Pan JERZY KOZDROŃ SEKRETARZ STANU w Ministerstwie Sprawiedliwości Warszawa, Al. Ujazdowskie 11

Transkrypt

1 KRAJOWA RADA KURATORÓW WARSZAWA Warszawa; dnia 13 listopada 2015 roku Warszawa, Al. Ujazdowskie 11 KRK 60/IV/2015 Pan JERZY KOZDROŃ SEKRETARZ STANU w Ministerstwie Sprawiedliwości Warszawa, Al. Ujazdowskie 11 W trosce o dobro obywateli Rzeczypospolitej Polskiej i pozytywny wizerunek Wymiaru sprawiedliwości, realizując uprawnienia określone art. 46 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych (j.t. Dz. U. z 2014r. poz.795), w odpowiedzi na pismo z 30 października 2015 roku, oznaczone DL-VI /15, Krajowa Rada Kuratorów w załączeniu przedkłada opinię na temat projektu Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości Regulamin Urzędowania Sądów Powszechnych z dnia 26 października 2015 roku. Samorząd kuratorski w sposób konstruktywny i odpowiedzialny współpracuje z Ministerstwem Sprawiedliwości przy wypracowywaniu racjonalnych rozwiązań mających wpływ na funkcjonowanie Kuratorskiej Służby Sądowej. Dlatego też, z przykrością dostrzegamy, że przedstawiony projekt marginalnie traktuje kwestie związane z funkcjonowaniem reprezentowanej przez nas grupy zawodowej. Przede wszystkim, Krajowa Rada Kuratorów pragnie podkreślić, że za całkowicie niezrozumiałe, a zarazem niepokojące, uważa ponowne pominięcie jednostek organizacyjnych Kuratorskiej Służby Sądowej w części dotyczącej struktury organizacyjnej sądów. Pod tym względem, przedstawiony projekt jest nieprzystający do obowiązującego stanu prawnego, a zarazem stanu faktycznego. Zgodnie z normą wyrażoną art Ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2001, Nr 98, poz. 1070, z późn. zmianami) organizację Kuratorskiej Służby Sądowej i status kuratorów sądowych określa odrębna ustawa. Natomiast Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych (j.t. Dz. U. z 2014r. poz.795), w sposób jednoznaczny sytuuje poszczególne jednostki organizacyjne Kuratorskiej Służby Sądowej w strukturze sądownictwa powszechnego, podkreślając przy tym ich odrębność wynikającą ze specyfiki realizowanych zadań.

2 W rzeczywistości jednak, ustawa o kuratorach nie reguluje kwestii organizacji pracy Kuratorskiej Służby Sądowej w obszarach objętych Regulaminem Urzędowania Sądów Powszechnych: wewnętrznej organizacji, porządku czynności w zespołach, porządku urzędowania, toku czynności administracyjnych, systemu i rozkładu czasu urzędowania z poszanowaniem racjonalności, ekonomiki i sprawności działania, a jedynie podstawy ustrojowe organizacji służby. Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi Kuratorskiej Służby Sądowej na poziomie sądu rejonowego są zespoły oraz ich kierownicy, a w zakresie obsługi biurowej także sekretariaty zespołów, natomiast na poziomie sądu okręgowego- kurator okręgowy oraz biuro kuratora okręgowego. Tymczasem, w przedstawionym projekcie jednostki te nie zostały ani uwzględnione, ani tym bardziej zdefiniowane, co w konsekwencji sytuuje zawodowych kuratorów sądowych w strukturach oddziału administracyjnego. W dotychczas obowiązującym rozporządzeniu, 63 przynajmniej określał zakres zadań kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej, a w obecnie przedstawionym projekcie został on całkowicie pominięty, co w sytuacji skierowania Ustawy z dnia 09 lipca 2015 roku nowelizującej ustawę o kuratorach sądowych w zakresie art. 41 i 42, dotyczących kompetencji kierowników zespołów kuratorskiej służby sądowej do Trybunału Konstytucyjnego, skutkował będzie bałaganem kompetencyjnym. Dlatego też, w ocenie Krajowej Rady Kuratorów zasadnym jest rozważenie wydzielenia w projektowanym Regulaminie Urzędowania Sądów Powszechnych oddzielnego rozdziału regulującego zakres i sposób działania zespołów Kuratorskiej Służby Sądowej, ich kierowników i sekretariatów takich zespołów. Proponujemy także ujednolicenie nazewnictwa poprzez posługiwanie się w odniesieniu do członków zespołów Kuratorskiej Służby Sądowej pojęciami kurator sądowy lub zawodowy kurator sądowy, co wyeliminuje możliwość zaistnienia nieporozumień dotyczących przemieszania kompetencji z instytucją kuratora procesowego, czy też kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, bądź osoby ułomnej. W opiniowanym projekcie w części przepisów stosuje się jednolite nazewnictwo, jednakże zasadnym jest zastosowanie takiej reguły dla całego aktu. W części dotyczącej czynności w postępowaniu wykonawczym w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego dostrzegamy potrzebę zagwarantowania sądowi szerszego katalogu działań w przypadku gdy osoba wobec której ustanowiony został nadzór kuratora nie stawiła się na wezwanie sądu lub kuratora. Projektowany przepis 254 ust. 4 zakłada, że jeśli nie jest możliwe doprowadzenie takiej osoby przez policję, sądowi pozostaje wyłącznie możliwość rozważenia potrzeby możliwości wszczęcia z urzędu postępowania pod kątem zmiany dotychczasowego postanowienia. W odniesieniu do większości takich sytuacji wydaje się to być rozwiązaniem nadmiernie drastycznym. Z kolei brak reakcji sądu na taką sytuację, zwłaszcza występującą więcej niż jeden raz, może działać na uczestników postępowania demoralizująco i być poczytywany jako przyzwolenie na uchylanie się od wykonania orzeczenia sądu. Dlatego też, uzasadnionym wydaje się skorzystanie z rozwiązań dotyczących egzekucji świadczeń niepieniężnych w postępowaniu cywilnym i wprowadzenie możliwości stosowania sankcji materialnych, na zasadach określonych przepisami art kpc. i 1051 kpc. W ocenie Krajowej Rady Kuratorów stosowanie przepisu 254 ust. 4 należy rozszerzyć na osoby uchylające się od nadzoru, które w sposób celowy i uporczywy uniemożliwiają kuratorowi przeprowadzenie wizyty w miejscu

3 ich zamieszkania (jest to szczególnie ważne w sprawach dotyczących ograniczenia władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi). Za konieczne uważamy zagwarantowanie wszystkim osobom, wobec których został orzeczony nadzór kuratora sądowego, powiadomienia o sprawującym nadzór. Projektowany przepis 256 gwarancję taką zapewnia jedynie nieletnim, całkowicie pomijając osoby, którym sąd ograniczył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi poddając ją nadzorowi kuratora, lub w przypadku których sąd ustanowił nadzór kuratora na czas trwania obowiązku poddania się leczeniu, w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Pragniemy podkreślić, że przedstawione propozycje wpisują się w zagadnienie, na które zwrócił uwagę Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 16 grudnia 2014 roku, wydanym w sprawie U 2/14, kiedy rozstrzygając o niekonstytucyjności przepisów zaskarżonego przez Krajowa Radę Kuratorów Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 lutego 2013 roku w sprawie sposobu wykonywania obowiązków i uprawnień przez kuratorów sądowych w sprawach karnych wykonawczych (Dz.U. z 2013 roku, poz. 335), wskazał na potrzebę ustawowego uregulowania, w sposób jednoznaczny i nie budzący wątpliwości, kwestii uprawnień kuratorów sądowych do przetwarzania danych osobowych. Krajowa Rada Kuratorów po raz kolejny pragnie podkreślić potrzebę uregulowania w Kodeksie Postępowania Cywilnego statusu kuratora wykonującego orzeczenia w sprawach rodzinnych jako organu postępowania wykonawczego w sprawach opiekuńczych, ze szczególnym uwzględnieniem powierzonych mu zadań, a także określenia jego praw i obowiązków niezbędnych dla ich wykonania i postuluje o podjęcie działań legislacyjnych w tym zakresie. Aktualnie, w związku z brakiem takich przepisów dochodzi do różnic interpretacyjnych i zróżnicowania praktyk odnośnie udziału kuratorów sądowych w postępowaniu wykonawczym, w szczególności w sprawach opiekuńczych. Różnice te dotyczą możliwości zlecania kuratorom sądowym wywiadów środowiskowych w postępowaniu wykonawczym, w sprawach nie objętych nadzorem i uczestnictwa w kontroli warunków życiowych osób poddanych prawnej opiece. Czynności te wiążą się z ingerencją w sferę konstytucyjnie chronionych praw i wolności obywatelskich, a tym samym podstawa takiej ingerencji musi w sposób jednoznaczny wynikać z przepisów rangi ustawy. Podobne stanowisko zaprezentowane zostało również w uchwale podjętej 10 września 2015 roku podczas XVII Kongresu Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych w Polsce, w którym sędziowie zaapelowali o niezwłoczne podjęcie działań zmierzających do nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego przez kompleksowe uregulowanie w nim postępowania wykonawczego, w tym postępowania wykonawczego w sprawach rodzinnych zwłaszcza z uwagi na aktualną treść Regulaminu urzędowania sądów powszechnych. Krajowa Rada Kuratorów wyraża poparcie dla przedstawionych propozycji wspierających polubowne metody rozwiązywania sporów. Uważamy, że obligatoryjne informowanie przez sędziów stron o możliwości skorzystania z mediacji, spotkania informacyjne i posiedzenia niejawne dotyczące mediacji, mogą przyczynić się do częstszego korzystania z tej metody, która zakłada aktywny udział stron w wypracowaniu rozwiązania satysfakcjonującego dla każdej z nich, a obecnie jest raczej rzadko wykorzystywana, zwłaszcza w sprawach rodzinnych i nieletnich.

4 Zastrzeżenia budzą przepisy projektowanego Rozporządzenia z Rozdziału 10, Oddział 3, zatytułowanego Kara ograniczenia wolności. Wśród nich przede wszystkim projektowany 379, który pozostaje w jawnej sprzeczności z aktualnie obowiązującym brzmieniem art. 55 kkw., a zwłaszcza jego ust 2. Zgodnie z brzmieniem projektowanego przepisu 379 ust 3 kurator sądowy powinien odpowiadać jedynie za wykonanie kary ograniczenia wolności w postaci obowiązków z art. 72 kk., podczas gdy przepis art kk. stanowi, że to kurator sądowy jest odpowiedzialny za organizowanie i kontrolowanie wykonywania kary ograniczenia wolności we wszystkich jej formach. A zatem, w proponowanym brzmieniu przepis wykonawczy, wyłączałby przepis ustawy, co jest niezgodne z zasadami techniki legislacyjnej. Poza tym, art KKW stanowi, że odpisy lub wyciągi z wyroków dotyczących wykonania kary ograniczenia wolności przesyła się właściwemu kuratorowi (z wyłączeniem orzeczeń o karze ograniczenia wolności w formie potrąceń z wynagrodzenia, zgodnie z dyspozycją art kkw.), a dopiero kurator przekazuje je podmiotom, w których jest wykonywana kara. Projektowane brzmienie przepisu 379 odnosi się do stanu prawnego, w którym to sąd, a nie kurator, wskazywał podmiot, w którym wykonywana miała być kara ograniczenia wolności. Regulacje te zostały uchylone wraz z przekazaniem całości kompetencji w zakresie organizowania i wykonywania kary ograniczenia wolności kuratorom sądowym. W ogóle rozwiązanie dotyczące przesyłania odpisu wyroków wskazanym podmiotom może budzić wątpliwości, w kontekście upublicznienia nie tylko informacji dla tego podmiotu niezbędnych, a dotyczących informacji o wymiarze kary i sygnaturze sprawy, lecz również pełnego opisu czynu zabronionego i jego kwalifikacji. Rozwiązanie takie może być postrzegane w kategoriach wtórnej stygmatyzacji ze względu na ujawnieniem elementów wyroku, które nie zostały formalnie podane do publicznej wiadomości. Poza tym, jest to kolejny argument przemawiający za potrzebą uwzględnienia w Ustawie z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych (j.t. Dz. U. z 2014r. poz.795), uprawnienia kuratorów sądowych do przetwarzania danych osobowych. Ponadto projektowany przepis 379 w żaden sposób nie uwzględnia obowiązującej od 01 lipca 2015 roku ustawy z dnia 20 lutego 2015 roku o nowelizacji Kodeksu Karnego oraz niektórych innych ustaw, w tym także Kodeksu Karnego Wykonawczego. Zgodnie z przywołaną powyżej nowelizacją kara ograniczenia wolności będzie orzekana w czterech postaciach: art. 34 1a. Kara ograniczenia wolności polega na: 1) obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne, 2) obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego, 3) obowiązku, o którym mowa w art pkt 4 7a, 4) potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany. Projektowany przepis całkowicie pomija karę ograniczenia wolności polegającą na obowiązku pozostawania w miejscu stałego pobytu lub w innym wyznaczonym miejscu, z zastosowaniem systemu dozoru elektronicznego. Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa karnego jak również zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu oraz szczegółowych warunków wykonywania kar, środków karnych i środków zabezpieczających w systemie dozoru elektronicznego to kurator odpowiada za wykonanie kary ograniczenia wolności w tym systemie. Dlatego też, w ocenie

5 Krajowej Rady Kuratorów niezbędnym jest kompleksowe przeredagowanie projektowanego 379. Proponowane rozwiązania nie są także kompatybilne z przygotowywanym drukiem statystycznym MS- S40. Projektowany przepis 379 opiniowanego aktu wskazuje, że odpis lub wyciąg z wyroku w przypadku orzeczenia kary ograniczenia wolności w postaci potrącenia z wynagrodzenia przesyła się pracodawcy, podówczas gdy w druku MS-S40 to w statystyce kuratorów sądowych wykonujących orzeczenia w sprawach karnych znalazła się rubryka służąca do zliczania takich orzeczeń. Jeżeli zgodnie z projektowanym brzmieniem tylko pracodawca miałby otrzymywać informację o takim orzeczeniu, to odpowiedzialnym za jego wykonanie powinien być wydział karny, w którego druku statystycznym czynności ta powinna się znaleźć. Obecnie w Ministerstwie Sprawiedliwości prowadzone są prace nad rozporządzeniem w sprawie wykonywania obowiązków przez kuratorów sądowych, w którym kwestia wykonywania kary ograniczenia wolności, w różnych jej formach, zostanie szczegółowo uregulowana. Nadto, obowiązuje już rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w zakresie wykonywania kary ograniczenia wolności w postaci wskazanej art. 34 1a pkt 2 KK i zasadnym byłoby skorelowanie projektowanych unormowań z tymi już obowiązującymi, w celu uzyskania spójności przepisów. U W A G I S Z C Z E G Ó Ł O W E : 23 ust. 1- uzupełnić o obsługę biurową zespołów Kuratorskiej Służby Sądowej, po słowach każdym wydziale dodać po przecinku i zespole Kuratorskiej Służby Sądowej. 23 ust. 2- uzupełnić o zespół Kuratorskiej Służby Sądowej, po słowach sekretariatem wydziału dodać po przecinku i zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej. 40- pominięcie Zespołów Kuratorskiej Służby Sadowej jako odrębnej komórki organizacyjnej w projektowanym brzmieniu Regulaminu Urzędowania Sądów Powszechnych prowadzi do sytuacji w której zostaną one potraktowane jak komórki organizacyjne sądu zajmujące się obsługą interesantów. W zasadzie uniemożliwi to wykonywanie obowiązków przez kuratorów sądowych, którzy z mocy ustawy są oni zobligowani przede wszystkim do wykonywania zadań w środowisku podopiecznych, a jedynie w zakresie ograniczonym do niezbędnego minimum pełnienia dyżurów w sądzie. 41 przepis ten wzbudza poważne zastrzeżenia, gdyż zgodnie art. 41 ust 2 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o kuratorach sądowych (j.t. Dz. U. z 2014r. poz.795), kierownicy ZKSS wykonują również obowiązki kuratora w wymiarze umożliwiającym należyte wykonanie zadań. Tym samym zobligowanie ich do przebywania w godzinach pracy sądu jedynie w jego siedzibie, utrudni im zarówno wykonywanie obowiązków terenowych przypisanych kuratorom zawodowym: prowadzenie dozorów/nadzorów, przeprowadzanie wywiadów środowiskowych, jak i zadań o charakterze organizacyjnym opartych o realizację współpracy z podmiotami wspierającymi kuratorów sądowych w wykonywaniu powierzonych im zadań konieczne jest uwzględnienie katalogu czynności, które mogą być wykorzystane przez przewodniczącego wydziału w celu ustalenia adresu strony lub uczestnika postępowania, tak aby kuratorzy sądowi nie byli angażowani w wykonywanie niemerytorycznych czynności,

6 wynikających np. ze zlecenia wywiadów środowiskowych na okoliczność ustalenia miejsca pobytu zgodnie z obowiązującymi przepisami kurator sądowy ma uprawnienie do złożenia wniosku jedynie w sprawach nieletnich (art. 70a 2 upn.) oraz w sprawach o nałożenie zobowiązania do podjęcia leczenia odwykowego. Tym samym proponowane brzmienie 253, zwłaszcza ust 3, wymaga zmiany w przepisach rangi ustawowej- Kodeksie Postępowania Cywilnego, bądź też Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, poprzez umocowanie kuratora sadowego jako organu postępowania wykonawczego, podobnie jak w art. 2 KKW, o co Krajowa Rada Kuratorów postuluje już od dawna. 254 ust. 4. Proponujemy brzmienie: Jeżeli osoba, wobec której ustanowiono nadzór kuratora, uchyla się od jego wykonywania uniemożliwiając jego wykonanie, nie stawiła się na wezwanie sądu lub kuratora zawodowego, a nie jest dopuszczalne przymusowe doprowadzenie tej osoby przez Policję, sąd rozważy możliwość potrzebę wszczęcia z urzędu postępowania o nałożenie na nią grzywny, bądź zmianę dotychczasowego postanowienia Proponujemy dodanie ust. 2 i następujące brzmienie: 1. W razie orzeczenia wobec nieletniego nadzoru kuratora sądowego, organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy lub osoby godnej zaufania, o sprawującym nadzór zawiadamia się niezwłocznie nieletniego, jego rodziców lub opiekuna. 2. W sprawach, gdzie nadzór został orzeczony nad sposobem wykonywania władzy rodzicielskiej lub na czas trwania obowiązku poddania się leczeniu, o sprawującym nadzór zawiadamia się uczestników postępowania, w stosunku do których został orzeczony proponujemy brzmienie W celu wykonania kary ograniczenia wolności z art. 34 1a pkt 1-4 kk. sąd przekazuje prawomocne orzeczenie do właściwego zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej ; Przewodniczący Krajowej Rady Kuratorów Henryk Pawlaczyk