Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje funkcjonowania i regionalny system wsparcia firm typu spin-off i spin-out w Małopolsce

Transkrypt

1 Małgorzata Ćwiek * Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje funkcjonowania i regionalny system wsparcia firm typu spin-off i spin-out w Małopolsce Wstęp Gospodarka XXI wieku określana jest mianem gospodarki opartej na wiedzy. Dzieje się tak z uwagi na dominujący charakter dóbr niematerialnych, szczególnie kapitału intelektualnego i społecznego, w kreowaniu wartości przedsiębiorstw. W oparciu o zasoby intelektualne, najczęściej we współpracy z instytucjami naukowo - badawczymi, rozwijane są najnowsze technologie. W kreowaniu zasobów intelektualnych szczególną rolę odgrywają środowiska akademickie. Transfer wiedzy i technologii z ośrodków naukowo - badawczych do praktyki gospodarczej oraz aktywne uczestnictwo osób związanych ze środowiskiem akademickim w życiu gospodarczym w coraz większym stopniu warunkuje konkurencyjność gospodarki. Celem niniejszej pracy jest prezentacja koncepcji funkcjonowania przedsiębiorstw typu spin-off i spin-out w świetle najnowszych wyników badań nad przedsiębiorczością akademicką oraz systemu wsparcia przedsiębiorczości akademickiej w województwie małopolskim. 1. Istota przedsiębiorczości akademickiej Aktywność w sferze transferu technologii do praktyki gospodarczej oraz funkcjonowanie przedsiębiorstw powstających na bazie wiedzy i programów badawczych realizowanych przez studentów, doktorantów oraz pracowników naukowych określane są mianem przedsiębiorczości akademickiej. Przedsiębiorczość, rozumiana jako zdolność reagowania na zmiany zachodzące w otoczeniu i wykorzystywania ich do realizacji przyjętych celów, stanowi siłę napędową gospodarki. Przedsiębiorczość akademicka jest szczególnym rodzajem przedsiębiorczości ze względu na działalność na styku nauki i gospodarki [Matusiak, 2008, s ]. Istota przedsiębiorczości akademickiej jest rozumiana inaczej w ujęciu anglosaskim i europejskim. W rozumieniu anglosaskim oznacza zakładanie firm przez studentów, doktorantów i pracowników naukowych oraz przedsiębiorczość uczelni. Uczelnia wykazuje się przedsiębiorczością w sytuacji, gdy występuje jako oferent określonego know-how i chce je sprzedać na zasadach rynkowych [Majewski, Żywiecki, 2009, s. 12]. W rozumieniu europejskim przedsiębiorczość akademicka traktowana jest szerzej [Majewski, Żywiecki, 2009, s. 12] i obejmuje: * Mgr, Katedra Statystyki, Wydział Zarządzania, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, gosia.cwiek@tlen.pl

2 414 Małgorzata Ćwiek rozwój programów edukacji i wsparcie postaw przedsiębiorczych w środowisku akademickim, budowę instytucji i programów wsparcia dla osób zawodowo związanych z uczelnią, pragnących rozpocząć działalność gospodarczą na bazie posiadanej wiedzy i realizowanych programów badawczych, zarządzanie własnością intelektualną związaną z działalnością naukowobadawczą uczelni. Przedsiębiorczość akademicka na świecie jest uważana za skuteczną drogę służącą budowaniu gospodarki opartej na wiedzy, a zatem cechującej się silną pozycją konkurencyjną. W Stanach Zjednoczonych według danych The Association of University Technology Managers w latach powstało 4,5 tysiąca spółek bazujących na technologiach transferowanych ze środowiska akademickiego, a około 59% z nich funkcjonowało na rynku do momentu publikacji badań w 2006 roku [Lawton Smith, WaiHo, 2006]. Zainteresowanie tematyką instytucjonalnego wspierania przedsiębiorczości akademickiej jest zauważalne także w Europie. Według Komisji Europejskiej [Guliński, Zsiadły, 2005, s. 89] w Europie istnieje około 300 programów wsparcia spin-off ów, z czego najwięcej realizowanych jest w Wielkiej Brytanii (87), Niemczech (44), Francji (36) i Szwecji (30). Zainteresowanie zagadnieniem przedsiębiorczości akademickiej, obserwowane w ostatnich latach, spowodowane jest kilkoma czynnikami. Po pierwsze przedsiębiorstwa narażone są na narastającą presję czasową w osiąganiu sukcesów, w tym zwiększaniu przewagi konkurencyjnej dzięki wprowadzaniu innowacji. Nacisk na skracanie czasu upływającego pomiędzy opracowywaniem nowego produktu a jego sprzedażą wymusza na przedsiębiorstwach współpracę z jednostkami badawczymi. Także uczelnie coraz częściej decydują się na podjęcie ryzyka współpracy z przedsiębiorstwem w celu pozyskania dodatkowych środków na finansowanie swojej działalności. Wreszcie przedsiębiorczość akademicka otwiera nowe perspektywy funkcjonowania na rynku pracy dla młodego pokolenia naukowców. Komercjalizacja wyników badań oraz możliwość założenia firmy typu spin-off stwarzają szansę na monetyzację posiadanej wiedzy [Kawalec, 2011, s ]. 2. Koncepcja funkcjonowania firm odpryskowych W literaturze brak jest spójności w nazewnictwie podmiotów przedsiębiorczości akademickiej. Zamiennie stosowane są pojęcia innovativespin-off, spin-off, spin-out, czy nawet start-up. Wymienione pojęcia utożsamiane są z firmą odpryskową i małą firmą technologiczną. Firmy takie definiuje się jako rozwijające, produkujące i sprzedające dobra i usługi zawierające element współczesnej nauki [Matusiak, Stawasz, 1998, s. 54]. Cechą charakterystyczną tych podmiotów jest wysoka innowacyjność i twórcza konwersja nauki w technikę poprzez poniesienie ryzyka rynkowej komercjalizacji wypracowanych wyników badań. Najczęściej przyjmuje się, że firmy spin-off stanowią przedsięwzięcia niezależne od jednostki macierzystej,

3 Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje funkcjonowania i regionalny natomiast mianem firm spin-out określa się organizacje powiązane bądź zależne kapitałowo lub/i organizacyjnie od podmiotu macierzystego [Banerski i in., 2009, s ]. Zasady tworzenia akademickich spin-off ów są szczegółowo regulowane przez regulaminy uczelni. Co do zasady wyróżnić można dwa podejścia oddolne, polegające na pełnym udostępnieniu własności intelektualnej uczelni przedsiębiorcom i tworzonym przez nich przedsiębiorstwom, oraz odgórne, zakładające przynależność wyników badań naukowych do uczelni [Banerski i in., 2009, s. 36]. W drugim przypadku uczelnia ocenia potencjał i wartość wypracowanych rozwiązań i decyduje o kierunku działań komercjalizacyjnych sprzedaży, udzieleniu licencji czy założeniu firmy odpryskowej. W przypadku podjęcia decyzji o założeniu firmy spin-out uczelnia udziela zezwoleń, podpisuje umowę z przedsiębiorcą oraz aktywnie uczestniczy w zarządzaniu organizacją poprzez wyznaczenie odpowiedniej osoby. Takie podejście charakterystyczne jest dla Europy kontynentalnej. Pierwszy przypadek spotykany jest często na uczelniach amerykańskich i brytyjskich. Omawiając koncepcje funkcjonowania firm akademickich należy postawić pytanie, czy istotnie różnią się one od innych przedsiębiorstw, poza miejscem zatrudnienia właściciela. W 2009 roku przeprowadzone zostały badania porównujące zasoby, strategie produktowe, poziom innowacyjności oraz szeroko rozumiany rozwój nowo zakładanych firm akademickich i nieakademickich [Roininen, Ylinenpää, 2009]. Pokazały one, że firmy odpryskowe są zorientowane na produkt, prezentują wysoki poziom innowacyjności, stosują strategię push, a realizowane przez nie projekty wykazują wysoki poziom skomplikowania i wymagają współpracy specjalistów z wielu dziedzin. Inaczej jest w przypadku przedsięwzięć nieakademickich. Realizowana strategia pull opiera się głównie na ofercie już znanej i pozytywnie przyjętej przez rynek, a projekty rozwijane są głównie w oparciu o zasoby własne. Skutkuje to niższym poziomem innowacyjności, a w konsekwencji słabszą pozycją konkurencyjną. W działalności firm odpryskowych kluczową rolę odgrywa posiadana wiedza. Firmy technologiczne różnią się między sobą pod względem poziomu wiedzy technologicznej oraz rynkowego know-how. Ze względu na różnice w udziale wydatków na badania i rozwój, oraz miejsce w cyklu życia produktu bądź sektora, wyróżnić można cztery podstawowe strategie firm technologicznych: pionierzy, poszukiwacze, współzawodnicy, oraz wywiadowcy [Matusiak, Stawasz, 1998, s ]. Działalność gospodarcza pionierów zorientowana jest na znalezienie zastosowania dla posiadanej nowej technologii oraz klienta - firma dąży do komercjalizacji technologii poprzez produkty pilotażowe. Udział wydatków na B+R takich firm jest bardzo wysoki i sięga nawet 80% obrotów. Strategia pionierów charakterystyczna jest dla sektorów wschodzących. W sektorach szybko rosnących często spotykana jest strategia poszukiwaczy. Operacje biznesowe koncentrują się na rozszerzaniu stosowanej technologii na pokrewne dziedziny. Sposobem na pozyskanie nowych klientów jest innowacja technologiczna.

4 416 Małgorzata Ćwiek Przedsiębiorstwo dąży do wchodzenia w funkcjonalne układy sieciowe ze swoimi kontrahentami w celu jak najlepszego wykorzystania posiadanej wiedzy. Udział wydatków na B+R jest niższy niż w przypadku pionierów i wynosi 15 25% obrotów. Solidne umiejętności rynkowe i stosowanie ustabilizowanej lub wręcz standardowej technologii charakterystyczne jest dla firm realizujących strategię współzawodników. Taka firma osiąga przewagę konkurencyjną poprzez wysoką jakość produktu, wprowadzając drobne innowacje produktowe oraz stawiając na niezawodność sprzedawanych przez siebie dóbr i usług. Działa w nowoczesnych sektorach i przeznacza na B+R 10 15% obrotów. Poszukiwanie zastosowań technicznych dla pojawiających się nowych możliwości rynkowych charakterystyczne jest dla strategii wywiadowców ( skautów ). Proces innowacyjny w takiej firmie zorientowany jest rynkowo, firma dąży do współpracy z dostawcami nowych technologii, instytutami badawczymi, uczelniami, indywidualnymi wynalazcami. Wywiadowcy działają w dojrzałych, nierzadko schyłkowych sektorach, a podejmując działania w celu znalezienia nowych technologii zorientowanych rynkowo przekształcają się w pionierów. Charakterystyczne dla małych firm technologicznych jest ścisłe powiązanie właścicieli ze źródłem wykorzystywanej w przedsiębiorstwie technologii, poprzez doświadczenie zdobyte w jednostce naukowo badawczej. Firma jest przedsiębiorcza, tzn. kontrolowana i zarządzana przez przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców. W konsekwencji przedsiębiorstwa zakładane w oparciu o wiedzę pracowników naukowych charakteryzują się znacznie wyższym poziomem przeżywalności niż inne organizacje. Z badań przeprowadzonych na terenie hrabstwa Oxfordshire [Lawton Smith, WaiHo, 2006] wynika, że poziom przeżywalności spin-off ów sięga nawet 90%. Oznacza to, że tylko 10% firm upadła w ciągu pierwszego, najtrudniejszego, roku działalności. 3. Bariery rozwoju przedsiębiorczości akademickiej W warunkach polskich rozwój przedsiębiorczości akademickiej stanowi wciąż nowe wyzwanie. Według badania z 2009 roku jedynie 6% osób związanych ze środowiskiem akademickim prowadziło własną firmę spin-off. Kolejnych 8% badanych jest zainteresowanych założeniem firmy w ciągu najbliższego roku [Banerski i in., 2009, s. 10]. Dla porównania w Massachusetts Institute of Technology firmę odpryskową posiada co czwarta osoba 5 tys. firm generuje rocznie przychód wielkości ponad 200 mld dolarów [Majewski, Żywiecki, 2009, s. 14]. Przedsiębiorcy wywodzący się ze środowiska akademickiego stają wobec tych samych problemów co pozostali przedsiębiorcy. Z jednej strony są to trudności z wejściem na rynek i zdobyciem klientów, z drugiej strony pokonanie barier biurokratycznych. Kolejnym problemem jest konflikt pomiędzy działalnością naukową, dydaktyczną oraz gospodarczą. Chodzi nie tylko o ograniczony czas pracownika, ale także o korzystanie ze sprzętu należącego do uczelni czy czerpanie korzyści majątkowych z wyników pracy naukowej. Kwestie te

5 Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje funkcjonowania i regionalny powinny być uregulowane w umowie współpracy pomiędzy uczelnią a pracownikiem, wciąż jednak takie umowy nie są powszechne. Badania nad barierami rozwoju przedsiębiorczości akademickiej w Unii Europejskiej [European Commision, Innovation paper No 26, s. 4] jako główną przeszkodę w zakładaniu firm spin-off wskazały niską kulturę przedsiębiorczości oraz brak przeszkolenia w zakresie przedsiębiorczości. Z kolei badania krajowe [Pregiel, 2010, s. 45] do głównych barier zaliczają biurokrację związaną z prowadzeniem własnej działalności oraz brak funduszy potrzebnych do rozpoczęcia działalności gospodarczej. Na takie trudności wskazało aż 80% badanych. Problemem jest także brak wiedzy w zakresie uregulowań prawnych związanych z komercjalizacją wyników badań (67%), trudności z uzyskaniem praw majątkowych do własnych rozwiązań powstałych w ramach pracy na uczelni (63%) czy brak pomysłu na to komu i jakie produkty oferować. Poza trudnościami organizacyjnymi, finansowymi i brakiem odpowiednich predyspozycji pojawia się jeszcze jeden, dość przykry aspekt. Ponad jedna piąta badanych obawia się niechęci współpracowników i bezpośredniego przełożonego, a ponad 40% pracowników naukowych prowadzących własną działalność gospodarczą taką niechęć odczuwa. Pomimo, iż na pierwszy rzut oka przytoczone badania zupełnie różnią się od siebie, to po głębszej analizie należy stwierdzić, że w dużej mierze się pokrywają. Większość problemów związanych z poszukiwaniem funduszy, dopełnianiem formalności czy opracowywaniem biznesplanu można rozwiązać dzięki edukacji w dziedzinie przedsiębiorczości. Natomiast zmiana postrzegania jednostek prowadzących działalność gospodarczą równolegle z działalnością naukową i dydaktyczną możliwa jest właśnie poprzez podniesienie kultury przedsiębiorczości w środowisku akademickim. 4. Wsparcie przedsiębiorczości akademickiej w Małopolsce Kraków, stolica Małopolski, jest miastem akademickim o bogatej historii i ogromnym potencjale wiedzy. Według Rocznika Statystycznego Województwa Małopolskiego w roku akademickim 2009/2010 na terenie województwa działały 33 uczelnie, na których kształciło się łącznie ponad 212 tys. studentów, z czego prawie 5000 stanowili doktoranci. Uczelnie dysponują unikalnymi zasobami badawczymi dzięki zatrudnianiu wyspecjalizowanych pracowników oraz dostępowi do laboratoriów i specjalistycznych baz danych. Stanowi to doskonałe zaplecze dla przedsiębiorczości akademickiej. Jednak zdaniem władz województwa małopolskiego silna baza naukowa nie przekłada się na silną pozycję przedsiębiorstw działających w regionie [Regionalna Strategia Innowacji, s ]. Diagnoza stanu innowacyjności pojawiająca się w dokumencie, wskazuje na niedocenianie przez przedsiębiorców znaczenia procesów innowacyjnych oraz roli współpracy z sektorem B+R w procesie rozwoju, a w konsekwencji niski poziom innowacyjności oraz słabą pozycję konkurencyjną wielu małopolskich przedsiębiorstw. Rozwiązaniem tej sytuacji jest rozwój przedsiębiorczości akademickiej. Wsparcie rozwoju przedsiębiorczości akademickiej może być skutecznie reali-

6 418 Małgorzata Ćwiek zowane w przypadku harmonizacji trzech wymiarów: strukturalnego, przestrzennego i regionalnego. Strukturalne programy wsparcia koncentrują się na zwiększeniu dostępności infrastruktury technicznej oraz środków finansowych, doradztwie w zakresie specjalistycznej wiedzy (prawnej, podatkowej, zarządczej) oraz promowaniu postawy przedsiębiorczej w środowisku akademickim [Majewski, Żywiecki, 2009, s. 13]. W wymiarze przestrzennym działania mają na celu oddziaływanie na zagospodarowanie przestrzeni kraju. Wymiar regionalny polega na oddziaływaniu na rozwój i konkurencyjność regionów, utożsamianych z województwami. Ogólną politykę dotyczącą rozwoju przedsiębiorczości akademickiej w województwie małopolskim odnaleźć można w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego (RSI). Jest to dokument opisujący aktualny stan innowacyjności gospodarki w regionie oraz formułujący zadania ukierunkowane na aktywizację podmiotów gospodarczych i instytucji wspierających działalność gospodarczą w celu efektywniejszego wykorzystania potencjału. Ma się to odbywać poprzez efektywny transfer technologii, rozumiany jako celowe, ukierunkowane przekazywanie wiedzy i umiejętności do działalności gospodarczej w celu przekształcenia jej w produkt rynkowy [Regionalna Strategia Innowacji, s. 4]. Jednym z celów strategicznych jest podniesienie poziomu innowacyjności, realizowane m. in. poprzez wzbogacenie potencjalnych źródeł finansowania innowacji we wszystkich stadiach rozwoju przedsiębiorstwa, wzrost udziału przedsiębiorstw i jednostek badawczych w międzynarodowych programach badawczo rozwojowych i transferze technologii, oraz wzrost współpracy przedsiębiorstw i jednostek naukowo badawczych, oraz współpracy na linii przedsiębiorstwo uczelnia a także modernizację infrastruktury badawczej uczelni [Regionalna Strategia Innowacji, s ]. RSI mówi wprost o potrzebie działania inkubatorów przedsiębiorczości do obsługi firm odpryskowych, z uwagi na istniejący niewykorzystany potencjał intelektualny osób związanych ze środowiskiem akademickim. Pogłębienie współpracy pomiędzy uczelnią a przedsiębiorstwem ma być finansowane z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata , 7. Programu Ramowego Badań Rozwoju Technologicznego i Wdrożeń Wspólnoty Europejskiej i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości akademickiej w wymiarze instytucjonalnym realizowane jest głównie przez inkubatory przedsiębiorczości i centra transferu technologii. Wśród akademickich inkubatorów przedsiębiorczości działających w regionie wyróżnić można dwie grupy. Pierwsza to inkubatory powołane przez władze uczelni i będące jednostkami tych uczelni. Do tej grupy należą akademickie inkubatory przedsiębiorczości działające przy Uniwersytecie Jagiellońskim, Akademii Górniczo Hutniczej, Politechnice Krakowskiej oraz Akademii Wychowania Fizycznego. Podstawą prawną do powołania i funkcjonowania tych jednostek jest prawo o szkolnictwie wyższym [Ustawa

7 Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje funkcjonowania i regionalny z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym], zgodnie z którym Uczelnie współpracują z otoczeniem gospodarczym, w szczególności przez sprzedaż lub nieodpłatne przekazywanie wyników badań i prac rozwojowych przedsiębiorcom oraz szerzenie idei przedsiębiorczości w środowisku akademickim, w formie działalności gospodarczej wyodrębnionej organizacyjnie i finansowo od działalności o której mowa w art. 13 i 14. W celu lepszego wykorzystania potencjału intelektualnego i technicznego uczelni oraz transferu wyników prac naukowych do gospodarki, uczelnie mogą prowadzić akademickie inkubatory przedsiębiorczości oraz centra transferu technologii. Celem akademickich inkubatorów przedsiębiorczości jest umożliwienie ambitnym osobom założenia własnej działalności gospodarczej przy jak najniższych nakładach finansowych, poprzez minimalizację kosztów najmu biura, obsługi księgowej czy porad prawnych. Inkubator oferuje także obsługę sekretarską, pomoc w uzyskaniu źródeł finansowania, szkolenia z zakresu różnych aspektów prowadzenia własnej firmy, spotkania z aniołami biznesu oraz najem powierzchni biurowej po atrakcyjnej cenie. Innym rodzajem inkubatora są Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości oddział w Krakowie. Ich działalność stanowi kontynuację działalności Studenckiego Forum Business Centre Club. AIP działają przy 31 najlepszych uczelniach w Polsce, wśród których z Małopolski należą: Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja oraz Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tischnera. Kolejne inkubatory nie są powoływane przez senaty uczelni ale przez zarząd fundacji w Warszawie za zgodą uczelni. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości nie stanowią jednostki uczelnianej a jedynie współpracują z uczelnią. AIP realizują innowacyjny sposób prowadzenia firmy przez swoich beneficjentów poprzez udzielanie im osobowości prawnej. Dzięki temu młodzi przedsiębiorcy nie muszą zakładać własnej działalności gospodarczej, co ogranicza koszty, ryzyko oraz biurokrację. Realizowane przez akademickie inkubatory przedsiębiorczości programy pomocy są podzielone na trzy etapy zgodnie z fazami rozwoju przedsiębiorstwa. Pierwszy etap preinkubacja dotyczy pomocy do momentu zarejestrowania przedsiębiorstwa. Obejmuje promocję przedsiębiorczości, szkolenia, doradztwo, itp. Inkubacja polega na zapewnieniu zaplecza biurowego, obsługi administracyjnej, specjalistycznym doradztwie, pomocy w pozyskiwaniu funduszy oraz innej pomocy w pierwszych latach działalności przedsiębiorstwa. Pomoc w dalszym rozwoju firmy (po upływie dwóch trzech lat od założenia działalności gospodarczej) nosi nazwę akceleracji. Trwa dyskusja nad tym, na czym powinna koncentrować się działalność podmiotów wspierających rozwój przedsiębiorczości akademickiej czy ma być to proces preinkubacji (koncentrujący się na promowaniu kultury przedsiębiorczości i szkoleniu przyszłego przedsiębiorcy) czy inkubacji. Akademickie Inkubatory Przedsiębiorczości realizują głównie proces preinkubacji, natomiast inkubatory będące jednostkami

8 420 Małgorzata Ćwiek uczelnianymi koncentrują swoje działania na inkubacji firm. Związane jest to nie tylko z polityką i przyjętymi celami ale także z profilem uczelni. Niektóre uczelnie, jak Akademia Górniczo Hutnicza, Uniwersytet Jagielloński czy Politechnika Krakowska, obok inkubatorów przedsiębiorczości prowadzą w swoich strukturach także centra transferu technologii (CTT). Jednostki te mają na celu wsparcie procesów komercjalizacji wiedzy i transfer innowacyjnych technologii i wiedzy do gospodarki. CTT promuje współpracę nauki i gospodarki, działa na rzecz ochrony własności intelektualnej oraz świadczy usługi w zakresie finansowania transferu technologii. Centrum Innowacji Transferu Technologii i Rozwoju Uniwersytetu Jagiellońskiego (CITTRU) zajmuje się także zarządzaniem prawami własności intelektualnej. Dla zapewnienia ochrony praw zarówno uczelni jak i pracowników naukowych stworzone zostały dwa dokumenty: Zasady dotyczące własności intelektualnej i ochrony prawnej dóbr intelektualnych w Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Zasady tworzenia spółek spin-off w Uniwersytecie Jagiellońskim [ Rozwiązania te zapewniają swoisty kompromis pomiędzy ochroną interesów Uniwersytetu i pracownika, oferując mu wsparcie w procesie ochrony patentowej oraz przy zakładaniu firmy odpryskowej, a zyski z komercjalizacji opracowanej w ramach pracy naukowej technologii dzieli na pół połowę otrzymuje naukowiec, a druga połowa kierowana jest do różnych jednostek uczelnianych, w tym do funduszu wspierania patentów. W 2007 roku CTT postanowił otworzyć także Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II. Celem strategicznym Centrum Transferu Technologii Medycznych jest promocja kapitału intelektualnego szpitala, kreowanie w placówce środowiska proinnowacyjnego, pozyskanie dodatkowych środków finansowych na badania naukowe oraz zwiększenie zakresu współpracy z przemysłem, głównie medycznym i farmaceutycznym. Inkubatory przedsiębiorczości działają nie tylko przy uczelniach. Przykładem może być Inkubator Technologiczny Krakowskiego Parku Technologicznego. Inkubator działa z myślą o wspieraniu mikrofirm, korzystających z najnowszych technologii, głównie z branży informatycznej i telekomunikacyjnej. Ciekawą inicjatywą jest Miasteczko Multimedialne w Nowym Sączu. Jest to ośrodek innowacji w zakresie multimediów i systemów informacyjnych. W jednym miejscu skupione są tam wszelkie elementy niezbędne do prowadzenia innowacyjnej działalności gospodarczej w zakresie multimediów. Konstrukcja miasteczka pozwala na stopniowe transferowanie innowacji do gospodarki, zaczynając od wytworzenia nowej wiedzy, poprzez weryfikację w otoczeniu rynkowym do wdrożenia i organizacji szkoleń niezbędnych do uzyskania przez personel z branży odpowiednich kwalifikacji do korzystania z nowej wiedzy. Omówione powyżej formy wsparcia dotyczą w głównej mierze pomocy w zakładaniu firm. W województwie małopolskim istnieją jednak także inne programy mające na celu rozwój przedsiębiorczości akademickiej. Wśród nich wymienić należy program realizowany przez Małopolską Agencję Rozwoju

9 Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje funkcjonowania i regionalny Regionalnego o nazwie Wiedza, praktyka, kadry klucz do sukcesu w biznesie. W ramach omawianego projektu organizowane są staże pracowników naukowych w przedsiębiorstwach oraz staże pracowników MSP w jednostkach naukowych. Ma to na celu dyfuzję innowacji w gospodarce oraz wzrost współpracy pomiędzy nauką i biznesem. Dzięki płatnym stażom (wartość projektu wynosi 3 mln PLN) pracownicy MSP będą mogli podnieść swoje kompetencje i nawiązać współpracę z jednostkami naukowo badawczymi, a pracownicy uczelni poprzez opracowywanie innowacyjnych rozwiązań dla firm zdobędą doświadczenie w biznesie. Zakończenie W dobie globalizacji długookresowy rozwój regionu możliwy jest jedynie w oparciu o innowacje i nowoczesne rozwiązania w zakresie współpracy nauki i gospodarki. Rozwój przedsiębiorczości akademickiej, realizowany poprzez zwiększenie liczby zakładanych spin-off ów i spin-out ów, wzrost poziomu komercjalizacji wyników badań oraz tworzenie sieci współpracy między nauką i gospodarką, stanowi szansę zarówno na podniesienie konkurencyjności małopolskich przedsiębiorstw, jak i pozyskanie środków finansowych na badania naukowe. W województwie małopolskim funkcjonuje szereg instytucji oferujących wsparcie dla osób związanych ze środowiskiem akademickim i pragnących prowadzić własną działalność gospodarczą opartą na wiedzy. Realizowane są także programy mające na celu popularyzację tematyki przedsiębiorczości wśród studentów i pracowników naukowych oraz nawiązanie współpracy między jednostkami badawczymi a MSP. W warunkach polskich budowa nowoczesnych relacji pomiędzy nauką i gospodarką to wciąż nowe wyzwanie. W Europie Zachodniej koncepcja przedsiębiorczości akademickiej rozwijana jest od lat 90-tych, a w USA od 80-tych. Mimo to należy mieć nadzieję, że każda kolejna firma działająca na pograniczu nauki i gospodarki będzie wzmacniać współpracę miedzy tymi sferami i przyczyni się do wzrostu innowacyjności gospodarki. Literatura 1. Banerski G., Gryzik A., Matusiak K. B., Mażewska M., Stawasz E. (2009), Przedsiębiorczość akademicka (rozwój firm spin-off, spin-out) zapotrzebowanie na szkolenia służące jej rozwojowi. Raport z badania, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa. 2. Cooperation between research system and industry to promote innovative firms, European Commision, Innovation paper No 26, dostępne na ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/innovation-policy/studies/section2_2.pdf, (data odczytu ) 3. Guliński J., Zsiadły K. (red.) (2005), Innowacyjna przedsiębiorczość akademicka światowe doświadczenia, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa.

10 422 Małgorzata Ćwiek 4. Kawalec P. (2011), Próba wielowymiarowej oceny zależności między przedsiębiorczością akademicką a nauką w sferze publicznej w USA i w Europie z perspektywy danych naukoznawczych z okresu , w: Sienkiewicz M. W., Szot Gabryś T. (red.) (2011), Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje, formy, warunki rozwoju, Wydawnictwo Fundacji Centrum Rozwoju Lokalnego, Lublin. 5. Lawton Smith H., WaiHo K. (2006), Measuring the performance of Oxford University, Oxford Brookes University and the government laboratories spin-off companies. Forthcoming in Research Policy. 6. Majewski P., Żywiecki P. (red.) (2009), Przedsiębiorczość akademicka w Toruniu: dobre praktyki Akademickiego Inkubatora Przedsiębiorczości przy Wyższej Szkole Bankowej, Wyższa Szkoła Bankowości w Toruniu, Toruń. 7. Matusiak K. (2008), Przedsiębiorczość akademicka, w: Innowacje i transfer technologii. Słownik pojęć, PARP, Warszawa. 8. Matusiak K. B., Stawasz E. (red.) (1998), Przedsiębiorczość i transfer technologii, Katedra Ekonomii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź Żyrardów. 9. Pregiel R. (red.) (2010), Przedsiębiorczość akademicka dylematy rozwoju. Raport z badań, Polska Izba Gospodarcza Zaawansowanych Technologii, Warszawa. 10. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Małopolskiego , (data odczytu ) 11. Roininen, S., Ylinenpää H. (2009), Schumpeterian versus kirznerian entrepreneurship, Journal of Small Business and Enterprise Devlopment, 16(3). 12. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym, Dz. U. 2005, Nr 164 poz z późn. zm Streszczenie Artykuł zawiera omówienie istoty przedsiębiorczości akademickiej w ujęciu anglosaskim i europejskim oraz koncepcje funkcjonowania firm działających na pograniczu nauki i gospodarki. Omówione zostały zasady tworzenia, cele działalności oraz strategie realizowane przez małe firmy technologiczne. Przeprowadzona została także ocena regionalnego systemu wspierania przedsiębiorczości akademickiej w województwie małopolskim w świetle badań nad barierami jej rozwoju.

11 Przedsiębiorczość akademicka. Koncepcje funkcjonowania i regionalny Słowa kluczowe przedsiębiorczość akademicka, spin-off, spin-out Academic entrepreneurship. Operational concepts and regional support system for spin-offs and spin-outs in Lesser Poland County (Summary) This article presents the essence of academic entrepreneurship in American, British and European contexts as well as the concept of companies merging science and economy. The issues discussed are the requirements and rules for establishing small tech companies, their goals and the strategies carried out by them. Also conducted was an assessment of the regional academic entrepreneurship assistance system in Lesser Poland County, in the scope of development barriers. Key words academic entrepreneurship, spin-off, spin-out