Pan Zbigniew Ziobro Minister Sprawiedliwości RP

Transkrypt

1 KRAJOWA RADA KURATORÓW Warszawa, dnia 3 marca 2016 roku WARSZAWA Warszawa, Al. Ujazdowskie 11 krajowarada.kuratorow@o2.pl tel , , KRK 11/IV/2016 Pan Zbigniew Ziobro Minister Sprawiedliwości RP Krajowa Rada Kuratorów wykonując ustawowe zadania wynikające z przepisu art. 46 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. (t.j. Dz.U. z 2014 roku, poz. 795) poniżej przedstawia szczegółowe uwagi dotyczące opiniowanego rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 27 stycznia 2016r. ( druk sejmowy nr 207 po komisji druk 276) oraz zmodyfikowane w porównaniu do poprzednio zgłoszonych zawartych w piśmie Krajowej Rady Kuratorów z dnia 22 lutego 2016 roku złożonym na ręce Pana Andrzeja Matusiewicza Przewodniczącego Podkomisji stałej do spraw nowelizacji prawa karnego, propozycje poprawek kodeksowych, wynikające z pragmatyki wykonywania przez kuratorów sądowych poszczególnych obowiązków oraz troski środowiska zawodowych kuratorów sądowych o podejmowanie działań zmierzających do poprawy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości z uwzględnieniem roli kuratorskiej służby sądowej.

2 Poprawka nr 1 Krajowa Rada Kuratorów z aprobatą przyjmuje proponowaną poprawkę zawartą w art. 7 pkt 1 litera a projektowanej nowelizacji polegającą na usunięciu punktu 3 w art. 34 1a kk. Utrzymanie obowiązków probacyjnych, jako jednej z form wykonywania kary ograniczenia wolności, byłoby zasadne jedynie w przypadku ograniczenia zakresu obowiązków do tych, w których można zakreślić terminy wykonania i ściśle kontrolować ich realizację jak chociażby: obowiązek leczenia odwykowego czy udziału w programie korekcyjno edukacyjnym. Natomiast trudno jest przyjąć jako dolegliwą formę kary ograniczenia wolności w postaci obowiązku powstrzymania się od nadużywania alkoholu czy wykonywania pracy zarobkowej. Należy przy tym wskazać, że opiniowana nowelizacja razem z przygotowywaną nowelizacją kkw. w zakresie stosowania dozoru elektronicznego (SDE druk sejmowy 218) spowodują całkowite cofnięcie rozwiązań dotyczących kary ograniczenia wolności przyjętych w dniu 20 lutego 2015r. i wprowadzonych w życie od 1 lipca 2015r. W ocenie środowiska kuratorskiego- w obliczu przywrócenia poprzednich rozwiązań w zakresie stosowania kary ograniczenia wolności - należy również rozważyć zniesienie możliwości łącznego orzeczenia kary ograniczenia wolności w postaci wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społecznie i potrącenia z wynagrodzenia, czyli uchylenie przepisu art. 34 1b.

3 Poprawka nr 2 Nie znajduje akceptacji Krajowej Rady Kuratorów zaproponowane brzmienie art. 7 pkt 1 litera b projektu polegające na rozszerzeniu katalogu obowiązków jakimi można obłożyć skazanego na karę ograniczenia wolności. Jest to o tyle niezrozumiałe, że zaledwie kilka lat temu wycofano się z takiego rozwiązania ze względu na pojawiające się poważne problemy natury orzeczniczej w sytuacji kiedy skazany orzeczoną pracę na cele społeczne czy potrącenie wykonał a nie stosował się do orzeczonego obowiązku np. powstrzymywania się od nadużywania alkoholu i sądy na ogół pomimo lekceważenia nałożonego obowiązku nie orzekały kary zastępczej. W pewnym sensie były to przepisy martwe i ustawodawca zdecydował się je wycofać z obiegu prawnego. Postulujemy powrót do brzmienia z dnia 1 lipca 2015r. jako nie powodującego problemów natury interpretacyjno orzeczniczej.

4 Poprawka nr 3 W związku z proponowaną poprawką zawartą w art. 8 pkt 1 projektowanej nowelizacji chcemy zwrócić uwagę na problem nurtujący kuratelę sądową od wielu lat, a którego rozwiązanie pozostaje zarówno w związku z uzasadnieniem przedmiotowej nowelizacji jak i jej zakresem. Krajowa Rada Kuratorów proponuje przyjęcie w toku nowelizacji następującej poprawki: Art b w brzmieniu: kierownik zespołu kuratorskiej służby sądowej oznacza również zastępcę kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej, a także kuratora zawodowego, który został upoważniony do zastępowania kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej podczas jego nieobecności. Poprawka ma na celu zapewnienie gwarancji bieżącego podejmowania czynności przysługujących organowi wykonawczemu, w zakresie uprawnień wynikających z projektowanego brzmienia art. 169b kkw. Pozwala na usankcjonowanie nie uregulowanej przepisami ustrojowymi funkcji zastępcy kierownika, bądź kuratora wykonującego zadania należące do kierownika, w przypadku jego nieobecności (urlop wypoczynkowy, zwolnienie lekarskie, urlop dla poratowania zdrowia). Zakwalifikowanie do grupy ryzyka niesie za sobą konsekwencje stanowiące ingerencję w prawa i wolności obywatelskie, dlatego też wymaga unormowania w przepisach rangi ustawy. Ponieważ zgodnie z tezą zawartą w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16 grudnia 2014 roku, wydanego w sprawie U 2/14, kompetencje kierownika ZKSS powinny ograniczać się tylko do kwalifikowania do grup ryzyka, zatem właściwym miejscem do ich uwzględnienia są przepisy Kodeksu karnego wykonawczego, a nie ustawa ustrojowa. Wprowadzenie takiego przepisu jest konieczne w celu uniknięcia nieuprawnionej ingerencji w prawa obywatelskie przez kuratora zastępującego Kierownika ZKSS i spełniającego pod jego nieobecność przypisane mu obowiązki.

5 Poprawka nr 4 Z dużym niepokojem Krajowa Rada Kuratorów odbiera proponowaną poprawkę zawartą w art. 8 pkt 1 i 3 nowelizacji. Szczególnie niepokojące jest, iż projektowany art. 18a pkt 5 kkw nie wyłącza spod czynności wykonywanych przez referendarza sądowego rozdziału XI dotyczącego praw i obowiązków kuratora sądowego oraz dozoru. Rozdział ten zawiera szereg przepisów o charakterze podporządkowującym działalność kierownika zespołu i sądowego kuratora zawodowego wobec sądu i sędziego. Zgodnie z podstawowym przepisem ustrojowym kurateli sądowej kuratorzy sądowi realizują określone przez prawo zadania o charakterze wychowawczo-resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, związane z wykonywaniem orzeczeń sądu. Tym samym należy uznać, że wykonywanie postanowień czy poleceń referendarzy sądowych dotyczących sposobu i metodologii sprawowania przez kuratorów sądowych dozorów nie mieści się w dyspozycji wskazanej normy ustrojowej. Projektowany art. 18a pkt 5 kkw może być zatem niekonstytucyjny. Należy również wskazać na pewną niekonsekwencję projektodawcy, ponieważ w projektowanym art. 18a pkt 2 wyłącza spod władzy referendarzy sądowych sprawy dotyczące wykonania kary pozbawienia wolności, a jednocześnie rozdział XI poświęcony właśnie wykonywaniu kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania pozostawia w gestii referendarzy. Krajowa Rada Kuratorów w odpowiedzi na potrzebę usprawnienia pracy sędziów, a tym samym sądów i ich sekretariatów, pragnie złożyć propozycję założeń do procedowanej ustawy o zmianie ustawy- Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 27 stycznia 2016 r. stanowiącą alternatywę dla przekazania referendarzom sądowym szeregu spraw skierowanych do wykonania przez kuratorską służbę sądową. Aktualna i szczegółowa propozycja w tym zakresie zawarta jest w piśmie z dnia 3 marca 2016 roku oznaczonym KRK 12/IV/2016. W tym miejscu w ramach dyskusji o ekonomice procesowej, ograniczaniu obciążenia pracą sędziów zasadnym jest podniesienie jeszcze jednego problemu nurtującego zarówno kuratorską służbę sądową jak i pracujących w sekcjach/wydziałach wykonawczych sędziów, mianowicie nadmiernie rozbudowaną biurokrację. Zasadnym byłoby rozważenie powrotu do składania wyłącznie sprawozdania z objęcia i zakończenia dozoru, a z przebiegu jedynie na żądanie Sądu oraz niezwłocznego informowania Sądu o naruszaniu porządku prawnego. Pozostawienie ustalania formy i częstotliwości kontaktów z podopiecznym w rękach kuratora prowadzącego i kierownika zespołu, jak również odstąpienie od konieczności zasięgania informacji z KRK nie rzadziej niż co 6 miesięcy.

6 Poprawka 5 Z aprobatą należy przyjąć poprawkę z art. 8 pkt 8 projektowanej nowelizacji. Jest to poprawka porządkująca wobec rozwiązań przyjętych w nowelizacji Kodeksu karnego i innych ustaw z dnia 20 lutego 2015r., która została przeoczona w toku prac legislacyjnych, a powodowała kłopoy natury interpretacyjnej. Zwrócić jednak należy uwagę, iż zarówno dotychczasowe uregulowania jak i projektowane zmiany nie przewidują możliwości udzielenia skazanym upomnienia w sytuacji określonej w art kk, czyli w przypadku gdy skazany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania po zapadnięciu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełni przestępstwo. Podobnie w sytuacji określonej w art kk, czyli wobec sprawcy przestępstwa, wobec którego zawieszono postępowanie wykonawcze, a po zapadnięciu orzeczenia, lecz przed jego uprawomocnieniem, rażąco naruszał on porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełni przestępstwo. Wydaje się, że w wymienionych okolicznościach kurator powinien mieć możliwość odstąpienia od złożenia wymaganego wniosku, zwłaszcza że uprawnienie takie posiada w przypadku naruszeń porządku prawnego, czy popełnienia przestępstwa w okresie próby, co wydaje się poważniejszym naruszeniem. Z tego też względu właściwa wydaje się propozycja art kkw w następującym brzmieniu: 3. W razie zaistnienia okoliczności, określonych w art i 2 lub art niniejszego kodeksu oraz w art i 3 lub art i 3 Kodeksu karnego, sądowy kurator zawodowy może odstąpić od złożenia odpowiedniego wniosku, o którym mowa w 2 pkt 4 oraz 6 8, jeżeli przemawiają za tym rodzaj i stopień naruszenia uzasadniające przekonanie, że pomimo odstąpienia od złożenia wniosku, cele środka związanego z poddaniem skazanego lub sprawcy próbie zostaną osiągnięte. Ponadto pragniemy złożyć kilka poprawek wynikających z pragmatyki wykonywania zadań, a nie związanych bezpośrednio z przedmiotową nowelizacją:

7 Poprawka nr 6 Proponujemy art. 63b 1 kkw nadać brzmienie: Art. 63b 1 Z ważnych względów, w szczególności uzasadnionych wykonywaną przez skazanego pracą zarobkową lub stanem zdrowia, kurator zawodowy na wniosek skazanego może ustalić rozliczenie godzin nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w innych okresach niż miesięczny, nie przekraczając okresu orzeczonej kary ani orzeczonej łącznej liczby godzin wykonywanej pracy w tym okresie. 2 O wydaniu decyzji, o której mowa w 1 kurator niezwłocznie informuje sąd oraz właściwy organ gminy I podmiot na rzecz którego będzie wykonywana praca. 3 art stosuje się odpowiednio. W toku prac legislacyjnych nad nowelizacją z 20 lutego 2015 roku na wniosek Krajowej Rady Kuratorów wprowadzona została możliwość ustalenia przez sąd rozliczenia nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w okresie innym niż miesięczny. Nie został jednak uwzględniony postulat Rady dotyczący nadania kuratorowi kompetencji w zakresie występowania z takim wnioskiem do sądu. Może to wzbudzać uzasadnione wątpliwości, szczególnie w kontekście przepisu art kkw, zgodnie z którym to kurator odpowiada za całość czynności związanych z organizacją i wykonywaniem kary ograniczenia wolności. Bezsprzecznie wniosek taki musi zostać zaopiniowany przez kuratora, choćby dla zweryfikowania, czy określony podmiot może w danym momencie zapewnić skazanemu możliwość wykonywania pracy na wnioskowanych przez niego zasadach, a także dokonania oceny dotychczasowego sposobu wykonywania orzeczenia przez skazanego. Stąd, dla poprawienia ekonomiki procesowej, uzasadnione jest przekazanie kuratorom sądowym części zadań w zakresie wydawania decyzji, zasadnym jest rozważenie przeformułowania brzmienia art. 63b na zaproponowane. Takie sformułowanie przeniesie na kuratora sądowego ciężar podjęcia decyzji, jednocześnie odciążając sąd. Należy przy tym wskazać, że jest to propozycja porównywalna do przekazania kuratorom decyzji w sprawie zmiany harmonogramu wykonywania kary pozbawienia wolności w SDE. Ten prosty zabieg ustawodawcy, postulowany zresztą wówczas przez środowisko kuratorskie, doprowadził natychmiast do obniżenia drastycznej liczby posiedzeń wyznaczanych przez sądy penitencjarne w przedmiocie zmiany harmonogramów osób odbywających kary pozbawienia wolności w SDE. Jak pokazują doświadczenia SDE, przekazanie tak istotnych decyzji w ręce wykonujących orzeczenia kuratorów zawodowych nie wpłynęło negatywnie na jakość wykonywanych orzeczeń, a wręcz przeciwnie.

8 Poprawka 7 Proponujemy art. 65a 1 kkw nadać brzmienie: Art. 65a 1. Sąd może w każdym czasie, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wypadku, gdy skazany oświadczy na piśmie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym; wstrzymanie następuje do czasu wykonania orzeczonej kary ograniczenia wolności. Obecnie obowiązujące rozwiązanie pozwala skazanym na przedłużanie wykonania orzeczonej kary. Skutkuje to deprecjacją skuteczności kary i jej dolegliwości pozostawiając woli skazanego, w jakim czasie ją wykona. Sytuacje te powinny stanowić wyjątki od reguły terminowego wykonania kary. Obecnie obowiązujący zapis uznajemy za zbyt liberalny wobec skazanych.

9 Poprawka nr 8 Proponujemy art. 75 1a kk nadać brzmienie: 1a. Sąd zarządza wykonanie kary jeżeli skazany za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą, w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności ponownie używa przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby wspólnie z nim zamieszkującej. Poprawka ma na celu objęcie wzmożoną ochroną osób wspólnie zamieszkujących ze sprawcą przemocy domowej, ale nie mieszczących się w kodeksowych kryteriach osoby najbliższej. Należy tutaj przede wszystkim wskazać na sytuacje dotyczące byłych małżonków (po rozwodzie), konkubenta z rodzicami konkubiny, bądź osób uprzednio funkcjonujących w związku nieformalnym, które ze względów ekonomicznych są zmuszone nadal zamieszkiwać wspólnie. Zarządzenie wykonania kary następuje w przypadku rażącego naruszenia porządku prawnego, zwłaszcza jeśli naruszenie to jest połączone z ponownym użyciem przemocy, bądź groźby bezprawnej. Jest także możliwe w sytuacji, gdy skazany wielokrotnie wszczyna kłótnie i awantury, a tym samym złośliwie niepokoi pozostałych członków rodziny, jednakże jego zachowanie się nie jest połączone z przemocą fizyczną lub bezpośrednią groźbą zastosowania tej formy przemocy. Należy przy tym wskazać, że definicja osoby najbliższej zawarta w art. 115 kk nie jest tożsama z definicją członka rodziny według art. 2 pkt 1 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, co powoduje trudności interpretacyjne.

10 Poprawka nr 9 W art kkw proponujemy dodać zdanie: Skazany jest obowiązany zawiadomić kuratora w ciągu 24 godzin o sytuacji naruszenia prawa lub aresztowania Probacja postrzegana jest jako najłagodniejsza forma sankcji często uznawana za mniej represyjną od kary grzywny czy ograniczenia wolności. Proponowany obowiązek o charakterze represyjnym, będzie dotyczył wszystkich osób objętych dozorem kuratora i poprawi efekt oddziaływań probacyjnych. Obowiązek ten jest stosowany wobec skazanych w wielu krajach Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych. Przewodniczący Krajowej Rady Kuratorów Henryk Pawlaczyk