Temat: Poznajemy grupy organizmów żyjących w lesie

Transkrypt

1 7 Hanna Będkowska Temat: Poznajemy grupy organizmów żyjących w lesie Miejsce zajęć Pracownia przyrodnicza oraz las. Pora roku Maj czerwiec. Czas trwania 30 minut (pracownia) 90 minut (las) Cel ogólny Zainteresowanie ucznia różnorodnością przyrody. Cele szczegółowe Uczeń: podaje przykłady organizmów należących do poszczególnych królestw; wskazuje warstwy lasu; doskonali umiejętność obserwacji. Forma pracy Grupowa i indywidualna. Metody Opowiadanie i opis. Kierowanie samodzielną pracą uczniów. Czynności nauczyciela poprzedzające lekcję 1. Wybór lasu o bogatej strukturze pionowej. 2. Na zajęciach poprzedzających lekcję nauczyciel prosi uczniów o przyniesienie po jednym guziku. Prosi także o przyniesienie atlasów lub kluczy do oznaczania organizmów żyjących w lesie. Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze Dla całej klasy: przewodniki po lesie oraz atlasy roślin, zwierząt, grzybów i protistów. Dla każdego ucznia: sztywna podkładka do pisania, karty pracy (załącznik 2), ołówek, lupa. Przebieg zajęć Faza wprowadzająca W pracowni przyrodniczej. 1. Nauczyciel prosi uczniów, żeby stanęli w kręgu. Inicjuje rozmowę o różnicach i podobieństwach między uczniami. Zadaje pomocnicze pytania. Czy wśród was jest dwoje uczniów takich samych? (Nie, każdy jest inny) Jakimi cechami się różnicie? (Wzrostem, kolorem włosów, odcieniem skóry, płcią ) Gdyby wziąć pod uwagę jedną cechę, można wyróżnić spośród was kilka grup. Jaką cechę proponujecie? (Uczniowie proponują podział według płci, koloru oczu, włosów, koloru ubrań ) 2. Nauczyciel wyjaśnia, że wszystko, co znajduje się wokół nas, można podzielić na grupy. Dodaje, że można przyjmować różne kryteria, podobnie jak w przypadku podziału uczniów. Nauczyciel prosi o położenie na biurku przyniesionych guzików. Prowadzi z uczniami rozmowę o różnorodności guzików. Zadaje pytania: Czym różnią się guziki? (Liczbą dziurek; kolorem; wielkością; materiałem, z jakiego je wykonano) Jak zatem można pogrupować guziki? (Guziki z dwiema i czterema dziurkami; guziki białe, czarne, inne; guziki małe, średnie, duże; guziki plastikowe, metalowe, drewniane) Na jakie grupy można podzielić guziki? Mają różną liczbę dziurek. Maja różne kolory. Mają odmienne kształty. Wykonano je z różnych materiałów metal, plastik, drewno. Uczeń tworzy grupy. Po wymienieniu każdego kryterium podziału uczniowie dzielą guziki na odpowiednie grupy. 3. Nauczyciel wyjaśnia, że podobnie uporządkowano i pogrupowano wszystkie znane organizmy. Pyta o powód takiego pogrupowania. (Aby sprawnie orientować się w różnorodności organizmów) Wyjaśnia, że systematyka zmienia się w miarę postępu badań biologicznych. Na przykład dawniej grzyby zaliczano do roślin, a obecnie tworzą odrębne królestwo. Mało tego, spośród wielu grup organizmów najbliższe sobie są grzyby i zwierzęta. Nauczyciel prowadzi z uczniami rozmowę, zadając pytania. Na jakie grupy podzielono świat żywych organizmów? (Zwierzęta, rośliny, grzyby, protisty, bakterie). Jakie cechy zdecydowały, że organizmy podzielono na takie właśnie grupy? (budowa i sposób odżywiania się) 4. Uczniowie charakteryzują poszczególne królestwa, zwracając uwagę na budowę organizmów i sposób odżywiania się. Podają przykłady. 5. Nauczyciel zapowiada wyprawę do lasu, gdzie uczniowie będą obserwować otoczenie i szukać przedstawicieli poszczególnych królestw. Faza realizacyjna W lesie. 1. Tuż przed wejściem do lasu nauczyciel proponuje zabawę. a) Tworzy symboliczną bramę do lasu. Jeden koniec liny przywiązuje do pnia drzewa, drugi trzyma w ręku;

2 8 Scenariusz lekcji b) Uczniowie podchodzą kolejno do bramy, każdy podaje swój numer z dziennika. Nauczyciel zadaje pytania (załącznik 1.); c) Po usłyszeniu poprawnej odpowiedzi nauczyciel opuszcza linę i uczeń może wejść do lasu. d) W przypadku niepoprawnej odpowiedzi uczeń wraca na koniec kolejki. Dostaje powtórną szansę. 2. Po przejściu całej grupy przez bramę, nauczyciel przypomina zasady właściwego zachowania w lesie. Wyznacza obszar, po którym będzie się można poruszać. Ustala godzinę i miejsce zbiórki. 3. Nauczyciel wyjaśnia, że zadaniem uczniów będzie obserwacja lasu i żyjących w nim organizmów oraz wykonanie poleceń podanych w karcie pracy. Rozdaje uczniom sztywne podkładki, karty pracy ołówki i lupy. 4. Uczniowie czytają karty pracy. Nauczyciel wyjaśnia wątpliwości, tłumaczy zadania do wykonania. Podkreśla, że uczniowie mogą pracować indywidualnie lub w parach jednak karty pracy każdy powinien wypełnić samodzielnie. 5. Zanim uczniowie przystąpią do pracy, nauczyciel omawia piętra lasu. Zadaje pytania pomocnicze. Jakie formy roślin można wyróżnić w tym lesie? (Rośliny zielne i drzewiaste drzewa, krzewy, krzewinki) Które z nich są najwyższe? (Drzewa) Którą tworzą warstwę lasu? (Korony drzew) Która forma roślin jest średniej wysokości? (Krzewy) Którą warstwę lasu tworzą krzewy? (Podszyt) Czy w tej warstwie rosną rośliny zielne? (Nie) Jakie formy roślin występują w warstwie runa/ w runie? (Drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne) 6. Podczas samodzielnej pracy uczniów nauczyciel pełni rolę mentora. Zachęca do korzystania z atlasów i kluczy. Faza podsumowująca 1. Omówienie wypełnionych kart pracy. a) Nauczyciel wyjaśnia, że im więcej jest pięter roślinności w lesie, tym więcej żyje w nim przedstawicieli różnych królestw. Każde piętro lasu charakteryzuje się innymi warunkami ilością światła słonecznego, wilgotnością, temperaturą powietrza i siłą wiatru). Im więcej warstw, tym więcej kryjówek i miejsc do gniazdowania. Na przykład na brzozie brodawkowatej żyje ponad 800 gatunków organizmów. Stwierdzono, że na tym gatunku brzozy występuje 173 gatunków grzybów, 574 gatunków owadów, 8 gatunków ptaków oraz 9 gatunków ssaków. Największa różnorodność organizmów występuje w lesie o bogatej strukturze. Obfitość roślin i warstwowość lasu sprzyjają bowiem występowaniu zwierząt, grzybów, protistów i bakterii. b) Uczniowie prezentują wybranych przedstawicieli królestwa roślin. c) Uczniowie prezentują wybranych przedstawicieli królestwa zwierząt. Są to najczęściej bezkręgowce. Nauczyciel wyjaśnia, że duże ssaki można zaobserwować rzadko i najczęściej przypadkowo. Kryją się one w leśnych zakamarkach, a wiele z nich uaktywnia się o zmierzchu lub nocą. d) Uczniowie prezentują wybranych przedstawicieli królestwa grzybów. Nauczyciel zwraca uwagę na zaliczane do królestwa grzybów porosty. Wyjaśnia, że powstają w wyniku współżycia glonów z grzybami. e) Uczniowie prezentują wybranych przedstawicieli królestwa protistów glony, lęgniowce i śluzowce. Organizmy należące do protistów łatwo zaobserwować w lesie, ponieważ preferują miejsca wilgotne, występują na korze drzew lub martwej materii organicznej, na przykład na murszejących gałęziach, pniach i pniakach. 4. Uczeń wyjaśnia, dlaczego żadnemu z nich nie udało się zaobserwować bakterii. BHP Podczas lekcji poza szkołą należy zachować szczególną ostrożność. Nauczyciel prosi, żeby nikt nie oddalał się od grupy. Ostrzega uczniów, aby nie zrywali grzybów i roślin ani nie dotykali zwierząt. Informuje, że niedopuszczalne jest wspinanie się na drzewa.

3 9 Leśna brama Załącznik 1 1 Do którego królestwa należy człowiek? 2 Wymień co najmniej jednego przedstawiciela królestwa roślin. 3 Do którego królestwa należy muchomor? 4 Na jakie królestwa dzielimy organizmy? 5 Do którego królestwa zaliczane są protisty roślinopodobne? 6 Wymień co najmniej jednego przedstawiciela królestwa zwierząt. 7 Do którego królestwa należą drzewa? 8 Wymień co najmniej jednego przedstawiciela królestwa grzybów. 9 Do którego królestwa należą bakterie? 10 Wymień przedstawiciela królestwa protisty. 11 Do którego królestwa należą ptaki? 12 Do którego królestwa należą paprocie? 13 Do którego królestwa należy huba? 14 Ile jest wszystkich królestw? 15 Do którego królestwa należą protisty grzybopodobne? 16 Do którego królestwa należysz? 17 Do którego królestwa należą krzewy? 18 Wymień jadalnego przedstawiciela królestwa grzybów. 19 Czy protisty zaliczane są do bakterii? 20 Czy bakterie są samożywne? 21 Czy rośliny są samożywne, czy cudzożywne? 22 Czy zwierzęta są samożywne, czy cudzożywne? 23 Czy grzyby są samożywne, czy cudzożywne? 24 Czy protisty roślinopodobne są samożywne, czy cudzożywne. 25 Czy protisty zwierzęcopodobne są samożywne, czy cudzożywne. 26 Czy protisty grzybopodobne są samożywne, czy cudzożywne. 27 Przedstawiciele którego królestwa są najmniejsi? 28 Do którego królestwa zaliczana jest dżdżownica? 29 Do którego królestwa zaliczana jest pleśń? 30 Do którego królestwa zaliczany jest mech?

4 10 Scenariusz lekcji Załącznik 2 Karta pracy Imię i nazwisko. Klasa Data 1 Przyjrzyj się liściom drzew i ustal, w jakim jesteś lesie (podkreśl właściwy typ lasu poniżej). 2 las liściasty las mieszany las iglasty Naszkicuj warstwy lasu. Szkic lasu Korony drzew Podszyt Runo Ściółka Gleba

5 11 3 Odszukaj wymienionych w tabeli przedstawicieli królestw. Zapisz ich nazwy naukowe. Jeśli nie znasz nazwy zaobserwowanego organizmu, wykonaj jego rysunek. Królestwo Przedstawiciele Rośliny Zwierzęta Grzyby Protisty