Wstęp do analizowania partii szachowych, czyli chciałabym a boję się

Transkrypt

1 Wstęp do analizowania partii szachowych, czyli chciałabym a boję się Skoro boisz się zadać pytania o analizę partii szachowych, pozwól że zrobię to za Ciebie, i jednocześnie odpowiem na nie. Mam nadzieję, że po tej lekturze jednak przekonasz się do analizowania partii szachowych i przyznasz, że ma to swój urok. Czy można grać w szachy bez analizy? Gdyby ktoś uparł się, to w początkowym etapie rozwoju szachowego może grać nie analizując swoich partii, chociaż nie jest to polecane. Jednak pragnąc podnieść swój poziom gry szybko dojdzie do wniosku, że analiza jest potrzebna. Zarówno analizowanie swoich przegranych partii (głównie ich!), jak i wygranych. Analiza przegranych partii pomaga poznać przyczyny porażek i wyeliminować je, natomiast analiza wygranych partii wykaże, czy zwycięstwo rzeczywiście było wynikiem naszej dobrej gry, czy może jedynie dziełem przypadku (albo grubej pomyłki przeciwnika). Każdy szachista powinien analizować partie swoje i innych szachistów, aby poznać prawdziwe powody wygrywania bądź przegrywania partii. Czy można analizować partie bez aktywnej gry? Właściwie tak. Są szachiści (np. tacy jak ja), którzy nie specjalnie palą się do aktywnej gry z przeciwnikiem, zarówno tym prawdziwym jak i wirtualnym (czyli programem komputerowym), natomiast ich żywiołem jest analiza. Z oczywistych względów analiza głownie cudzych partii. Może paść pytanie, w takim razie po co to robią, skoro nie chcą grać i praktycznie wykorzystywać nabytej wiedzy? Odpowiadam, że na przykład robią to dla własnej satysfakcji, w celu poznania głębi szachów i piękna samej analizy. Dobrze jest, gdy pozyskaną wiedzą dzielą się z innymi szachistami, pełniąc rolę nauczycieli, czy po prostu służąc dobrą, koleżeńską radą. Nie będę zajmować się analizą, bo nie potrafię. To nieprawda, potrafisz analizować partie szachowe, choć jeszcze o tym nie wiesz. Co, jesteś zdziwiony? Nie będę zajmować się analizą, bo to zadanie tylko dla arcymistrzów. Oj, oj, nieuważnie przeczytałeś pierwszy akapit, proszę zrób to jeszcze raz. Analiza to zadanie dla każdego szachisty, bez względu na jego kategorię czy ranking ELO. Nie będę zajmować się analizą, bo nie mam programu komputerowego, który to zrobi. A po co Ci komputer do tego? Sam potrafisz to robić, tak jak potrafili inni szachiści przed upowszechnieniem się komputerów domowych. Nie pozwól aby szachowy program komputerowy stał się protezą Twojego mózgu, zwalniającą Cię od myślenia. Po wykonaniu samodzielnej analizy, program komputerowy powinien wskazać Ci słabe punkty w niej, np. pokaże Twoje przeoczenia taktyczne i grube błędy, których nie zauważyłeś podczas analizowania partii. Strona 1

2 Interesuje mnie poznawanie analiz zrobionych przez innych szachistów. Mnie też! W internecie znajdziesz wiele stron zawierających analizy partii, wykonanych zarówno przez arcymistrzów jak i przez amatorów. Polecam też książki, szczególnie te, poświęcone meczom szachowym. Zamieszczone w nich partie są zazwyczaj bardzo obszernie i szczegółowo skomentowane. No dobrze, prawie mnie przekonałeś, ale jak mam analizować partie szachowe? To pewnie bardzo trudne. Niekoniecznie. Proszę weź zapis swoich partii, najlepiej tych przegranych. Zastanowimy się razem, dlaczego je przegrałeś. Popatrz proszę, w dziesiątym posunięciu postawiłeś skoczka na polu h4. To niedobre miejsce, skoczek na nim ma ograniczone pole rażenia, ostrzeliwuje zaledwie dwa pola. Lepiej więc, gdybyś wykonał posunięcie nim na d4, ku centrum, stąd skoczek będzie siał zniszczenie po aż ośmiu polach. Przez to posunięcie, Twój przeciwnik otrzymał trochę lepszą pozycję. No tak, Twoje piętnaste posunięcie jest grubym błędem, gdyż wykonując je nie zauważyłeś czarnego piona na g5. Teraz on zbije Twojego gońca i wobec utraty figury partia nadaje się do poddania. Trzeba było ustawić gońca na b4, planując atak po przekątnej na skrzydło królewskie. Teraz sprawdź proszę, czy w takim wariancie czarne nie zbiją Ci gońca w kilku najbliższych ruchach. Nie? To dobrze. Zastanów się nad ich odpowiedzią, co mogą zrobić? Pewnie będą usiłowały wymienić taką aktywną figurę, jak więc chciałbyś przeciwdziałać temu? Widzę, że zainteresowałeś się taką oceną i komentowaniem pozycji, a to jest właśnie analiza. Twoja pierwsza analiza. Nie było wcale tak trudno, prawda? Nie szkodzi, że na razie analizujesz warianty jedynie na 2, może 3 posunięcia naprzód. Na początek to wystarczy. Ważne, że uświadomiłeś sobie jak to robić i że podoba Ci się analizowanie i komentowanie partii szachowych. Im więcej będziesz robić takich analiz, tym łatwiej zrozumiesz idee szachowe, będziesz mógł lepiej przewidywać rozwój wypadków, oceniać w locie pozycję na szachownicy oraz cieszyć się grą takich geniuszy jak Karpow, Kasparow, czy Kramnik. Nie martw się, gdy niektóre warianty będą na początku niezrozumiałe i dziwne. Nie zrażaj się i wróć do nich za jakiś czas. Sam doświadczam co pewien czas tych wspaniałych chwil, gdy jakaś pozycja na szachownicy, początkowo kompletnie niezrozumiała, w pewnym momencie staje się jasna jak przysłowiowe słońce. Często bywa tak, że nagle przychodzi olśnienie, i bierki które kiedyś wydawały się że stoją bez sensu na szachownicy, obecnie układają się w logiczny i harmonijny wzór. Ten wzór to rozmieszczenie poszczególnych figur i pionków zaczynam postrzegać już nie oddzielnie, ale całościowo, jako spójny system odzwierciedlający pewną idee gry. W trakcie robienia analizy warto zapisać ją, stosując zarówno opis słowny (osobiście preferuję taki typ komentarzy ze względów dydaktycznych) jak i oparty na powszechnie stosowanych szachowych symbolach. Oba rodzaje zapisu dobrze uzupełniają się. Staraj się znaleźć kluczowe momenty gry, zmiany planów i dopuszczalne warianty. Pamiętaj, aby oceniać pozycję i znajdować najlepsze warianty dla obu stron, bez względu na to jakim kolorem grasz jest to absolutnie konieczny warunek obiektywnej oceny. Jeżeli zdołałem przekonać Cię do analizy partii szachowych, to zapraszam do poniższej lektury, jak i samodzielnych przemyśleń. Krzysztof Kledzik Strona 2

3 O notacji używanej w poniższych analizach 1. W komentarzach zastosowano następujące symbole: - posunięcie, 0-0 krótka roszada, długa roszada, : bicie, + szach, # mat,! dobry ruch,!! doskonały ruch,!? interesujący ruch,?! wątpliwy ruch,? zły ruch,?? bardzo zły (przegrywający) ruc h. Ocena posunięcia w nawiasie np. (?!) oznacza moją subiektywną ocenę ruchu. Zdarza się że niektóre trudne, problematyczne posunięcia są w różny sposób oceniane przez komentatorów. Dlatego nie należy się dziwić pozornie niejednoznacznym ocenom, spotykanych w dostępnych opracowaniach szachowych. 2. zapis np. e2-e4 oznacza ruch białym pionkiem 3. zapis ruchu zwykłym drukiem np. d4-d5 oznacza rozważany wariant albo cytowany fragment zapisu innej rozegranej partii 4. zapis ruchu tłustym drukiem np. c2-c4 oznacza wykonane posunięcie w partii (nawet, gdy nie podano numeru ruchu) 5. zapis np. He3-e4-e5 oznacza posunięcia białym hetmanem, wykonane kolejno po polach e3, e4 i e5 6. zapis np....sa4-b2:d3 oznacza, że gracz przesuwa czarnego skoczka z pola a4 na b2 i bije nim na d3 7. zapis np. Sf6-d7-e5-d3 oznacza, że w partii biały skoczek przeszedł (lub przejdzie) z pola f6 na d7, natomiast ruch z d7 na e5 i dalej na d3, zostały (zostaną) niezrealizowane 8. zapis np. (m. 2) oznacza drugi mecz Kasparowa z Karpowem o tytuł mistrza świata w szachach Strona 3

4 Wprowadzenie Analiza wybranych partii szachowych granych podczas meczów o mistrzostwo świata pomiędzy Garri Kasparowem i Anatolijem Karpowem W pamiętnym dniu 10 września 1984 roku w sali koncertowej im. Czajkowskiego w Moskwie rozpoczął się mecz pomiędzy obrońcą tytułu mistrza świata w szachach, będącym w szczytowej formie twórczej Anatolijem Karpowem, a młodym niezwykle dynamicznie rozwijającym się szachistą młodego pokolenia, Garri Kasparowem. Wtedy jeszcze nikt nie przypuszczał, że właśnie rozpoczęła się nowa era w historii szachów, związana z epickimi bojami panów K-K. Pierwszy mecz okazał się być pojedynkiem, jakiego do tej pory nie widział świat sportowy. Mecz gigant, mecz maraton, jednocześnie ostatni z meczów z nielimitowaną ilością partii. Zgodnie z uchwalonym regulaminem, grano do sześciu zwycięstw, remisy się nie liczyły. Faworytem był Anatolij Karpow, który łatwo wygrał pięć partii i był bliski zwycięstwa w meczu. Natomiast Kasparow, świadomy swojej niekorzystnej sytuacji meczowej, po serii porażek przyjął strategię wyczekiwania i grania na remis. Koncepcja ta sprawdziła się w praktyce, gdyż pod koniec meczu, Fortuna opuściła wyczerpanego obrońcę tytułu, który przegrał trzy pojedynki. Po rozegraniu czterdziestu ośmiu (!) partii przy stanie meczu 5 : 3 dla Karpowa, ówczesny prezydent Międzynarodowej Federacji Szachowej FIDE Florencio Campomanes, podjął kontrowersyjną decyzję o przerwaniu meczu i uznaniu go za niebyły. Oficjalnie uzasadniono ten werdykt troską o zdrowie uczestników meczu, ale za kulisami szeptano, że była to próba ratowania skóry niezdolnego do walki Karpowa. Kolejne mecze panów K-K zmieniły zasadniczo swój charakter, gdyż FIDE zrezygnowała z nielimitowanej ilości partii. Grano więc do sześciu zwycięstw, lub uzyskania przewagi punktowej w dwudziestu czterech partiach (12 i ½ punktu). W przypadku remisu, tytuł mistrza świata pozostawał w rękach aktualnego championa. Nowy mecz rozpoczął się we wrześniu 1985 roku w Moskwie. Garri Kasparow i jego zespół trenerów i analityków poczynił wielkie postępy w przygotowaniach do tego pojedynku, co było szczególnie dobrze widoczne w technice rozgrywania końcówek. Po zaciętej walce, której losy rozstrzygnęły się w ostatniej, dramatycznej, dwudziestej czwartej partii, tytuł mistrza światach przeszedł w ręce Kasparowa. Anatolij Karpow bezskutecznie próbował odzyskać tytuł mistrzowski w meczu rewanżowym, granym w 1986 roku w Londynie i Leningradzie. Podobne zakusy czynił w pojedynkach w Sewilli (1987 r.) oraz w Nowym Jorku i Lyonie (1990), ale bez rezultatu. Przez kolejną dekadę trwała epoka Kasparowa. W opisach korzystałem z informacji zawartych w publikacjach: 1. J. L. Awerbach, M. E. Tajmanow Karpow-Kasparow. Mecze o mistrzostwo świata, Wydawnictwo TPPR Współpraca, Warszawa Krzysztof Pytel Karpow-Kasparow o koronę szachową. Moskwa-Londyn- Leningrad, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa Garri Kasparow Mecz o mistrzostwo świata, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa Strona 4

5 4. G. K. Kasparow Dwa Matcza. Matcz i matcz riewansz na pierwienstwo mira, Izdatielstwo «Fizkultura i Sport», Moskwa Dawid Bronstein Mecz o mistrzostwo świata w szachach. Kasparow- Karpow, Sewilla-87, Wydawnictwo Raduga Moskwa, Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa Ireneusz Łukasik, Sławomir Wach Wielki mecz, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa Jan Przewoźnik Kasparow-Karpow. Mecz piąty. Nowy Jork-Lyon 1990, ZKS Stilon Gorzów, Wydawnictwo Magazyn Szachowy, Gorzów Anatoly Karpov Anatoly Karpov s Best Games, B. T. Batsford Ltd, London Garri Kasparow Wielikoje protiwostojanije Moi pojedinki z Anatolijem Karpowym, Gruppa Kompanij «RIPOŁ kłassik», Moskwa Garri Kasparow Wielikoje protiwostojanije Moi pojedinki z Anatolijem Karpowym, Gruppa Kompanij «RIPOŁ kłassik», Moskwa Garri Kasparow Wielikoje protiwostojanije Moi pojedinki z Anatolijem Karpowym, Gruppa Kompanij «RIPOŁ kłassik», Moskwa Czasopismo Szachy, numery: 12 86, 2 88, 3 88, Wydawca RSW Prasa-Książka- Ruch Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa Pełen zapis rozegranych partii (bez analizy) można znaleźć w internecie na stronie Pierwszy mecz, Moskwa r. Mecz 1, partia 1, A. Karpow-G. Kasparow, Obrona sycylijska Pierwsza partia w meczach o mistrzostwo świata prawie zawsze ma charakter rekonesansowy, a więc nie ma co oczekiwać, że zakończy się zwycięstwem którejś ze stron. Tak też było w omawianym przypadku. W odpowiedzi na posunięcie czarnych 17...Kc8-b8 (patrz diagram powyżej) ówczesny mistrz świata, Anatolij Jewgieniewicz Karpow zagrał 18.f5!?. Plan białych polega na stworzeniu przeciwnikowi słabego pionka e6 przez zwiększenie na niego nacisku pionkowo-figurowego. Jeżeli czarny piechur przesunie się na e5, wtedy białe opanują figurami centralny punkt d5. Będzie to znaczący atut pozycyjny, gdyż czarne nie będą w stanie przepędzić obcej figury Strona 5

6 przez atak pionkami z sąsiednich linii c i e. Ale plan ten ma istotny mankament, gdyż czarne uzyskują pole e5 (białe nie kontrolują tego pola) jako punkt przerzutowy dla swojego skoczka, co znacznie zwiększa jego aktywność. Arcymistrz Gufeld proponował dla białych plan spokojniejszy, bardziej karpowowski. Anatolij Jewgieniewicz mógł zwiększyć nacisk w centrum po 18.a3 (zapobiega...sc6-b4 z atakiem na pole d3) z dalszym Wg3-d3, po czym czarne stanęłyby w obliczu silnego ataku przeciwnika w centrum i na skrzydle królewskim. Ciekawe, iż sam Kasparow nie wypowiadał się negatywnie na temat osiemnastego posunięcia białych, widocznie uważając je za normalne. Obecnie, po ruchach: 18...Se5 19.Gh3 (wzmocnienie ataku na punkt e6) Sc4 białe usilnie dążą do wyeliminowania aktywnej figury przeciwnika ruchem 20.Sd2. Po: 20...S:d2 21.W:d2 Wc8, białe może nieco przedwcześnie upraszczają pozycję 22.f:e6 (diagram poniżej) jakby zapominając, że czarne i tak nie zagrają e5. W odpowiedzi na takie ewentualne posunięcie, białe zagrałyby proste Gh3-g2 i w pełni opanowały strategiczne pole d5. Natomiast po wykonanym na szachownicy ruchu, następuje kolejny ciekawy moment. Po intuicyjnym odbiciu czarnych 22...f:e6(?!) ich białopolowy goniec byłby związany obroną słabego pionka e6. Kasparow zagrał więc 22...G:e6! proponując wymianę białopolowych gońców i likwidując (na razie) słabość na e6. Nastąpiło zatem 23.G:e6 f:e6 24.Hg1 i chyba niedokładne 24 Ha5. Przecież pasywny goniec jest niepotrzebnie przylutowany do pola e7. Może lepiej było uwolnić go ruchem 24 Se8. Wtedy po próbie opanowania otwartej linii 25.Wf3, czarne śmiało patrzą w przyszłość: 25 Gf6 26.G:f6 g:f6 i otwiera się siódma linia dla operacji czarnym hetmanem. Komentatorzy proponowali też łagodniejsze rozwiązanie problemu gońca poprzez 24 Gf8 z dalszym Sf6-d7-e5(c5). Scentralizowanie hetmana 25.Hd4 daje białym dobrą grę, przy czym po posunięciu Gg5-e3 grozi podwójne uderzenie: wieżą na piona g7 i hetmanem na pole a7. Nic dziwnego, że czarne chcą zneutralizować te zapędy przeciwnika proponując wymianę najcięższych figur 25 Hc5. Karpow odrzucił ją po 26.Hd3, gdyż zbicie obu hetmanów doprowadziłoby do remisu. Intrygujące jest trzydzieste czwarte posunięcie białych, które prawdopodobnie wypuściło wygraną. Ciekawe, że komentatorzy nie omawiali tego posunięcia, na jego słabość zwrócił uwagę Kasparow. Strona 6

7 W pozycji na diagramie powstałej po ruchu 33 Hh1-g2 białe odpowiedziały 34.Wd2 z remisem na horyzoncie. Garri Kimowicz wykazał w analizie, że wariant 34.Wc3 W:c3 35.H:c3 Hc6 b:c6 prowadzi do lekkofigurowej końcówki korzystnej dla białych, które wykorzystują rozbicie struktury pionkowej u przeciwnika. Dziwne jest to, że Karpow, znany ze swojej doskonałej techniki rozgrywania końcówek, nie podjął walki na wygraną. Być może zrezygnował z niej ze względu na niedoczas, w jakim znajdował się podczas rozgrywania tej partii. Na zakończenie rozgrywki, ciekawy motyw taktyczny. Po 35.We2 Gd6! gracze doszli do pozycji: Ostatnie posunięcie kryje w sobie pułapkę. Czarne atakują hetmana, pozostawiając słabego pionka e6 bez ochrony, wprost na pożarcie. No dobrze, spróbujmy bić H:e6(??). Czarne na to...we8 i mogłyby zainkasować punkt w tabeli wyników. Hetman powinien odejść spod bicia, ale dokąd? Jak odejdzie, to białe stracą wieżę na polu e2. Oczywiście, w taką pułapkę ja mógłbym wpaść, Karpow nie. REMIS. Mecz 1, partia 2, G. Kasparow-A. Karpow, Obrona hetmańsko-indyjska W drugiej partii Garri Kimowicz konsekwentnie realizował plan ataku na skrzydle królewskim. Aby uzyskać przewagę, zastosował swój ulubiony motyw taktyczny, czyli wczesne oddanie pionka za inicjatywę (gambit). Po ruchu Karpowa 12 Ge7-f6 pojawia się prawdopodobnie pierwsza kluczowa pozycja w partii, przy której białe muszą wybrać sposób wzmocnienia pozycji. Strona 7

8 Narzucająca się wymiana bierek w centrum upraszcza pozycję: 13.e:d5 S:d5 14.S:d5 c:d5 z dalszym Sf5-e3:d5 i białe odbijają pionka, ale takie estetyczne rozwiązanie nie jest w stylu Kasparowa. Garri Kimowicz przygotował ruch 13.Gf4 który rozwija figurę, jednocześnie podtrzymując napięcie pionkowe w centrum. Teraz gracze mogli pójść na noże : 13 d4 14.e5, ale Karpow spokojnie odpowiedział 13 Gc8, biorąc na cel aktywnego skoczka. Obecnie w celu zachowania inicjatywy, białe zdecydowały się utworzyć przyczółek na skrzydle królewskim 14.g4!, za co były powszechnie chwalone przez komentatorów. Spójrzmy zatem na poniższy diagram i oceńmy możliwości gry obu stron: Białe są wyraźnie lepiej rozwinięte i zajmują więcej przestrzeni. Zgrupowanie ich bierek na czwartej i piątej linii zdradza agresywne zamiary pretendenta. Skoczek na f5 sprawia wrażenie niebezpiecznej figury, ale przedwczesne usunięcie go z szachownicy ruchem 14...G:f5(?!) byłoby na rękę tylko białym. Po wymianie figur na f5, białe mogłyby bez przeszkód realizować plan Sc3-e2-g3-h5 oraz Hd1-g4 (dzięki zwolnieniu pola g4 przez wcześniejszą wymianę, czarne same uruchomiły białego hetmana) z atakiem na króla. Okazuje się, że rozluźnienie napięcia pionkowego w centrum, również nie jest po myśli czarnych, gdyż wymiana 14 d:e4 15.H:d8 G:d8 16 Wad1 sprzyja inicjatywie białych. Karpow odpowiedział rozwojem figury 14...Sba6 z dalszym Sa6-c5. Przełomowy moment partii (również początkowej fazy meczu, według opinii samego Kasparowa) nastąpił w siedemnastym posunięciu, gdy Garri Kimowicz zdecydował się na ruch 17.e5?. Strona 8

9 Ocena tego posunięcia zmieniała się wraz z czasem, od zainteresowania ruchem, poprzez jego wątpliwość, aż do zakwalifikowania go jako błąd. Czarne usilnie chcą grać bez pionka, rekompensując niedobór materiału atakiem na skrzydle królewskim. Optycznie to posunięcie wygląda ciekawie i zachęcająco, ale czy jest agresywne? W końcu ruch ten zdejmuje napięcie z piona d5, który teraz może czuć się bezpiecznie. Komentatorzy oraz Kasparow proponowali w zamian wymianę lekkich figur na polu c7. Czyli: 17.G:c7 H:c7 18.e:d5 G:f5 19.g:f5 Wad8 20.b4 Sb7 21.Se4 z dalszym f2-f4, i białe wobec zajęcia przez nie większego terytorium, scentralizowania figur oraz opanowania wieżą półotwartej linii c, uzyskałyby przewagę pozycyjną. W trakcie gry pretendent wybrał jednak wariant bojowy, co o mało nie zakończyło się dla niego utratą punktu w tabeli wyników. W odpowiedzi otrzymał 17 Ge7 i po biciu 18.S:e7+ plan białych staje się jasny: po zmniejszeniu liczby obrońców czarnego króla, odsunąć białego gońca z linii f i pchnąć piona f do ataku. Idea ciekawa, ale przedwczesne bicie skoczkiem niepotrzebnie rozluźniło napięcie na skrzydle królewskim. Komentatorzy polecali np. dokładniejsze 18.Gg3 przygotowanie wolnej drogi dla piona, 18 We8, i dopiero teraz 19.S:e7+. Po logicznym 19 H:e7 następuje marsz piechura f2-f4-f5 z inicjatywą białych. Dalej grano 18 H:e7 19.Gg5 He6 i Kasparow wykonał naturalne posunięcie 20.h3?!. Dlaczego zostało opatrzone znakiem wątpliwego ruchu? Przecież kontynuuje atak na skrzydle królewskim. Tak, ale podczas gry nie można patrzeć tylko na jedną część szachownicy. Czy przypadkiem nie przeszkadza nam łańcuch czarnych pionów? No właśnie, przeszkadza, a za pomocą wypadu 20.b4 można było rozbić umocnienia przeciwnika: 20 S5a6 21.b5 z atakiem na podstawę piona d5, i czarny mur rozpada się. Po ruchu 21.f4, którego sens był potem poddawany w wątpliwość przez samego Kasparowa, powstała poniższa sytuacja: Wykonana krótka roszada oraz marsz królewskich pionków odsłaniających pozycję króla, nie stanowią na razie zagrożenia dla białych. Takie osłabienie pozycji swojego króla jest dopuszczalne w sytuacjach, gdy nie grozi mu bezpośrednie niebezpieczeństwo ze strony figur przeciwnika. Tak akurat jest w aktualnie analizowanej pozycji. Czarne nie dysponują Strona 9

10 możliwością bezpośredniego ataku na monarchę, a ewentualnego wypadu 21...Hd3 białe nie muszą się obawiać, uchodząc zaatakowaną figurą na pole f2. A więc w pozycji na diagramie białe mogą (skoro już się na to zdecydowały) na upartego prowadzić atak pionkami królewskimi przy krótkiej roszadzie. Jednak lepsze było 21.Ge7 h5. Teraz uwaga, bo łatwo stracić przewagę, wystarczy wykonać napraszające się posunięcie 22.G:f8?! (poprawne jest 22.g:h5) h:g4 23.G:c5 g:h3 i pionek f2 przeszkadza białemu hetmanowi - grozi mat na polu g2. Zatem 24.f4 b:c5 i po dalszym Gd7-f5 oraz c5-c4 czarne nie muszą się niczego obawiać. Po ruchu w partii, Karpow odpowiedział 21...f6!, zatrzymując falangę białych pionów. Ewentualne odejście gońcem Gg5-h4 napotka replikę...f6-f5, mogącą prowadzić po wymianie pionków do niebezpiecznego dla białych (eksponowana pozycja króla) otwarcia linii g lub h. W takim razie lepiej było dokonać szybkiej wymiany pionów: 22.e:f6 g:f6 23.Gh4 f5. Ostatnim posunięciem Anatolij Jewgieniewicz realizuje wspomniany już plan z otwarciem linii. Idea jego jest bardzo interesująca, ale jak to zwykle bywa, kij ma dwa końce. Czarne godzą się na otwarcie przestrzeni wokół swojego króla. Poza tym, odblokowanie linii może być korzystne również dla białych pod warunkiem, że po 24.g:f5 włączą do akcji na króla wieżę, według schematu Wf1-f3-g3. Przy komentowaniu tego wariantu, am. Dorfman zwrócił uwagę na niebagatelną w nim rolę czarnopolowego gońca białych. Czarne nie mają już jego odpowiednika, stąd słabe czarne pola na skrzydle królewskim nie są dostatecznie bronione. Jednak w szachach kij ma więcej końców niż dwa, gdyż Kasparow pokazał ładny sposób na zażegnanie ataku po linii g, np. 24.g:f5 G:f5 25.Wf3 Hh6 26.Wg3+ Gg6 27.Gg5 i po 27 Hg7 linia g zostaje zaplombowana. Nie wiadomo czy to eleganckie obalenie koncepcji ataku zostało obmyślone podczas meczu, nie mniej jednak pretendent nie zdecydował się na wymianę pionków. Wybrał 24.b4, czyli chyba trochę spóźnioną próbę poderwania podstawy piona d5, poprzez niezrealizowaną w partii sekwencję posunięć b4-b5:c6. Anatolij Jewgieniewicz uznał, że można chwilowo poświęcić figurę 24...f:g4!, gdyż uzyskiwał w ten sposób lepszą pozycję: 25.b:c5 g:h3 26.Wf2 h:g2 27.W:g2 Gg4. Po dalszym...h7-h5, czarny król będzie zasłonięty przed atakiem po linii g i h. Równowaga w ilości figur zostałaby przywrócona, a czarne uzyskałyby doskonały przyczółek na g4, pomocny w akcjach na skrzydle królewskim. Ciekawe, że Kasparow nie zgadzał się z tą oceną pozycji, udowadniając że przedstawiony wariant jest korzystny dla białych, gdyż prowadzi do remisu. W partii nastąpiła wymiana pionów 25.h:g4, uznana przez Garri Kimowicza za błąd. REMIS. Mecz 1, partia 3, A. Karpow-G. Kasparow, Obrona sycylijska W drugiej partii Garri Kasparow rozpoczął eksperymentowanie z teorią, zakończone polubownie (remisem). Jednak w trzeciej partii, te eksperymenty doprowadziły do porażki. W tej partii podobnie jak w drugiej, pojawiła się gambitowa gra Kasparowa, kontynuowana w ciągu kolejnych meczów z Karpowem o MŚ. Poniższy diagram przedstawia sytuację na szachownicy, uzyskaną po posunięciu białych 11.Gc1-e3. Strona 10

11 Trwa faza debiutowa partii, i na razie nic złego się nie dzieje. Czarne muszą podjąć decyzję, w jaki sposób mają dalej rozwijać figury. Zauważmy, że pionek b6 nie może czuć się bezpiecznie, gdyż po ewentualnym Hd1-b3 dostanie się pod ostrzał dwóch figur, hetmana i gońca z e3, podczas gdy będzie broniony jedynie przez czarnego hetmana. Kasparow miał na to w zanadrzu lekarstwo 11 Se5, po czym wyskok białego hetmana 12.Hb3 można zneutralizować poprzez 12 Sed7 biorąc w ochronę słabego pionka. Jednak Garri Kimowicz zwrócił uwagę na możliwy, niebezpieczny rozwój białych w zmodyfikowanym wariancie: 11 Se5 12.f4 Sed7 13.Gf3 oraz g2-g4. Taki rozwój wydarzeń był nie po myśli Kasparowa, dlatego wybrał 11 Gb7. Jednak jego przeciwnik był dobrze przygotowany do tej partii, usiłując wymóc na czarnych posunięcie skoczkiem na d7. Karpow zagrał więc 12.Hb3, ale pewnie nie spodziewał się dziwnej, eksperymentalnej odpowiedzi 12 Sa5?!. Ten ruch ma na celu odejście od ścieżek debiutowych, w których Anatolij Jewgieniewicz uzyskał korzystne rezultaty grając białymi. Po piętnastym posunięciu czarnych 15...Ge7:Hd8, na szachownicy powstał poniższy układ bierek: Białe wymieniły hetmany i oddały swojego centralnego pionka za skrzydłowego czarnych. W efekcie, na skrzydle hetmańskim dominują białe za sprawą przeważającej liczby piechurów, gotowych ruszyć do przodu. Nic dziwnego, że czarne chcą przeciwdziałać temu, głównie ruchem 15...Gf6. Goniec zajmie wtedy niezagrożoną, aktywną pozycję na głównej przekątnej, atakując pionka b2. Hetmańska wieża białych zostałaby przylutowana do swojego miejsca, a jedyna obrona białych, czyli Ge3-c1 zepchnęłaby je do defensywy. Z drugiej strony, nie można zapominać o pionku d6, który nie może narzekać na nadmiar własnej ochrony. W tej sytuacji Anatolij Jewgieniewicz zdecydował się zagrać wieżą. Ale którą z nich ruszyć? Jak wybrać tą właściwą? W pierwszym odruchu pewnie chwycilibyśmy za wieżę królewską, ale wariant pokazany przez Kasparowa 16.Wfd1 Gf6 17.Gd4 Ge7 rozwiewa złudzenia - taka pozycja jest wygodna dla czarnych. Linia d zakorkowała się, a biały skoczek na bandzie czeka na zmiłowanie. Zatem nie tędy droga! Karpow zagrał więc ofensywnie wieżą hetmańską 16.Wad1!. Ruch ten realizuje trzy zadania: 1) osłabia efekt wypadu gońca na f6, Strona 11

12 2) zajmuje półotwartą linię (dobry atut pozycyjny) z atakiem na piona d, i 3) umożliwia wyprowadzenie skoczka drogą Sa3-b1-c3 z naciskiem na centrum i skrzydle hetmańskim. Zajęcie przez skoczka pola c3 ma być przygotowaniem do ataku pionkowego b2-b4. W obliczu konfuzji spowodowanej fiaskiem eksperymentu debiutowego, po długim namyśle Garri Kimowicz rzuca wszystko na jedną szalę, odpowiadając błędnym, gambitowym ruchem 16...d5?!. Tutaj proponowano dwa główne sposoby zażegnania ostrzału feralnego pionka d6. Pierwszym z nich było wycofanie bandowego skoczka na b7, ale ciekawszy jest wariant z posunięciem 16 Ge7, które jednocześnie odblokowuje ósmą linię, umożliwiając komunikację pomiędzy obiema czarnymi wieżami. Następnie 17.Sb1 Wac8 18.Sd2 - naturalnym kierunkiem dla skoczka jest droga ku centrum, przy czym ta figura w elegancki sposób bierze w ochronę pole c4, gdyż po 18 Gg6 łatwo powstaje aktywna struktura pionkowa 19.b4 i a2-a3. W tym wariancie białe mogą myśleć o inicjatywie, ale i czarne mają dobre szanse na obronę. Natomiast ruch wykonany w partii zadecydował o jej przegraniu. Po 17.f3 Gf5 18.c:d5 e:d5 białe łatwo uaktywniają wieżę 19.W:d5, która po przerzuceniu na szóstą linię przyda się niedługo w zwycięskiej kombinacji. Po posunięciu 19 Ge6, białe bez trudu przystępują do likwidacji bandowego pionka czarnych. Wydaje się, że ostatni ruch czarnych nawet pomógł przeciwnikowi w wykonaniu tego zadania. Niektórzy komentatorzy zalecali 19 We8, gdyż w ten sposób wieża zajmuje otwartą linię unikając ataków białych gońców, które miały miejsce w dalszej części partii. Karpow zagrał tu silne 20.Wd6!, przy czym wieża uchodząc spod ataku, naciera na pionka a6, oddając własnego na polu a2. Ta wymiana jest korzystna dla białych, gdyż w ten sposób uzyskują wolnego, oddalonego pionka b2 z perspektywami na jego promocję na hetmana. Ocena bicia 20 G:a2 jest sporna. Komentatorzy oceniali je jako błędne (tłumaczenie, patrz wyżej), natomiast Kasparow twierdził przeciwnie. Tak czy siak, białe dostają to co chciały 21.W:a6, czyli wolnego pionka b. Po 21 Wb8 nie ma obawy o pionka, gdyż białe elegancko wzmacniają jego ochronę 22.Gc5 i czarne muszą ratować wieżę 22 We8. Z zajęcia w ten sposób otwartej linii już nie ma wielkiego pożytku, gdyż białe są na fali. Zagrano 23.Gb5 z tempem zasłaniając pionka przed czarną wieżą, a po dalszym b2-b4 i Sa3- c2, pionek ten jest zupełnie bezpieczny. Omawianą partię Kasparow poddał po ruchu 31.Gf2- b6 w obliczu straty figury. Oto ta sytuacja: Strona 12

13 Czy potraficie znaleźć właściwą kombinację? Rozwiązanie: 31...W:c2 32.W:e7 Sd6 33.Gc5 i czarne tracą skoczka broniąc się przed typowym matem na 8 linii. CZARNE PODDAŁY SIĘ. Mecz 1, partia 4, G. Kasparow-A. Karpow, Obrona hetmańsko-indyjska Po ruchu 14 Wf8-d8 powstała sytuacja, jak na diagramie: Pusto wokół czarnego króla, hmmm, czy coś tu się klaruje? Jakieś Sg5 oraz Hh7+, i może zabłyśniemy w towarzystwie atakiem matowym? No to zaryzykujmy: 15.Sg5 Sb4 16.Hb1 h6 17.G:f6 G:f6 18.Hh7+ Kf8 19.Sf3 c:d4. Oj, coś się popsuło. A jak odejdziemy skoczkiem na b5, to sytuacja niewiele się poprawi. Białe straciły centralnego pionka, a czarne zyskały groźną włócznię pionków d4 i d5, oraz wobec otwarcia linii c, możliwość aktywnej gry na skrzydle hetmańskim. Miał być atak matowy, a w efekcie czarne otrzymały lepszą pozycję. Cóż, koncepcja gry do poprawki. Białe zagrały więc 15.Wa-c1. Po odpowiedzi przeciwnika 15 Se4, sytuacja zrobiła się nieprzyjemna ze względu na aktywnego skoczka, kontrolującego strategiczne pola w centrum. Odruchowe zbicie 16.S:e4?! niewygodnej figury nie jest dobrym rozwiązaniem, gdyż rozwój sił na szachownicy jest korzystny dla czarnych w następującym wariancie: 16 d:e4 17.Sd2 Sb4 18.Hb1 i po 18 e3! otwiera się główna przekątna. Po dalszym 19.f:e3 ulega popsuciu pionkowa ochrona białego króla, a dodatkowo na niekorzyść białych należy zaliczyć utworzenie trzech izolowanych wysp pionków a-b, d-e i f-g. Kolejnym defektem pozycji Kasparowa w tym wariancie byłaby utrata obrońcy białych pól, poprzez G:g2 i ograniczanie mobilności gońca za pomocą f7-f6. W partii zagrano 16.Hb2. Sytuacja po 28 Wa8-a7 stała się lepsza dla białych: Strona 13

14 Dlaczego? Bo mają dobrego gońca, który może właściwie bez problemu poruszać się po białych polach, w przeciwieństwie do swojego czarnego oponenta, którego ruchliwość została poważnie ograniczona. Ta figura do końca partii będzie właściwie nieaktywna. Niestety, zamiast zagrać 29.Wd3! z planem zdwojenia wież na linii d i marszem pionów e i f, Kasparow czeka: 29.Wc4?!. Ze względu na możliwość utworzenia białej baterii Hb2 i Ge5 słabością Karpowa staje się pionek f7, z którym trzeba coś zrobić. Po dalszym e2-e4 nastąpiło dobre Kg8-h8!, z ideą rozwiązania problemu pionka, przeznaczonego teraz do zaatakowania podstawy gońca piona e4 ( f7-f5). REMIS. Mecz 1, partia 6, G. Kasparow-A. Karpow, Obrona hetmańsko-indyjska Kolejny przykład na pozycyjną grę Anatolija Jewgieniewicza. Tematem rozgrywki jest atak na skrzydle hetmańskim. Ruch mają czarne: W pozycji na diagramie ich figury patrzą w kierunku skrzydła hetmańskiego, na którym czarne mają przewagę pionkową (3 cz : 2 b). Mistrz świata zdecydował się prowadzić tam akcję zaczepną, czym można tłumaczyć dziwne położenie białopolowego gońca na polu a6. Figura ta już od czwartego posunięcia atakowała piona c4, a obecnie po wykonanym ruchu 15.b:c4 (pozycja na diagramie powyżej), może doprowadzić do wygrania białego piechura (jest on dwukrotnie atakowany, a tylko jednokrotnie broniony). Po 15...b:c4 powstałaby sytuacja z obustronnymi szansami, a białe nadal miałyby możliwość w miarę swobodnej gry figurowej, również i na skrzydle hetmańskim. Np. 16.Ha4 Gb5 17.Hc2 Sf6 i po dalszym a2- a4-a5 oraz e4-e5 białe mają zaawansowane piony, a u czarnych wyczuwa się słabość izolowanych, zdublowanych pionów c. Karpow ma jednak pozycyjny gust i zdecydował się nie przyjmować ofiary pionka, w zamian przerzucając skoczka 15...Sb6?! na skrzydło hetmańskie. Ruch ten jest zgodny z planem gry mistrza świata, polegającym na wzmocnieniu nacisku na tym skrzydle. Ocena piętnastego posunięcia jest sporna, np. Kasparow uważał go Strona 14

15 za ewidentny błąd. Być może, Karpow zlekceważył możliwą odpowiedź białych 16.c5!. Po dalszym: 16...Sa4 17.Hc2 czarne musiałyby odpowiedzieć 17...e5 bo jak nie, to nastąpi 18.e5! z przewagą przestrzeni, wyłączeniem z gry gońca Ga6 i silnym atakiem po czarnych polach. W efekcie oba gońce czarnych byłyby złe. Pretendent jednak odpowiedział 16.c:b5. Odbicie 16...c:b5 z następującą w dalszej części partii (w 23 i 24 posunięciu) wymianą pionów: d4-d5,...e6:d5 i e4:d5 prowadzi nieuchronnie do powstania białego wolnego pionka d. Karpow był świadomy, że będzie mu trudno walczyć przeciw niemu. Za to uzyskał możliwość silnego ataku figurowego na hetmańskim skrzydle białych, co osiągnęło apogeum po 20...Hd8-a5?!, patrz diagram poniżej. Aż cztery czarne figury na bandzie! Ostatnie posunięcie obrońcy tytułu jest jednak wątpliwe. Hetman powinien stanąć na polu e7 aby przeciwdziałać posunięciu tworzącemu wolnego pionka, czyli d4-d5 (gdyż po 20...He7! nie można grać 21.d5?, ponieważ po 21...e:d5 białe nie mogą odbić pionkiem na d5, bo hetman zbija wieżę na e1). Kolejnym przełomowym momentem w partii jest sytuacja na diagramie poniżej, powstała po ruchu 22.Sd2-b3: Według Kasparowa, konieczne było odejście czarnym hetmanem na c8. Po zamknięciu centrum ruchami d4-d5 i e6-e5, czarne trzymały się. Karpow odpowiedział jednak 22 Hb4. Posunięcie 23.d5! to próba stworzenia przechodniego pionka d, zrealizowana po 23 e:d5. Białe panują teraz na linii e, a ich białopolowy goniec ma szansę zacząć grać. Po dalszym 24.e:d5 Sc3, równowaga materialna zostanie przesunięta na korzyść czarnych, gdyż pionek a2 jest pod biciem. A co białe będą miały w zamian? No cóż, Kasparow zdecydował się na uproszczenie sytuacji przez wymianę hetmanów, gdyż liczył na korzystną dla siebie końcówkę z groźnym, wolnym pionkiem d. W tym celu zagrał: 25.Hd4! H:d4 26.S:d4 S:a2. Czarne zdobyły pionka, ale ich skoczek ugrzązł na bandzie. A groziło teraz 27.Sf5! z atakiem na pionka g7 i marszem piona d (d5-d6). Ten wariant byłby w stylu Kasparowa, jednak pretendent nie zdecydował się na taką kontynuację. Po 27.Sc6 Gc5 Garri Kimowicz wypuścił z rąk możliwość wzmocnienia pozycji. W pozycji poniżej Strona 15

16 powinien zagrać 28.Se7+ G:e7 29.W:e7 b4 30.Gb2. Ostatni ruch spełnia dwa zadania: blokuje wolnego pionka b oraz broni pola c1 przed wtargnięciem tam czarnej wieży. Po dalszym 31.W:a7 białe wyrównują bilans materiału i zyskują następujące atuty pozycyjne: dwa gońce przy otwartym centrum, aktywną wieżę na siódmej linii oraz wspaniałego wolnego pionka d. Oczywiście on już od kilku posunięć był wolny, ale dopiero w analizowanym wariancie ujawnia się jego wspaniałość, mianowicie pole przemiany tego pionka (czyli kwadrat d8) może być z daleka kontrolowane przez czarnopolowego gońca białych. Natomiast czarne w dwudziestym dziewiątym posunięciu utraciły swojego czarnopolowego gońca i przez to mogą mieć problemy z zabiciem dochodzącego piona. Próba realizacji tego zadania poprzez wejście czarnej wieży na d8 może wiązać się z utratą jakości. W omawianej partii ten wariant nie został rozegrany, a Garri Kimowicz popełnił błąd, gdyż w dwudziestym dziewiątym posunięciu wymienił czarnopolowe gońce. Po wymianie tych figur, nie bronione pole przemiany zostaje bezkarnie zajęte przez czarną wieżę. Wkrótce wolny pionek zginie. BIAŁE PODDAŁY SIĘ. Mecz 1, partia 7, A. Karpow-G. Kasparow, Obrona Tarrascha W trakcie debiutu, w dziewiątym posunięciu czarne wyprodukowały izolowanego pionka d, wokół którego będzie toczyć się rozgrywka. Przedstawiony poniżej diagram przedstawia sytuację po ruchu 16.Wa1-d1. Białe atakują czarnego piona d5, natomiast czarne wyraźnie to lekceważą (pionek jest trójkrotnie atakowany, a tylko dwukrotnie broniony). Czy to jest błąd czarnych? A co powiecie w takim razie na kolejne posunięcie 16...He8. Czarne skupiają się na ataku na pole e3, i mogą sobie na to pozwolić, gdyż pion d5 jest nietykalny. Warto sprawdzić dlaczego: 17.G:d5 Gh3 18.Gg2 G:g2 19.K:g2 W:e3! 20.f:e3 Sc4 i pomimo straty jakości pozycja czarnych jest dobra. W tym wariancie mają rekompensatę w postaci możliwości ataku na pole Strona 16

17 e3, i białemu królowi robi się gorąco. Czyli białe nie mogą od razu brać piona d5, muszą się do tego przygotować. Na początek warto wtrącić drobny ruch 17.h3(!) zapobiegający wymianie figur na polu g2. Niestety, kij ma dwa końce, w przyszłości wysunięty w ten sposób pionek h stanie się łatwym celem ataku po przekątnej c8-h3. W partii nastąpiło dalej 17...Gh5 18.G:d5 (teraz już można bić - nie ma obawy zajazdu czarnego gońca na...h3:g2) 18...Gg6 19.Hc1 S:d5 20.W:d5 Sc4 21.Gd4. Czy w przedstawionej pozycji: można pokusić się o atak na e2? Wydaje się, że można, ale warto sprawdzić, bo w szachach różnie bywa: 21...W:e2? 22.S:e2 H:e2 23.We1 Hf3 24.Wc5! W:c5 25.We8+ Kh7 26.Wh8+ K:h8 27.H:h6+ z dalszym H:g7#. A więc klops z atakiem na pole e2, czarne zagrały 21...Wec7. Sytuacja na diagramie: powstała po ruchu 35.Kg1-f2. Prawidłowy plan gry czarnych powinien polegać na wymianie hetmanów na polu d3, a po aktywizacji czarnego króla ruchem...kf7 (ważna jest centralizacja króla w końcówce!) czarne mogłyby zremisować. Omawiana partia została jednak przegrana po nieudanej aktywizacji czarnej wieży z próbą zagrożenia piona a2, czyli 35...Wc2? i czarne przeoczyły posunięcie 36.He3! umożliwiające białemu hetmanowi rajd na tyły wroga z późniejszym atakiem na czarne piony skrzydła hetmańskiego. Powrót wieżą 36...Wc8 to smutna konieczność ze stratą tempa. Ale już po ptokach, gdyż białe są nie do zatrzymania: 37.He7 (proste następstwo 36 posunięcia białych) 37...b5 38.Wd8 białym zależy na wymianie figur, gdyż uproszczona w ten sposób pozycja będzie im sprzyjać w realizacji nadchodzącej przewagi pionka 38...W:d8 39.H:d8 i w 42 posunięciu czarne stracą pionka a6. CZARNE PODDAŁY SIĘ. Strona 17

18 Mecz 1, partia 9, A. Karpow-G. Kasparow, Gambit hetmański Miłe złego początki, a końcówka ciekawa! Ale o tej ostatniej za chwilę. W trakcie debiutu, w dziewiątym posunięciu czarne uzyskały izolowanego pionka d, wokół którego obecnie toczy się rozgrywka. Widać to wyraźnie na diagramie, po 21.Wf1-d1. Białe silnie naciskają na czarnego pionka d5, ostrzeliwując go aż pięcioma figurami: zdublowanymi wieżami, dwoma skoczkami oraz gońcem. Wydaje się że izolak padnie, gdyż czarne mogą zapewnić mu tylko poczwórną, pasywną ochronę figurową. Ruch 21 Sc4 pozornie pogorszył sprawę, bo teraz wszystkie znaki przemawiają za forsowną utratą pionka w wariancie 22.Se:d5 S:d5 23.S:d5 G:d5 24.G:d5 Wd:d5 25.W:d5 W:d5 26.W:d5 Sb6 27.Hd4 Sd5 28.H:d5, ale po 28 Hc1+ 29.Kg2 H:b2 czarne ratują się, przechodząc do remisowej końcówki hetmańskiej. Zapewne Karpow widział ten wariant, gdyż nie zdecydował się wziąć pionka, wybierając za to 22.S:c4. Dalej grano 22 W:c4 23.Ha5 Wc5, i po ruchu 24.Hb6 białe są w dobrej sytuacji mając aktywne, rozwinięte figury, które patrzą w stronę skrzydła hetmańskiego. Izolowany pion d5 jest obecnie czterokrotnie atakowany i tyleżkrotnie broniony. Mimo istniejącej równowagi sił wokół piona d, czarne decydują się na uszczuplenie jego obrony, kosztem likwidacji aktywnego hetmana białych. Nastąpiło 24 Wd7 przygotowanie do wymiany ciężkich figur na polu c7, 25.Wd4 Hc7 26.H:c7 Wd:c7 (oczywiście nie 26 Wc:d7, gdyż ciężkie figury muszą wspólnie opanować otwartą linię c ). W efekcie tych działań pion d5 został pozbawiony dostatecznej obrony, lecz pomimo chwilowej przewagi białych, Karpow nie zdecydował się na jego zbicie. Ostrożność ta ma logiczne uzasadnienie, ponieważ po forsownej wymianie: 27.S:d5 S:d5 28.G:d5 G:d5 29.W:d5 W:d5 30.W:d5 Wc2 31.Wd8+ Kh7 32.Wd7 W:b2 33.W:f7 W:e2 34.W:b7 W:a2, białe otrzymują jedynie remisową końcówkę wieżową. Po 33 posunięciu białych Wd4:Wc4 powstała sytuacja, jak na diagramie: Strona 18

19 Teraz pytanie za 1 punkt (w tabeli wyników): czym zbić białą wieżę? Jeżeli 33...b:c to w porządku, ale źle zrobimy bijąc 33...d:c?, gdyż niepotrzebnie otworzymy linię d umożliwiając drugiej białej wieży dostanie się na tyły czarnych, np. 34.Wd6 a5 35.Wb6 Gd7? 36.W:f6! K:f6 37.Se4+. Kasparow zbił wieżą 33...W:c4. Warto zatrzymać się nad innym posunięciem, tym razem zapisanym i zamkniętym w kopercie podanej przez sędziego. W tej ważnej chwili sytuacja na szachownicy przedstawiała się następująco: Karpow wykonał ruch 42.Sb4-c2. Obie walczące armie są wyraźnie rozdzielone linią demarkacyjną. Czarny król jest scentralizowany, podczas gdy aktywność jego oponenta jest ograniczona przez czarnego skoczka. Z drugiej strony, białe mają lepszego gońca którego ruchliwość nie jest ograniczona własnymi pionkami, w przeciwieństwie do analogicznej figury czarnych. Ten zły goniec Kasparowa prawie nie ma możliwości ruchu. Problemem dla białych jest izolowany pionek d4, który z racji swojej słabości musi być chroniony przez skoczka. Wydaje się więc, że pozycja jest mniej więcej równa. Zatem nadszedł czas na wykonanie tajnego posunięcia, i Kasparow zapisał 42 f6. Optycznie ten ruch wygląda dobrze, bo czarne rozwiązują nim problem odstałego pionka, podciągając go bliżej głównego teatru działań. Natomiast warto posłuchać, co na ten temat powiedział sam Kasparow. Idea ostatniego posunięcia to przygotowanie g6-g5 z atakiem na skrzydle królewskim. Ale zapisane posunięcie powoduje zmianę struktury pionkowej, a ponieważ ruchu pionem nie można cofnąć, więc takich drastycznych posunięć nie wykonuje się do koperty. Ruchy pionkami należy przemyśleć w domowej analizie, tak aby na dogrywkę przyjść z dobrze przemyślaną kontynuacją. Natomiast teraz należało zrobić jakieś wyczekujące posunięcie figurą, na przykład 42 Gd7, a resztę przemyśleć wraz z trenerami w domu. Tyleż opinia Kasparowa. Po tym niezbyt udanym ruchu gra potoczyła się dalej, lecz pozycja czarnych zaczęła rozsypywać się. Strona 19

20 W odpowiedzi na 46.b2-b4 (patrz diagram powyżej), czarne fatalnie zagrały 46...g:h4?. Liczyły teraz na odruchowe 47.g:h4(?!) aby w odpowiedzi zagrać 47...Gg6, osiągając remis. Warto prześledzić sposób rozumowania analityków Kasparowa. Choć błędny, to ciekawy: 48.Kg3 Ke6 49.Sg2 Kd6, król nie musi robić nic więcej poza tym, iż trzymać się centrum pilnując piona d4, 50.Sf4 Gf7 51.Sd3 Ge6 52.Sc5 Gc8, i ruchliwość gońca w obozie czarnych wystarcza do obrony słabego pionka a6. Natomiast w tym wariancie biały król nie zdoła przedrzeć się na skrzydło królewskie, gdyż białe pola są kontrolowane przez wrogiego gońca, a czarne pola przez nieprzyjacielskie pionki. Ładna analiza zespołu Kasparowa, tyle że dziurawa. Jego analitycy nie przewidzieli zaskakującej odpowiedzi Karpowa, poświęcającego materiał w celu zrobienia wyrwy w strukturze czarnych: 47.Sg2! h:g3+ 48.K:g3 i biały król wspomagany przez skoczka-demolkę ma wolną drogę na tyły wroga. Warto prześledzić przebieg walki o tempo do obrony pionka d4. Zainteresowanych tą ciekawą końcówką odsyłam do strony CZARNE PODDAŁY SIĘ. Mecz 1, partia 11, A. Karpow-G. Kasparow, Partia angielska Ostatnie posunięcie białych to 21.Kg1:Gg2. Struktura pionkowa jest symetryczna, a o przewadze zadecydują niuanse pozycji. Obie strony skupiły się na walce na skrzydle hetmańskim, gdzie obiektem zainteresowania przeciwników są dwa wolne, zablokowane piony c. Białe skoczki zajmują eksponowane stanowiska w centrum, nic więc dziwnego iż czarne mają ochotę je stamtąd przepędzić. W tym momencie sugerowano 21 a6!? z dalszym 22.Sc3 Sc6 23.S:c6 W:c6 24.Se4, wymianą wież oraz f7- f5. Kasparow zagrał jednak dyskusyjne 21 f6. Posunięcie to odgania skoczka, ale ten po 22.Sd3 zajmuje pozycję do ataku na izolowanego piona. W końcu trzeba zaktywizować figurę Strona 20

21 22 Sc6, gdyż krawędź szachownicy to kiepskie miejsce dla skoczka. 23.Sc3 Sd6 24.Sa4 ze zwiększeniem nacisku na pionka c. Na to Kasparow powinien odpowiedzieć spokojnym 24 Sb7, ale zagrał nerwowo czyli 24 Se5. To była zachęta dla Karpowa, gdyż ruch ten umożliwił mu popsucie struktury pionkowej przeciwnika po 25.S:e5 f:e5. Teraz czarne posiadają wyraźne defekty pozycji: zdublowane pionki e oraz cztery wyspy pionkowe (wobec trzech wysp u białych). Kolejne dwa posunięcia Karpowa nie były najsilniejsze, a jego przeciwnik wręcz ocenił je jako wątpliwe. Białe powinny zagrać teraz w typowym karpowowskim, profilaktycznym stylu 26.Wb1, aby zająć linię b przeciwdziałając wtargnięciu tam hetmana z wtrąconym szachem po przekątnej a8-h1. W wariancie zaproponowanym przez Kasparowa: 26.Wb1 e4 27.Wd2 Hg5 28.Wbd1 He5 29.Sc3 H:c3 30.W:d6 W:d6 31.W:d6 czarne nie są w stanie skutecznie bronić zdefektowanych pionków na linii e przed atakiem białej wieży. Tak jednak nie stało się: 26.Sc3?! i czarne wtrącają nieprzyjemny szach 26 Hb7+, po którym Karpow woli uprościć pozycję 27.Hf3?!. W trakcie bezpośredniej rozgrywki nie tak łatwo znaleźć właściwą kontynuację, co udało się komentatorom: 27.Kg1!. Ten wydawałoby się bojaźliwy ruch, w rzeczywistości prowadzi do lepszej dla białych końcówki wieżowej: 27 Hb3 28.a4! H:c4 29.H:c4 S:c4 30.W:d8 W:d8 31.Se4 Sd2 32.S:d2 W:d2 33.W:c5 Kf6 34.Wc7. Po ruchu w partii i dalszych 27...H:f3+ 28.K:f3, sytuacja jest już tylko nieco lepsza dla białych. Zauważmy, że pionek c4 nie jest broniony. Czy w związku z tym, czarne mogą myśleć o jego zdobyciu? Wydaje się, że to łatwy kąsek. A w dalszych planach atak na piona a3. A więc do boju skoczkiem 28...S:c4(?!) 29.W:d8 W:d8 30.Se4 S:a3 31.W:c5, pion e5 musi paść. Jego obrona królem nie jest możliwa, gdyż pole f6 jest ostrzeliwane zza węgła białym skoczkiem. A może trochę agresji szachując, np Wf8+ 33.Ke2 Wf7 34.W:e5 stało się, 34...We7 i po agresywnym zachowaniu czarnych pozostało wspomnienie, ich wieża spełnia już tylko pasywną funkcję obrony piona; 35.Kd3 aktywizacja króla w końcówce! Strona 21

22 Czarny monarcha nadal biernie przygląda się wydarzeniom na szachownicy (nieszczęsne pole f6), a jego skoczek praktycznie nie bierze udziału w grze (brak współdziałania czarnych figur). Trzy wyspy pionków również osłabiają pozycję czarnych. W partii Kasparow nie zdecydował się więc na wątpliwe zdobycze materialne ruchem 28...S:c4, zagrał za to 28...Wc8-b8. REMIS. Mecz 1, partia 15, A. Karpow-G. Kasparow, Obrona hetmańsko-indyjska Mecz o mistrzostwo świata toczony między panami K charakteryzował się ciekawą właściwością. Przeciwnicy często podbierali sobie idee debiutowe, nakłaniając oponenta do gry przeciwko własnym koncepcjom. W partii piętnastej, Garri Kimowicz wykorzystał debiutowy pomysł Karpowa, stawiając obrońcę tytułu przed problemem: zwalczać swój sposób gry, czy nie odkrywać kart? Po ruchu 21.Hc1-d2 obraz na szachownicy przedstawiał się następująco: Walka toczy się w centrum wokół pionków na czwartej i piątej linii oraz na skrzydle hetmańskim. Czarne za pomocą marszu piona a7-a5-a4 i wymiany...a4:b3, a2:b3 otworzyły linię a. Wynikiem tej operacji było m.in. utworzenie słabego pionka b3, który został zaatakowany ruchem 21...Wa3!?. Nie było to jedyne dostępne posunięcie, gdyż czarne mogły dokonać wyjaśnienia sytuacji w centrum, wymieniając piony 21...c:d4. Po odbiciu 22.G:d4, pretendent łatwo uaktywniał skoczka 22...Sc5, zwiększając jego operatywność na centralnych polach. Ruch w partii jest wstępem do kilku ostrych wariantów. Po normalnej obronie 22.Wb1, czarne zagrały nieprecyzyjnie 22...Wd8 chroniąc pionka d5, ale tym ruchem pozostawiły wieżę na a3 bez należytego wsparcia. Początkowo komentatorzy proponowali tu 22...Wea8 opanowujące figurą linię a, lecz wariant ten został później poprawiony na korzyść białych, za pomocą analizy komputerowej. Po 23.d:c5 S:d5 pora w końcu uaktywnić hetmana 24.Hb4. Wieża na a3 jest pod biciem, ale czarne nie spieszą się z jej odejściem, gdyż mają w zanadrzu kontruderzenie w centrum 24...d4!. Pokusa wzięcia wieży 25.H:a3?, zostałaby łatwo ukarana w wariancie: 25...d:e3 26.Hc1 Gd4! z bezpośrednim atakiem na króla. W partii białe zbiły gońcem na d4. REMIS. Mecz 1, partia 19, A. Karpow-G. Kasparow, Gambit hetmański Oto pozycja po 13 Sa7-b5, w której białe muszą wykonać swoje 14 posunięcie. Strona 22

23 Jaką figurą zabić czarnego skoczka na polu b5? Skoczkiem czy gońcem? Goniec jest bliżej ofiary, no i zdobędziemy pionka, zatem spróbujmy: 14.G:b5 a:b5 niedobrze, otworzyliśmy przeciwnikowi drogę dla wieży 15.S:b5 pionek jest nasz! c6 16.d:c6 b:c6 oj, niechcący uruchomiliśmy wrogiego gońca 17. Sc3 Ga6 fatalnie, teraz nie możemy zrobić roszady 18.Wd1 Ha5 i pojawiają się zagrożenia pionka a1, związanie skoczka na c3, grozi też e5- e4. Białe zostały zepchnięte do defensywy, powinny teraz myśleć o przerzuceniu skoczka drogą Sf3-d2-e4. Poza tym, wcześniej zaproponowany ruch 14.G:b5 pozbawia białe ostatniego gońca, co wobec obecności na szachownicy dwóch czarnych biskupów i otwartego centrum, dawałby Kasparowowi przewagę. Warto więc zachować białego gońca, poświęcając w zamian skoczka. W sytuacji przedstawionej na powyższym diagramie, Anatolij Jewgieniewicz zagrał 14.S:b5. REMIS. Mecz 1, partia 22, G. Kasparow-A. Karpow, Partia katalońska Partia katalońska okazała się być zbyt mało agresywnym debiutem. W pierwszym meczu zagrano ją tylko dwa razy. Oto drobna zagadka na diagramie po 14 c6. Białe biją 15.G:f6. Czym czarne mają odbić: gońcem czy pionkiem? Intuicyjnie wybralibyśmy odbicie gońcem, aby nie nadwyrężyć struktury roszady (pionki f7, g7 i h7). Okazuje się jednak, że w tym przypadku intuicja zawodzi, gdyż po 15...G:f6 16.Se4 He7 17.S:f6+, czarne i tak muszą bić pionem 17...g:f6, bo po 17...H:f6(?) białe robią widełki 18.Sd7 zdobywając jakość. Więc trudno, już lepiej w 15 posunięciu odbić pionem 15...g:f6. Przez ten ruch czarne psują trochę strukturę pionów królewskich, ale zachowują swojego czarnopolowego gońca. Przy otwartych przekątnych będą miały dzięki temu dobrą grę po czarnych polach. REMIS. Strona 23

24 Mecz 1, partia 27, A. Karpow-G. Kasparow, Gambit hetmański Ostatnie zwycięstwo Karpowa w tym meczu. Potem nie było już tak dobrze. Na początek pewien niuans pozycyjny. Białe mają słabego pionka c5. W dodatku został on zaatakowany ruchem 13...Sb8-d7 i musi zginąć. Ale nie warto go oddawać za darmo. A więc za co? Za rozbicie pionkowej struktury czarnych. Nastąpiło 14.c6(!) b:c6 i czarne mają teraz trzy wyspy pionków, co jest osłabieniem ich pozycji. Po 17 posunięciu białych Wf1-c1!, mamy sytuację. Karpow zauważył iż optycznie bardziej narzuca się tu ruch 17.Wfd1, ale po opanowaniu w ten sposób otwartej linii d, posunięcie to prowadzi jedynie do późniejszej wymiany wież. Natomiast ruch w partii ma za zadanie ochronić piona c3 i jednocześnie pozostawienie pola d1 dla białego gońca. Wykonane posunięcie jest wstępem do akcji ofensywnej na skrzydle hetmańskim, skierowanej przeciwko pionkowi c5. Czarne odpowiedziały nieprecyzyjnie 17...Gb7?!. Zajęły w ten sposób dużą przekątną, ale skierowanie ognia ku białemu królowi mija się z celem. Gdyby Kasparow przewidział zamiary przeciwnika, zablokowałby jego hetmańskie skrzydło remisującym ruchem 17...Gd7, atakując pole b5 i uniemożliwiając białym przerzucenie przez nie swojej wieży. Po 18.Se5 nastąpi odejście 18...Ga4 z dalszym 19...Wfd8, i pole b3 będzie również atakowane, co wykluczy kolejny plan białych związany z manewrem Wb1-b3-a3-a5. Proponowano też wariant: 18.Se5 Ga4 19.Gb5 G:b5 20.W:b5 Wac8 21.Wa5 Wc7, z remisem. W partii nastąpiło 18.Kf1 Gd5. Ten ostatni ruch czarnych, to był o jeden most za daleko. Trzeba było zatrzymać gońca na polu c6 i z niego kontrolować ważne pole b5. A teraz białe bez problemu zagrały 19.Wb5 oraz 20.Wa5 ze swobodnym atakiem wieży na pionki a7 i c5. Warto zwrócić uwagę na to co by się stało, gdyby w 19 ruchu czarne połakomiły się na pionka a2. A więc 19...G:a2? 20.c4! i czarny goniec został schwytany w pułapkę i musi zginąć. Wróćmy jednak do ataku na pionka c5. Pozycja po 22.Wb8-b4: Strona 24