyczynę powstawania prądów morskich Dział programu: Charakterystyka stref życia w morzu Nazywa strefy życia w morzu Rysuje chełbię Opisuje budowę zewnętrzną ryby Opisuje budowę zewnętrzna skorupiaków na przykładzie homara Wymienia źródła dźwięków Tłumaczy, kiedy powstaje echo Wymienia korzyści, jakie czerpie człowiek z mórz i oceanów Charakteryzuje warunki panujące w poszczególnych strefach oceanicznych Opisuje przystosowania chełbi do życia w morzu Opisuje budowę stułbi Charakteryzuje koralowce Rozpoznaje wybrane skorupiaki morskie Wyjaśnia, co nazywamy fala dźwiękową Wymienia ośrodki różniące się prędkością rozchodzenia się fal dźwiękowych Opisuje wykorzystanie mórz i oceanów przez człowieka Opisuje warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morskich Odróżnia polipa od meduzy Wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie Podaje przykłady skorupiaków morskich Wyjaśnia, do czego służą: echosonda i batyskaf Podaje przykłady innych zwierząt żyjących w morzach Ocenia możliwości rozwoju świata organicznego w poszczególnych strefach Opisuje przystosowania zwierząt do życia w wodzie Wyjaśnia, dlaczego fale dźwiękowe nie mogą rozchodzić się w próżni Podaje przykłady wykorzystania zjawiska echa przez zwierzęta Analizuje skutki korzystania z zasobów morskich przez człowieka

14 Dział programu: Z wody na ląd Omawia budowę komórki zwierzęcej Wskazuje zwierzęta występujące w jeziorze Opisuje budowę zewnętrzną żaby Podaje 2-3 przykłady płazów chronionych Opisuje budowę pierwotniaków na przykładzie pantofelka Omawia budowę stułbi Opisuje wybrane czynności życiowe płazów Podaje przykłady zależności pokarmowych w jeziorze Charakteryzuje czynności życiowe płazów Odróżnia komórkę zwierzęcą od roślinnej Charakteryzuje przystosowania stułbi do warunków i trybu życia Rozpoznaje wybrane zwierzęta występujące w jeziorze Wymienia cechy budowy zewnętrznej przystosowujące płazy do życia na lądzie Wyjaśnia, dlaczego w jeziorach żyją głównie zwierzęta zmiennocieplne Charakteryzuje pierwotniaki Charakteryzuje faunę występującą w różnych strefach jeziora Wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać tylko w czystych wodach Dział programu: Warunki życia w środowisku lądowym Porównuje warunki życia w wodzie i na lądzie Opisuje budowę zewnętrzna ptaka Odróżnia ptaki drapieżne od innych Określa rolę ptaków w przyrodzie Wymienia charakterystyczne cechy ssaków Podaje przykłady ssaków z różnych środowisk Opisuje rolę dżdżownic w przyrodzie Opisuje sposób postępowania w wypadku przyczepienia się kleszcza Nazywa części ciała owada Omawia cechy budowy przystosowujące gady do życia na lądzie Wymienia cechy przystosowujące ptaka do lotu Podaje przykłady ptaków odlatujących oraz chronionych Rozpoznaje wybrane gatunki ssaków chronionych w Polsce Opisuje budowę zewnętrzną pająka Wskazuje przykłady pozytywnego i negatywnego znaczenia owadów Nazywa części ciała winniczka

15 Omawia proces rozmnażania gadów Wskazuje podobieństwa i różnice między ptakami a gadami Wymienia przyczyny wędrówek ptaków Opisuje cechy przystosowujące dżdżownicę do życia w glebie Rozpoznaje typy aparatów gębowych owadów Charakteryzuje rolę owadów w przyrodzie Porównuje czynności życiowe płazów i gadów Opisuje rozmnażanie ptaków Na wybranych przykładach wykazuje związek między budową a trybem życia ptaków Charakteryzuje rozmnażanie i rozwój ssaków Opisuje czynności życiowe dżdżownicy Charakteryzuje sposoby rozmnażania owadów Omawia rozmnażanie winniczka Dział programu: Krajobrazy Ziemi Wymienia podstawowe elementy klimatu Odczytuje dane z wykresów Pokazuje na mapie położenie poszczególnych stref geograficznych Wymienia po 3-4 gatunki zwierzęce charakterystyczne dla poszczególnych stref Wymienia charakterystyczne cechy klimatu pustynnego, arktycznego Wyjaśnia, w jaki sposób określa się klimat danego obszaru Wykonuje obliczenia, wykorzystując dane z wykresów Opisuje zróżnicowanie krajobrazowe Europy Wykazuje związki między warunkami klimatycznymi a światem roślinnym i zwierzęcym w poszczególnych strefach Wykazuje wpływ warunków klimatycznych na sposób gospodarowania i gęstość zaludnienia w poszczególnych strefach Porównuje warunki przyrodnicze różnych rejonów geograficznych Wymienia charakterystyczne cechy poszczególnych typów klimatów Podaje przykłady roślin uprawianych w poszczególnych strefach klimatycznych Na wybranych przykładach opisuje przystosowania zwierząt do warunków klimatycznych Opisuje zajęcia mieszkańców wybranych stref klimatycznych stopień bardzo dobry Na podstawie analizy danych dotyczących rozkładu temperatur i ilości opadów porównuje klimaty różnych rejonów geograficznych Wskazuje przyczyny odchylenia granic stref od równoleżników Przewiduje zmiany, jakie mogą zachodzić w środowisku na skutek eksploatacji bogactw naturalnych i mineralnych Opisuje trasy wypraw polarnych ze szczególnym uwzględnieniem wkładu Polaków w badania biegunów

16 Dział programu: Zagrożenia i szansę przyrody Wymienia przyczyny zmian w krajobrazie naturalnym Opisuje skutki zanieczyszczeń środowiska Wymienia formy ochrony przyrody Charakteryzuje 2-3 wybrane parki narodowe Wyjaśnia przyczyny powstawania zanieczyszczeń powietrza, wody, gleby Charakteryzuje zanieczyszczenia środowiska Podaje przykłady gatunków chronionych Wymienia dwa światowe parki narodowe Przewiduje skutki niekontrolowanego składowania odpadów radioaktywnych i substancji trujących