Koniec Jelczy PR-110 w Toruniu

Transkrypt

1 W numerze: -- Koniec Jelczy PR-110 w Toruniu -- Nowa sieć tramwajowa -- Wypadek # Kolejne 120M sprzedane -- Z pętli do pętli -- Na pętli: Koniuchy -- Na linii: jedynka Historia Jelczy 120M -- Remonty i reklamy -- Styczniowy fotoreportaż -- Koniec Jelczy PR-110 w Toruniu Mirosław Czerliński 10 stycznia 2007 roku. Ta data na długo pozostanie w pamięci toruńskich miłośników komunikacji miejskiej. Tego dnia zajezdnię przy ulicy Legionów po raz ostatni opuściły dwa Jelcze PR110M #380 i #391. Pomimo starań Toruńskiego Klubu Miłośników Komunikacji Miejskiej na rzecz uratowania chociaż jednego takiego pojazdu i tworzenia taboru historycznego, Miejski Zakład Komunikacji sprzedał obie ostatnie toruńskie peerki. W jeden, smutny dla nas wszystkich dzień, zamknięta została prawie trzydziestoletnia historia tych pojazdów w Toruniu. Szkoda, bo popularne peerki przez wiele lat stanowiły trzon taboru, za ich czasów toruński przewoźnik szybko się rozwijał. Powstawały nowe linie, tym istniejącym zmieniano i wydłużano trasy, poprawiano jakość obsługi w pojazdach. Pierwsze na ulicach miasta pojawiły się w 1978 roku pojazdy typu PR-110U oparte o licencję francuskiego Berlieta. Zaczęły one stopniowo wypierać w taborze Autosani H9-35. Pojazdy te były jak na ówczesne czasy bardzo nowoczesne miały leżący silnik Mielca, skrzynię biegów FPS (na licencji ZF) i trzy pary drzwi. Po wygaśnięciu licencji Berlieta w 1983 roku, produkcji autobusów nie zaprzestano. Pojazd poddano modernizacji polegającej głównie na zmianie aranżacji wnętrza: rurek, kabiny kierowcy, usunięto charakterystyczne okna służące w czasie wypadku jako wyjścia ewakuacyjne. Zmienione zostało także oznaczenie autobusu, na Jelcz PR-110M (M oznacza miejski). Pojazd mieścił 110 pasażerów. Od 1984 roku przez 8 lat na stanie były same peerki. W tym czasie dokonano wielu zmian na liniach. W 1992 roku ma ulice miasta wyjechały pierwsze Jelcze 120M, które zaczęły zastępować autobusy typu PR. Na początku niewiele się od nich różniły, posiadały turbodoładowane silniki. Później nastąpiło już wiele innych zmian. Za czasów toruńskich peerek nastąpiła duża zmiana sieci komunikacji autobusowej miasta. Na okres kilku lat pojawiły się takie linie jak. sezonowa G (I trasa: Dworzec Wschodni Olsztyńska/Ceramiczna, II trasa: Skłodowskiej Curie Olsztyńska/Kresowa), pospieszna A (Zjednoczenia/Żwirki i Wigury Kluczyki) oraz 18, która przez kilka lat kursowała z Towimoru, aż na Rudak. W tym czasie powstały także do dziś istniejące linie od 21 do 34. Także w ciągu lat zostały zmienione w mniejszym lub w większym stopniu trasy wszystkich linii, które funkcjonowały wcześniej (od 10 do 20). Wrzesień 2006 r. To był jeden z ostatnich miesięcy liniowego kursowania #380. Z zajezdni wyjechał na zawsze w styczniu. Niezbyt obszerna, dostępna publicznie, informacja na temat okresu peerek w toruńskiej komunikacji miejskiej oraz niewielkie zbiory fotografii pozwalają zapomnieć, że dzięki tym pojazdom, które przez lata tworzyły trzon taboru, mamy tak rozwiniętą sieć autobusową. W związku z tak bogatą historią tego pojazdu w Toruniu, Toruński Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej starał się zachować jeden taki pojazd. Mimo to, obie ostatnie peerki zostały sprzedane przez MZK. Takie zachowanie można ocenić tylko negatywnie i jako bardzo dziwne. Cóż więcej można powiedzieć o przedsiębiorstwie, które nie szanuje własnej historii. Z pewnością zachowany taki pojazd byłby za kilkanaście lat nie lada atrakcją dla mieszkańców miasta, a już obecnie, dla miłośników komunikacji z Polski Powstało Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej

2 Teraz tramwaj! Mirosław Czerliński Po paru miesiącach przerwy w kursowaniu linii nr 2 i 4, powróciły one 16 stycznia na tory w zwiększonej sile wraz z nową linią nr 3. Większość pasażerów z radością przyjęła wiadomość o modernizacji układu linii tramwajowych w Toruniu. Świadczyły o tym rozmowy prowadzone przez pasażerów tramwajów na temat ich zalet i tego, jak dużo znaczą one dla miasta. W dniu uruchomienia nowej sieci na bok zeszły rozmowy o problemach obecnej komunikacji tramwajowej: starzejącym się taborze, fatalnym stanie torowisk w niektórych miejscach, powolnych działaniach w celu rozwijania sieci tramwajowej. Nie obyło się jednak bez narzekań na zmieniony układ linii - niektórym nie podobało się to, że została zmniejszona częstotliwość w niektórych godzinach jedynki kosztem nowej formuły linii nr 4. Pierwotnie wznowienie kursowania planowane było na 2. stycznia, niestety zostało przełożone przez przedłużającą się przebudowę skrzyżowania ulic Odrodzenia, Przy Kaszowniku i Uniwersyteckiej. Na miejscu utworzono pseudorondo w kształcie owalu i założono sygnalizację świetlną. Niestety, ten ostatni element skrzyżowania skutecznie opóźnia tramwaje. Jak zwykle, przepuszczane one są jako ostatnie, bez jakiegokolwiek priorytetu. Najdłużej na rondzie stoją tramwaje nowej linii nr 3, skręcające z ulicy Uniwersyteckiej w ulicę Przy Kaszowniku. Nowa linia nr 3 na trasie Reja Bydgoska Wały gen. Sikorskiego - Uniwersytecka Kościuszki Elana kursuje w dni robocze w godzinach szczytu. Częstotliwość na tej linii wynosi 20 minut i jest ona obsługiwana przez 3 brygady wagonów pojedynczych. Natomiast na zmienionej trasie kursują tramwaje na linii nr 4: Olimpijska Wschodnia Kościuszki Kraszewskiego Reja. Pojazdy jeżdżą na niej we wszystkie dni tygodnia. Od poniedziałku do piątku w godzinach szczytu przewozowego są na linii 4 brygady pojedyncze, natomiast w soboty i niedziele 3. Początkowo, na linii nr 4 pojawiły się składy, a na 2 solówki. Jednak ze względu na to, że więcej osób korzystało z dwójki, składy zostały przerzucone z powrotem na tą linię. Tramwaj szczytowej linii nr 3 na ul. Uniwersyteckiej oczekujący na możliwość skrętu w ulicę Przy Kaszowniku. Trasa przejazdu linii nr 1 (Olimpijska Merinotex) i 1R (Olimpijska Reja) w nowym układzie pozostała bez większych zmian. Tramwaje kursują z częstotliwością 10 minut w szczycie do 17 poza nim. W szczycie przewozowym na linii pojawia się 9 składów tramwajowych. Trasa przejazdu linii nr 2 również nie uległa większej zmianie. Zlikwidowane zostały jedynie skrócone kursy tej linii do ulicy Wschodniej (2W). Linię nr 2 obsługują w szczycie przewozowym 3 składy i 1 solówka. Nocny tramwaj na stałe. Nie tylko w dziennej komunikacji tramwajowej nastąpiły zmiany. Linia nocna 1N, kursująca od 8 grudnia w noce z piątku na sobotę, z soboty na niedzielę i w święta po Toruniu pierwotnie miała funkcjonować do nocy z 17 na 18 lutego. W związku z dużym zainteresowaniem pasażerów tą linią, MZK zadecydował o tym, że tramwaj nocny zostanie w Toruniu na stałe do odwołania Podsumowanie Zmiany w układzie linii tramwajowych pozytywnie wpłynęły na znaczenie tego środka transportu po Toruniu. Już pierwszego dnia funkcjonowania nowego układu, tramwajami podróżowało wielu pasażerów. Dobrze, że czwórka stała się linią całodzienną, a nowa szczytowa trójka uzupełnieniem dla całej sieci. Na plus zasługuje także elastyczność MZK. Świadczył o tym fakt, że już po kilku dniach przeniesiono brygady obsługiwane składami z linii nr 4 na linię nr 2, którą podróżowała większa ilość osób. Istotne jest także spojrzenie w tym momencie do przodu. Mam nadzieję, że nie zapomni się o planowanych remontach torowisk w tym roku, budowie torowiska do UMK i łącznika pętli Olimpijskiej z Elaną wraz z nową zajezdnią tramwajową Ponownie utworzono Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Toruniu.

3 Poważny wypadek okazał się tylko kolizją Adrian Giza W czwartek, 11 stycznia, doszło do groźnego wypadku z udziałem autobusu MZK. Do wypadku doszło na skrzyżowaniu Szosy Chełmińskiej i ul. Żwirki i Wigury około godziny 8:40. Jadący Jelczy 120M #470 na linii 40 w kierunku Bielaw został zepchnięty przez ciężarową Scanię na metalową skrzynkę elektryczną, tuż obok stalowego słupa. Gdyby autobus wpadł na ten słup lub gdyby ktoś wówczas tam przechodził mogłoby dojść do tragedii. By wyprowadzić z pojazdu kierowcę, strażacy musieli wyciąć przednie drzwi. Warto zaznaczyć, że obaj prowadzący prawidłowo zareagowali, ponieważ każdy z nich skręcił w przeciwną stronę by uniknąć wypadku, co przyczyniło się do mniejszej liczby rannych. Jak nieoficjalnie wiadomo, wóz 470 zostanie sprzedany. Zniszczenia okazały się na tyle duże, że naprawa byłaby nieopłacalna. Będzie to pierwszy sprzedany przez MZK Jelcz 120M II generacji. Dlaczego nie na Bielany? Kilkaset metrów od miejsca zderzenia, na toruńskich Bielanach, znajduje się Wojewódzki Szpital Zespolony. Mimo to ranni pasażerowie i kierowca zostali przewiezieni do lecznicy miejskiej przy ul. Batorego i do szpitala dziecięcego przy ul. Konstytucji 3 Maja, który znajduje się prawie na drugim końcu Torunia. Niestety spowodowane to było podziałem dyżurów pomiędzy szpitalami. W dni nieparzyste lecznica na Bielanach nie prowadzi dyżuru i dlatego rannych karetki musiały wozić do szpitali znajdujących się dalej od miejsca wypadku. Ducato w akcji Po krótkim czasie oprócz służb ratowniczych na miejscu wypadku pojawiły się służby techniczne MZK. Żuraw na Starze 266 i 2 lśniące jeszcze nowością Fiaty Ducato. Po zakończeniu akcji ratowniczej, służby techniczne przystąpiły do holowania autobusu. Okazało się, że w autobusie uszkodził się układ kierowniczy i hamulcowy, dlatego były problemy z holowaniem do zajezdni. Mimo to służbom udało się odholować wóz 470. Po godzinie 11 udał się najprawdopodobniej w swój ostatni zjazd do zajezdni przy ulicy Legionów. Fot. Paweł Chmielecki Kierowca autobusu chcą uniknąć zderzenia odbił w lewo i zatrzymał się na skrzynce telefonicznej. Bez ofiar śmiertelnych Z pośród 20 osób jadących autobusem, 9 doznało obrażeń. 3 osoby trafiły do szpitala dziecięcego przy ul. Konstytucji 3 Maja i 6 do Miejskiego przy ul. Batorego. Po udzieleniu pomocy lekarskiej ośmioro mogło wrócić do domu. Na obserwacji zatrzymano kobietę, która na skutek uderzenia wyleciała z fotela i uderzyła głową o poręcz. Lekarze podejrzewali, że wystąpił u niej wstrząs mózgu. Początkowo obawiano się także, że kierowca autobusy miał zmiażdżone nogi. Mężczyzna został zakleszczony w kabinie i nie mógł jej opuścić o własnych siłach. Pomogli mu strażacy Jak się okazało, wystarczyło tylko odsunąć fotel. Na szczęście kierowca miał lekkie obrażenia lewej nogi i po opatrzeniu został zwolniony do domu. Gdyby ciężarówka uderzyła w autobus w kierunku Okrężnej, który o tej porze jest zatłoczony, byłoby dużo więcej rannych. Fot. Paweł Chmielecki Star z pogotowia technicznego MZK holuje #470 do zajezdni. Tylko mandat Kierowca ciężarówki, który ponosi winę za całe zdarzenie, ponieważ wjechał na skrzyżowanie na czerwonym świetle, został ukarany tysiąc-złotową pokutą (z czeskiego - mandat) za spowodowanie kolizji. Wypadek został zakwalifikowany jako kolizja na podstawie opinii biegłego. Osiem osób zostało zwolnionych do szpitala jeszcze tego samego dnia, a kobieta, u której podejrzewano wstrząs mózgu kilka dni później. Te fakty zadecydowały o ostatecznej opinii biegłego Ponownie uruchomiono linię nr 34, która kursuje na nowej trasie Rubinkowo II - Okrężna

4 Z pętli do pętli szybkie kółeczko Silverman na zastępstwie Koniec wind w toruńskich autobusach W zamian za MANa NL283 #519, który pojechał w styczniu na naprawę do Starachowic, do Torunia przybył 16 stycznia na zastępstwo srebrny MAN NL283 Lion s City. Autobus ten był już testowany w wielu miastach naszego kraju. Od prawie identycznych toruńskich MANów wyróżnia się wyświetlacza-mi diodowymi, ale w porównaniu z większością naszych brak mu klimatyzacji. Na bokach nosi reklamę swojego producenta, m.in. napis Lion s City, Bus of the year Pojazd najczęściej spotykany był na linii 27, ale także był widziany na liniach nr 11, 12, 14, 22, i 40. Z 10 Jelczów 120M z windą już żaden jej nie posiada. Część tych pojazdów została sprzedana, pozostałym windy zostały zdemontowane. Ostatnimi autobusami, którym je zdemontowano był #407 i #409. W zamian wstawiono w nie zabudowaną kabinę kierowcy z pojazdów #418 i #419, które później zostały sprzedane. Nowe Ducato już w pogotowiu technicznym Od początku stycznia w czynnej służbie są nowe nabytki MZK w ramach pogotowia technicznego. Są to dwa Fiaty Ducato 2,2 MultiJet. Pojazdy cechuje nowoczesna stylistyka i przyjazny dla oka wygląd. Docelowo miały one zastąpić wysłużonego technicznego Lublina, który przejdzie w ręce służb porządkowych toruńskich tramwajów. Pojazdy zakupione zostały pod koniec grudnia 2006 roku. Od połowy stycznia po ulicach Torunia kursuje srebrny MAN. Ramki na autobusach Od niedawna oprócz żółtych ramek na reklamy wewnątrz pojazdów, zaczęły się one pojawiać także, w większej wersji, na zewnątrz autobusów. Ramki te umieszczane są na tylnej klapie pojazdów. Dotychczas otrzymały je m.in. autobusy: #397, #402, #405, #408, #413, #434, #438, #439, #443, #453. Niestety wygląd ramek pozostawia wiele do życzenia, po prostu nie pasują one do tych pojazdów zarówno pod względem koloru, jak i budowy. Żegnamy kolejne 120M W styczniu po raz ostatni wyjechały z zajezdni przy ulicy Legionów pojazdy marki Jelcz 120M: #394, #410, #412, #417 i #419. Nowa sygnalizacja Na naszym nowym rondzie (dla przyp. skrzyżowanie ulic Odrodzenia, Przy Kaszowniku i Uniwersyteckiej) pojawił się sygnalizator dla tramwajów pokazujący aktualne ustawienie zwrotnicy. Znajduje się on przy torowisku na ulicy Przy Kaszowniku i służy pojazdom jadącym w kierunku pętli Merinotex i Reja. Jest to pierwszy tego typu zamontowany sygnalizator dla tramwajów w Toruniu. Kolejny Mercedes w Morvi Wraz z początkiem miesiąca wzbogacił się także tabor firmy Morvi obsługującej linie autobusowe do hipermarketów Real (były Geant przy ul. Grudziądzkiej) i Carrefour. Nowym nabytkiem jest kolejny Mercedes O405N. Od pozostałych wyróżnia się jednak trzema parami drzwi, ma biały kolor i jeden pasek w kolorach tęczy na ścianie przedniej. Poprzednim właścicielem pojazdu był niemiecki przewoźnik KVB Ingolstadt. Osiemnastka zaznaczona, czternastka zostawiona Kilka kursów linii nr 18 po wydłużeniu do Wrzosów nadal kończy na pętli Szpital Bielany, co jest zaznaczone na schemacie. Tymczasem nie uwzględniono na nim między innymi ponad połowy kursów linii nr 14 i 17 tylko do Mazowieckiej. Ulica tu, a przystanek tam Przystanek Dębowa przy ul. Skłodowskiej-Curie niestety ma nieaktualną nazwę. Obecnie w jego pobliżu nie ma ulicy o takiej nazwie. W latach siedemdziesiątych Dębowa rzeczywiście znajdowała się w pobliżu przystanku o tej nazwie, lecz na jej miejscu stanął zakład Elana, który wówczas szybko się rozbudowywał. Wtedy Dębowa zniknęła na kilkanaście lat z Torunia. Po tym okresie czasu pojawiła się ponownie, ale obecnie odchodzi od ulicy Polnej niedaleko ul. Mazowieckiej. A przystanek o tej nazwie stojący przy ul. Skłodowskiej-Curie ciągle jest Wprowadzono nowy układ linii tramwajowych w Toruniu. Nowością była linia nr 3.

5 Reklamy Nowe reklamy: # Actimel # odnowienie reklamy Nesquik # 397, 398, 399, 402, 404, 409, 413, 421, 424, 428, 430, 432, 433, 434, 436, 438, 439, 441, 442, 444, 447, 448, 453, 456, 461, 471, 473, 479, 482, 483, 485, 489 każdy pojazd otrzymał jedną nalepkę firmy BOSS, po prawej stronie, między ostatnimi, a środkowymi drzwiami Zdjęte reklamy: # Knorr # Knorr # Galeria Copernicus # 502 Solarium Mega Sun # 524 Infocomp Remonty Odstawione lub w jego trakcie: # W trakcie NG #458 W trakcie NG #459 Odstawiony do NG #463 Odstawiony do NG #464 Odstawiony do NG #465 Odstawiony do NG #468 Odstawiony do NG #474 Dostaje manualną skrzynię biegów #475 Odstawiony do NG #476 Odstawiony do NG Zakończone: #456 Naprawa Główna #457 Naprawa Główna #461 Naprawa Główna #462 Naprawa Główna Plebiscyt Na pętli Ogłaszamy plebiscyt na najlepszą toruńską pętlę w sieci komunikacji miejskiej. W kolejnych numerach przedstawiać będziemy kolejne pętle: oceniać ich przystępność dla pasażerów, konstrukcję, pojemność i umiejscowienie. Nie sposób jest je wszystkie opisać, dlatego przedstawimy te, które według nas, są najciekawsze. Jednak wybór najlepszej pętli pozostawiamy wam czytelnikom. Przez kilka miesięcy będziemy gromadzić państwa głosy. Spośród wszystkich możliwych pętli do zagłosowania, w maju nastąpi dogrywka. Trzy pętle z największą liczbą głosów ponownie zostaną poddane waszej ocenie. Ostateczne głosowanie trwać będzie jeden miesiąc. Wtedy wybierzecie najlepszą toruńską pętle w sieci komunikacji miejskiej! Wynik plebiscytu podamy w czerwcowym numerze Na pętli. Zasady głosowania: - głosować może każda osoba, - w każdym miesiącu można przesłać ze swoim głosowaniem tylko jeden raz (raz w lutym, marcu, kwietniu), - w u powinny być wymienione 3 najlepsze pętle, które otrzymają punkty w skali od 1do 3, - można także oddać głos o wartości -1 punkt na tylko jedną pętlę, która jest według was najgorsza, Szablon głosowania: Pętla x: 3 punkty Pętla y: 2 punkty Pętla z: 1 punkt Pętla a: -1 punkt Głosy przyjmujemy na adres napetli@o2.pl. Serdecznie zapraszamy do aktywnego i uczciwego udziału w naszym plebiscycie (prosimy nie wysyłać poczty z kilku kont pocztowych przez jedną osobę)! Oddajcie głos na swoją ulubioną pętlę! Stopka redakcyjna: redaktor naczelny: Mirosław Czerliński redaktor pomocniczy: Adrian Giza korekta: Tomasz Karolak Sebastian Maćkiewicz zdjęcia: Mirosław Czerliński Paweł Chmielecki uwagi: napetli@o2.pl Wprowadzono nowy układ linii tramwajowych w Toruniu. Nowością była linia nr 3.

6 Historia Jelcza 120M Adrian Giza W 1992 roku zaprezentowano nowy autobus z jelczańskiej fabryki: Jelcz 120M, który stał się bardzo popularny i chętnie kupowany. Powodem tego była między innymi mała awaryjność i tanie koszty eksploatacji połączone z niską cena wozu Pojazd bazował na jego poprzedniku PR110M. Podstawową zmianą było wprowadzenie nowej jednostki napędowej o lepszych parametrach i znacznie wyższej trwałości, pierwszych elementów tworzywowych w wykończeniu przedniej i tylnej ściany wraz z nowymi technologiami zabezpieczenia antykorozyjnego. W kolejnych latach wprowadzono coraz więcej zmian. Stosowano coraz większą ilość elementów z tworzywa, wklejane szyby, nowe fotele pasażerskie, zmodernizowane stanowisko kierowcy i układ elektryczny, nową ścianę tylną i przednią, drzwi wykonane z blachy aluminiowej, system rewersowania oraz wyświetlacze elektroniczne. Autobus ten na wiele lat zdominował toruńskie MZK, który nabył ich ponad 80 sztuk, w tym 10 ze szwedzkimi windami dla osób niepełnosprawnych. Obecnie wycofywane z ruchu i sprzedawane są najstarsze pojazdy tego typu. Ogółem spośród wszystkich Jelczy 120M, które zakupił MZK, można wyróżnić pięć wersji o różnej stylistyce: 1. Zmniejszenie tylnej szyby, nowy świetlik tablicy kierunkowej, podwyższenie bocznej listwy, np. # Nowa obudowa reflektorów, wlotu powietrza oraz zderzaka przedniego i tylnego (wykonane z tworzywa sztucznego), np. # Drzwi wykonane z blachy aluminiowej, nowa ściana tylna, montaż prostokątnych migaczy i świateł przednich, np. # Zastosowanie szyb wklejanych, np. # Nowa ściana przednia i stanowisko kierowcy, zmodernizowany układ elektryczny, tablice kierunkowe elektroniczne. Np. #474 Na skutek napraw głównych i bieżących niektóre awaryjne lub uszkodzone elementy zostały zastąpione innymi częściami np. przednie ekspozytury tablic liniowych z autobusów Jelcz PR-110M zostały przełożone do wozów 120M #408 i #434. Kolejnym przykładem prowadzenia tego typu prac jest montowanie starych drzwi w miejsce nowych aluminiowych *uszczelki od szyb po jakimś okresie eksploatacji musza zostać wymienione dotyczy to drzwi produkowanych w latach dziewięćdziesiątych. Montowana jest też nowa karoseria (w autobusach 403, 421, 430 i 431, bezlistewna) oraz nowe ściany tylne (#403 i #421). Dane techniczne Jelcza 120M: Wymiary (mm): x 2500 x 3040 Rozstaw osi: 6100 mm Zwis przedni 2560 mm Zwis tylni 3260 mm Średnica zawracania: 23,5 m Liczba miejsc (ogółem/siedzące): 110/33 Wysokość wejścia (mm): 642/712/955 Liczba i układ drzwi: 3 (2-2-2) Szerokość efektywna drzwi: 1200 mm Masa własna: 9900 kg Masa całkowita: kg Masa całkowita na oś przednią: 6200 kg Masa całkowita na oś tylnią: kg Silnik: WS Mielec SWT-111/300/1 - inne w zależności od wersji Liczba i układ cylindrów: 6RH-TI Pojemność (dm³): 11,90 Moc (kw/km): 162/220 Liczba obrotów dla mocy max. (Obr./min): 2200 Moment (Nm): 875 Liczba obrotów dla momentu max. (Obr./min): 1500 Norma czystości spalin: Euro-1 Układ napędowo-jezdny: 4x2 Usytuowanie silnika/oś napędowa: R-R Skrzynia biegów: Eaton Truck 4-biegowa, manualna - inne w zależności od wersji Układ elektryczy: napięcie 24V, alternator 28V/85A Układ hamulcowy: neumatyczny, hamulce bębnowe na wszystkich osiach Ogumienie: 6x275/70R 22,5 Pojemność zbiornika paliwa: 250 dm³ Zawieszenie: - Przód: 2 miechy przeponowe, sprężyny śrubowe, 2 amortyzatory teleskopowe, stabilizator - Tył: 4 miechy przeponowe, resory pionowe, 2 amortyzatory teleskopowe, stabilizator Pojazd doczekał się odmiany lokalnej (L-120) oraz szkolnej (L-120 Absolwent). Ostatnie stodwudziestki wersji zasadniczej zjechały z taśmy w 1999 roku. Autobus ten został zastąpiony przez wersje ulepszoną: 120M/3 6

7 Na pętli: Okrężna Mirosław Czerliński Jej początki szacuje się na lata siedemdziesiąte. Od początku kończyła na niej linia nr 15 i 17. Oczywiście mowa tu o pętli Okrężna znajdującej się przy skrzyżowaniu ulic Gagarina i Szosy Okrężnej. Obecnie jest to jedna z największych toruńskich pętli, swoją trasę kończy na niej aż 7 linii autobusowych dziennych i 1 linia nocna. W dni powszednie wykonuje się z niej 331 kursów, co w porównaniu z innymi pętlami jest bardzo dużą liczbą, jednak Okrężna jest pętlą o średnich rozmiarach i w godzinach szczytu stoi na niej duża ilość pojazdów. Sporym utrudnieniem jest także problematyczne usytuowanie przystanków: początkowego i końcowego. Przez kilkanaście lat od powstania pętli kończyły na niej tylko linie nr 15 i 17. Wraz z dynamicznym rozwojem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, który jest w pobliżu pętli, liczba kończących tu linii się zwiększyła. W 1986 roku docierały tu już linie autobusowe: 15, 17, 17bis i 18 oraz 1 linia autobusowa nocna nr 32. Stan ten nie trwał długo, kilka lat później do linii tu kończących doszła linia nr 26, zlikwidowana została 17bis, a linia nocna 32 zmieniła numerację na 102, a później na 02. Od 1994 kończy tu też linia nr 0, kursująca w soboty, niedziele i święta. Od kilku lat na pętli kończą jeszcze linie nr 28, 34 i 40, natomiast 18 po przedłużeniu już tu nie ma postoju. Pętla Okrężna ma także kilka poważnych wad. Pomimo dużej ilości odjeżdżających stąd autobusów, nie jest dużych rozmiarów i często autobusy rozpoczynający kurs mają problemy z ominięciem tych, które mają w tym momencie postój. Innym dużym utrudnieniem jest konstrukcja przystanku początkowego na pętli. Autobusy zatrzymują się daleko od krawężnika i pasażerowie muszą zejść na jezdnię i dopiero z niej wejść do pojazdu. Jest to duże utrudnienie, zwłaszcza dla osób starszych. Mimo wszystko pętla Okrężna jest godna uwagi. Pod względem ilości kursów należy do czołówki wśród toruńskich pętli. A w godzinach szczytu panuje tu niezły sajgon. Na linii: jedynka Adrian Giza Początki tej linii sięgają 16 maja 1891 kiedy to kursowała na trasie Bydgoskie Przedmieście Dworzec Toruń Miasto choć jeszcze bez numeracji. W 1906 roku linię skierowano na obwodową pętlę Sienkiewicza Mickiewicza Reja Bydgoska, a w 1927 roku na nowy tor wzdłuż ul. Chopina. Kolejnym etapem wydłużania i udoskonalenia linii było wybudowanie torowiska wzdłuż ul. Traugutta i ul. Lubickiej do skrzyżowania z ul. Targową w 1935 roku i skierowanie na trasę pod Łukiem Cezara rok później. W 1935 roku ze względu na zły stan torowisk 1 cofnęła się do Dworca Toruń Miasto. Jedenaście lat później linia wróciła na Szosę Lubicką. W połowie lat sześćdziesiątych jedynkę skierowano na dużą obwodówkę Sienkiewicza Broniewskiego Reja Bydgoska. W 1969 roku ukończono budowę tzw. Małej obwodnicy staromiejskiej prowadzącej Al lecia Torunia, Wałami Gen. Sikorskiego, Szumana, Warszawską. Pojawiły się tam wagony linii nr 1 znikając ze Starego Miasta. W 1974 roku jedynka dojechała do Elany, a 8 lat później została przeniesiona na torowisko w ciągu Szosy Lubickiej do skrzyżowania z ul. Ślaskiego zapewniając komunikację tramwajową południowej części Rubinkowa. W połowie lat osiemdziesiątych linię wydłużono do Merinotexu, a w 1986 do pętli przy ul. Olimpijskiej. Tramwaje linii 1 wówczas głównie woziły pasażerów z osiedli Na Skarpie, Rubinkowo i Jakubskie do zakładów Merinotexu i Polchem. W latach dziewięćdziesiątych zmalało zatrudnienie w tych zakładach co spowodowało znaczne zmniejszenie ilości pasażerów na odcinku Reja - Merinotex. W 2003 roku wprowadzono do ruchu linię 1R na trasie Olimpijska Reja kursującą na przemian z jedynką. Obecnie jest to najbardziej dochowa linia z pośród wszystkich tramwajowych. Linię obsługują głównie składy. W czasie nie kursowania linii nr 1 na całej trasie lub jej części z powodu remontów torowisk, awarii trakcji itp. wprowadzało się autobus za tramwaj nr 1 lub linię autobusową nr 50. Jedynka na torowisku przy ul. Konstytucji 3 Maja. 7

8 Styczniowy fotoreportaż 16 stycznia wszedł w życie nowy układ linii. Na zdjęciu pierwsza poranna trójka, która zjeżdżała do zajezdni Morvi wzbogaciło się w nowy pojazd. Jest nim używany Mercedes O405N, otrzymał numer taborowy #1125. Pierwszy zjazd do zajezdni nowej trójki odbył się o bardzo wczesnej porze. Trójka zjeżdżała, natomiast Słońce dopiero wschodziło Pod koniec stycznia mieliśmy pierwsze opady śniegu w tym roku. Wraz z tym pojawiły się drobne utrudnienia i opóźnienia w ruchu autobusów. Czwórka na zmienionej trasie pokonuje nowe skrzyżowanie ulic Odrodzenia, Przy Kasowniku i Uniwersyteckiej nie spadło, a ten co spadł szybko się stopił. Mimo wszystko, styczniowy śnieg trochę zawiódł. Dużo go 8