w Warszawie Piotr Szajner Konrad Walczyk KONIUNKTURA W ROLNICTWIE II KWARTAŁ 2015 ISSN Badanie okresowe nr 107

Transkrypt

1 Instytut Rozwoju Gospodarczego Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Piotr Szajner Konrad Walczyk KONIUNKTURA W ROLNICTWIE II KWARTAŁ 21 ISSN Badanie okresowe nr 17

2 BADANIA KONIUNKTURY GOSPODARCZEJ INSTYTUTU ROZWOJU GOSPODARCZEGO Rada Programowa: Elżbieta Adamowicz (przewodnicząca), Joanna Klimkowska (sekretarz), Andrzej Kowalski, Marco Malgarini, Gernot Nerb, Ataman Ozyildirim, Janusz Stacewicz, István János Tóth Komitet Redakcyjny i adres Redakcji: Konrad Walczyk (Redaktor Naczelny) Piotr Szajner Anna Jacygrad 221 Warszawa, ul. Rakowiecka 22 Wydawnictwo: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 24 Warszawa, al. Niepodległości 162 Opracowanie powstało w wyniku wspólnych badań Instytutu Rozwoju Gospodarczego SGH z Instytutem Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB Publikacja została zrecenzowana zgodnie z wytycznymi MNiSW Copyright by Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa 21 Wszelkie prawa zastrzeżone. All rights reserved. ISSN Nr Rej. PR Prenumerata: Informacje dotyczące zamówień na prenumeratę e-wydania znajdują się na stronie

3 3 SPIS TREŚCI I. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA...4 II. WYNIKI SZCZEGÓŁOWE...6 1) Wskaźnik koniunktury...6 2) Przychody pieniężne...9 3) Oszczędności ) Zadłużenie ) Zakupy nawozów mineralnych ) Zakupy pasz treściwych ) Zakupy środków ochrony roślin ) Inwestycje w maszyny i urządzenia ) Inwestycje w budynki i budowle ) Dostępność kredytów preferencyjnych ) Zamiar wzięcia kredytu ) Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego ) Zaciągnięcie kredytu rynkowego ) Przeznaczenie dopłat bezpośrednich ) Nastroje gospodarstw rolnych... 3 III. SUMMARY... 37

4 4 I. OMÓWIENIE WYNIKÓW BADANIA 1 1. W drugim kwartale 21 r. nastąpiła poprawa koniunktury rolnej. Wskaźnik koniunktury w rolnictwie IRG SGH (IRGAGR) wzrósł o 4 punkty, z poziomu -14 pkt. do -1 pkt., powracając do wysokości z IV kwartału 214 r. Wzrost wskaźnika koniunktury jest skutkiem zwiększenia się zarówno wskaźnika wyrównanych przychodów pieniężnych, o 4,4 pkt., jak i wskaźnika zaufania o 3,6 pkt. Ożywienie w rolnictwie ma charakter sezonowy. Świadczą o tym spadki wskaźnika IRGAGR i jego składowych w skali roku; wskaźnik koniunktury jest niższy niż rok temu o, pkt., a wskaźniki: wyrównanych przychodów pieniężnych i zaufania o, odpowiednio: 7,6 i 1,4 pkt. Trwa więc obserwowane od kilku kwartałów niekorzystne oddziaływanie czynników cyklicznych, które osłabiają impet rozwojowy w rolnictwie. Należy się spodziewać, że ich wpływ się utrzyma, co ujawnia się w oczekiwaniach rolników co do ich sytuacji finansowej i wydatkach na środki produkcji. 2. O tym, że wiosenne ożywienie stanowi jedynie korektę głębokiego załamania, jakie obserwowaliśmy w polskim rolnictwie w I kwartale tego roku, przekonuje również analiza zmian wskaźnika koniunktury w przekrojach gospodarstw rolnych. Poprawę koniunktury odnotowano wprawdzie we wszystkich badanych przekrojach, lecz była ona nieznaczna. Największe wzrosty wskaźnika koniunktury zarejestrowano w gospodarstwach najmniejszych, o powierzchni do 7 ha (o 7,6 pkt.), położonych w makroregionie środkowozachodnim (o 4,8 pkt.), prowadzonych przez rolników młodych (o 8,3 pkt.), z wykształceniem średnim lub pomaturalnym zawodowym (o 4, pkt.). 3. Saldo przychodów pieniężnych wzrosło kwartalnie o 14,7 pkt., z poziomu -28,9 pkt. do -14,2 pkt. Powodem wzrostu salda przychodów pieniężnych było spowolnienie tempa spadku cen skupu większości produktów rolnych (np. żywca wieprzowego, żywca wołowego, jabłek i ziemniaków). W porównaniu z IV kwartałem 214 r. saldo jest wyższe o 1, pkt. Wzrost salda zanotowano we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych; największy w gospodarstwach o areale 1 ha (o 19,2 pkt.), położonych w makroregionie środkowozachodnim (o 2,6 pkt.), prowadzonych przez osoby powyżej 6 roku życia (o 34,1 pkt.), z wykształceniem wyższym (o 16, pkt.). Rolnicy spodziewają się niewielkiego spadku przychodów w najbliższych miesiącach, znacznie mniejszego niż w IV kwartale 21 r.; saldo oczekiwań wzrosło o 18,4 pkt. i wynosi -1,1 pkt. 4. Saldo pytania o oszczędności gospodarstw rolnych nieznacznie zwiększyło się (o,9 pkt.). W skali roku wzrost salda wyniósł 3, pkt. Kwartalną zwyżkę salda zanotowano w większości badanych grup gospodarstw rolnych; największą w gospodarstwach małych (do 7 ha), o 11,2 pkt., i położonych w makroregionie środkowozachodnim (o 1,9 pkt.). Większe spadki salda zarejestrowano w gospodarstwach dużych, o powierzchni pow. ha, położonych w makroregionie północnym i prowadzonych przez osoby pow. 6 roku życia. Rolnicy spodziewają się spadku ich oszczędności w kolejnym kwartale, jednak mniejszego niż ostatnio.. Stan zadłużenia gospodarstw rolnych pogorszył się, co jest konsekwencją mniejszych przychodów pieniężnych. Saldo tego pytania jest wyższe niż przed kwartałem o 11,9 punktu (w przypadku tego pytania wzrost salda oznacza pogorszenie sytuacji), a w stosunku do analogicznego okresu sprzed roku wzrosło o 9, pkt. Wzrost zadłużenia odnotowano we wszystkich badanych grupach gospodarstw rolnych z wyjątkiem położonych w południowej części kraju. Rolnicy spodziewają się dalszego wzrostu ich zadłużenia w następnym kwartale. 1 Szczegółowy opis metod badawczych i wzory kwestionariuszy zamieszczono na stronie internetowej IRG SGH:

5 6. Wiosenne ożywienie ujawnia się przede wszystkim we wskaźnikach nakładów na produkcję rolną. Salda pytań o zakupy obrotowych środków produkcji zwiększyły się w porównaniu z wynikami badania w I kwartale 21 r. Wzrosty sald zakupowych są dość znaczne; saldo zakupów nawozów mineralnych wzrosło o 8,8 pkt., pasz treściwych o 6,4 pkt, a środków ochrony roślin o 9,3 pkt. Także w porównaniu z rokiem 214 wydatki są większe saldo zakupów pasz zwiększyło się o 2,2 pkt., a środków ochrony roślin o 1, pkt. Jedynie saldo zakupów nawozów obniżyło się w ciągu roku (o 1, pkt.). Wszystkie salda zakupowe pozostają jednak ujemne, co oznacza, iż mimo poprawy (sezonowej) wydatki na obrotowe środki produkcji maleją. 7. Gospodarstwa rolne ograniczają inwestycje, co koresponduje z ograniczeniem wydatków na obrotowe środki produkcji. Rolnicy przewidują, że w 21 r. ceny skupu produktów rolnych będą na relatywnie niskim poziomie i poszukują oszczędności, aby utrzymać dochodowość produkcji. Odsetek gospodarstw rolnych dokonujących inwestycji w maszyny i urządzenia rolnicze zmniejszył się o 3,2 pkt. proc. i jest na poziomie sprzed roku (41,4 %). Odsetek rolników podejmujących inwestycje budowlane spadł kwartalnie o 1,9 pkt. proc., a w skali roku o, pkt. proc. W badanych przekrojach wzrost inwestycji w maszyny zaobserwowano tylko w gospodarstwach prowadzonych przez rolników z wykształceniem wyższym, a w przypadku inwestycji w budynki i budowle w gospodarstwach położonych w makroregionie północnym. 8. Rośnie niechęć rolników do zaciągania kredytów. Zmniejszył się również odsetek gospodarstw rolnych, które wzięły kredyt preferencyjny (o 7, pkt. proc.) i na zasadach rynkowych (o,1 pkt. proc). Wynika to nie z nasilenia się trudności w uzyskaniu kredytu odsetek rolników informujących o dostępności kredytów udzielanych na warunkach preferencyjnych obniżył się ledwie o 1 punkt proc. lecz ze spadku rentowności produkcji rolnej, który osłabia zdolność obsługi długu. Gospodarstwa rolne racjonalnie podchodzą do inwestycji, które realizują w okresach dobrej koniunktury gospodarczej, tj. wysokich cen skupu produktów rolnych. 9. Struktura przeznaczenia środków pomocowych z funduszy UE potwierdza niezbyt pomyślne krótkookresowe tendencje w polskim rolnictwie rośnie odsetek gospodarstw, które środki te zamierzają przeznaczyć przede wszystkim na bieżącą konsumpcję zamiast na produkcję rolną.

6 6 II. WYNIKI SZCZEGÓŁOWE 1. Wskaźnik koniunktury w rolnictwie IV'99 IV' IV'1 IV'2 IV'3 IV'4 IV' IV'6 IV'7 IV'8 IV'9 IV'1 IV'11 IV'12 IV'13 IV'14 szereg surowy składnik cykliczny wskaźnika koniunktury średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 Wskaźnik koniunktury -4,7-4,,9-4,4-14, -1, Wskaźnik zaufania 4, 3,3 4, -1,8-1,6 2, Wskaźnik przychodów pieniężnych -9,4-8,3 -,6,7-2,3, IV'99 IV' IV'1 IV'2 IV'3 IV'4 IV' IV'6 IV'7 IV'8 IV'9 IV'1 IV'11 IV'12 IV'13 IV'14 wskaźnik zaufania wskaźnik wyrównanych przychodów pieniężnych

7 7-3,9 Wskaźnik koniunktury wg makroregionów, -1, , -1,9-16,,7-2,8-2,4-22, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy Wskaźnik koniunktury wg powierzchni gospodarstw rolnych 1,8-2,6-1 -9,7, -2-19,8-22,1-23, ,3 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha

8 8 Wskaźnik koniunktury wg wieku prowadzącego gospodarstow rolne,6-1 -7,7-8,4-11,6-12, ,9-17, -19,3 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Wskaźnik koniunktury wg wykształcenia prowadzącego gospodarstow rolne ,2-7,9-9,1-13,9-13,6-17,7 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

9 9 2. Przychody pieniężne I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 przewidywania saldo -11,7,2-6,1-8,7-28,9-14,2-1,1 wzrosły 24, 2,8 2,1 29,2 17,9 2,9 28,9 nie zmieniły się 4,2 43,1 43,8 32,9 3,3 43,9 41,1 zmalały 3,7 36, 31,2 37,9 46,8 3,1 3, brak 7,1 8,7 7,6,7 7,8 7,6 4,8 1 Przychody pieniężne wg makroregionów 4, ,4-2, -13,8-11,6-14,7-21, ,8-29, ,4 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

10 1 Przychody pieniężne wg powierzchni gospodarstw rolnych -1-11,3-1,2-2 -2, -16, ,1-3, -36,3-39,2 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Przychody pieniężne wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne -1, -3, ,7-16, ,6-24, -32, ,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Przychody pieniężne wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -1-12,6-1, -2-18, ,2-26, -32,8 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

11 11 3. Oszczędności I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 przewidywania saldo -22,6-3,6-3,8-24,7-33, -32,6-26,1 wzrosły 16,1 1, 12,7 17,2 11,8 1,3 1, nie zmieniły się 4,2 44,4 43,7 4,9 43, 46,8 44, zmalały 38,7 4,6 43, 41,9 4,3 42,9 41,1 brak 17,6 19, 2, 19,2 2,6 17,6 18,2 Oszczędności wg makroregionów -1-11, ,8,9-36,8-19,8-3,9-33,9-32,9-37, -4-42,3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

12 12 Oszczędności wg powierzchni gospodarstw rolnych ,9-3,3-31,2-34,7-33,8-3,3-36,6-41, do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Oszczędności wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4-3,9-32,6-32,6-31,4-33,8-36,1-6 1,1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Oszczędności wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne , -28,4-33, -33,3-33, -37,4 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

13 13 4. Zadłużenie I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan przewidywania średnia stanu trend liniowy stanu I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 przewidywania saldo -3,3-3,7-33,8-3,6-38,6-26,7-33, wzrosły 13, 11,8 13, 13,1 11,4 13, 12,3 nie zmieniły się 37,7 4,7 4,2 38,1 38,6 47,4 41,9 zmalały 48,8 47, 46,8 48,7, 39,7 4,8 brak 3,3 32,9 29, 3,1 3,2 32,9 32,6 Zadłużenie wg makroregionów , ,7-27,2-33,8-34,4-36, -3,7-33,3-48, -48,9-6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

14 14 Zadłużenie wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8-24,2-26, -27,2-29,8-33, -39,3-4,4 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Zadłużenie wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4-28,9-28,1,1-38,2-39,2-33,1-6 4,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Zadłużenie wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,6-29,1-27,1-3,3-37, -41,2 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

15 1. Zakupy nawozów mineralnych I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 saldo -13, -7, -3,7, -17,3-8, wzrosły 13,3 17,1 18,6 14,4 11,4 14,2 nie zmieniły się 6,4 8,8 9,1 6,2 6, 63,1 zmalały 26,3 24,1 22,3 29,4 28,7 22,7 nie dokonano 1,9 3,9 4,6 1,1 12,1 4, Zakupy nawozów wg makroregionów , ,1-14,8-1,2-17,3-4,8-8,9-18,9-14, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy -3,4

16 16 Zakupy nawozów wg powierzchni gospodarstw rolnych 2 1 8,6,7-1 -8,9-2 -3,1-23,2-28,7-19, ,1 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Zakupy nawozów wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2-6,4-1, -12,3-13,8-21, -22,3-3,3 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Zakupy nawozów wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -,2-1 -6,1,2, ,4-18,9 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

17 17 6. Zakupy pasz treściwych I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 saldo -1,1-17,3-11,1-18,3-21,,1 wzrosły 13,7 12,6 1, 1, 9, 11,1 nie zmieniły się 62, 7, 8,9 6,7 9,6 62,7 zmalały 23,8 29,9 26,1 28,8 31, 26,2 nie dokonano 31, 26, 27, 29,6 29,6 29,2 Zakupy pasz wg makroregionów -1-6, -12, ,4,8-23,1-23,7-16,1-19,2-23, -24, -3 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

18 18 Zakupy pasz wg powierzchni gospodarstw rolnych -1-8, ,8-18,7-23, -26,6-31, -29, -33,8 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Zakupy pasz wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne -3,1-1 -7,6-11, -2-17, ,1-21,6, ,1 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Zakupy pasz wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 1,8-1 -2,6-16,6-19, -22, -22,3 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

19 19 7. Zakupy środków ochrony roślin I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 saldo -21,8, -4,2-17,8-23,3-14, wzrosły 9, 13,7 19,8 13,1 9,1 11, nie zmieniły się 9,3 7,1 6,2 6, 8, 63,1 zmalały 31,3 29,2 24, 3,9 32,4 2, nie dokonano 17,6 6,2 4,2 12,3 17,3 6,6 Zakupy środków ochrony roślin wg makroregionów 1,8-1 -2, ,1-14, -19,3,6-19, -27,1-11, północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy -34,3

20 2 Zakupy środków ochrony roślin wg powierzchni gospodarstw rolnych 1 4, -1-8, , ,4-29, -24, ,1-46, do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Zakupy środków ochrony roślin wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne -3,2-1 -2, -12,7,7-22,7-23, , ,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Zakupy środków ochrony roślin wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 1 4, ,3-16, -19,3-24,8-24,1 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

21 21 8. Inwestycje w maszyny i urządzenia I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 dokonano 42,1 41,2 44,2 44, 44,6 41,4 nie dokonano 7,9 8,8,8,,4 8,6 2 1 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg makroregionów 1,6 16,6-1 -3,2 -, ,2-16,8-12, , -39,8-39,2 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

22 22 Inwestycje w maszyny i urządzenia wg powierzchni gospodarstw rolnych , 2, -2,6-11, , -49,4-38, ,4 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,2 4,2,8-11, -11,2-24,6-4,2-39,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Inwestycje w maszyny i urządzenia wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,,4-6, -13,4-24,6-32,8 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

23 23 9. Inwestycje w budynki i budowle I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 dokonano 19,3 17,6 22,9 18, 19, 17,1 nie dokonano 8,7 82,4 77,1 81, 81, 82,9 Inwestycje w budynki i budowle wg makroregionów ,2 7,4 7,6-61,8-6,2-68,2-68,2-76,6-76,2-84,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

24 24 Inwestycje w budynki i budowle wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8-46, ,8-64,2-73,4-72,2-7,6-79,6 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Inwestycje w budynki i budowle wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4 9,2-67,2-64, -66, -6,6-72,4-8, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Inwestycje w budynki i budowle wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,4 6,6-66, -64,8-61,8-7,6 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

25 2 1. Dostępność kredytów preferencyjnych I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 tak 8, 72, 7, 7,2 7,9 69,9 nie 42, 28, 29, 24,8 29,1 3,1 Dostępność kredytów preferencyjnych wg makroregionów 6 44,8 48,2 49,4 46,6 47,8 4 37,2 38,8 38,8 33,2 3 27,4 2 1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

26 26 Dostępność kredytów preferencyjnych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,4 44,4 4, 42, 33,4 31,4 2, 19,4 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Dostępność kredytów preferencyjnych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,6 42,2 42,2 42,8 39,2 24, 22, 12, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Dostępność kredytów preferencyjnych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne 34,6 42,2 43,2 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe 44, 38, 34,4

27 Zamiar wzięcia kredytu I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 tak 29,6 27,7 29,3 27,6 29,3 28,3 nie 7,4 72,3 7,7 72,4 7,7 71,7 Zamiar wzięcia kredytu wg makroregionów ,6-14, ,4-32, , -48,6-49,2 6, -61, -6,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

28 28 Zamiar wzięcia kredytu wg powierzchni gospodarstw rolnych ,8-21,8-4 -4, -41, ,4-64,8-67,8-73,6 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Zamiar wzięcia kredytu wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,8-41,2-38,6-32,4-47, -46, -7-62, ,4 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Zamiar wzięcia kredytu wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,6-32,8-41,6-39,4-48,2 2, podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

29 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 tak 49,6 4,4 42, 42,7 46, 38, nie,4 9,6 7, 7,3 4, 61, 2 1 7, Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg makroregionów ,6-6,2,8-13,2-1, ,8, ,6 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy 2,4

30 3 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg powierzchni gospodarstw rolnych 4 3, 2 13, -2-1,2-4, ,8-6,2-74, -87,8 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha 1 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 6, ,2-16,2-24,4-13, , ,4-66,8 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat -1 Zaciągnięcie kredytu preferencyjnego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne -13,4-4,8-4, ,8-17, ,6 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

31 Zaciągnięcie kredytu rynkowego I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 stan średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 tak 27,6 22, 24,9 23,4 27, 21,9 nie 72,4 78, 7,1 76,6 73, 78,1 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg makroregionów , -4,6-32,8-46,2-43, ,8 9,2 7,2-6,8-69,8 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy

32 ,6 Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg powierzchni gospodarstw rolnych ,6-38,2-48, 8, 7,6-62,4-67,2 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,6-46,4 4,2 2,,4 7,2-6,6-7, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Zaciągnięcie kredytu rynkowego wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne ,6-46,2-4,8-43, -6-7,4 8,8 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

33 Przeznaczenie dopłat bezpośrednich ,3 47, ,9 26,1 27,2 29, ,1,4 9, 7,6 bieżące potrzeby zyciowe zakupy środków produkcji inwestycje w gospodarstwo dokupno ziemi inne cele 'IV'14 IV 1 IV 11 IV 12 IV 13 IV 14 IV 1 bieżące potrzeby życiowe 34,2 34,9 3,1 26,2 26,1 27,9 zakupy środków produkcji 42,1 4, 4,8 46,8 47, 43,3 inwestycje w gospodarstwo 29,2 2,9 24,7 29,3 29,4 27,2 dokupno ziemi,8,6,4 7,6,4 6,1 inne cele 9,9 8,3 8,2 7,9 7,6 9, 4 42,4 Przeznaczenie dopłat bezpośrednich wg makroregionów 47, 46, ,6 34,8 31,3 3,2 27,2 27,3 27,3 2,2 24,7 8,3 8, 8,9 7, 7,1 3,4 3, 33, 18,3 13,2 1,3,6 6,1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy bieżące potrzeby życiowe zakupy środków produkcji zachodni dokupno ziemi inne cele

34 34 Przeznaczenie dopłat bezpośrednich wg powierzchni gospodarstw rolnych , 3,8 44,1 4,7 4 4,3 3 31,2 24,3 3, ,,1 12,7 16, 3,2 9,1 8,9 6,3 16,8 1, 7,4 do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha bieżące potrzeby życiowe zakupy środków produkcji inwestycje w gospodarstwo dokupno ziemi inne cele Przeznaczenie dopłat bezpośrednich wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,9 43,2 44,4 39,4 37, 3,3 3, 31, 24,7 24, 2,6 16,2 12, 12,1 9,3 8,8 6,6 6,1,8 1, do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat bieżące potrzeby życiowe zakupy środków produkcji inwestycje w gospodarstwo dokupno ziemi inne cele Przeznaczenie dopłat bezpośrednich wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne 4 44, 44, ,2 2,3 2,4 29, 19,8 36, 37, ,2 9,4,8,1 11,6 7,4 podstawowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe bieżące potrzeby życiowe zakupy środków produkcji inwestycje w gospodarstwo dokupno ziemi inne cele

35 3 1. Nastroje gospodarstw rolnych I'99 I' I'1 I'2 I'3 I'4 I' I'6 I'7 I'8 I'9 I'1 I'11 I'12 I'13 I'14 saldo średnia trend liniowy I 14 IV 14 VII 14 X 14 I 1 IV 1 saldo 11,1 1,1 1,,,3 8, z ufnością 22,6 21, 22,9 18,7 18, 21, z obawą 6,9 68,2 64,7 67,6 69,3 6, ze strachem 11, 1,9 12,4 13,7 12,7 13, Nastroje gospodarstw domowych wg makroregionów ,4 2 21, ,7 12, 1 3, 1,2 6,8 1,2-1 północny środkowozachodni zachodni środkowowschodni południowy -8,6-7,4

36 36 Nastroje gospodarstw domowych wg powierzchni gospodarstw rolnych ,9 21,9 9, 4,2-7,8-7, -12,6-16, do 7 ha 7 ha 1 ha powyżej ha Nastroje gospodarstw domowych wg wieku prowadzącego gospodarstwo rolne ,4 1,8 11,9 8,8 4,9 1,7,6-13,9 do 3 lat 31-4 lat 46-6 lat powyżej 6 lat Nastroje gospodarstw domowych wg wykształcenia prowadzącego gospodarstwo rolne , 13,6 9,6,7 2,9 1,3 podstawowe i zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne zawodowe wyższe

37 37 III. SUMMARY In the 2 nd quarter of 21 business situation of Polish farming homesteads improved. The IRG SGH agricultural indicator (IRGAGR) increased by 4 pts, from -14 pts to -1 pts, and returned to the figure of the 4 th quarter, 214. The increase of the indicator was due to the rise of both the smoothed money income indicator (by 14.6 pts) and the confidence indicator (by 3.6 pts). The recovery in agriculture is of seasonal nature, as indicated by yearly changes of IRGAGR and its components. The former was. pts down from the April 214 value, and the smoothed money income indicator and the confidence indicator were lower than one year earlier by, respectively, 7.6 and 1.4 pts. Negative cyclical factors that have been observed for several quarters clearly impede the agricultural production growth. This tendency is expected to continue as farmers anticipate their finances to be tighter and ramp down spending on production inputs. Decomposing across farms subgroups confirms that the spring recovery only reverses consequences of the sharp slowdown in Polish agriculture reported in the 1 st quarter, 21. Economic situation improved in all the subgroups of farms but the betterment was minor. The indicator grew the most for farms up to 7 ha (by 7.6 pts), located in Central West Macroregion (by 4.8 pts), those managed by young farmers (by 8.3 pts), and secondarily educated (by 4. pts). The indebtedness of farmers increased, and their savings dropped. In this respect no significant improvement was noted as compared with the results of the last survey. It is hence no surprise that there were less farmers willing to apply for a loan. There were also less farmers who took a preferential loan (by 7. percentage points) or a bank credit (by.1 pps). This cannot be explained by simply reducing the supply of loanable funds the percentage of farmers indicating difficulties with obtaining a preferential loan dropped as little as 1 pp. Despite gains, the balances of purchases of production inputs mineral fertilizers, fodder and plant protection products remained negative (i.e. more farmers reported a rise in purchases than a fall). The percentage of farms that make investments declined to very low levels: 41.4% for investments in machinery and equipment (decrease by 3.2 pps), and 17.1% for investments in buildings (fall by 1.9 pp). The allocation of direct payments reflects the unpropitious short-term prospects for Polish agriculture the percentage of farmers who primarily spend them on consumption instead of production swelled.