Kreta. Ilustrowany miniprzewodnik dla pasjonatów podróży. Dagmara Połeć ISBN:

Transkrypt

1

2 Kreta Ilustrowany miniprzewodnik dla pasjonatów podróży Dagmara Połeć ISBN:

3 Publikacja stanowi własność intelektualną Autora oraz wydawcy. Prosimy o uszanowanie praw Autora do wynagrodzenia i nierozpowszechnianie nielegalnych kopii publikacji. Wykorzystywanie tekstu i zdjęć bez zgody Autora i wydawnictwa jest zabronione. Autorzy zdjęć: Dagmara Połeć (strony: 6, 7, 9, 12, 16 góra, 19, 20) Projekt okładki: Arkadiusz Pałasiński Korekta i redakcja: Emilia Chmielewska Wydawnictwo LIBEA Skalista Szczecin Kontakt: biuro@libea.pl Dagmara Połeć & Wydawnictwo LIBEA.

4 Spis treści: Wstęp 5 Symbole 6 Rozmaitości 8 Kuchnia 11 Polecane miejsca 13 Pamiątki 19 Podsumowanie 21

5 5 Wstęp J est pośrodku ciemnego jak wino morza ziemia niejaka, Kreta, piękna i żyzna, wokół wodą oblana. Ludzi tam ćma i dziewięćdziesiąt miast... Homer, Odyseja, Pieśń XIX Megalonisos wielka wyspa tak nazywają Kretę Grecy. Ma ona największą powierzchnię (8336 km²), ale jej wielkość to także wiele tysięcy lat niezwykłej historii. Początki osadnictwa sięgają czasów neolitycznych, następnie w okresie r. p.n.e. rozwinęła się wyrafinowana cywilizacja minojska, jednak od roku p.n.e. musiała się borykać z trzęsieniami ziemi oraz wybuchem wulkanu na niezbyt odległej wyspie Santorini, później także z najazdami Dorów, Achajów i piratów arabskich. Ok. 67 r. p.n.e. Kretę zajęli Rzymianie, a od 395 r. n.e. stała się częścią Cesarstwa Bizantyjskiego. W latach panowali tu Arabowie, od r. zaś Wenecjanie. W r. nastąpił podbój osmański, który zapoczątkował wielowiekowe walki Kreteńczyków o niepodległość. Pierwsze zwycięskie powstanie wybuchło w r., ale okres wolności był krótki, bo w rok później Turcy odzyskali rządy nad wyspą. W okresie greckich zrywów niepodległościowych dzielni Kreteńczycy na nowo podjęli walkę, jednak Turcy zwrócili się o pomoc do Egiptu. W zamian za nią oddali Kretę na 1 0 lat pod władanie Egipcjan. W latach Turcy wciąż krwawo tłumili kreteńskie powstania, ale mieszkańcy Wielkiej Wyspy nie poddawali się i w r. Kreta stała się autonomiczną republiką pod protektoratem Imperium Osmańskiego. W r. republika ogłosiła niepodległość, nieuznaną jednak międzynarodowo. Dopiero 30 maja Kreta została przyłączona do niepodległego państwa greckiego. Podczas II wojny światowej ziemia kreteńska znów stała się areną dramatycznych walk tym razem z faszystami włoskimi i niemieckimi. Po wojnie, podobnie jak całą Grecję, nękały ją bratobójcze walki pomiędzy zwolennikami monarchii i komunistami. Odwiedzając piękną Kretę, warto mieć w pamięci tę dramatyczną historię. Dzięki temu ujrzymy w innym świetle jej dumnych mieszkańców, do dziś noszących czarne opaski na głowach i szerokie spodnie o orientalnym kroju. Na pierwszy rzut oka mogą wydawać się groźni, ale w rzeczywistości są bardzo gościnni i życzliwi. Każdy z licznych najeźdźców pozostawił na Krecie cząstkę swej kultury, tworząc niezwykłą mieszankę uzupełnioną przez zachwycające krajobrazy naturalne. Zwiedzając tę wyspę, od razu zrozumiemy, że jest ona wyjątkowan

6 6 Symbole N a Krecie znajdziemy elementy charakterystyczne dla całej Grecji drzewa oliwne, turkusowe morze, dominujące barwy: białą i niebieską, wzory meandra. Jednak na tle Grecji Kreta wyróżnia się swoimi levendes, czyli zuchami. Charakteryzuje ich odwaga, waleczność i duże poczucie niezależności te cechy pozwoliły im przetrwać trudne czasy walk o wyspę. Swój charakter wyrażają również specjalnym strojem. Moustakia, starikia i stivania Kiedy w greckich filmach pojawia się postać Kreteńczyka, zawsze ma sumiaste wąsy (gr. moustakia) to wielowiekowa tradycja. W ubiorze przeważa kolor czarny, który noszony był jako oznaka żałoby w czasach niewoli tureckiej, potem również na cześć poległych w licznych walkach o Kretę, i tak się przyjął, że do dziś w kafenionach spotykamy grupki kreteńskich mężczyzn w czerni. Na głowach mają zawiązane specjalne chusty (gr. sariki) obszyte frędzelkami, przypominające nakrycia głowy piratów. Podobne chusty noszono na Krecie już w końcu XV w., były one większe i wiązane tak, że spływały na ramiona. Obecną formę przybrało sariki w XX w., a frędzelki o kształcie łez symbolizują Kafenion smutne lata niewoli tureckiej i rzeź w klasztorze Moni Arkadiou w r. Sarikia mają dwa kolory czarny na co dzień i biały na radosne okazje, jak wesela, chrzty czy panigiria. Rozpowszechnione na Krecie są również szerokie spodnie o orientalnym kroju, drapowane i sięgające do kolan (gr. vraka). Są wpuszczane w wysokie buty ze skóry (gr. stivania) w kolorze czarnym na co dzień lub białym od święta. Wyspa Zeusa i Minotaura Z Kretą związanych jest kilka mitów. Najbardziej znanym jest mit o Minotaurze potworze o głowie byka i ciele człowieka. Jego matką była żona króla Minosa Pazyfae. Bóg Posejdon zesłał pięknego białego byka, którego król Minos obiecał złożyć w ofierze. Kiedy jednak król nie dotrzymał słowa, rozgniewany bóg sprawił, że Pazyfae zapałała żądzą do byka i spłodziła z nim potwora. Minos sprowadził z Aten architekta Dedala, który wybudował bardzo skomplikowaną budowlę Labirynt. Zamknięty tam Minotaur nie mógł się wydostać. Budowla ta miała znajdować się pod pałacem w Knossos. Może w micie jest szczypta prawdy, bo na freskach pałacu pojawia się postać bykan Ateńczycy mieli co roku wysyłać 7 młodzieńców i 7 panien w ofierze Minotaurowi, ale za trzecim razem zgłosił się syn króla Aten, dzielny Tezeusz, aby zgładzić potwora. Pomogła mu w tym córka króla Minosa, Ariadna. Dała ona Tezeuszowi kłębek nici, której koniec przywiązał przy wejściu i stopniowo rozwijał. Po zabiciu Minotaura dzięki nici znalazł drogę do wyjścia. Innym miejscem związanym z mitologią, i to z najważniejszym z bogów Zeusem jest