SPRAWOZDANIE KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY. Jedenaste sprawozdanie w sprawie relokacji i przesiedleń

Transkrypt

1 KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia r. COM(2017) 212 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY Jedenaste sprawozdanie w sprawie relokacji i przesiedleń PL PL

2 1 Wprowadzenie W jedenastym sprawozdaniu w sprawie relokacji i przesiedleń przedstawiono aktualną sytuację w zakresie wdrażania programów relokacji i przesiedleń w porównaniu z poprzednim sprawozdaniem z dnia 2 marca br. 1, oraz wskazano niedociągnięcia i niezrealizowane działania, które należy podjąć w celu wykonania zobowiązań w ramach obu programów. Chociaż napływ migrantów utrzymuje się na niskim poziomie, Grecja nadal pozostaje pod presją z powodu ponad migrantów przebywających na jej terytorium. Około osób znajduje się na wyspach, a około osób w Grecji kontynentalnej. Od początku roku do Włoch przybyło osoby, co stanowi wzrost o 36 % w porównaniu z tym samym okresem w 2016 r. Liczba przybywających osób posiadających obywatelstwo Erytrei, czyli główne obywatelstwo uprawniające do relokacji we Włoszech, spadła znacząco w 2017 r.: w 2016 r. był to drugi najczęstszy kraj pochodzenia migrantów (11,5 % osób przybywających), natomiast w marcu 2017 r. przesunął się na dziesiąte miejsce (2,4 % osób przybywających). Jednak pomimo tego wyraźnego spadku, we Włoszech nadal przebywa znaczna liczba Erytrejczyków, którzy przybyli głównie w 2016 r. ( osób). Powinni oni zostać relokowani do innych państw członkowskich. Relokacja stanowi zatem główny środek łagodzenia presji migracyjnej na Grecję i Włochy poprzez rozłożenie odpowiedzialności za los tych migrantów, którzy wyraźnie potrzebują ochrony międzynarodowej. Zgodnie z wcześniejszymi doniesieniami, liczba osób kwalifikujących się do relokacji przebywających we Włoszech i Grecji jest niższa niż liczba przewidziana w decyzjach Rady. Jak dotąd w Grecji zarejestrowano kwalifikujących się osób, a we Włoszech Zakłada się, że liczba zarejestrowanych osób, które zgłosiły się do programu relokacji, pozostanie w Grecji stała. Nadal około osób oczekuje na relokację. Dlatego relokowanie tych zakwalifikowanych osób w nadchodzących miesiącach jest możliwe i powinno być priorytetem. Założenie 2, jakim jest relokowanie miesięcznie przynajmniej osób z Włoch i przynajmniej z Grecji, powinno ułatwić i przyspieszyć relokację wszystkich zakwalifikowanych osób w skuteczny i sprawny sposób w terminach określonych w decyzjach Rady, co pozwoli osiągnąć cel tego nadzwyczajnego środka. Komisja wielokrotnie wzywała państwa członkowskie do zwiększenia wysiłków służących osiągnięciu zakładanych celów relokacyjnych. Jest gotowa wspierać państwa członkowskie w dążeniach do wypełnienia ich prawnych zobowiązań. Maltańska Prezydencja Rady Unii Europejskiej zorganizowała specjalną sesję podczas posiedzenia Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych w dniu 27 marca 2017 r., aby omówić możliwości zintensyfikowania relokacji. Widać już pierwsze rezultaty. Niektóre państwa członkowskie, które mniej aktywnie uczestniczyły w relokacji, zaangażowały się w nią ponownie. Dzięki wszystkim zaangażowanym podmiotom osiągnięto znaczne postępy, co zaowocowało rekordowo wysoką liczbą miesięcznych relokacji (ponad osób z Grecji i ponad 800 z Włoch), dzięki czemu całkowita liczba relokowanych osób wyniosła na dzień 1 kwietnia 2017 r (5 001 z Włoch i z Grecji). Stanowi to poprawę o 27 % w porównaniu z najlepszym wcześniejszym miesiącem. 1 2 COM(2017) 202 final. COM(2017) 791 final. 2

3 Jednak nadal niezbędne są intensywne i skoordynowane wysiłki ze strony wszystkich państw członkowskich, a szczególnie tych, które nie biorą dotąd udziału w relokacjach. Niezbędna jest również trwała współpraca pomiędzy wszystkimi zaangażowanymi podmiotami, aby do września 2017 r. relokować wszystkie zakwalifikowane osoby z Włoch i Grecji. Jak wskazano już w poprzednim sprawozdaniu, udało się w pełni zrealizować warunki wstępne i zapewnić niezbędną infrastrukturę operacyjną na potrzeby relokacji. Podczas gdy Włochy, Grecja, agencje UE oraz organizacje międzynarodowe zwiększyły swoje zdolności, aby sprostać założonym celom, niektóre państwa członkowskie nadal mają trudności z przestrzeganiem terminów uzgodnionych dla niektórych etapów działań w protokołach dotyczących relokacji, tym samym powodując przestoje uniemożliwiające relokacje na dużą skalę. W niniejszym jedenastym sprawozdaniu zawarto indywidualne zalecenia dla poszczególnych państw członkowskich, mające na celu wyeliminowanie tych przestojów, które podkopują wspólne wysiłki służące ułatwieniu i przyspieszeniu relokacji. Co się tyczy przesiedleń, wdrażanie konkluzji z lipca 2015 r. przewidujących przesiedlenie osób jest na właściwej drodze dotychczas przesiedlono osób wymagających ochrony międzynarodowej, czyli ponad dwie trzecie uzgodnionej liczby. Od dnia 28 lutego 2017 r. przesiedlono osób, głównie z Turcji, Jordanii i Libanu. Część przesiedleń realizowanych w ramach tego programu europejskiego służy również realizacji mechanizmu przewidzianego w oświadczeniu UE Turcja. W ramach wspomnianego mechanizmu od momentu jego uruchomienia, tj. od dnia 4 kwietnia 2016 r., z Turcji do UE przesiedlono Syryjczyków, co obejmuje również osób przesiedlonych od czasu poprzedniego sprawozdania. 2 Relokacja Relokacje z Włoch i Grecji (październik marzec 2017 ) Tempo relokacji jeszcze bardziej wzrosło w tym miesiącu, a dodatkowe wysiłki pozwoliłyby osiągnąć zakładane cele IT W wartościach bezwzględnych państwem, 1000 EL 500 które relokowało największą liczbę Łącznie 0 Tendencja wnioskodawców (3 511), są Niemcy, a kolejne miejsca zajmują Francja (3 157) i Niderlandy (1 636). Obecnie tylko dwa państwa członkowskie, Malta i Finlandia są na dobrej drodze do terminowego wypełnienia swoich zobowiązań w odniesieniu do zarówno Włoch jak i Grecji (zob. załącznik 3). Stopniowe postępy w wypełnianiu zobowiązań wobec Grecji i Włoch obserwuje się też w przypadkuluksemburga, Niderlandów i Portugalii. Norwegia jest bliska zrealizowania swoich zobowiązań w zakresie relokacji. Jednak w przypadku pewnych państw członkowskich sytuacja nadal jest niezadawalająca. Węgry oraz Polska nadal nie biorą udziału w programie relokacji, nie wypełniając tym samym swoich prawnych zobowiązań 3. Republika Czeska nie złożyła nowych deklaracji od maja 2016 r. i nie przeprowadziła żadnych relokacji od sierpnia 2016 r., przy czym wcześniej 3 Węgry i Słowacja, wspierane przez Polskę, zakwestionowały zgodność z prawem drugiej decyzji Rady o relokacji. Jednak skarga o stwierdzenie nieważności nie ma skutku zawieszającego. Rozprawa przez Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej odbędzie się dnia 10 maja br. 3

4 dokonała mniej niż 1 % przydzielonych jej relokacji. Bułgaria, Chorwacja i Słowacja prowadzą relokacje w bardzo ograniczonym zakresie (2 % przydziału). Ponadto pomimo ostatnich prac zmierzających do przyspieszenia relokacji, Belgia, Niemcy i Hiszpania relokowały dotąd nieco poniżej 10 % swoich przydziałów. Cele określone przez Komisję zmierzają do zapewnienia skutecznej i terminowej relokacji wszystkich kwalifikujących się osób przebywających obecnie we Włoszech i w Grecji oraz uniknięcie trudności operacyjnych i zatorów logistycznych, które powstałyby, gdyby większość pozostałych przeniesień zrealizowano w ciągu ostatnich tygodni września. Wypełnienie tych celów wymaga dodatkowych wysiłków i elastyczności na każdym etapie procedury relokacji, począwszy od deklaracji dotyczących liczby relokowanych osób a skończywszy na ich przekazaniu. Wymaga to również odpowiednich zdolności do przyjęcia osób relokowanych w danym państwie członkowskim po przeprowadzeniu relokacji. Dlatego poniższa ocena sytuacji i zalecenia odnoszą się do poszczególnych etapów. Niewielkie wysiłki ze strony wszystkich zaangażowanych podmiotów na każdym etapie procedury mogą przynieść znaczne efekty w postaci całkowitej liczby osób relokowanych w każdym miesiącu. Należy zauważyć, że dwa pierwsze etapy (deklaracje i identyfikacja) powinny przebiegać równolegle. Deklaracje: potrzebne są wyższe miesięczne deklaracje i więcej deklaracji Od czasu poprzedniego sprawozdania Rumunia i Hiszpania zaczęły ponownie składać deklaracje. Ponadto Szwecja, której przyznano roczne zawieszenie relokacji do czerwca 2017 r., zaczęła składać deklaracje w celu wypełnienia w całości swoich zobowiązań prawnych w terminie określonym decyzjami Rady. Litwa zaczęła ponownie składać deklaracje w odniesieniu do Włoch, a Bułgaria, Cypr i Chorwacja stały się aktywniejsze w Grecji. Austria ogłosiła niedawno, że wkrótce zamierza rozpocząć relokacje, zwłaszcza relokacje wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania z Włoch. Jednak aby osiągnąć zakładane cele i relokować wszystkie kwalifikujące się osoby z Włoch i Grecji konieczne są większe miesięczne deklaracje. Wystarczająca liczba deklaracji jest również niezbędna do zapewnienia odpowiedniej jakości przy procedurze dopasowywania (w której Włochy oraz Grecja kojarzą poszczególnych wnioskodawców z danym państwem członkowskim). W tym kontekście: Węgry i Polska powinny niezwłocznie rozpocząć składanie deklaracji i przeprowadzanie relokacji; Komisja jest gotowa podjąć rozmowy z tymi państwami członkowskimi, aby pomóc im w osiągnięciu postępów w realizacji ich prawnych zobowiązań ze względu na znaczenie, jakie ma dla wszystkich państw członkowskich okazanie solidarności z Grecją i Włochami; Austria powinna jak najszybciej rozpocząć składanie deklaracji w odniesieniu do Włoch i Grecji, a Republika Czeska i Portugalia powinny rozpocząć ponownie składanie deklaracji zarówno wobec Włoch, jak i Grecji; Bułgaria, Cypr, Estonia, Irlandia i Słowacja powinny jak najszybciej rozpocząć składanie deklaracji wobec Włoch; Chorwacja i Słowenia powinny zwiększyć regularność swoich deklaracji i składać deklaracje co miesiąc zarówno w odniesieniu do Włoch, jak i Grecji, podczas gdy Luksemburg powinien składać deklaracje co miesiąc w odniesieniu do Grecji, a Łotwa w odniesieniu do Włoch; 4

5 Belgia i Hiszpania powinny zwiększyć swoje comiesięczne deklaracje w odniesieniu do Włoch i Grecji, natomiast Niemcy i Słowacja powinny zwiększyć swoje comiesięczne deklaracje w odniesieniu do Grecji; Francja powinna zwiększyć swoje deklaracje w odniesieniu do Włoch i składać je co miesiąc, równocześnie kontynuując swoje obecne comiesięczne wysiłki w odniesieniu do Grecji. Finlandia, Litwa, Malta oraz Niderlandy powinny conajmniej kontynuować swoje obecne comiesięczne wysiłki. Niektóre państwa członkowskie nie brały udziały w relokacjach z Włoch, np. Estonia i Irlandia, lub uczestniczyły w nich w ograniczonym zakresie, np. Francja, częściowo dlatego, że Włochy stosują rygorystyczną politykę w zakresie dodatkowych przesłuchań i kontroli bezpieczeństwa prowadzonych na swoim terytorium przez państwa członkowskie dokonujące relokacji. Zgodnie z ostatnim sprawozdaniem, dokonano stosownych ustaleń z Europolem i władzami Włoch w celu ułatwienia prowadzenia wyjątkowych dodatkowych kontroli bezpieczeństwa, w tym dodatkowych przesłuchań w ramach tej kontroli. Ponadto eksperci Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu mogą również na wniosek państwa członkowskiego dokonującego relokacji przeprowadzać bardziej szczegółowe przesłuchania, aby wykryć ewentualne powody wykluczenia. Istotne jest, aby Włochy były otwarte na dopuszczenie dodatkowych przesłuchań i kontroli bezpieczeństwa, w tym w razie potrzeby, poprzez dwustronne uzgodnienia z danym państwem członkowskim. Przyczyni się to do przyspieszenia procesu relokacji. Równocześnie państwa członkowskie dokonujące relokacji powinny również wykazać się większą elastycznością co do potrzeby przeprowadzania takich dodatkowych przesłuchań i rozpocząć relokację bez dalszych opóźnień. Identyfikacja i rejestracja migrantów do celów relokacji: Włochy zachęca się do zwiększonych wysiłków Grecja zakończyła rejestrację ( złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej ) wszystkich osób, które były objęte procedurą wstępnej rejestracji, w tym osób kwalifikujących się do relokacji. w ramach programu relokacji wnioski złożyło łącznie osób; osób zostało już relokowanych, a nadal pozostaje do do relokacji 4. Chociaż przed dniem 26 września 2017 r. może jeszcze dojść do zarejestrowania większej liczby wnioskodawców, a pewna niewielka liczba może zostać wykluczona z programu relokacji, oczekuje się, że łączna liczba osób zarejestrowanych do relokacji pozostanie stała. Włochy jak dotąd zarejestrowały do relokacji około osób. Według władz włoskich na rejestrację oczekuje dodatkowych osób. Jednak w 2016 r. do Włoch przybyło około obywateli Erytrei. Włochy powinny przyspieszyć procedurę rejestracji i dokonywać niezwłocznej i ciągłej identyfikacji i rejestracji wszystkich osób kwalifikujących się do relokacji. W tym celu władze Włoch powinny zwiększyć liczbę pracowników rozpatrujących wnioski dotyczące relokacji i wnioski o przejęcie w ramach zespołu ds. postępowań dublińskich, w razie potrzeby przy wsparciu EASO. Włochy powinny również w pełni osoby będące kandydatami do relokacji zostały odrzucone przez państwa członkowskie dokonujące relokacji, zostały przekazane do procedury dublińskiej lub krajowej procedury w Grecji (np. ponieważ wniosek został wycofany przez Grecję ze względów administracyjnych, kontrola bezpieczeństwa przez grecką policję przed złożeniem wniosku dała wynik negatywny itp..) lub, w bardzo niewielu przypadkach, zmarły. 5

6 wykorzystywać swoją administrację terytorialną oraz istniejące mobilne zespoły EASO, aby dotrzeć do znacznej liczby migrantów kwalifikujących się do relokacji, przebywających poza pierwotnymi centrami relokacji, przekazać im stosowne informacje oraz zarejestrować ich. W tym celu należy podjąć wysiłki w celu podniesienia świadomości o mechanizmie relokacji w prefekturach policji i ośrodkach recepcyjnych. Ważne jest również, aby wszystkie osoby kwalifikujące się do relokacji przybywające do Włoch przez hotspoty lub inne porty, były w uporządkowany sposób kierowane do specjalnie wyznaczonych ośrodków relokacyjnych, jak przewidziano w planie działania Włoch przyjętym we wrześniu 2015 r. i zmienionym w marcu 2016 r. W odniesieniu do nowo przybyłych osób należy w miarę możliwości unikać obecnej praktyki, zgodnie z którą migranci kwalifikujący się do relokacji są rozproszeni po całym terytorium Włoch, ponieważ powoduje ona m.in. znaczne trudności logistyczne oraz utrudnia sprawną relokację. Procedura dopasowywania: państwa członkowskie powinny unikać zbyt ograniczających preferencji Grecka służba azylowa oraz włoski zespół ds. postępowań dublińskich przeprowadzały kojarzenie wnioskodawców z państwami członkowskimi, do których mają oni być relokowani, w terminach uzgodnionych w protokołach dotyczących relokacji, uwzględniając w jak największym stopniu preferencje wyrażone przez państwa członkowskie dokonujące relokacji, których celem jest ułatwienie integracji osób relokowanych w danym państwie członkowskim. Jednak w przypadku niektórych państw członkowskich procedura dopasowywania stała się uciążliwa i czasochłonna, ponieważ wyraziły one bardzo ograniczające preferencje (np. tylko samotne matki z dziećmi), czasami preferencje negatywne (np. nie samotni mężczyźni, nie obywatele Erytrei), lub przedstawiły dodatkowe wymagania, np. listy konkretnych osób wyselekcjonowanych przez organizacje pozarządowe z danego państwa członkowskiego działające we Włoszech lub w Grecji. Nadmiernie ograniczające preferencje stały się sposobem na wyłączenie określonych kandydatów lub wybór jedynie bardzo wąskiej grupy wnioskodawców, zamiast pozwalać na lepsze dopasowanie kandydatów, które ułatwiłoby integrację. Należy położyć kres tym praktykom, które nie są zgodne z procedurą ustanowioną w decyzjach Rady dotyczących relokacji i które spowalniają cały proces. To do władz greckich i włoskich należy przeprowadzenie procesu dopasowywania, który uwzględnia wszelkie rodzinne, językowe, społeczne, kulturowe lub inne więzy, jakie mogą istnieć pomiędzy danym wnioskodawcą a państwem członkowskim, do którego ewentualnie zostanie relokowany. Władze greckie i włoskie ponoszą wyłączną odpowiedzialność za decyzję końcową. Ani wnioskodawcy, ani państwo członkowskie dokonujące relokacji nie mają w tym względzie prawa wyboru. Od maja funkcjonowało będzie narzędzie dopasowywania EASO, które w dużym stopniu rozwiąże te problemy. W tym celu Grecja powinna przyznać w trybie pilnym poświadczenie bezpieczeństwa dla drugiego eksperta EASO. Dzięki narzędziu EASO będzie można przetwarzać dużą liczbę danych dotyczących wnioskodawców równocześnie, co umożliwi automatyczne kojarzenie danych rejestracyjnych wnioskodawcy (np. profilu wnioskodawcy) z licznymi deklaracjami i preferencjami państw członkowskich, do których może on być relokowany. Jednak aby narzędzie to było skuteczne, preferencje zgłaszane przez państwa 6

7 członkowskie muszą być odpowiednio elastyczne 5. Wszystkie państwa członkowskie powinny brać przykład z tych państw (np. Chorwacji, Malty, Słowenii i Rumunii), które zgłaszają przydatne preferencje (np. zawód lub kwalifikacje, które mogłyby ułatwić integrację), a równocześnie powinny być gotowe na przyjęcie wszystkich kategorii migrantów (duże rodziny, małoletni bez opieki, samotni mężczyźni). Państwa członkowskie z bardzo rygorystycznymi/wąskimi preferencjami lub nakładające dodatkowe wymagania powinny zmienić swoje praktyki, ponieważ spowalnia to postępy. W szczególności: Słowacja powinna rozszerzyć swoje preferencje i zaprzestać odrzucania prawnie kwalifikujących się wniosków o relokację z powodu niespełnienia przez wnioskodawcę wyrażonych preferencji; Litwa powinna również poszerzyć swoje preferencje, a Francja powinna zrobić to samo w odniesieniu do Włoch; Bułgaria powinna zaprzestać wykluczania obywateli Erytrei; Hiszpania powinna w miarę możliwości rozważyć odstąpienie od przedstawiania wykazu konkretnych osób do relokacji; Niemcy powinny zapewnić większą elastyczność w zakresie udowadniania więzów w stosunku do członków dalszej rodziny. Procedura relokacji nie wymaga takiego samego stopnia pewności co łączenie rodzin w ramach procedury dublińskiej. Ponadto więzi rodzinne należy interpretować w szerokim rozumieniu, biorąc pod uwagę fakt, że łączenie z rodziną nuklearną wchodzi w zakres procedury dublińskiej. Wnioski o relokację nie powinny być odrzucane dlatego, że więzy w stosunku do dalszej rodziny są niemożliwe do udowodnienia więzów lub dlatego, że wnioskodawca posiada rodzinę we Włoszech lub Grecji (szczególnie jeśli Włochy lub Grecja wnioskują również o relokację tych członków dalszej rodziny); Wszystkie państwa członkowskie powinny unikać wykluczania ze swoich preferencji wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania, ponieważ te osoby powinny być przenoszone w pierwszej kolejności. Podczas wypełniania przygotowanego w tym celu formularza deklaracji zachęca się państwa członkowskie do wskazania sektorów gospodarczych, w których istnieją niedobory na rynku pracy. Odpowiedź państwa członkowskiego relokacji: są postępy, ale można zrobić więcej Państwa członkowskie odpowiadają, ogólnie rzecz biorąc, szybciej na wnioski o relokację. Ponadto państwa składające duże miesięczne deklaracje zasadniczo stosowały się do zalecenia Komisji i przesyłały swoje potwierdzenia w niewielkich partiach (np. 50), aby zapewnić stały przepływ odpowiedzi i ułatwić logistykę na etapie powiadomień i przygotowań do wyjazdu. Jednak pomimo tych postępów, tylko kilka państw członkowskich (np. Łotwa, Litwa, Malta, Niderlandy, Norwegia i Słowenia) przestrzega terminów uzgodnionych w protokołach dotyczących relokacji. Średni czas odpowiedzi to 35 5 Narzędzie bierze pod uwagę różne kryteria dopasowywania równocześnie (kwalifikacje i cechy charakterystyczne wnioskodawców, priorytet nadawany wnioskodawcom wymagającym szczególnego traktowania, zdolności państwa członkowskiego do przyjęcia osób wymagających szczególnego traktowania, preferencje, terminy). Zwiększy to skuteczność procesu dopasowywania dzięki przetwarzaniu wielu różnych przypadków i szybkiemu identyfikowaniu wnioskodawców, którzy mogliby zostać relokowani do danego państwa członkowskiego. Zapewni to również przejrzystość procesu dzięki prowadzeniu rejestru profili osób relokowanych, sprawiedliwemu rozlokowaniu osób wymagających szczególnego traktowania oraz stopnia w jakim wykorzystane są kryteria kojarzenia (cechy charakterystyczne oraz kwalifikacje, które mogą ułatwiać integrację). EASO opracowało szczególne wytyczne oraz specjalny formularz dotyczący preferencji. 7

8 dni w odniesieniu do Włoch i 26 dni w odniesieniu do Grecji, podczas gdy w protokołach dotyczących relokacji ustanowiono termin 10 dni roboczych. Poczyniono znaczne postępy w zakresie odrzucania wniosków o relokację. Państwa członkowskie zasadniczo odrzucają wnioski tylko z powodów określonych w decyzjach Rady i obecnie korzystają z kanałów udostępnionych przez Europol i władze greckie, aby informować w bezpieczny sposób o powodach tych odrzuceń. Jednak niektóre państwa członkowskie nadal stosują zbyt szeroką interpretację zagrożenia dla porządku publicznego, przez co wskaźnik odrzuceń jest w ich przypadku wyższy niż średnia. Zalecenia: Państwa członkowskie powinny zwiększyć swoje zdolności, aby móc rozpatrywać wnioski i udzielać odpowiedzi w terminie 10 dni roboczych uzgodnionym w protokołach dotyczących relokacji; Francja powinna zbadać możliwość wysyłania potwierdzeń w mniejszych partiach; Estonia powinna zbadać możliwość węższego interpretowania zagrożenia dla porządku publicznego ; Wszystkie państwa członkowskie zachęca się do podążania za przykładem Finlandii i stosowania zastrzeżeń związanych z porządkiem publicznym w mniej zawężony sposób, szczególnie w odniesieniu do osób małoletnich pozostających w związkach małżeńskich (zob. sekcja poświęcona małoletnim bez opieki). Powiadamianie, etap przygotowań do wyjazdu i przekazywanie: dodatkowe przesłuchania ze względów bezpieczeństwa oraz brak zdolności do przyjęcia w państwie członkowskim relokacji są głównymi przyczynami opóźnień Obecnie na tym etapie tworzą się największe zatory w procedurze relokacji 4347 osób oczekuje na przekazanie z Grecji, a 588 we Włoszech. Podczas gdy w protokołach dotyczących relokacji ustanowiono, że przekazanie powinno odbywać się w ciągu dwóch tygodni od powiadomienia przez władze greckie lub włoskie (lub około trzech tygodni od potwierdzenia przez państwo członkowskie relokacji), średni czas pomiędzy potwierdzeniem a przekazaniem to obecnie 37 dni we Włoszech, a 52 dni w Grecji. Opóźnienia w przekazaniu mają negatywny wpływ na cały program, w znacznym stopniu podważają jego wiarygodność i skuteczność, jak również zwiększają ryzyko ucieczki oraz napięcia wśród wnioskodawców. Powody opóźnień są różne. W Grecji jedną z głównych przyczyn opóźnień są dodatkowe kontrole bezpieczeństwa, w tym przesłuchania, prowadzone przez niektóre państwa członkowskie relokacji. Te dodatkowe kontrole prowadzą również do odrzucenia wnioskodawców, którzy zostali już powiadomieni o decyzji w sprawie relokacji. Niektóre z tych odrzuceń mają miejsce bardzo krótko przed faktycznym przekazaniem, co ma bardzo negatywy wpływ na program. W takich przypadkach jeszcze istotniejsze jest, aby państwo członkowskie relokacji przedstawiło Grecji i Włochom dobrze umotywowane powody odrzucenia. Drugą najważniejszą przyczyną opóźnień, zarówno we Włoszech jak i w Grecji, są problemy operacyjne powodowane przez szczególne preferencje w odniesieniu do przekazań wyrażane przez państwa członkowskie relokacji. Państwa członkowskie zazwyczaj preferują loty pod koniec miesiąca. Państwa członkowskie takie jak Niemcy i Francja, które przekazują miesięcznie większe grupy osób, preferują jedno przekazanie lotem czarterowym, podczas gdy państwa członkowskie z małymi lub średnimi przydziałami preferują mniejsze 8

9 przekazania lotami komercyjnymi rozłożone na cały miesiąc (co komplikuje przekazania w okresach nasilonego ruchu turystycznego). Ponadto niektóre państwa członkowskie wnoszą o loty w określone dni tygodnia i o określonej godzinie. Te różnice i wymagania mają negatywny wpływ na ostatnie etapy procesu relokacji, począwszy od powiadomień przez władze greckie i włoskie, a skończywszy na organizacji kontroli stanu zdrowia oraz przedwyjazdowych sesji informacyjnych i sesji informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych prowadzonych przez Międzynarodową Organizację ds. Migracji (IOM). Dlatego pożądana jest większa elastyczność ze strony państw członkowskich relokacji oraz lepsza koordynacja między nimi, od etapu przesyłania potwierdzeń do organizacji lotów. Komisja jest gotowa do udzielenia pomocy w zaradzeniu tym logistycznym problemom z koordynacją. Trzecią przyczyną jest brak zdolności w zakresie przyjmowania migrantów w państwie członkowskim relokacji. IOM musiała odroczyć niektóre przekazania, ponieważ pewne państwa członkowskie (np. Portugalia) nie miały zdolności do sprawnego zakwaterowania zaakceptowanych kandydatów do relokacji. Państwa członkowskie będą musiały zapewnić zdolności recepcyjne umożliwiające przyjęcie przemieszczonych wnioskodawców. We Włoszech dodatkową znaczną przeszkodą jest fakt, że wnioskodawcy kwalifikujący się do relokacji są rozproszeni po całym terytorium Włoch, jak wspomniano powyżej. Taka sytuacja skutkuje wieloma trudnościami przy powiadamianiu wnioskodawców, przeprowadzaniu formalności administracyjnych i dodatkowych kontroli stanu zdrowa oraz przy organizowaniu sesji informacyjnych. Ponadto olbrzymie znaczenie dla zaakceptowania przez wnioskodawcę decyzji o relokacji do danego państwa członkowskiego ma jakość, ilość i adekwatność informacji przekazanych przez państwo członkowskie relokacji do wykorzystania podczas sesji informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych oraz aktywne zaangażowanie urzędników łącznikowych na różnych etapach procedury. Nie wszystkie państwa członkowskie mają odpowiednie zasoby, aby zaoferować indywidualne sesje informacyjne lub oddelegować swoich własnych pracowników do ich przeprowadzania (jak to się dzieje w przypadku np. Estonii, Francji, Irlandii lub Niderlandów). Jednak urzędnicy łącznikowi mogą odegrać bardzo ważną rolę w nawiązywaniu osobistych kontaktów pomiędzy wnioskodawcami a państwem członkowskim relokacji dzięki uczestnictwu w sesjach informacyjnych oferowanych przez IOM lub na etapie powiadomień, i często taką rolę odgrywają (dobre praktyki stosują Finlandia, Łotwa, Litwa, Portugalia i Rumunia). Towarzyszenie wnioskodawcom w drodze na lotnisko jest również istotne dla wnioskodawcy i pozwala im utrzymać kontakt z państwem członkowskim relokacji. Dobrej jakości materiały informacyjne, takie jak filmy wideo, również zwiększają stopień akceptacji (np. dobre wyniki przynosi rumuńskie filmy wideo skierowany do Syryjczyków relokowanych z Grecji). Ponadto informacje przekazywane wnioskodawcom po przybyciu na miejsce powinny być spójne z informacjami przekazywanymi przed wyjazdem. EASO pracuje obecnie z pewnymi państwami członkowskimi relokacji (Portugalią i Litwą) nad opracowaniem nowych materiałów informacyjnych, w tym filmów wideo informujących o warunkach przyjmowania relokowanych osób oraz zawierających wypowiedzi pomyślnie relokowanych osób. Ponadto EASO przeprowadza również przegląd broszur przygotowanych przez państwa członkowskie relokacji oraz ulotek przeznaczonych dla wnioskodawców. IOM organizuje specjalne szkolenia dla urzędników łącznikowych w Grecji, aby poprawić jakość przeprowadzanych sesji informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych. Dzięki swojej 9

10 infolinii oraz mobilnym zespołom EASO odgrywa również w Grecji kluczową rolę w przekazywaniu dokładnych i wiarygodnych informacji na temat procedury relokacji około wnioskodawcom oczekujących na relokację w regionie Aten oraz w Północnej Grecji. Infolinie EASO nadal działają i otrzymują około 100 zapytań tygodniowo. Kontakty z ekspertami i tłumaczami EASO pozwalają przeciwdziałać licznym plotkom i błędnym informacjom krążącym wśród wnioskodawców. Stała obecność zespołów wsparcia ds. azylu EASO przyczynia się do wzmocnienia zaufania do programu relokacji dzięki bieżącemu przekazywaniu wnioskodawcom informacji. To z kolei przyczynia się do unikania sytuacji, w których wnioskodawcy przystają na zwodnicze propozycje przemytników i porzucają procedurę. Zalecenia: Kraje przeprowadzające dodatkowe kontrole bezpieczeństwa zachęca się do zwiększenia ich zdolności w zakresie rozpatrywania wniosków (zwłaszcza Estonię, Francję, Irlandię i Szwajcarię) w celu zapewnienia przestrzegania terminów przewidzianych w protokołach dotyczących relokacji oraz unikania niepotrzebnych opóźnień. W miarę możliwości należy unikać odrzucania wnioskodawców w ostatnim momencie. Wszystkie państwa członkowskie powinny wykazywać się niezbędną elastycznością w odniesieniu do terminów i organizacji lotów w nadchodzących miesiącach. Państwa członkowskie, które przekazują miesięcznie większe grupy osób, (Belgia, Niemcy, Hiszpania, Francja, Irlandia, Niderlandy i Szwecja) powinny koordynować działania między sobą (np. ustalać różne terminy), aby unikać logistycznych zatorów, a także w miarę możliwości, brać pod uwagę loty czarterowe; Portugalia powinna zwiększyć swoje zdolności recepcyjne, aby przenieść wszystkich już zaakceptowanych wnioskodawców. Niektórzy z nich oczekują na przekazanie od listopada 2016 r. Portugalia powinna również zakończyć opracowywanie wraz z EASO nowego filmu wideo na temat relokacji; Włochy powinny zgrupować wnioskodawców w kilku ośrodkach recepcyjnych przeznaczonych specjalnie do tego celu. Zwiększyłoby to wydajność na etapie przygotowań do wyjazdu, zwłaszcza w zakresie niezbędnych kontroli stanu zdrowia oraz sesji informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych, oraz przyczyniłoby się do zmniejszenia ryzyka ucieczek, ponieważ wnioski byłyby rozpatrywane znacznie szybciej. EASO powinno jak najszybciej zakończyć opracowywanie nowych ulotek dotyczących relokacji oraz filmów wideo i innych materiałów informacyjnych we współpracy z odpowiednimi państwami członkowskimi. Państwa członkowskie, które nie mogą zorganizować własnych sesji informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych powinny podążać za przykładem Rumunii, Łotwy i Portugalii i zapewniać udział urzędników łącznikowych podczas powiadamiania o decyzji oraz ich uczestnictwo w sesjach informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych organizowanych przez IOM. Państwa członkowskie powinny również organizować sesje informacyjne po przyjeździe. Szczególne wyzwania związane z relokacją małoletnich bez opieki Zgodnie z decyzjami Rady dotyczącymi relokacji, małoletni bez opieki oraz inne kategorie wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania powinni być traktowani 10

11 priorytetowo. W praktyce relokacja małoletnich bez opieki pozostaje wyzwaniem z wielu powodów. W Grecji podczas rejestracji wstępnej stwierdzono obecność małoletnich bez opieki, z czego 568 posiada obywatelstwa uprawniające do relokacji (36 % to Syryjczycy, 12 % to Irakijczycy). Według stanu na dzień 2 kwietnia 2017 r. wszyscy ci małoletni bez opieki (zgodnie z prawie greckim), tj. 568 osób, zostali zarejestrowani do relokacji, a 341 z nich zostało relokowanych. Jak dotąd relokację małoletnich bez opieki przeprowadzała głównie Finlandia (130 osób relokowanych). Państwa członkowskie z dużymi przydziałami nie przyjmują małoletnich bez opieki (np. Francja), lub tylko kilka osób (np. Belgia lub Hiszpania) lub nakładają wymogi dotyczące więzów rodzinnych w państwie członkowskim relokacji, które sprawiają, że małoletni oddzielony od rodziców i jego krewni trwają w prawnym błędnym kole, a ich wnioski odrzucane są zarówno na podstawie rozporządzenia dublińskiego, jak i procedury relokacji (np. Niemcy). Ponadto większość państw członkowskich przyjmujących małoletnich bez opieki nie przyjmuje osób małoletnich pozostających w związkach małżeńskich (zwłaszcza w przypadku osób poniżej 17. roku życia), gdyż w wielu państwach członkowskich istnieją przeszkody prawne dla relokacji tej kategorii dzieci bez opieki (np. dorosły, który zawarł związek małżeński z osobą małoletnią, może zostać za to skazany). Jedynie Finlandia wykazuje elastyczność i akceptuje wszystkie przekazane wnioski. Dlatego istnieje pilna potrzeba, aby państwa członkowskie zapewniły 163 miejsca 6 w celu relokacji zarejestrowanych małoletnich bez opieki oraz za przykładem Finlandii wykazywały się jak największą elastycznością. W tym kontekście państwa członkowskie powinny zbadać możliwości ułatwienia relokacji małoletnich pozostających w związkach małżeńskich, mając na względzie przede wszystkim najlepiej pojęte interesy dziecka. W tym względzie należy podkreślić, że Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), grecka służba azylowa oraz IOM przeprowadzały ocenę najlepiej pojętych interesów dziecka na różnych etapach procedury przed wysłaniem wniosku o relokację. Stąd też oceniono już wcześniej, czy oddzielenie małoletniego od dorosłego, z którym małoletni pozostaje w związku małżeńskim, jest dogodnym rozwiązaniem. W 2016 r. do Włoch przybyła rekordowo wysoka liczba małoletnich bez opieki (91,6 % z małoletnich), w tym Erytrejczyków, 218 Syryjczyków, 394 Irakijczyków i 13 Jemeńczyków (obywatelstwa uprawniające do relokacji). Ponadto do dnia 7 kwietnia 2017 r. do Włoch przybyło kolejnych małoletnich bez opieki, z których 250 posiada obywatelstwo uprawniające do relokacji. Tylko jedno oddzielone od rodziców dziecko zostało jak dotąd przeniesione z Włoch (do Niderlandów w listopadzie 2016 r.). W ostatnich miesiącach Włochy podejmowały wysiłki, aby ułatwić relokację małoletnich bez opieki i włoski zespół ds. postępowań dublińskich zapowiedział na spotkaniu urzędników łącznikowych w Rzymie dnia 28 marca br., że w następstwie zakończenia analizy najlepiej pojętych interesów dziecka przez mianowanych opiekunów przygotowywanych jest szereg wniosków o relokację małoletnich bez opieki, a pierwsze wnioski zostały już przekazane państwom członkowskim relokacji. Włochy powinny niezwłocznie doprecyzować procedury w pełni umożliwiające relokację małoletnich bez opieki (w tym poprzez ułatwienie mianowania opiekunów), skorzystać 6 Wysłano 522 wniosków o relokację, z czego przyjętych zostało 405 wniosków (a 341 osób zostało już przekazanych). 11

12 ze wskazówek i dalszego wsparcia EASO i IOM oraz stworzyć co najmniej jedno wyspecjalizowane centrum relokacji dla małoletnich bez opieki w celu przyspieszenia procedur. W dniu 12 kwietnia 2017 r. Komisja przyjęła komunikat dotyczący ochrony migrujących dzieci 7, w którym określono szeroki zakres działań, jakie należy obecnie podjąć w celu zwiększenia ochrony wszystkich dzieci w procesie migracji. Jak przypomniano w tym komunikacie, wszystkie państwa członkowskie powinny traktować priorytetowo relokację małoletnich bez opieki, zgodnie z decyzjami Rady dotyczącymi relokacji. 3 Przesiedlenia Nadal osiąga się znaczne postępy w zakresie przesiedleń. Zakończono już ponad dwie trzecie z przesiedleń uzgodnionych w konkluzjach z dnia 20 lipca 2015 r. Od dnia 28 lutego 2016 r. przesiedlono osób, głównie z Turcji, Jordanii i Libanu. Według danych na dzień 10 kwietnia 2017 r. przesiedlono osób do 21 państw (Belgia, Republika Czeska, Dania, Niemcy, Estonia, Francja, Islandia, Irlandia, Włochy, Łotwa, Liechtenstein, Litwa, Niderlandy, Norwegia, Austria, Portugalia, Hiszpania, Finlandia, Szwecja, Szwajcaria i Zjednoczone Królestwo). Estonia, Finlandia, Irlandia, Niderlandy, Szwecja oraz Zjednoczone Królestwo, a także kraje stowarzyszone (Islandia, Liechtenstein i Szwajcaria) wypełniły już swoje deklaracje. Większość państw uczestniczących w programie wskazała, że podejmowane przez nie działania w zakresie przesiedleń ukierunkowane są głównie, choć nie wyłącznie, na Syryjczyków przebywających w Jordanii, Libanie i Turcji. Obejmuje to wysiłki państw członkowskich na rzecz przesiedlania Syryjczyków z Turcji na mocy oświadczenia UE Turcja z dnia 18 marca 2016 r. Od dnia 4 kwietnia 2016 r. z Turcji przesiedlono Syryjczyków w ramach tej części oświadczenia UE Turcja, która dotyczy przesiedleń. W ostatnich tygodniach tempo przesiedleń przyspieszyło od ostatniego sprawozdania w ramach tego mechanizmu przesiedlono osoby. Pozostała liczba wszystkich deklaracji również znacznie wzrosła i wynosi obecnie , na co wpłynęła zwłaszcza decyzja Niemiec, aby znacząco zwiększyć swoje deklaracje. Dotychczas w ramach oświadczenia UE Turcja miały miejsce przesiedlenia do Belgii, Estonii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Niemiec, Litwy, Luksemburga, Łotwy, Niderlandów, Portugalii, Szwecji i Włoch. Ponadto od dnia 4 kwietnia br. Norwegia przyjęła jak dotąd 203 Syryjczyków z Turcji. Państwa członkowskie, które dokonują przesiedleń w ramach oświadczenia UE Turcja, czynią wyraźne postępy w przygotowaniach do kolejnych akcji przesiedlenia, w tym do wizyt w Turcji w celu przeprowadzenia wywiadów z kandydatami do przesiedlenia. Austria i Rumunia przygotowują się obecnie do przeprowadzenia pierwszych przesiedleń w ramach programu. Jednak niektóre państwa członkowskie, które otrzymały akta z Biura UNHCR już w lecie 2016 r., nie podjęły dotąd żadnych działań (Bułgaria, Chorwacja oraz Republika Czeska). Ponadto niektóre państwa członkowskie ani nie dokonały żadnych przesiedleń z Turcji, ani nie podjęły żadnych działań w tym kierunku (Cypr, Dania, Grecja, Irlandia, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry oraz Zjednoczone Królestwo). Te państwa członkowskie 7 COM(2017) 211 final. 12

13 powinny wzmóc wysiłki w celu jak najszybszego zakończenia procesu przesiedleń, a tym samym przyczynić się do realizacji oświadczenia UE Turcja. Równocześnie do dnia 10 kwietnia 2017 r. 671 Syryjczyków, którym zaoferowano możliwość przesiedlenia, zmieniło zdanie i postanowiło pozostać w Turcji. Stanowi to około 11 % osób, które zostały przesiedlone i wstępnie zakwalifikowane do przesiedlenia. Decyzje o pozostaniu w Turcji wpłynęły po poinformowaniu zainteresowanych osób przez biuro UNHCR o państwie przesiedlenia, jak również na różnych etapach procesu weryfikacji przeprowadzanego przez państwo członkowskie (np. rozmowa weryfikacyjna, sesje informacyjne na temat uwarunkowań kulturowych, przed wyjazdem). Wśród podawanych powodów były powody osobiste, kulturowe i religijne, jak również powody związane z nadzieją na powrót do Syrii lub pozostanie w Turcji. Ponadto jednym z czynników wydaje się brak wystarczających informacji o państwie członkowskich przesiedlenia. Aby zaradzić stwierdzonym niedociągnięciom, unijny zespół koordynujący w Ankarze podejmuje obecnie działania służące zapewnieniu, aby informacje przekazywane Syryjczykom na temat warunków przyjmowania przesiedlanych osób oraz na temat norm kulturowych, społecznych i prawnych w państwach członkowskich były bardziej szczegółowe. Zalecenia: Państwa członkowskie, które nie dokonały jeszcze przesiedleń w ramach bieżących programów na poziomie UE (Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Grecja, Malta, Polska, Rumunia, Słowacja i Słowenia) oraz państwa, które nie odnotowały żadnych postępów i są nadal dalekie od osiągnięcia zakładanych celów (Republika Czeska, Dania i Portugalia) powinny niezwłocznie zwiększyć wysiłki, aby wypełnić swoje zobowiązania zgodnie z konkluzjami z 20 lipca 2015 r.; Bułgaria, Chorwacja oraz Republika Czeska, które otrzymały akta z biura UNHRC w ramach oświadczenia UE Turcja już latem 2016 r., powinny zwiększyć swoje wysiłki w celu jak najszybszego zakończenia procesu przesiedleń z Turcji; Należy usprawnić przekazywanie syryjskim kandydatom do przesiedleń na mocy oświadczenia UE Turcja informacji o państwach przyjmujących, aby umożliwić im podejmowanie przemyślanych decyzji w celu ograniczenia liczby osób wycofujących się z programu na późniejszych etapach procedury przesiedleń. 4 Dalsze działania Szefowie europejskich państw i rządów wielokrotnie wskazywali na pilną potrzebę rozwiązania problemów związanych z sytuacją migracyjną w Europie i wzywali do dalszych działań w celu przyspieszenia wdrażania programu relokacji jako istotnego wyrazu solidarności wobec Grecji i Włoch i sprawiedliwego dzielenia się odpowiedzialnością. Zakładany miesięczny cel przynajmniej relokacji z Grecji i przynajmniej relokacji z Włoch jest jak najbardziej realny w obliczu osiągniętych już postępów. Aby zrealizować te cele, państwa członkowskie powinny podjąć dodatkowe wysiłki i zwiększyć elastyczność, jak wskazano w niniejszym sprawozdaniu. Biorąc pod uwagę obecną liczbę osób we Włoszech i Grecji, relokacja wszystkich tych, którzy prawdopodobnie się do tego kwalifikują, do września 2017 r. jest możliwa i wykonalna. Dlatego Komisja wzywa państwa członkowskie do kierowania się jej 13

14 zaleceniami określonymi w niniejszym komunikacie i realizacji założonych celów, aby zapewnić w skoordynowany sposób większą liczbę relokacji przed kolejnym sprawozdaniem w maju 2017 r. Komisja jest gotowa wspierać koordynację tych zwiększonych wysiłków. Jak podkreślono w poprzednim sprawozdaniu, jeżeli państwa członkowskie nie zwiększą wkrótce swoich relokacji i jeśli presja na Grecję i Włochy nie zostanie złagodzona, Komisja nie zawaha się skorzystać z uprawnień przysługujących jej na mocy Traktatów. Zgodnie z decyzjami Rady zobowiązania prawne państw członkowskich nie ustają we wrześniu 2017 r. W związku z tym również po tym terminie państwa członkowskie muszą kontynuować w rozsądnych ramach czasowych procedurę relokacji kwalifikujących się wnioskodawców określoną w decyzjach Rady. Równocześnie państwa członkowskie powinny dalej wywiązywać się ze swoich zobowiązań w zakresie przesiedleń, swoje wysiłki powinny wzmóc w szczególności te państwa, które jeszcze nie dokonały żadnych przesiedleń oraz te, które są nadal poniżej wartości docelowej ustalonej w konkluzjach z dnia 20 lipca 2015 r. 14