METODOLOGIA PRAC NAUKOWYCH

Transkrypt

1 Prof. zw. dr hab. inż. Ryszard BUDZIŃSKI METODOLOGIA PRAC NAUKOWYCH (wykład) Szczecin US/ZUT

2 Zakres wystąpienia Charakter i zakres prac naukowych Wymagania dla tytułów naukowych Plan tematu badawczego Postawienie problemu Definicja celu pracy Hipotezy robocze Wybór obiektów badań Analiza literatury Wybór metody badawczej Procedury badawcze Przykładowy autoreferat z badań naukowych

3 Metodologia i zakres prac naukowych Metodologia jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej. Klasycznie wyróżnia się metodologie nauk: ścisłych, przyrodniczych i społecznych Organizacja badań: W naukach społecznych (weryfikowanie hipotez), gdzie najczęstszą formą zbierania danych jest ankieta, której konstrukcja, sposób przeprowadzenia oraz struktura respondentów musi być dokładnie, wg zasad, ustalona. Do opracowania wyników stosuje się m.in. statystykę opisową. W naukach technicznych (udowadnianie tez), często dokonuje się pomiaru za pomocą mierników z zachowaniem właściwych warunków otoczenia a uzyskane tak wyniki mogą być zbierane i porównywane z wynikami uzyskanymi przez innych badaczy przy zachowaniu tych samych zmiennych lub nieznacznej ich modyfikacji. Do opracowania stosuje się tu często opis matematyczny. Badania naukowe: podstawowe, stosowane, innowacyjne Charakter pracy: monograficzna, metodologiczna, poznawcza, stosowana Uwagi: Wiele nauk posiada własne metodologie lub korzysta z dorobku innych zapożyczając ich metodologie, np. metody statystyczne w formie zmodyfikowanej i dostosowanej do szczególnych zagadnień ekonomii noszą miano ekonometrii.

4 Ekonomia podstawowe definicje EKONOMIA, nauka społeczna zajmująca się badaniem sposobów gospodarowania społeczeństw w warunkach nieograniczoności ludzkich potrzeb i ograniczoności czynników produkcji, służących wytwarzaniu dóbr i usług zaspokajających te potrzeby. Analiza ekonomiczna, system badań i diagnoz charakteryzujących działalność określonej jednostki gospodarczej. Analizy obejmują uzyskane wyniki (analiza dynamiczna) i stany (analiza statyczna). Ekonomiczność, jedna z postaci -> sprawności działania dotycząca stosunku uzyskanego efektu do poniesionego nakładu lub ogólnie nabytków do ubytków (mianem nabytków określa się to, co w danym działaniu zostało zamierzone i przyjęte jako jego cele ). Odmianami e. są wydajność i oszczędność. To działanie jest wydajniejsze, które przynosi więcej nabytków przy tego samego rodzaju i miary ubytkach. Ekonomika informacji, badanie relacji między kosztem uzyskania i przetworzenia informacji a jej wartością dla osoby podejmującej decyzję (decydenta). ). Ujmując szerzej, przedmiotem e.i. jest analiza warunków popytu i podaży na to szczególne dobro, jakim jest -> informacja. Wyróżnia się dwie kategorie kosztów informacji: jednorazowe (zaprojektowanie systemu informacji) i eksploatacyjne (utrzymywanie, aktualizowanie i zestawianie informacji). Ekonomizacja (prakseologia), usprawnianie działań mające podnieść ich ekonomiczność, a więc zwiększyć wydajność i/lub oszczędność. Do dorobku naukowego -> instrumentalizacja, automatyzacja, kumulacja w obu postaciach, tj. dotycząca zarówno celów, jak i działań oraz należyta preparacja działań. Źródło: Encyklopedia organizacji i zarządzania. PWE, Warszawa 1982

5 Zarządzanie pojęcia i podstawowe definicje Do lat 60. XX wieku zarządzanie pojmowane było jako działanie kierownicze, obejmujące następujące sekwencje postępowania: Planowanie, Organizowanie, Decydowanie, Motywowanie i Kontrolowanie, nazywane klasycznymi funkcjami zarządzania. Klasyczne funkcje zarządzania wyróżnił pierwszy "klasyk" zarządzania Henri Fayol. Jednakże paradygmat zarządzania zmienił się od tego czasu radykalnie, więc warto powrócić do starszej, bardziej ogólnej definicji: zarządzanie to sztuka bądź praktyka rozumnego stosowania środków dla osiągnięcia wyznaczonych celów. Inne definicje zarządzania: Zarządzanie jest sztuką osiągania zamierzonych rezultatów przez innych ludzi, zarządzający (menedżerowie) osiągają cele organizacji poprzez organizowanie pracy innych, a nie przez wykonywanie zadań osobiście. Zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie własności środków produkcji lub dyspozycji nimi (wg Gilińskiego). Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu zasobami (wg prof. T. Pszczołowskiego). Zarządzanie to zestaw działań (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji. (wg Griffina). W odniesieniu do organizacji gospodarczych zamiast słowa zarządzanie używa się czasem terminu administracja biznesu (ang. Business Administration)

6 Wymagania dla tytułów naukowych Praca magisterska - ma być głównie świadectwem opanowania wiedzy zawodowej. Wybór tematu i metod badawczych jest zadaniem promotora. Praca doktorska świadectwo opanowania metod badawczych i pogłębienie wiedzy specjalistycznej. Powinna stanowić samodzielne rozwiązanie przez autora zagadnienia naukowego i wykazać jego wiedzę teoretyczną w danej dyscyplinie naukowej. Musi tez być wykonana metodami uznanymi za właściwie w danej dyscyplinie naukowej. Autor sam odpowiada za wybór problemu, przedmiotu i metod badań oraz za całościowe ujęcie tematu; promotor może być tylko konsultantem. Rozprawa habilitacyjna powinna stanowić poważny wkład kandydata w rozwój określonej dziedziny nauki lub dyscypliny naukowej, powinna być dziełem w pełni samodzielnie wykonanym, specjalnie napisanym, opublikowanym w całości lub w zasadniczej części. W ocenie rozprawy habilitacyjnej należy w wyższym stopniu niż w ocenie rozprawy doktorskiej uwzględnić wybór, sformułowanie i uzasadnienie problemu badawczego, stopień jej oryginalności, wpływ na rozwój dyscypliny naukowej i na użyteczność dla praktyki gospodarczej [St. Stachak, Ustawa ]

7 Plan tematu badawczego Pod względem istotnych składników plany badań naukowych są podobne. Każdy więc plan odrębnego tematu badawczego powinien obejmować następujące główne zadania: 1) wybór problemu i ustalenie zakresu badania, 2) ustalenie i uzasadnienie hipotez roboczych, 3) wybór obiektów do badań faktualnych, 4) analizę literatury związanej z tematem badania, 5) wybór albo opracowanie metod badawczych. W społeczeństwie można spotkać stereotypowe opinie o pracownikach naukowych spędzających czas samotnie nad rozwiązywaniem różnych szarad teoretycznych. Stereotyp ten odzwierciedla pracę uczonych w średniowieczu. Obecnie jednoosobowe badania naukowe dominuj ą tylko w naukach humanistycznych [St. Stachak].

8 Postawienie problemu badawczego (niezadowolenie, ciekawość, obowiązek) Udzielenie wyczerpujących odpowiedzi na te pytania w zasadzie gwarantuje prawidłowe sformułowanie problemu (gdzie jest konflikt lub możliwość poprawy?): Jak doszło do powstania sytuacji, którą jesteśmy skłonni uważać za problem do rozwiązania"? Na czym właściwie ten problem polega? Kto wygłasza opinię, że problem ten jest ważny i że należy podjąć kroki w celu jego rozwiązania? Jakie argumenty uzasadniają znaczenie tego problemu? Czy problem ten nie jest czasem przejawem bardziej złożonego zjawiska? Czy podjęcie i ewentualne rozwiązanie tego problemu jest uzasadnione, gdy się porówna koszty tego przedsięwzięcia ze spodziewanymi korzyściami? oraz dodatkowe pytania dotyczące lokalizacja problemu i powtarzalność pojawiania się problemu (zrutynizowanie) [K. Koźmiński].

9 Definicja celu pracy badań naukowych Celem pracy jest to, do czego się dąży jako do wyniku zamierzonego, środkami są natomiast wszelkie metody i informacje (dane), które umożliwiają osiągnięcie zamierzonego wyniku. Definicja: cel, zamierzony kres działania lub procesu, jego przewidywany i pożądany skutek; także jego przyczyna, tzw. przyczyna celowa ( > teoria przyczynowości), Definicja: cel, wszystko to, co decydent chciałby osiągnąć jako skutek swojej decyzji.

10 Hipotezy naukowe Hipoteza założenie (przypuszczenie) oparte na prawdopodobieństwie, wymagające weryfikacji, mające na celu odkrycie nieznanych zjawisk lub praw. Patrz: hipotetyczne zdanie, tj. zdanie wyrażające możliwość, przypuszczenie co do istnienia pewnego stanu rzeczy Hipoteza naukowa jest odpowiedzią na istotne pytanie postawione przez badacza, odpowiedzią niedostatecznie pewną i dlatego wymagającą sprawdzenia. Wyróżnia się hipotezy stawiane ex ante, czyli przed rozpoznaniem faktów oraz hipotezy ex post, stanowiących uogólnione wnioski indukcyjne, wyprowadzone z faktów niedostatecznie licznych i niereprezentatywnych. Po sprawdzeniu hipoteza może być uznana za twierdzenie, odrzucona albo zmodyfikowana. Hipotezy ex ante (inaczej strategia badań) obejmują: wyszukiwanie i formułowanie hipotez, wybór i uzasadnienie wyborów hipotez, sprawdzanie hipotez. Spośród dyscyplin ekonomicznych organizacja przedsiębiorstw i rachunkowość oparte są głównie albo w znacznym stopniu na strategii hipotetycznej..

11 Zasady formułowania hipotez Hipotezy powinny być ściśle określone i uzasadnione (we wstępnym etapie badania). Uzasadnienie hipotezy polega na wskazaniu następstw jej przyjęcia (hipotezy), czyli faktów, które hipoteza ma tłumaczyć. Hipotezy nie mogą być odpowiedziami dowolnymi, lecz muszą być odpowiedziami na postawione pytania problemowe i pytania pochodne (szczegółowe), a mianowicie: hipoteza powinna być jednoznaczną, ścisłą i prostą odpowiedzią na konkretne pytanie problemowe czy pochodne, hipotezy powinny dotyczyć przede wszystkim związków przyczynowych między badanymi faktami, każda hipoteza musi być sprawdzalna, tj. powiązana bezpośrednio albo pośrednio z faktami poddanymi obserwacji, wnioski wynikające z hipotezy muszą być zgodne z istniejącą przed podjęciem badania wiedząc badanych faktach, musi istnieć prawdopodobieństwo, że przyjęta hipoteza może być właściwą odpowiedzią na pytanie, którego dotyczy. Trudności w formułowaniu hipotez naukowych wynikają też z faktu, że ich wymyślanie jest przede wszystkim działaniem twórczym [St. Stachak]

12 Hipotezy robocze - prowizoryczne Hipoteza o szerszym zakresie ma tłumaczyć więcej faktów jednostkowych niż hipoteza o węższym zakresie. Hipoteza będąca prowizoryczną odpowiedzią na pytanie problemowe, nazywana tematyczną, problemową albo wyjściową, może być nadrzędna wobec kilku hipotez pochodnych (roboczych). Jeśli jednak temat badań jest wąski, jednoaspektowy, to hipoteza tematyczna może być tożsama z hipotezą roboczą. Hipotezy robocze odpowiadające zagadnieniom pochodnym tematu badań są formułowane w celu ich konfrontacji z faktami. Muszą by ć jednak wypowiedziami ogólnymi, inaczej nie byłyby hipotezami naukowymi. Przykład: Hipotezą badawczą pracy jest zweryfikowanie, że możliwa jest integracja w jednym systemie zasadniczych elementów sterowania (planowania i kontroli realizacji) w okresach obrachunkowych zgodnych z wymogami prowadzonego biznesu i sprawozdawczością finansową równocześnie

13 Hipotezy kauzalne W naukach ekonomicznych najczęściej badane są związki przyczynowo-skutkowe, dlatego też najczęściej stawiane są w nich hipotezy kauzalne (przyczynowe). Mąją one wielkie znaczenie dla wyjaśniania obserwowalnych zjawisk i dla działalności praktycznej. Hipotezy kauzalne są odpowiedziami na pytanie: dlaczego? Wskazują one na istotne przyczyny wystąpienia danego zjawiska i na warunki, które mu towarzyszą. Odmianą hipotez przyczynowych są hipotezy genetyczne. Hipotezy przyczynowe mogą dotyczyć prostych powiązań między zdarzeniami, najczęściej jednak są wypowiedziami o skomplikowanych łańcuchach przyczyn i skutków. Przykłady hipotez kauzalnych: 1. Ścisły nadzór nad robotnikami zwiększa ich agresywność. 2. W badanych przedsiębiorstwach główną przyczyną wysokich kosztów produkcji jest używanie przestarzałych maszyn.

14 Przygotowanie badań naukowych Wiedza naukowa jest tworzona przez liczne zbiorowości pracowników naukowych, którzy indywidualnie albo w zespołach realizują kolejno podjęte tematy badawcze. Realizacja tematu badawczego obejmuje wiele różnych czynności, które dzieli się na grupy, stanowiące główne etapy realizacji zadania badawczego. Są to: 1) przygotowanie badań właściwych, 2) zebranie wiedzy faktualnej, 3) opracowanie wiedzy faktualnej, 4) sformułowanie uogólnień i prognoz, 5) sprawdzenie dokonanych uogólnień, 6) zredagowanie tekstu naukowego. Badania naukowe są w większości przedsięwzięciami złożonymi, nastawionymi na efektywną realizację i na uzyskiwanie wyników wysokiej jakości, dlatego powinny być racjonalnie organizowane, zwłaszcza rzetelnie przygotowane. Spotykana niekiedy opinia, że praca naukowa jako twórcza może być spontanicznie wykonywana, jest błędna. Przygotowanie badań może mieć charakter długookresowy, krótkookresowy albo doraźny [St. Stachak].

15 Analiza literatury potrzebna jest: Zasady w analizie literatury do rozpoznania stanu badań i/lub porównania uzyskanych wyników z poziomem światowym- identyfikacja poziomu naukowego pracy. Badacz studiujący literaturę przedmiotu badań powinien oceniać krytycznie jej składniki: stosowane pojęcia, terminy i metody, zakładane hipotezy, sposoby uzasadniania twierdzeń ogólnych, zakresy i sformułowania twierdzeń ogólnych, opisy szczegółowe. W trakcie studiowania literatury badacz powinien sporządzać notatki dokumentacyjne, które będą mu potem potrzebne do: opracowania rozdziału poświęconego ocenie tej literatury, porównań cudzych wyników badań z własnymi, sporządzenia spisu literatury. Notatki dokumentacyjne obejmują: przepisane dosłownie niektóre wypowiedzi przewidziane do cytowania, streszczenia ważniejszych wypowiedzi i wyników badań, spostrzeżenia i uwagi krytyczne, które nasunęły mu się w trakcie studiowania literatury tematu badań. Badacz musi odróżniać w literaturze nie tylko wiedzę błędną od prawdziwej, ale również wiedzę nową od wiedzy powtarzanej oraz wiedzę użyteczną od szumów informacyjnych.

16 Definicja metody badawczej Według T Kotarbińskiego: metoda jest to sposób wykonywania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie jego działań składowych, a przy tym uplanowiony i nadający się do wielokrotnego stosowania Ogólne pojęcie metody pochodzi od dwóch nazw greckich: meta - na, według, i hodos - droga. Nazwa methodos jest wyjaśniana etymologicznie jako odpowiednik wyrażeń na drodze" albo tą drogą". Pojęcie metody można więc przełożyć dosłownie jako wskazane czynności i środków w mąjących gwarantować osiągnięcie celu badawczego. Zgodnie z poglądami Kotarbińskiego metodę badań naukowych możemy rozumieć jako sposób sprawdzony, świadomie stosowany, powtarzalny i wzorcowy, a działanie metodyczne - jako działanie zgodne z regułami działań racjonalnych.

17 Metody gromadzenia i przetwarzania wiedzy METODY GROMADZENIA WIEDZY FAKTUALNEJ Statystyczne metody badań Metody doboru prób do badań. Metody obserwacji faktów. Metody eksperymentów. Metody dokumentacyjne. Metody kwestionariuszowe. Prowadzenie wywiadów. Metody testowania. METODY PRZETWARZANIA WIEDZY FAKTUALNEJ Metody rozumowań dedukcyjnych Metody rozumowań niepewnych. Metody logikieliminacyjnej.. Błędy w rozumowaniach naukowych. Strategie badań ekonomicznych. Metody analiz i porównań. Metody projektowania. Metody twórczego myślenia

18 Hamulce twórczego myślenia Prawidłowością jest, że tylko niewielka część zgłoszonych pomysłów nadaje się do dalszego rozpatrywania - zwykle 1-2%. Z tej liczby tylko bardzo mała część nadaje się do wdrożenia. Twórcza praca mózgu może być hamowana przez różne czynniki. Najczęściej czynnikami takimi są: fiksacja funkcjonalna, tj. dążenie do rozwiązania nowego problemu starymi metodami, stosowanymi do rozwiązywania podobnych problemów, ale dla nowego przypadku nieskutecznymi, nieelastyczność myślenia, tj. uparte trwanie przy opinii przyjętej z góry, że przedmioty mają stałe właściwości, i niedopuszczanie myśli, że właściwości te człowiek może zmieniać, trudności percepcyjne, tj. brak umiejętności spostrzegania możliwości stosowania nowych środków, przedmiotów czy metod pracy itp., ograniczoność zainteresowań do rzeczy i spraw znanych, konformizm społeczny i uleganie autorytetom, brak motywacji emocjonalnej lub materialnej, mała sprawność umysłu (przede wszystkim), obawa przed krytyką. Bez pobudzania ludzi do twórczego myślenia nie byłoby nowych rozwiązań (największe pobudzenie występują przy konfliktach patrz: rywalizacja, wojny światowe) [St. Stachak].

19 Procedury badawcze w poszukiwaniu rozwiązań projektowych (decyzyjnych) Punktem wyjścia przeprowadzania celowych zmian (sformułowania założeń projektowych) w ogóle jest diagnoza stanu niezadowalającego, tj. stwierdzenia przyczyny rozbieżności między osiągnięciami a oczekiwaniami. Można zauważyć dwa zasadnicze kierunki w poszukiwaniu sformalizowanych metod wyboru optymalnej strategii, mianowicie analizę jakościową SWOT (mocnych i słabych stron ) analizę systemową (metody modelowania całościowego) W dotychczasowym ujęciu metody te były traktowane rozłącznie. Rzeczywistość wykazuje, że podejścia te nie wykluczają się, a wręcz odwrotnie uzupełniają. Uzasadnia to przykład reengineeringu (rekonstrukcji gospodarczej), gdzie w pierwszej kolejności musimy wyznaczyć główne kierunki przekształceń (analiza SWOT utworzenie zrębów), a następnie optymalny kształt ilościowych elementów firmy. Merytorycznie, pierwszeństwo należy się analizie SWOT; metodzie badawczej mającej na celu dostarczanie jakościowych wskazówek do podjęcia decyzji. Pojęcie analiza systemowa jest również używane do opisania procesu analizowania formalnych systemów informacyjnych. Analiza systemowa jest wstępem do projektowania systemów, które z kolei stanowi działanie poświęcone opracowaniu planu dla pewnego systemu informacyjnego [Paul Beynon-Davies, 1997, s. 29].

20 Procedura analizy SWOT (planowanie zmian strategicznych) I. Analiza Krok 1. Określenie profilu przedsiębiorstw a Modelow e sytuacj e O - szanse T - zagrożenia S - mocne strony SO - strategia maxi-maxi ST - strategia maxi-mini W - słabe strony WO - strategia mini-maxi WT - strategia mini-mini Krok 2. Identyfikacj a i ocena otoczenia przedsię biorstw a II. Wybór strategii Krok 3. Prognozy Krok 4. Określenie słabych i mocnych stron przedsiębiorstw a Krok 5. Sformułow anie wariantów strategicznych Krok 6. Strategie i taktyki działania Krok 7. Plan strategiczny

21 Procedura analizy systemowej Sytuacja problemowa (decyzyjna) SFORMUŁOW ANIE PROBLEMU Kontekst Cele Kryteria Hipotezy BADANIE Fakty Prawdopodobieñstwa Alternatywy Koszty wynik niezadawalaj¹cy INTERPRETACJA Elementy niewymierne Elementy nieporównywalne Niepewność Wnioski MODELOW ANIE Budowa modelu Aproksymacja Wyliczenia Rezultaty wynik zadawalajacy Sugestia działania Założenia projektowe Rys. 2. Procedura analizy systemowej według Koźmińskiego A.K (1978)

22 Nowe metody w analizie systemowej badań A. METODY SZTUCZNEJ INTELIGIENCJI Logika rozmyta () Sztuczne sieci neuronowe Teoria zbiorów przybliżonych (Pawlak, 1985) B. METODY ILOŚCIOWE 1. Szkoła amerykańska (funkcje użytecznosci) Analytic Hierarchy Process (AHP) (Saaty 1980) hierarchiczny proces analizy decyzyjnej Analytic Network Process (ANP) (Saaty 1996) analityczny proces sieciowy Neural Network Process (NNP) (Saaty 1999/2000) zgeneralizowany proces analityczny 1. Szkoła europejska (relacje przewyższenia) Electree (Roy 1996) Naiade, Promethee itd. C. ONTOLOGIE D.KLASYKA METOD Identyfikacja MNK (modele wielorównaniowe) Wspomagania decyzji WPL (modele wielokryterialne)

23 Plan pracy dyplomowej Wstęp (3-5 s.) - problem, - cel pracy, - zakres, - hipoteza, Charakterystyka obiektu badań (10-15s.) Dyskusja literatury (światowej) (10-15 s.) Metodyka rozwiązania autorskiego (10-15.) Wyniki eksperymentu badawczego (15 30 s.) Ocena efektywności (10 15 s.)* Zakończenie (2-3 s.) - Co z hipotezą? - Co nowego wnosi praca? - Jakie obszary dalej rozwijać? */ można włączyć do wyników eksperymentu badawczego

24 Autoreferat pracy naukowej (doktorat) Autoreferat w postępowaniu o nadanie stopnia doktora nauk technicznych na Wydziale Informatyki Politechniki Szczecińskiej Autoreferat jest sprawozdaniem naukowym z przeprowadzonych badań opisanych szerzej w przedkładanej Radzie Wydziału rozprawie doktorskiej. Nie jest to dokument wymagany przepisami o stopniach i tytule naukowym. Posiada jednak istotny wpływ, z uwagi na dostarczanie tego dokumentu każdemu z członków Rady Wydziału, na wyniki głosowania nad nadaniem stopnia doktora. W autoreferacie trzeba w sposób precyzyjny przedstawić: temat rozprawy, czas i miejsce obrony oraz osoby pełniące funkcje promotora i recenzentów w przewodzie doktorskim. Zawartość merytoryczna autoreferatu musi dokładnie odzwierciedlać treść rozprawy, a w szczególności zawierać: A. Postawienie problemu badawczego Jak doszło do powstania sytuacji, którą jesteśmy skłonni uważać za problem do rozwiązania"? Na czym właściwie ten problem polega? Kto wygłasza opinię, że problem ten jest ważny i że należy podjąć kroki w celu jego rozwiązania? B. Cel rozprawy Celem pracy jest to, do czego się dąży jako do wyniku zamierzonego, środkami są natomiast wszelkie metody i informacje (dane), które umożliwiają osiągnięcie zamierzonego wyniku. Cel rozprawy należy uzupełnić określenie charakteru pracy (metodyczna, poznawcza, stosowana) oraz dyscypliny informatyki, w której doktorant przeprowadził badania C. Hipoteza naukowa Hipoteza naukowa jest odpowiedzią na istotne pytanie postawione przez badacza, odpowiedzią niedostatecznie pewną i dlatego wymagającą sprawdzenia. Wyróżnia się hipotezy stawiane ex ante, czyli przed rozpoznaniem faktów oraz hipotezy ex post, stanowiących uogólnione wnioski indukcyjne, wyprowadzone z faktów niedostatecznie licznych i niereprezentatywnych. Po sprawdzeniu hipoteza może być uznana za twierdzenie, odrzucona albo zmodyfikowana D. Wyniki eksperymentu badawczego Przeprowadzone badania winny być podporządkowane określonej procedurze badawczej, np. analizie systemowej. Wyniki eksperymentu badawczego winny zawierać wszystko to, co autor osiągnął w dążeniu do weryfikacji hipotezy i/lub udowodnienia postawionych tez w sensie głównie ilościowym. Uwaga: w przypadku, gdy celem rozprawy było opracowanie metody, to musi ona (metoda) spełniać warunki definicji np. Prof. T. Kotarbińskiego, cyt. metoda, czyli system postępowania, jest to sposób wykonywania czynu złożonego, polegający na określonym doborze i układzie jego działań składowych, a przy tym uplanowiony i nadający się do wielokrotnego stosowania E. Wnioski z badań Wnioski z badań winny stanowić konkluzje w następujących obszarach: wyniki postępowania na weryfikacją hipotezy; bądź stwierdzenie, co w pracy udowadnia tezę. Dalej, co praca wnosi nowego do dziedziny wiedzy, jaką jest informatyka oraz które obszary w świetle przedstawionych wyników w rozprawie doktorskiej wymagają dalszych badań. Autoreferat kończy wykaz własnych publikacji autora, który ma zaświadczać o powadze przeprowadzonych badań i sylwetce doktoranta, jako przyszłego adepta nauk technicznych. UWAGA: AUTOREFERAT NIE POWINIEN PRZEKRACZAĆ 20 STR MASZYNOPISU! Tekst: prof. R. Budziński

25 Recenzja pracy naukowej (doktorskiej) Podstawa prawna Ocena postawienia problemu Układ recenzowanej pracy Cel i hipoteza naukowa Organizacja i wyniki eksperymentu badawczego Uwagi krytyczne recenzenta Konkluzja recenzji Stwierdzam, że przedstawiona praca doktorska. spełnia wymagania stawiane rozprawom doktorskim w ustawie o tytule naukowym i stopniach naukowych z dnia roku (DZ.U. O z dnia ) i wnoszę o dopuszczenie do publicznej obrony.

26 Dziękuję za uwagę! Wykorzystano głównie publikacje: Poul Beynon-Davies, Inżynieria Systemów Informacyjnych Józef Konieczny: Inżynieria systemów działania. WNT, Warszawa 1983 T. Kotarbiński, (1973). Traktat o dobrej robocie, PWN, Warszawa. A.K. Koźmiński (1978), "Decyzje. Analiza systemowa organizacji" St. Stachak. Wstęp do metodologii nauk ekonomicznych. Książka i Wiedza. Warszawa 1997 Stan prawny: Ustawa z dnia 14.mqrca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. (DZ.U. O z dnia )