SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 2- turystyczny szlak ornitologiczny

Transkrypt

1 SCENARIUSZ ZAJĘĆ nr 2- turystyczny szlak ornitologiczny Temat. Poznajemy bliżej ptaki naszej okolicy Ptaki zamieszkują wiele rożnych środowisk na Ziemi. Spotkamy je na pustyniach i stepach, w lasach iglastych i tropikalnych, na bezleśnych obszarach podbiegunowych, polach i łąkach, w wreszcie w bliskim sąsiedztwie człowieka. Opisano ponad 9000 gatunków współczesnych ptaków (w Polsce stwierdzono ponad 440 gatunkowa), które przystosowały się do różnorodnych warunków środowiskowych i wyspecjalizowały się do życia w pewnych ściśle określonych ekosystemach. Ptaki wodne odżywiają się zazwyczaj rybami (np. perkozy,) bezkręgowcami lub roślinami (np. gęsi, łabędzie). perkoz gęś łabędzie Funkcjonowanie w rożnych środowiskach życia, pozwalają ptakom odpowiednie cechy budowy ciała, m. in. dzioba, skrzydeł, nóg. Przyglądając się nogom ptaków możemy domyśleć się ich trybu życia. Niezwykle krótkie nogi 1

2 zaopatrzone w ostre pazurki ułatwiające przyczep do ściany ma jerzyk, który znaczną część życia spędza w powietrzu, w ogóle nie ląduje na ziemi. Dzięcioł jest ptakiem żerującym zwykle na drzewie, dlatego jego palce muszą się skutecznie zakotwiczyć w podłożu jakim jest kora pnia lub gałęzi. Z kolei nogi ptaków drapieżnych z ostrymi i zagiętymi pazurami (zwane szponami) są przystosowane do chwytania i sprawnego zabijania ofiar. Ptaki wodno - błotne, które żerują na terenach podmokłych i grząskich, mają długie nogi i palce, dzięki którym nie zapadają się w podłożu. U ptaków pływających lub nurkujących w wodzie wykształciły się palce połączone błoną pławną. Umożliwia to także sprawniejsze hamowania podczas lądowania na wodzie. Ptaki dobrze chodzące i biegające po ziemi np. kuropatwy maja nogi mocno zbudowane, z krótkimi zazwyczaj pazurami. Ptaki drapieżne (np. sokoły, orły) wyspecjalizowały się w polowaniu na inne zwierzęta, gdy padlinożercy (np. sępy) wykorzystują martwe organizmy. Ze względu na brak zębów układ pokarmowy jest przystosowany do trawienia dużych kawałków pożywienia, które są przez ptaki połykane. Natura wyposażyła ptaki w narzędzia umożliwiające lot, który od zarania dziejów kojarzony jest z wolnością. PIÓRA - rogowy wytwór naskórka, lekkie, giętkie a zarazem mocne, tworzące powierzchnię nośną, chroniące ciało, ograniczające utratę wody i ciepła SKRZYDŁA - przednie kończyny zazwyczaj służące do latania, poruszane potężnymi mięśniami piersiowym, które z kolei przyczepione są do okazałego grzebienia na mostku. KSZTAŁT CIAŁA - opływowy KOŚCI są mocne ale lekkie, często pneumatyzowane (mają puste przestrzenie wewnętrzne wypełnione powietrzem) DZIÓB- rogowy twór osłaniający szczęki pozbawione zębów WORKI POWIETRZNE dodatkowe narządy połączone z płucami, ułatwiające skuteczne i wydajne oddychanie 2

3 BRAK pęcherza moczowego cecha zmniejszająca ciężar ptaka się palce połączone błoną pławną. Na funkcjonowanie w rożnych środowiskach życia, pozwalają ptakom odpowiednie cechy budowy ciała m. in. dzioba, skrzydeł, nóg. Przyglądając się nogom ptaków możemy domyśleć się ich trybu życia. Niezwykle krótkie nogi zaopatrzone w ostre pazurki ułatwiające przyczep do ściany ma jerzyk, który znaczną część życia spędza w powietrzu, w ogóle nie ląduje na ziemi. Dzięcioł jest ptakiem żerującym zwykle na drzewie, dlatego jego palce muszą się skutecznie zakotwiczyć w podłożu jakim jest kora pnia lub gałęzi. Z kolei nogi ptaków drapieżnych z ostrymi i zagiętymi pazurami (zwane szponami) są przystosowane do chwytania i sprawnego zabijania ofiar. Ptaki wodno - błotne, które żerują na terenach podmokłych i grząskich, mają długie nogi i palce, dzięki którym nie zapadają się w podłożu. U ptaków pływających lub nurkujących w wodzie wykształciły się palce połączone błoną pławną. Umożliwia to także sprawniejsze hamowania podczas lądowania na wodzie. Ptaki dobrze chodzące i biegające po ziemi np. kuropatwy mają nogi mocno zbudowane, z krótkimi zazwyczaj pazurami. kuropatwa Krótką charakterystykę ptasich dziobów prezentuje poniższa tabelka (gatunki podkreślone występują w scenariuszu) Jaki to dziób Jaki to pokarm Jaki to ptak Krotki, gruby i masywny Twarde i duże nasiona Grubodzib,zięba Dziob bardzo długi i Bezkręgowce żyjące w Bekas kszyk cienki wilgotnej glebie, w mule błocie Mocny, haczykowaty mniejsze i większe zwierzęta, padlina Bielik, myszołów, pustułka, jastrząb Dość długi, ostro Drobne nasiona, owady Kos, dzięcioł zakończony Długi, wąski Ryby, płazy Czapla, perkoz dwuczuby 3

4 Krótki i bardzo szeroki Owady Jaskółka,jerzyk,pliszka Dziób płaski z blaszkami Rośliny wodne,drobne bezkręgowce Łabędź, kaczka krzyżówka CEL GŁOWNY: Poznanie budowy ciała ptaków i ich przystosowań lotu i do życia w rożnych środowiskach. CELE SZCZEGOŁOWE: Uczeń: podaje cechy odróżniające ptaki od innych zwierząt; wymienia przystosowania ptaków do lotu; zna pospolite gatunki ptaków, potrafi pracować w zespole; wymienia sposoby zdobywania pokarmu przez ptaki; wymienia środowiska, w których żyją ptaki; kształtuje emocjonalne więzi z przyrodą - rozwija wrażliwość na jej piękno KROTKI OPIS: Scenariusz zajęć mający na celu zapoznanie uczniów z gromadą ptaków a także przybliżenie ich biologii oraz palety zachowań. METODY: pogadanka, burza mózgów, czytanie wiersza, układanki, plansze edukacyjne stymulowanie aktywności twórczej, poszukująca, ćwiczeń praktycznych FORMY PRACY: zbiorowa, indywidualna ŚRODKI DYDAKTYCZNE: przewodniki do oznaczania ptaków, ilustracje zwierząt,pióra ptaków, ilustracje,karty pracy PRZYGOTOWANIE DO LEKCJI: przygotować załączniki, karty pracy, ewentualnie barwne ilustracje (np. wykorzystując stary kalendarz): PRZEBIEG LEKCJI: 1. Czytamy wiersz Juliana Tuwima (załącznik 1), celowo pomijając słowo ptaki. Zadaniem uczniów jest odgadnięcie o jaką grupę zwierząt chodzi. Dopiero wtedy nauczyciel podajemy temat lekcji. Prosimy uczniów wymienienie znanych uczniom gatunków ptaków. 2. Pytamy uczniów czym wyróżniają się ptaki spośród innych zwierząt, dlaczego są wyjątkowe. Dzielimy uczniów na grupy, rozdajemy skopiowane karty pracy 1 i prosimy by zastanowiły się jakie szczególne cechy, niespotykane u innych zwierząt mają ptaki. Poszczególne grupy po kolei prezentują swoje pomysły, wymieniając jedną cechę. Każda kolejna cecha budowy ptaka otrzymuje wspólny numer np. pióra - 1, skrzydła 2, dziob - 3 itp. Uczniowie numerują je pod kontrolą nauczyciela na załączonych grupowych kartach pracy. Uzupełniamy te cechy, których nie wymieniły dzieci, np. worki 4

5 powietrzne, spneumatyzowane kości, brak zębów. Możemy uzupełnić wiadomości zwracając uwagę na to, że skrzydła najczęściej umożliwiają aktywny lot, ale u innych ptaków jak np. u pingwina wspomagają pływanie. Możemy zaprezentować (pozwalając uczniom dotknąć, porównać) rożne rodzaje piór: puchowe, okrywowe, lotki, sterówki. 3. Prezentujemy ilustracje 6 gatunków ptaków (załącznik 2). Nauczyciel pyta czy przedstawione ptaki różnią się od siebie, czy wszystkie ptaki wyglądają tak samo? 4. Pytamy uczniów w jakich miejscach spotykamy ptaki, gdzie mieszkają, gdzie śpią, itd. Czy są jakoś przystosowane do poszczególnych środowisk życia (ptaki wodne, leśne, polne, drapieżne itd.) np. umieją dobrze pływać, wykuwają dziuple w drzewach, mają szpony itd. Podajemy wspólnie z uczniami przykłady ptaków z rożnych środowisk. Staramy się krotko scharakteryzować rodzaj pokarmu jakim żywią się ptaki z rożnych środowisk. 5. Rozdajemy grupom przygotowane wcześniej ilustracje z karty pracy 2. Uczniowie muszą przyporządkować na podstawie załącznika nr 2 ptasie dzioby do nóg. Następnie do dzioba i nóg ptaka dopasowują karteczkę z nazwą pokarmu do danego gatunku. 6. Organizujemy zabawę edukacyjną. Każdy uczeń z grupy wybiera kartkę z dziobem i nogą jednego gatunku ptaka. Wcześniej przygotowujemy atrapy posiłków, czyli ich nazwy wycięte z karty pracy2, które rozkładamy. Zadaniem uczniów jest odnalezienie swoistego pokarmu dla gatunku. Przed rozpoczęciem zabawy możemy włączyć płytę z dźwiękami głosów ptasich, uczniowie udają ptaki, ćwierkają, poruszają skrzydłami szukając pożywienia. Podsumowujemy zabawę, wspólnie z dziećmi ocenia preferencje żywieniowe poszczególnych gatunków ptaków. MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA. Załącznik nr 1 Ptak Julian Tuwim Na gałązce usiadł ptak, Zaszczebiotał, zatrzepotał, Ostry dziobek w piorka otarł, Rozkołysał cały krzak. Potem z świrem frunął w lot! A gałązka rozhuśtana Jeszcze drży uradowana, że ją tak rozpląsał trzpiot 5

6 Karta pracy 1 Załącznik nr 2 BIELIK BEKAS KSZY PERKOZ DWUCZUBY KOS 6

7 ZIĘBA KRZYŻÓWKA Karta pracy 2. Dzioby, nogi i pokarm ptaków (wyciąć wzdłuż linii) BIELIK BEKAS KSZYK KRZYŻOWKA KOS BIELIK BEKAS KSZYK KRZYŻÓWKA 7

8 KOS PERKOZ DWUCZUBY ZIĘBA 8

9 DŻDŻOWNICA NASIONA RZĘSA GĄSIENICA, OWADY DUŻA RYBA, KACZKA Karta pracy nr 2 różne pokarmy różne dzioby Czym się odżywiają przedstawione na ilustracji ptaki.połącz odpowiednio liniami 9

10 Karta pracy nr 3 Czyja noga? połącz nogę z właścicielem 10

11 Karta pracy nr 4. Nogi do zadań specjalnych? dobierz nogę ( od a.. do i) oraz Numer od 1 do... 9 służy do) Noga jak ; służy do; a-wiosło 1-grzebania w ziemi b- podwójne haczyki 2pływania c- grabie 3 nurkowania d- trójwiosło 4-skakania e- podwójne drzewołazy 5- wspinania się na drzewo f- haczyki w rękawicach 6-łowienia ryb g- rozpruwacz 7- chwytania ssaków h- długie haczyki 8- łapania nocnych gryzoni i-amortyzatory 9-chwytania małych ptaków 11

12 Karta pracy nr 5.Taki dziób, jaki pokarm dobierz dziób od a do j) zjada pokarn od 1 do..10) Dziób jak ; Zjadam; A- sito 1-ryby B- oszczep 2- owady w powietrzu C- dłuto 3- owady w drewnie D- szydło 4- owady w liściach pod kora E- obcęgi 5- nasiona z szyszek F- cedzak 6- plankton, roślinność wodna G- pęseta 7- bezkręgowce H- haczyk 8- orzechy I- hak 9- nocne gryzonie J- dziadek do orzechów 10- ptaki 12

13 LITERATURA: Attenborough D Prywatne życie ptaków, Muza S.A., Warszawa Jonsson L Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Multico, Warszawa Kerrod R Ptaki wodne. Encyklopedia świata zwierząt. Wiedza i Życie. Meissner W., Cofta T Ptaki Bałtyku. Gatunki nurkujące. GBPW Kuling, Wydawnictwo Gdańskie. źródła Strony internetowe: 13