Wprowadzenie do Latex a

Transkrypt

1 Wprowadzenie do Latex a dr hab. Bożena Woźna-Szcześniak Akademia im. Jan Długosza bwozna@gmail.com Komputerowy skład tekstu

2 TeX TeX Twórca TeX a jest wybitny amerykański matematyk i pionier informatyki, Donald Knuth, który zirytowany kiepskim wydrukiem swoich prac postanowił opracować standard pozwalajacy zyskać pewność otrzymania dokumentu o ściśle określonych parametrach. Donald Knuth

3 TeX TeX Donald Knuth rozpoczał pracę nad TeX-em w W postaci używanej obecnie TeX został udostępniony w roku 1982, i od tego czasu miały miejsce tylko dwie niewielkie modyfikacje jego funkcji. Ostatnia wersja jest , a różnice wynikaja głównie z dostosowania do różnych systemów wejścia/wyjścia, a nie z poprawiania, czy tez z modyfikacji podstawowych funkcji programu TEX. TeX umożliwia dokonywanie wszelkich działań na tekście, łacznie z odpowiednim formatowaniem skomplikowanych wzorów matematycznych. Słowo TeX należy wymawiać tech.

4 TeX Czym właściwie jest TEX? System TeX to profesjonalne narzędzie służace do składania tekstów ze szczególnym uwzględnieniem matematyki i tekstów naukowych. Jest zbiorem instrukcji stworzonym na potrzeby tych, którym zależy na estetycznym, jednolitym i profesjonalnym wygladzie ważnych dokumentów. Nazwa TeX pochodzi od greckiego TEXVN - sztuka. Projektujac publikację wydajemy polecenia, a następnie traktujemy powstały tekst programem TEX. Program wymaga ścisłego formułowania naszych życzeń, pozwalajac jednocześnie na obiektowe podejście do zagadnienia definiujemy obiekty takie jak akapity, tytuły, listy, skorowidze, spisy itp. i określamy sposoby składu tych obiektów: marginesy, czcionkę, odstępy itp.

5 Latex LaTeX LaTeX jest zestawem instrukcji (poleceń, makrodefinicji, makr) umożliwiajacych autorom na bardziej przystępny niż w przypadku TeXa skład tekstu (jest ńakładkańa TeXa, jakby "preprocesorem"). Do formatowania dokumentu LaTeX wykorzystuje TeXa przetwarzajac własne instrukcje do postaci TeXa. Pierwsza wersję LaTeX-a opracował Leslie Lamport. Słowo LaTeX należy wymawiać lej-tech albo la-tech.

6 Latex LaTeX Kilka lat temu pakiet LaTeX został rozszerzony przez tak zwana drużynę LaTeX3 (LaTeX3 team), kierowana przez Franka Mittelbacha. Celem tego rozszerzenia było wprowadzenie kilku od dawna postulowanych ulepszeń oraz unifikacja rozmaitych odmian LaTeX-a, jakie rozpowszechniły się od chwili powstania kilkanaście lat temu LaTeX-a w wersji Nowy system ma budowę warstwowa i nazywa się LaTeX2e. W języku TEX a została zdefiniowana spójna i logiczna warstwa umożliwiajaca pisanie kodu prawie proceduralnego, a nie jako klasyczne makrowołania. Został zdefiniowany elegancki interface dla programistów definiujacych skład i piszacych nowe pakiety makroinstrukcji.

7 Latex Cechy systemu Zalety dostępność przygotowanych przez profesjonalistów układów graficznych - dzięki nim dokumenty wygladaj a jak z drukarni, wygodnie składa się wzory matematyczne - używane sa znaki pisarskie dostępne bezpośrednio na klawiaturze, nie trzeba zaprzatać sobie głowy formatowaniem tekstu, do rozpoczęcia pracy wystarczy poznać zaledwie kilka poleceń, przypisy, odnośniki, skorowidze, spisy treści, tabel, itp przygotowuje się bardzo łatwo, zachęca autorów do tworzenia dokumentów o dobrze określonej strukturze, TEX i LaTeX jest darmowy i w najwyższym stopniu

8 Latex Cechy systemu Wady tworzenie nowych układów graficznych dokumentu jest czasochłonne ciężko jest stworzyć dokument o nieokreślonej, bałaganiarskiej strukturze :).

9 Zastosowania Materiały drukowane: ksiażki, artykuły, raporty podania, cv, okładki na CD folie i wiele innych Prezentacje multimedialne

10 LaTeX Plikiem źródłowym LaTeX-a jest zwykły plik tekstowy (plik ASCII). Taki plik można utworzyć i edytować za pomoca dowolnego edytora tekstowego. Zawiera on tekst dokumentu oraz instrukcje, dzięki którym LaTeX wie, jak złożyć tekst. Odstępy, znaki tabulacji i pojedynczy znak przejścia do nowej linii sa traktowane jako spacja. Wiele znaków spacji jest traktowane jako jedna spacja. Pusta linia rozpoczyna nowy akapit. Znak % to znak komentarza - znaki występujace po nim w danej linii sa ignorowane.

11 Każdy dokument LaTeXa składa się z dwóchczęści: preambuły oraz części głównej. Preambuła Rozpoczyna się poleceniem \documentclass[opcje]{klasa} określajac typ tworzonego dokumentu. Zawiera wszelkie definicje poleceń i wygladu całości naszego dokumentu. Tu będziemy definiować m.in. w jakim języku będziemy pisać, jakiej czcionki użyć, jakie dodatkowe polecenia dołaczyć. Część główna dokumentu Zaczyna się od polecenia \begin{document}, a kończy \end{document}. Po niej tekst jest ignorowany.

12 Najprostszy dokument w LaTeXu: \documentclass{article} \begin{document} Hello Word :)!. \end{document} Ćwiczenie: Utwórz w dowolnym edytorze plik przyklad1.tex i zapisz w nim powyższy przykładowy dokument.

13 Kompilacja, ogladanie i drukowanie dokumentów Formatowanie tekstu (przetworzenie na język TeXa i skład tekstu) oraz zapis do pliku dvi w formacie wyjściowym niezależnym od urzadzenia uzyskuje się wywołujac program latex z parametrem będacym nazwa dokumentu: latex plik - rozszerzenie.tex można pominać Powyższe polecenie utworzony plik w formacie dvi pod nazwa plik.dvi. Można go obejrzeć na ekranie lub przetworzyć na format poscriptowy czy format pdf wywołujac odpowiednie programy: xdvi plik - wyświetlenie plik.dvi na ekranie (rozszerzenie.dvi możemy pominać) dvips plik.dvi -o - zapisanie plik.dvi w formacie poscriptu pod nazwa plik.ps dvipdf plik.dvi -o - zapisanie plik.dvi w formacie pdf pod nazwa plik.pdf

14 Kompilacja, ogladanie i drukowanie dokumentów Ćwiczenie: Dokonaj kompilacji dokumentu przyklad1.tex. Obejrzyj na ekranie plik dvi. Dokonaj przetworzenia pliku typu dvi do poscriptu. Obejrzyj utworzony dokument poscriptowy programem gv oraz gview. Dokonaj przetworzenia pliku typu dvi do pliku pdf. Obejrzyj utworzony dokument pdf programem acroread lub inna przegladark a pdf.

15 Strona tytułowa Zadeklarowanie dokumentu jako article pozwala na zrobienie strony tytułowej. W najprostszej wersji wystarczy zadać w preambule: \title{tutaj tytuł artykułu} \author{nazwisko autora lub lista autorów oddzielonych poleceniem \and} Następnie w dokumencie głównym (zaraz po \begin{document}) należy podać polecenie: \maketitle

16 Strona tytułowa Najprostszy dokument w LaTeXu (przyklad2.tex): \documentclass{article} \title{mój Pierwszy Dokument} \author{jan Kowalski} \date{październik 2008} \begin{document} \maketitle Hello world! \end{document}

17 Strona tytułowa Ćwiczenie: Dokonaj kompilacji dokumentu przyklad2.tex. Obejrzyj na ekranie plik dvi. Dokonaj przetworzenia pliku typu dvi do poscriptu. Obejrzyj utworzony dokument poscriptowy programem gv oraz gview. Dokonaj przetworzenia pliku typu dvi do pliku pdf. Obejrzyj utworzony dokument pdf programem acroread lub inna przegladark a pdf.

18 Polonizacja Latex Piszemy po polsku Aby spolszczyć nasze źródła należy powiedzieć LTEX owi jakiego języka będziemy używać i co ważniejsze - w jakim kodowaniu. Kodowanie można ustawić w dwojaki sposób: poprzez użycie pakietu inputenc z odpowiednia opcja, poprzez dodanie na samym poczatku dokumentu odpowiednich instrukcji. Zestaw zasad łamania wyrazów, jak również używanych znaków ustalamy poprzez dołaczenie pakietu polski.

19 Polonizacja Latex Piszemy po polsku Oto jak to będzie wygladało w praktyce: \documentclass{article} \usepackage{polski} \usepackage[latin2]{inputenc} \begin{document} Witaj Świecie! \end{document} Witaj Świecie!

20 Komunikacja z LaTeX-em Jak powiedzieć LTEX owi jak co ma wygladać? Służa do tego polecenia (commands) oraz środowiska (environments). Polecenia LaTeXa Polecenia formatowania rozpoczynaja się znakiem "\"i moga mieć różna składnię: \polecenie{argument1}{...}{argumentn} \polecenie[parametr opcjonalny, opcja] {argument1}{argument2}{...}{argumentn} \polecenie{parametr}[parametr opcjonalny, opcja]

21 Komunikacja z LaTeX-em Środowiska Osobna grupę poleceń stanowia deklaracje środowiska (environment), które będziemy też nazywać otoczeniem. Oznacza ono jakiś szczególny sposób redagowania tekstu, np. typowy dla tabel, wzorów matematycznych czy listów. Składnia jest następujaca: \begin{środowisko}{argument1}{...}{argumentn} zawartość środowiska \end{środowisko} Po nazwie otoczenia moga wystapić też parametry.

22 Przykłady środowisk Regulowanie wielkości czcionki \begin{tiny}... \end{tiny} \begin{scriptsize}... \end{scriptsize} \begin{footnotesize}... \end{footnotesize} \begin{small}... \end{small} \begin{normalsize}... \end{normalsize} \begin{large}... \end{large} \begin{large}... \end{large} \begin{large}... \end{large} \begin{huge}... \end{huge} \begin{huge}... \end{huge}

23 Przykłady środowisk Odstępy między liniami: szerokość 1/4 linii \smallskip szerokość 1/2 linii \medskip szerokość 1 linii \bigskip odstęp 10 pktów \vspace{10pt}

24 Przykłady środowisk Wyrównywanie tekstu \begin{flushleft} To jest wyrównane do lewej strony \end{flushleft} \begin{flushright} To jest tekst wyrównany do prawej \end{flushright} \begin{center} A to jest tekst wyśrodkowany \end{center}

25 Drobne ale ważne... Odstępy Oto zasady edycji: Dowolna liczba spacji w kodzie źródłowym zostanie wyświetlona na wyjściu jako jedna spacja. Dowolna liczba pustych linii będzie traktowana jako jedna pusta linia. Jedna pusta linia oznacza nowy akapit. \\ lub \newline oznacza przejście do nowej linii ~ oznacza niełamliwa spację. % oznacza komentarz. \nobreak oznacza zakazanie łamania wiersza \newpage oznacza przejście do nowej strony Znaki specjalne: & %, $, #, _, ~, ^, {, }

26 Drobne ale ważne... Przypisy Używajac w tekście przypisów należy się trzymać pewnych zasad. Przede wszystkim odnośnik do przypisu wstawiamy za fraza lub zdaniem, któremu chcemy dodać przypis. Robi się to w sposób następujacy: To jest wyraz \footnote{a~to jest sam przypis}, któremu dodajemy przypis. To jest wyraz a, któremu dodajemy przypis. a A to jest sam przypis

27 Drobne ale ważne... Numerowanie, wypunktowanie i liczniki Do numerowania i wypunktowania służa odpowiednio środowiska enumerate oraz itemize. Za pomoca polecenia \item użytego wewnatrz tych środowisk dodajemy punkty. Oczywiście środowiska te można zagnieżdżać. Prosty przykład: \begin{enumerate} \item Pierwszy \begin{itemize} \item p1 \item p2 \item p3 \end{itemize} \item Drugi \end{enumerate} 1 Pierwszy p1 p2 p3 2 Drugi

28 Czcionki W LTEX u style czcionek sa opisane poprzez 3 parametry: rodzinę czcionek, krój oraz kształt. Style czcionki Kształt: \textup{upright} \textit{italic} \textsl{slanted} \textsc{small cap} Krój: \textmd{medium} \textbf{boldface} Rodzina: \textrm{roman} \textsf{sans serif} \texttt{typewriter} upright italic slanted SAMLL CAP medium boldface roman sans serif typewriter

29 Czcionki Wyróżnianie W LTEX u występuje polecenie emph, które ma za zadanie wyróżnić pewien tekst spośród pisanego. \emph{\emph{wyróżnienia} w~tekście już wyróżnionym są składane \emph{zwykłym} krojem pisma.} Wyróżnienia w tekście już wyróżnionym sa składane zwykłym krojem pisma.

30 Czcionki Symulacja maszynopisu - środowisko verbatim Za pomoca środowiska verbatim można symulować maszynopis. Oznacza to, że LTEX będzie składał tekst pomiędzy \begin{verbatim} a \end{verbatim} dosłownie, z zachowaniem odstępów, zmian wiersza oraz oczywiście czcionki. \begin{verbatim} for( i=0 ; i<n ; i++ ) \end{verbatim} for( i=0 ; i<n ; i++ )

31 Czcionki Symulacja maszynopisu - środowisko verbatim Stosowanie całego środowiska bywa często niewygodne w środku akapitu dla jednego wyrazu lub frazy. Dlatego możemy skorzystać z polecenia \verb o następujacej składni: \verb+tekst+ Przy czym znak + ogranicza tu tekst, jaki ma być wydrukowany dosłownie. Zamiast zanku + można również stosować znak

32 Czcionki Inne czcionki Oczywiście można stosować inne czcionki. Aby zastosować taka w całym dokumencie, należy dołaczyć odpowiedni pakiet w preambule. Dla przykładu, aby napisać dokument przy pomocy znanej wszystkim, obrzydliwej czcionki Times New Roman, należy w preambule dołaczyć pakiet qtimes. Przykład: \usepackage{qtimes}

33 Czcionki Marginesy Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że LATEX robi za duże marginesy. Dlaczego? Żeby się przekonać, że to jednak LATEX ma rację, wystarczy wziać swoja ulubiona ksiażkę i policzyć ilość znaków w jednym wierszu. Poniżej 66? Doświadczenie pokazuje, że czytanie staje się trudniejsze, jeżeli w jednej linii znajdzie się więcej niż 66 znaków. Korzystajac z tej reguły LATEX ustala nie tyle szerokości marginesów, co szerokość tekstu.

34 Pakiet geometry pozwala na dużo więcej modyfikacji wygl adu naszego dokumentu, ale żeby móc wykorzystać większość jego możliwości należy poznać dokładniej układ strony w LTEX u. Czcionki Zmiana Marginesów Example Przykład - wszystkie marginesy po 2cm \usepackage[margin=2cm]{geometry} Example Przykład - to samo, tylko inaczej \usepackage{geometry} \geometry{margin=2cm} Example Przykład - różne marginesy \usepackage{geometry} \geometry{left=1.5cm,right=1.7cm} \geometry{top=2.0cm,bottom=0.7cm}