9,80 zł (w tym 5%VAT) kwiecień 2014 ISSN X WOJCIECH JABŁOŃSKI FUNDUSZE ATRAKCYJNE PODATKOWO

Transkrypt

1 ISSN X 9,80 zł (w tym 5%VAT) kwiecień 2014 WOJCIECH JABŁOŃSKI FUNDUSZE ATRAKCYJNE PODATKOWO

2 8 Na temat Wojciech Jabłoński FIZ-y szansą na optymalizację gos Z Wojciechem Jabłońskim, członkiem zarządu Copernicus Capital TFI SA, dyrektorem Departamentu Funduszy Zamkniętych, o optymalizacji podatkowej, potrzebach rynku i roli funduszy inwestycyjnych zamkniętych w gospodarce Polski, rozmawia Bartosz Bednarz. miesięcznik KAPITAŁOWY: Czy rynek Funduszy Inwestycyjnych Zamkniętych (FIZ) w Polsce ma szansę na dynamiczny rozwój? Wojciech Jabłoński: W mojej ocenie ma zdecydowanie duże perspektywy wzrostu. Porównałbym rynek funduszy dedykowanych w Polsce do usług powierniczych w Luksemburgu lub na Cyprze, w kontekście tamtejszych spółek czy funduszy celowych. Dedykowany FIZ jest to specjalna struktura, zarządzana przez osoby trzecie, w ramach której inwestor ma jednak wpływ na sposób gospodarowania swoim majątkiem. Kryzys powoduje, że dotychczas słabo rozwinięte usługi powiernicze mają duży potencjał wzrostu. W Polsce rynek powierniczy jest utożsamiany wyłącznie z usługami domów maklerskich i bankami depozytariuszami. Rodzajem formy powiernictwa są także fundusze emerytalne i Fundusze Inwestycyjne Otwarte (FIO). Brakuje stricte rynku usług powierniczych, jak to jest w krajach zachodnich, czyli w szczególności: fundacji, trustów, spółek celowych. Zmiany zachodzące na rynku powodują, że rynek usług funduszy dedykowanych czy usług powierniczych w Polsce będzie się rozwijać. Na poziomie europejskim, a nawet zaryzykowałbym Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) obserwujemy zacieśnianie i ograniczanie możliwości optymalizacji podatkowej, w tym również transgranicznej. Jest to po części bez wątpienia następstwo kryzysu gospodarczego. Państwa szukają dodatkowych dochodów z podatków. fot. M. Kaźmierczak

3 Wojciech Jabłoński Na temat 9 spodarki Przedsiębiorcy próbują za wszelką cenę optymalizować swoje podatki. Agresywna optymalizacja podatkowa z wykorzystaniem rajów podatkowych, bądź spółek, które są w sposób uprzywilejowany opodatkowane, nie sprzyja zdrowej konkurencji. Przewagę w takiej sytuacji będzie uzyskiwał nie podmiot, który dobrze świadczy swoje usługi czy oferuje dobry produkt, ale ten, który płaci mniejsze podatki. Nie jest to dobry kierunek. Świat zaczyna się pod tym względem zmieniać. Na poziomie OECD krajem, który dotychczas uznawany był za bardzo liberalny, a przy tym bezpieczny, była Szwajcaria, w której obowiązywała tajemnica bankowa. Podpisała jednak konwencję OECD, która mówi o wymianie informacji z urzędami skarbowymi innych państw. Dla budżetu państwa unikanie płacenia podatków jest sporym problemem. Z tego też powodu obserwuje się w Europie trend wprowadzania przepisów o zagranicznych spółkach kontrolowanych. Nowe zapisy znajdą się także w polskim ustawodawstwie, najprawdopodobniej od 2015 roku. Wspólnik spółki zagranicznej, który ma tylko pasywny dochód z tytułu dywidend w momencie, gdy spółka ta nie prowadzi fizycznej działalności gospodarczej, a siedzibę ma w kraju o znacząco niższej podstawie opodatkowania, będzie opodatkowany z tytułu całego dochodu uzyskiwanego przez spółkę zagraniczną. Mało tego, podatek będzie płacony zgodnie z krajem rezydencji tej osoby fizycznej. W tym momencie polskie osoby fizyczne, które są wspólnikami spółek cypryjskich, od dochodów zapłacą podatek za spółkę cypryjską, która jest z niego zwolniona. Rząd stara się rozwiązać problem z niepłaceniem podatków szykując coraz to nowsze regulacje, nakazy i zakazy. Czy kolejne zmiany są zagrożeniem dla rozwoju i funkcjonowania FIZ-ów w Polsce? Fundusze inwestycyjne w Polsce są zwolnione z podatku dochodowego. Ten przywilej nie zmienił się, w odróżnieniu od otoczenia prawnego. Planowana jest klauzula generalna o obejściu prawa podatkowego, na podstawie której urzędy skarbowe będą mogły kwestionować działania, nie mające uzasadnienia gospodarczego, a służące wyłącznie obejściu przepisów podatkowych. Inna wprowadzona już zmiana to opodatkowanie ostatnio spółki komandytowo- akcyjnej, która dotychczas była istotnym elementem struktur FIZ- ów. Na szczęście zmiany te mają ograniczony wpływ na tworzenie dedykowanych funduszy w kraju. Większość funduszy inwestycyjnych zamkniętych w Polsce, w mojej opinii, nie było agresywnymi optymalizacjami podatkowymi. Za ich tworzeniem przeważnie przemawiały względy gospodarcze, biznesowe, które uzasadniała działalność przedsiębiorstw w tej formie. Musimy wierzyć, że powody te nadal będą istotne. Właśnie w oparciu o realne potrzeby gospodarcze jesteśmy w stanie zaproponować w ramach FIZ- u takie konstrukcje, które będą nadal atrakcyjne z punktu optymalizacji podatkowej. Co rozumiemy przez optymalizację podatkową? W rozumieniu potocznym jest to minimalizowanie obciążeń podatkowych. na temat

4 10 Na temat Wojciech Jabłoński A z perspektywy FIZ-ów? Spółki portfelowe w funduszu są zwolnione z podatku dochodowego. Sam fundusz też jest zwolniony z podatku dochodowego. Niezapłacony od razu podatek dochodowy pozwala na jego reinwestowanie, tym samym wpływa na efektywność inwestycyjną kapitału, który posiada właściciel funduszu. Warto podkreślić, że w ramach optymalizacji podatek pojawia się dopiero w momencie wypłaty środków z funduszu przez inwestora. Wysokość podatku uzależniona jest od tego, czy płacić będzie osoba fizyczna, prawna, czy spółka zagraniczna. Zasadniczo relacje te zachodzą jakby ponad funduszem. W ramach FIZ- u, optymalizacja podatkowa opiera się na tym, że spółki portfelowe są zwolnione z podatku dochodowego, tak jak i sam fundusz. W jakie kategorie lokat może inwestować FIZ? Przede wszystkim w aktywa niepubliczne rozumiane jako papiery wartościowe, udziały w spółkach kapitałowych, lokaty bankowe, ale nie tylko. Tworzone są fundusze, które posiadają portfele akcji spółek publicznych. W tym momencie obrót tymi papierami wartościowymi jest zwolniony z podatku od zysków kapitałowych, a spółka z podatku dochodowego. Możliwe są także konstrukcje, w ramach których fundusz posiada nieruchomość. W przypadku, gdy taka nieruchomość jest biurowcem, centrum handlowym i generuje dochód, będzie on także zwolniony z opodatkowania. Gdy fundusz posiada nieruchomość, która następnie zostanie sprzedana, to sama sprzedaż także zostanie zwolniona z opodatkowania. Zmienia się de facto konstrukcja funduszy. Odchodzi się powoli od udziałów w spółkach, na rzecz nieruchomości bądź bezpośrednio dobiera publiczne papiery wartościowe. Jaka była geneza powstania dedykowanych FIZ-ów w Polsce? Ich pierwotny zarys został stworzony w ustawie o Funduszach Inwestycyjnych z 2004 roku. FIZ spółek niepublicznych wprowadzono na rynek z myślą o zagranicznych funduszach typu private equity czy venture capital. Gdyby chciały zainwestować w Polsce, miałyby do tego możliwość, przy wykorzystaniu właśnie takiego wehikułu inwestycyjnego. Nie musiałyby płacić podatków dochodowych na bieżąco, ale dopiero na wyjściu z inwestycji analogicznie do tego, jak to jest na całym świecie. Miała to być zachęta inwestycyjna dla międzynarodowego kapitału. W Europie zagraniczne fundusze inwestycyjne wykorzystują w tym celu fundusze luksemburskie. Tak też dzieje się w Polsce. Jeśli spojrzymy na największe firmy private equity czy venture capital, to wykorzystują one z powodzeniem ten wehikuł finansowy. Plan był taki, żeby do tych celów stworzyć konstrukcję polską, która jednak nie przyjęła się. Tym niemniej, polscy przedsiębiorcy docenili możliwość optymalizacji podatkowej z wykorzystaniem funduszy dedykowanych. Czyli mamy do czynienia z adaptacją do potrzeb rynku. Zamysł ustawodawcy wyewoluował w coś zupełnie odmiennego? W momencie, gdy spółka komandytowo- akcyjna nie była podatnikiem, struktura funduszu dedykowanego w połączeniu z tą spółką kapitałowo- osobową była bardzo efektywna dla optymalizacji podatkowej. W kontekście wprowadzonych zmian ta efektywność trochę się zmieniła, poszukiwane więc będą nowe rozwiązania. Są już jakieś pomysły? Odrobiliśmy zadanie domowe wspólnie z doradcami podatkowymi, a mówiąc precyzyjnie, dostrzegamy możliwość posiadania przez fundusze polskie zagranicznych spółek, które są efektywnie zbliżone do polskiej spółki komandytowo- akcyjnej, tzn. są transparentne podatkowo. Czy są jakieś ograniczenia dla funduszy inwestycyjnych zamkniętych z perspektywy możliwości inwestycyjnych, doboru aktywów, itp., jak to ma miejsce w przypadku FIO? W ogóle nie powinniśmy porównywać FIO z FIZ- ami. Polityka inwestycyjna funduszu zamkniętego zgodnie z ustawą o FI jest dużo mniej restrykcyjna, co przekłada się na znacznie większą swobodę w doborze inwestycji czy emitentów. Nie oznacza to oczywiście, że nie ma żadnych wymogów odnośnie dywersyfikacji aktywów w ramach portfela, ale są one znacznie mniej rygorystyczne. Przy FIO zaangażowanie kapitałowe w jednego emitenta nie powinno przekraczać 5 proc., w FIZ- ach jest to już granica 20 proc. Jest to zatem podstawowa różnica jeśli chodzi o politykę inwestycyjną. Co do zasady FIZ- y mogą inwestować w większość lokat/inwestycji dostępnych na polskim i zagranicznych rynkach. Inaczej kształtuje się ryzyko inwestycyjne jeśli w portfelu mamy kilkanaście spółek, a inaczej jeśli tylko 5. Można też pod tym kątem oceniać fundusze. Nie wydaje mi się jednak zasadna ocena ryzyka w funduszu dedykowanym, czy potrzeba jego określenia, jeśli decyzje inwestycyjne funduszu są dokonywane na podstawie uchwał zgromadzenia inwestorów. Tak naprawdę uczestnicy FIZ- ów wyrażają zgodę na dane działanie, tym samym są świadomi ryzyka, które podejmują. W tym kontekście fundusz dedykowany daje pewnego rodzaju kontrolę posiadaczowi certyfikatów inwestycyjnych nad aktywami dobieranymi do portfela inwestycyjnego funduszu. Kto może być uczestnikiem FIZ-ów? Osoby fizyczne, osoby prawne, podmioty zagraniczne nie ma ograniczeń.

5 Wojciech Jabłoński Na temat 11 A minimalne wymogi kapitałowe? Jedyne ograniczenie: osoby fizyczne nie mogą obejmować certyfikatów o łącznej wartości mniejszej niż 40 tys. euro. Ograniczenie przeniesione w pewnym sensie z wymogów UE dla inwestorów kwalifikowanych. Nie jest to tak wysoki próg, by odstraszał osoby fizyczne przed wejściem do struktury FIZ- u. Osoby, które decydują się na tworzenie funduszu dedykowanego zazwyczaj posiadają majątek, czy to rozumiany jako przedsiębiorstwo, czy gotówkę. W tym kontekście, osoby które dołączają do FIZ-ów traktowane są jako inwestorzy kwalifikowani? Przy tego typu produkcie, jakim są certyfikaty inwestycyjne niepubliczne, nie ma potrzeby badania, czy mamy do czynienia z inwestorem profesjonalnym czy też nie, czy jest kwalifikowany, czy nie. Nie ma to żadnego przełożenia na to, czy dana osoba zasiada w zgromadzeniu inwestorów. Jest to prawo automatycznie przypisane do certyfikatów. Jest to kwestia konstrukcji statutu funduszu i określenia zakresu kompetencji zgromadzenia inwestorów. Jak często zmieniane są aktywa w portfelu dedykowanego FIZ-u? Portfele dedykowane są bardzo stabilne. Jeśli ktoś tworzy dla siebie fundusz i wnosi swoje aktywa, to dopóki ich nie sprzeda pozostają one w tym funduszu. Jeśli nie pojawi się całkiem nowy pomysł na nabycie aktywów, to rotacja spółek w funduszu jest ograniczona będą one w ramach FIZ- u tak długo, dopóki ich właściciel będzie chciał ten biznes prowadzić. Jaki jest minimalny okres inwestycji dla FIZ-ów? Nie ma określonego ani minimalnego, ani maksymalnego, czasu inwestycji w ramach funduszu zamkniętego. Mogą być one tworzone na dowolny okres, od funduszy na czas określony, jak i nieokreślony. Z naszej perspektywy jest to ciągle bardzo krótki okres. Ustawa dopuściła możliwość tworzenia FIZ- ów od 2004 roku. W rzeczywistości zaczęły się one pojawiać na rynku w 2008 roku. Z naszych doświadczeń wynika, że inwestorzy, którzy decydują się na otwarcie funduszu dedykowanego, zakładają jego długoterminowe funkcjonowanie. Rzadko zdarza się, że tworzy się fundusz krótkoterminowy pod daną transakcję. Czym się różni w takim razie fundusz dedykowany, w którym inwestorzy mają wpływ na dobór aktywów do portfela, od funduszy private equity? W przypadku PE fundusz wnosi pieniądze do funduszu, po czym dopiero dobierane są inwestycje, następnie restrukturyzowane i na koniec wyjście z inwestycji. W funduszu dedykowanym właściciel przedsiębiorstwa wnosi to przedsiębiorstwo, które zazwyczaj jest restrukturyzowane, a przekształceniu ulega jego forma prawna. Po tych zabiegach funkcjonuje pod funduszem. Zmienia się struktura własności, nie zmienia się profil jego działalności, co ważne najczęściej nie zmienia się zarząd. Dotychczasowi właściciele wnoszą swoje aktywa do funduszy dedykowanych i nadal mają wpływ na zarządzanie tym przedsiębiorstwem. W takim razie, co fundusz ma z tego typu nawiązania relacji? W miarę wzrostu wartości przedsiębiorstwa rośnie wartość certyfikatów inwestycyjnych, co bezpośrednio jest korzyścią dla inwestora. Sam fundusz jest powołany, by działać w interesie uczestników, czyli najprościej doprowadzić do wzrostu aktywów netto funduszu. Certyfikaty mogą być publiczne i niepubliczne. W funduszach dedykowanych najczęściej są one niepubliczne. Certyfikaty publiczne są natomiast tworzone w momencie, gdy towarzystwo postanawia stworzyć produkt, który będzie dystrybuowany do wielu niezależnych inwestorów. W tej drugiej sytuacji TFI samodzielnie zarządza funduszem, bez wpływu zgromadzenia inwestorów na podejmowanie decyzji inwestycyjnych. Zazwyczaj w takim przypadku kompetencje zgromadzenia inwestorów w zakresie podejmowania decyzji są wyłączone. FIZ z certyfikatami publicznymi należałoby porównać do FIO, przy czym jego polityka inwestycyjna będzie znacznie mniej restrykcyjna. FIO ma obowiązek wyceny jednostki uczestnictwa nie rzadziej niż raz na 7 dni. Jak to wygląda w FIZ-ach? W funduszu zamkniętym wyceny muszą być dokonywane przynajmniej raz na kwartał, natomiast nic nie stoi na przeszkodzie, by robić to codziennie. Jest to kwestia odpowiedniego zapisu w statucie FIZ. Jeżeli myślimy o tym, że chcielibyśmy mieć FIZ z certyfikatami publicznymi i dochodzimy do wniosku, że naszym inwestorom będzie zależało na dużej płynności, to częściej wyceniamy certyfikaty. Pamiętajmy o tym, że funduszy zamkniętych nie należy porównywać pod względem płynności z FIO. Celem ich istnienia jest budowanie wartości w dłuższym horyzoncie czasowym i przy akceptacji wyższego poziomu ryzyka, a tym samym zapewnienie płynności jak w FIO jest praktycznie niemożliwe. Płynność powinna wynikać z obrotu certyfikatami na rynku wtórnym (przy certyfikatach publicznych), a nie tylko z tytułu odkupienia certyfikatów bądź ich umorzenia. Dla FIO jest to niedostępne. Certyfikaty można upublicznić w KDPW i dopuścić do obrotu na rynku wtórnym. Należy mieć na uwadze, że dotyczy to funduszy kierowanych do dużej

6 12 Na temat Wojciech Jabłoński liczby uczestników. Dla funduszy dedykowanych płynność jest faktycznie z punktu widzenia inwestora drugorzędna. Najważniejszy jest wzrost wartości inwestycji w wyniku planowania podatkowego, odroczenia podatku i reinwestycji środków w ten sposób pozyskanych. Rynek funduszy dedykowanych jest ciągle młody. Konkurencyjność na rynku jednak wzrasta. Rynek funkcjonuje de facto od 8 lat, a obecnie FIZów jest około 300. Nie jest to duża skala i nie mówimy tu o zjawisku masowym. Wynika to po części z faktu, że utrzymanie struktury funduszu to dodatkowe koszty, co wymusza od razu na wstępie odpowiednią wielkość działalności. Jaka jest minimalna wysokość kapitału dla dedykowanego FIZ-u? O funduszu inwestycyjnym zamkniętym można zacząć myśleć przy aktywach rzędu mln złotych i przy rentowności kapitału na poziomie co najmniej 10 proc. Podatek, który w końcu w strukturze FIZów się pojawi, musi być odpowiednio wysoki, by uzasadniał ekonomiczny sens tworzenia tego typu konstrukcji na rynku. Mowa zatem o przedsiębiorcach co najmniej średniej wielkości. Jak się zmienia struktura inwestorów w FIZ-ach? Coraz większe zainteresowanie dostrzegamy ze strony korporacji. W miarę upowszechniania się tego wehikułu na rynku, w tym w bankach, korporacje zaczęły dostrzegać ten produkt. W szczególności dostrzegły przewagi tego typu rozwiązań nad funduszami luksemburskimi. W miarę edukacji rynku, np. doradców podatkowych, którzy także w końcu zrozumieli tego typu struktury, ilość tworzonych FIZ- ów w gospodarce będzie rosnąć. Zakres możliwości jest olbrzymi. Podstawą jest, aby samemu zrozumieć, czym jest FIZ w warunkach polskich, w jaki sposób można wykorzystać jego mechanizmy, jak utworzyć i jaką strukturę wybrać. W jakich warunkach dotychczasowy właściciel przedsiębiorstwa będzie czuł się komfortowo, aby zdecydował się przekazać swoje aktywa do niezależnego podmiotu jakim jest FIZ - zachowując przy tym poczucie kontroli nad swoim majątkiem i gwarancję jego odzyskania w momencie, gdy zdecyduje się na sprzedaż certyfikatów inwestycyjnych. Tworzenie FIZ- ów w Polsce nie jest zjawiskiem masowym. Będzie to jednak coraz popularniejsza forma zarządzania własnym kapitałem. To w końcu korzystna sytuacja dla Skarbu Państwa, by polscy przedsiębiorcy trzymali aktywa w FIZ- ach, mając przyzwolenie państwa na delikatną optymalizację podatkową, niż dopuszczać do sytuacji, gdy na Cypr przenosi się tys. polskich spółek. Każdy chce płacić mniejsze podatki. Z punktu widzenia ustawodawcy warto zastanowić się, czy jest jakaś granica między agresywną optymalizacją niepożądaną z punktu widzenia państwa i konkurencji na rynku, społeczeństwa a tą pozytywną, będącą stymulatorem rozwoju gospodarczego. Możliwość reinwestowania pieniędzy zamiast ich wpłacania do budżetu państwa w dłuższej perspektywie jest korzyścią. Głównym dochodem budżetu nie są podatki od przedsiębiorstw, tylko VAT i podatki od osób fizycznych. Warto może zastanowić się w końcu, jak wesprzeć polskie przedsiębiorstwa. Ostatnio słyszałem o przykładzie Wielkiej Brytanii, w której osoby fizyczne jeśli założą określoną formę działalności gospodarczej, wniosą swoje środki i przez 5 lat nie będą ich wypłacać, to przez cały ten okres pozostaną one nieopodatkowane. Granica rozsądnej, dobrej optymalizacji podatkowej jest potrzebna gospodarce. Nie można cały czas podatków tylko podnosić, należy stymulować rozwój gospodarczy. Tego w polskiej koncepcji przyszłości jednak brakuje. Rozumiejąc potrzeby budżetowe i konieczność ograniczenia optymalizacji podatkowej, ale traktowanej jako oszustwo podatkowe, nie można zapominać o równoważeniu potrzeb. W każdym społeczeństwie jest grupa ludzi z większą skłonnością do ryzyka. Jeśli ograniczy się możliwość tworzenia spółek na Cyprze, Luksemburgu, na Malcie to przeniosą się one do Singapuru, Malezji, Emiratów Arabskich, bądź jeszcze dalej, gdzie znajdą odpowiednie warunki by nie płacić podatków. Pod tym kątem istnienie FIZ- ów w Polsce należy oceniać jako zalążek infrastruktury analogicznej do tej w rajach podatkowych. Powszechnie znane są możliwości tworzenia spółek na wyspie Labuan, wykorzystywanie spółek kanałowych, ale także spółek limited partnership w Stanach Zjednoczonych. FIZ- y w Polsce oprócz tego, że służą optymalizacji podatkowej, mają także pozytywny wpływ na gospodarkę, w szczególności poprzez zatrzymanie kapitału w kraju. Warto przyjrzeć się, gdzie tak naprawdę podatki uciekają. Czysto teoretycznie, FIZ-y odgrywają pozytywną rolę w polskiej gospodarce. W praktyce nie osiągnięto jeszcze efektu skali. Aktywa zgromadzone w funduszach zarządzanych przez Copernicus Capital TFI SA to 9 mld złotych, więc nie jest to kwota mała. Ilość aktywów w 300 dedykowanych funduszach w Polsce to około mld złotych. Źle by się stało, gdyby te aktywa miały teraz wypłynąć z Polski za granicę.

7 Wojciech Jabłoński Na temat 13 fot. M. Kaźmierczak Wojciech Jabłoński członek zarządu Copernicus Capital Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych SA, odpowiedzialny za obsługę i pozyskiwanie klientów w zakresie funduszy inwestycyjnych zamkniętych i funduszy sekurytyzacyjnych. Posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie funkcjonowania funduszy zamkniętych, pracownikiem CC TFI jest od 2008 roku. Nadzorował zakładanie i funkcjonowanie większości funduszy zamkniętych prowadzonych przez CC TFI. Pracował jako Konsulat Generalny RP w Sankt Petersburgu (w randze Wicekonsula), w Copernicus Capital TFI SA początkowo jako analityk i kierownik projektów, później jako zastępca dyrektora Departamentu Corporate Finance. Jest absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego, Wydziału Stosunków Międzynarodowych; Studium Dyplomowe Bezpieczeństwa Narodowego. Ukończył Szkołę Główną Handlową; Kierunek: Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne oraz Podyplomowe Studia, Inwestycje Kapitałowe i Projekty Rozwojowe Firmy. Jak się to odnosi do aktywów funduszy w Europie Zachodniej? Polski rynek kapitałowy jest na tyle mały, że w miarę łatwo można prześledzić aktywa wszystkich podmiotów i próbować je wyceniać, czy porównać. Na Zachodzie, gdzie rynek jest o wiele bardziej rozwinięty, nie ma takiej możliwości. W Luksemburgu inwestują instytucje z całego świata. Możemy powiedzieć, że ilość aktywów zgormadzonych w funduszach inwestycyjnych w Polsce w ogóle (FIO i FIZ) to 190 mld złotych. W Polsce nie ma dobrze rozwiniętych usług powierniczych. Nie ma fundacji, trustów, na które jednak jest coraz większe zapotrzebowanie. Warto byłoby nad tym pomyśleć. W oparciu o FIZ- y można stworzyć rozwiązania, które wychodzą naprzeciw potrzebom polskich inwestorów i przedsiębiorców. Świat zmienia się, a społeczeństwo potrzebuje coraz to nowszych rozwiązań, czy to private banking, czy family office nie uciekniemy od tego. W związku ze zmianami należałoby stworzyć korzystne warunki dla FIZ- ów w Polsce, a nie wypychać ludzi na siłę za granicę. Gdyby nie przeszkody formalne, podatkowe, nikt nie decydowałby się na tworzenie spółek za granicą, na Cyprze, czy agresywną optymalizację. Rząd nie dostrzega potrzeby optymalizacji gospodarki, jest głuchy na potrzeby rynku? Wydaje mi się, że zmiany rynkowe zachodzą na tyle szybko, że ustawodawca nie nadąża z dostosowaniem prawa do realnych potrzeb gospodarki. I pewnie nie jest o tylko polski problem. Chyba już zawsze państwo będzie dwa kroki wstecz za potrzebami i oczekiwaniami rynku. Nie wynika to zatem z niechęci rządu do zmian, tylko dostrzeżenia konieczności zmian po fakcie. Nowe rozwiązania potrzebują czasu. Brakuje zatem odważnej decyzji, która wyprzedzi obecne czasy? Odwagi politycznej i wizjonerstwa. Tego brakuje z bardzo prostego powodu. Każdy rząd skupia się na bieżących potrzebach i problemach. Na tym, że dzisiaj mamy kryzys i musimy zwiększyć dochody budżetowe. Trudno po tym jest nagle powiedzieć, że obniżamy podatki by pobudzić wzrost gospodarczy, gdyż pierwsze pozytywne aspekty takiej zmiany będą widoczne dopiero po czasie, najczęściej za kadencji już kolejnego rządu.