Agnieszka Jankowska, Robert Klimkiewicz, Katarzyna Krekora, Paulina Klimkiewicz, Marta Woldańska-Okońska
|
|
- Paweł Wilczyński
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Blue Sparks Publishing Group Wiadomości Lekarskie 2013, tom LXVI, nr 2, cz. II PRACA ORYGINALNA Original ARTICLES Ocena skuteczności rehabilitacji u osób po udarze mózgu z dysfunkcjami wykonawczymi* Evaluation of the effectiveness of rehabilitation in patients after stroke with executive dysfunction Agnieszka Jankowska, Robert Klimkiewicz, Katarzyna Krekora, Paulina Klimkiewicz, Marta Woldańska-Okońska STRESZCZENIE Wstęp: Dysfunkcje wykonawcze w postaci zaburzeń świadomego i elastycznego programowania, organizowania i kontroli własnych działań stanowią część obrazu klinicznego udaru mózgu. Upośledzenie mechanizmu wykonawczego może obniżać skuteczność leczenia chorych. Celem pracy była ocena wpływu rehabilitacji na powrót funkcji wykonawczych u osób po udarze mózgu. Materiał i metody: Badaniami objęto 90 chorych po udarze mózgu. Grupę badaną stanowiło 45 pacjentów, przebywających w Klinice Rehabilitacji i Medycyny Fizykalnej USK im. WAM w Łodzi, u których wdrożono 5-tygodniowy program rehabilitacji obejmujący: kinezyterapię, fizykoterapię, zajęcia logopedyczne i konsultacje psychologiczne wraz z psychoterapią. Grupę kontrolną stanowili chorzy oczekujący na przyjęcie na Oddział Rehabilitacji, rehabilitowani w warunkach środowiskowych. Badanie zostało przeprowadzone dwukrotnie: po raz pierwszy, przed rozpoczęciem rehabilitacji, drugi raz pod koniec 5-tygodniowego procesu rehabilitacji. Funkcje wykonawcze oceniono za pomocą: Testu Sortowania Kart z Wisconsin (WCST), Testu Łączenia Punktów (TMT-A, TMT-B) oraz Testu Fluencji Słownej (VFT). Wyniki: U osób po udarze rehabilitowanych w warunkach szpitalnych obserwowano istotnie większą poprawę funkcji wykonawczych w porównaniu do osób rehabilitowanych w warunkach środowiskowych. Wnioski: Kompleksowa w warunkach szpitalnych ma istotny wpływ na poprawę funkcji wykonawczych u osób po udarze mózgu. SŁOWA KLUCZOWE: udar niedokrwienny,, funkcje wykonawcze ABSTRACT Introduction: Executive dysfunction (DES) in the form of disturbances of conscious and flexible programming, organization and control of their own actions as part of the clinical picture of stroke. impairment of the executive mechanism may reduce the efficacy of treatment of patient. The aim of this study was to assess the impact of rehabilitation on improving executive functions in patients after stroke. Material and methods: The study involved 90 patients after a stroke. The study group comprised 45 patients, resident in the Department of Rehabilitation and Physical Medicine USK of Medical University in Lodz, which was implemented in 5 week rehabilitation program including: kinesiotherapy, physiotherapy, speech therapy classes and psychological consultation and psychotherapy. The control group consisted of patients waiting for admission to the Department of Rehabilitation. The study was conducted twice: the first time, before the start of rehabilitation, the second time at the end of five weeks of the rehabilitation process. Executive functions were assessed by means of: Test of Wisconsin Card Sorting Test (WCST), Trail Making Test (TMT-A, TMT-B), Verbal Fluency Test (VFT). Results: In patients after stroke rehabilitation in the hospital was significantly greater improvement in executive function compared to those rehabilitated in environmental conditions. Conclusions: Comprehensive rehabilitation in the hospital has a significant impact on improving executive functions in patients after stroke. KEY WORDS: ischemic stroke, rehabilitation, executive function Wiad Lek 2013, 66 (2), cz. II, WSTĘP Udary mózgu są drugą przyczyną zgonów na świecie oraz pierwszą przyczyną niepełnosprawności wśród populacji dorosłych w większości rejonów świata. Rocznie na całym świecie, udaru mózgu doznaje 15 milionów osób, spośród nich 5 milionów umiera, a kolejne 5 milionów pozostaje trwale niepełnosprawne, stając się ogromnym obciążeniem dla swoich rodzin i społeczeństwa [1]. Prognozy przewidują, że do 2030 roku liczba zgonów z powodu udaru mózgu może osiągnąć każdego roku wielkość 7,68 mln osób. Zakłada się, że w Polsce w latach , nastąpi wzrost liczby osób po 65. r.ż., w tym mężczyzn do 16%, a kobiet do 22% populacji ogólnej. Liczba nowych zachorowań na udar *Praca finansowana z grantu / /
2 Agnieszka Jankowska i wsp. mózgu może zwiększyć się u kobiet o 38%, a u mężczyzn o 37%, co oznacza ogólny wzrost nowych zachorowań z rocznie do w ciągu roku [2]. Skutkiem udaru są poważne dysfunkcje ruchowe, takie jak: porażenia, niedowłady, zaburzenia chodu i równowagi, a także deficyty poznawcze i zaburzenia emocjonalno-osobowościowe [3]. Psychospołeczne konsekwencje zaburzeń uwagi, pamięci, myślenia, funkcji wykonawczych mogą być niekiedy bardziej dramatyczne niż problemy natury motorycznej [4]. Funkcje wykonawcze są nierozerwalnie związane z innymi procesami poznawczymi i odpowiadają za planowanie, koordynowanie, sekwencjonowanie oraz monitorowanie innych procesów poznawczych m.in. uwagi i pamięci. Funkcje wykonawcze, mówiąc bardzo ogólnie sterują zachowaniem człowieka i są odpowiedzialne za rozpoczynanie działania (starting), hamowanie działania (stopping) oraz za zmianę trybu działania w toku (shifting) (5). Dzięki sprawnemu mechanizmowi wykonawczemu jednostka jest w stanie sformułować sensowny plan działania w konkretnej sytuacji, przystąpić do jego realizacji i kontrolować przebieg czynności. Stąd dysfunkcje wykonawcze mogą wywierać niekorzystny wpływ na całokształt funkcjonowania poznawczego człowieka, jego zdolność do radzenia sobie z codziennymi zadaniami, problemami co niejednokrotnie prowadzi do poważnej niepełnosprawności psychicznej i konieczności korzystania z opieki innych osób. Znaczne nasilenie zaburzeń natury psychologicznej pomimo dobrej sprawności ruchowej często uniemożliwia chorym powrót do aktywności zawodowej sprzed okresu zachorowania. Otoczenie często nie rozumie problemów chorego wynikających z deficytów funkcji wykonawczych, zarzucając mu brak dobrej woli, lenistwo, a nawet kłamstwo [5]. W literaturze wiele jest doniesień na temat pozytywnego wpływu wczesnej, systematycznej, kompleksowej rehabilitacji na powrót funkcji ruchowych [6, 7, 8]. Realizowana z wykorzystaniem nowoczesnych metod neurofizjologicznych fizjoterapia umożliwia chorym po udarze odzyskiwanie samodzielności w czynnościach dnia codziennego, zmniejszając tym samym stopień ich niepełnosprawności [7]. Nadal jeszcze zbyt mało uwagi poświęca się zaburzeniom neuropsychologicznym i wpływie rehabilitacji na powrót upośledzonych funkcji. Niezwykle istotna jest właściwa diagnoza i świadoma współpraca całego zespołu: neurologa, psychiatry, psychologa, fizjoterapeuty, logopedy, którzy w swoim postępowaniu powinni uwzględnić obecność deficytów natury psychologicznej. Ich wspólne wysiłki decydują o skuteczności prowadzonej rehabilitacji [9, 10]. Aktywne uczestnictwo pacjenta w terapii jest bowiem utrudnione, gdy uszkodzony jest mechanizm wykonawczy związany z planowaniem działania, rozpoczynaniem czy monitorowaniem jego przebiegu. Często zdarza się, że pacjenci niechętnie wykonują ćwiczenia albo odmawiają współpracy z terapeutą, co nie wynika z ograniczeń ruchowych, ale często z obecności zaburzeń mechanizmu wykonawczego [11]. Rehabilitacja ruchowa i neuropsychologiczna u osób po udarze powinny się wzajemnie uzupełniać. Celem pracy była ocena wpływu fizjoterapii na powrót funkcji wykonawczych u osób po udarze mózgu rehabilitowanych w warunkach szpitalnych i w warunkach środowiskowych. MATERIAŁ I METODY Badaniami objęto 90 osób po udarze niedokrwiennym mózgu. Grupę badaną (45 osób) stanowili chorzy rehabilitowani w Klinice Rehabilitacji i Medycyny Fizykalnej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. WAM w Łodzi, u których wdrożony został 5-tygodniowy program rehabilitacji składający się z zabiegów z zakresu fizykoterapii, kinezyterapii, zajęć logopedycznych i konsultacji psychologicznej wraz z psychoterapią. Program realizowany był przez 6 dni w tygodniu. Średni czas trwania zajęć kinezyterapii wynosił 2 h, ćwiczeń logopedycznych 45 min, konsultacji psychologicznej 30 min. Fizjoterapię prowadzono z wykorzystaniem nowoczesnych metod neurofizjologicznych m.in. PNF i koncepcji Bobath, a także metod opartych na biofeedbacku. PNF (ang. Proproceptive Neuromuscular Facilitation) jest sposobem leczenia dysfunkcji nerwowo-mięśniowych za pomocą ułatwiania przepływu informacji, głównie poprzez stymulację proprioceptorów. W założeniach metoda PNF opiera się na analizie funkcjonalnej, ruchach globalnych zbliżonych do naturalnych oraz na pozytywnym nastawieniu do pacjenta i jego problemów [12]. W przeprowadzonych badaniach prowadzona była indywidualnie i dostosowywana do aktualnych potrzeb oraz możliwości każdego z pacjentów. Schemat terapii w przypadku metody PNF obejmował następujące elementy: pozycję wyjściową, zasady główne (kontakt manualny, werbalny, wzrokowy, opór, aproksymację, irradiację, sumowanie bodźców), techniki oraz wzorce ruchowe. W zależności od stanu funkcjonalnego pacjenta wprowadzano np.: stabilizacje pozycji siedzącej za pomocą techniki,,stabilizacja zwrotna, stabilizację pozycji stojącej poprzez aproksymację na grzebieniu talerza biodrowego, kombinację wzorców ruchowych przygotowującą pacjenta do naprzemiennej pracy obręczy barkowej oraz biodrowej, naukę przenoszenia ciężaru ciała czy też naukę chodu po terenie płaskim, po schodach i z przeszkodami. Kolejną metodą opartą na podstawach neurorozwojowych wykorzystaną w rehabilitacji pacjentów była metoda NDT Bobath (Neuro Developmental Treatment, NDT Bobath). Twórcy tej metody: fizjoterapeutka Berty Bobath i jej mąż Karel (neurolog) wyszli z założenia, że istotą deficytów ruchowych powstałych w wyniku uszkodzenia OUN jest zaburzenie odruchów postawy służących do koordynacji ruchów w przestrzeni i ich kontroli w stosunku do otoczenia. Podstawowym celem jest więc wykształcenie prawidłowego mechanizmu antygrawitacyjnego, w oparciu o prawidłowe odruchy postawy (nastawcze i równoważne), umożliwiającego zdobycie prawidłowych wzorców posturalnych i motorycznych, a następnie właściwe przystosowanie ich do czynności funkcjonalnych życia codziennego [13]. Wykorzystując metodę Bobath zwrócono uwagę na kluczowe aspekty terapii, takie jak: ocenę ustawienia głowy, tułowia, kończyn górnych oraz dolnych w siadzie, analizę prawidłowych i nieprawidłowych sekwencji ruchu przy zmianach pozycji, pracę nad poprawą poszczególnych faz chodu oraz zdolność utrzymania równowagi. Poprzez manipulację punktami kluczowymi głównymi (głowa, szyja, obręcz barkowa, obręcz biodrowa) i punktami kluczowymi pomocniczymi, starano się wyhamować nieprawidłową aktywność odruchową oraz uzyskać normalizację napięcia mięśniowego. U badanych chorych stosowno metody oparte na biofeedbacku, m.in. ćwiczenia równowagi i symetrycznego obciążania 140
3 Ocena skuteczności rehabilitacji u osób po udarze mózgu z dysfunkcjami wykonawczymi kończyn dolnych na platformie balansowej oraz ćwiczenia z wykorzystaniem lustra. Biologiczne sprzężenie zwrotne oznacza dostarczenie człowiekowi informacji zwrotnej o zmianach jego stanu fizjologicznego, dzięki czemu może on świadomie modyfikować funkcje. Ogniskowe uszkodzenie o.u.n powoduje zniesienie lub upośledzenie mózgowego sterowania ruchem. Poprzez odpowiednie dostarczenie bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych możliwe jest ośrodkowe programowanie i planowanie ruchu we wzorcu zbliżonym do prawidłowego. Trening na platformie balansowej polegał na przenoszeniu nacisku z jednej kończyny na drugą, tak aby kursory na monitorze komputera przesuwały się po wyznaczonym torze (krzywe sinusoidalne). W czasie treningu błąd chorego sygnalizowany był dźwiękiem (słuchowy biofeedback) oraz zatrzymywaniem kursora na monitorze (wzrokowy biofeedback) [14]. Badanie było przeprowadzone dwukrotnie, po raz pierwszy przed rozpoczęciem rehabilitacji, drugi raz pod koniec 5-tygodniowego programu rehabilitacji. Grupę porównawczą (45 osób) stanowili pacjenci oczekujący na przyjęcie do Kliniki, rehabilitowani w warunkach środowiskowych. Do badań kwalifikowano pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu, od miesiąca do roku po zaistniałym incydencie mózgowym. Wszyscy badani byli praworęczni. Z badań wykluczono chorych z obupółkulowymi oraz rozlanymi uszkodzeniami mózgu, z wcześniejszymi schorzeniami neurologicznymi pochodzenia centralnego, z całkowitą afazją, a także z podejrzeniem otępienia czy objawami psychotycznymi. Oceny funkcji wykonawczych dokonano u chorych za pomocą trzech powszechnie stosowanych narzędzi diagnostycznych: Testu Sortowania Kart z Wisconsin (Wisconsin Card Sorting Test, WCST), Testu Łączenia Punktów (Trail Making Test, TMT - A, TMT - B) oraz testu literowego i testu kategorii z Testu Fluencji Słownej (Verbal Fluency Test, VFT). Test Sortowania Kart z Wisconsin składa się z dwóch identycznych talii kart (każda talia zawiera 64 karty) oraz czterech kart wzorcowych, na których znajdują się: jeden czerwony trójkąt, dwie zielone gwiazdki, trzy żółte krzyże oraz cztery niebieskie koła. Zadaniem osoby badanej jest dopasowanie kart według jednej z trzech odgadniętych reguł układania: kształtu, barwy, liczby. Po 10 poprawnych ułożeniach do Barwy badający bez zapowiedzi zmienia kryterium na Kształt, potem po 10 kolejnych właściwych dopasowaniach zmienia kryterium na Liczbę i znowu na Barwę, Kształt i Liczbę. Za każdym razem badany ma odkryć nowe kryterium sortowania wykorzystując informacje zwrotne przekazywane przez badającego. Test ten wymaga od osoby badanej utrzymania w pamięci bezpośredniej informacji na temat aktualnie przyjętego kryterium, potencjalnie możliwych wyborów oraz wykonania planu rozwiązania zadania. Interpretuje się 10 różnych wyników, ale najbardziej przydatne w klinicznej diagnozie funkcji wykonawczych są: Liczba Błędów Ogółem, Procent Odpowiedzi Pojęciowych, Liczba Zaliczonych Kategorii, Odpowiedzi Perseweracyjne i Błędy Perseweracyjne [12]. O większym zaburzeniu funkcji wykonawczych świadczą wyższe wyniki w przypadku wskaźników Testu Sortowania Kart z Wisconsin (WCST): Liczba Błędów Ogółem, Odpowiedzi Perseweracyjne, Błędy Perseweracyjne, Procent Błędów Perseweracyjnych, Błędy Nieperseweracyjne, Próby Przeprowadzone do Momentu Zaliczenia Pierwszej Kategorii, Porażka w Utrzymaniu Nastawienia oraz niższe wyniki w przypadku wskaźnika Procent Odpowiedzi Pojęciowych i Liczba Zaliczonych Kategorii. Test Łączenia Punktów (Trail Making Test, TMT), bada szybkość psychomotoryczną (część A) oraz wzrokowo-przestrzenną pamięć operacyjną i zdolność przełączania się na nowe kryterium po wyuczeniu jednej zasady reagowania (część B). W części A zadaniem osoby badanej jest jak najszybsze połączenie linią ciągłą punktów oznaczonych cyframi od 1 do 25, w kolejności rosnącej. W części B natomiast badany łączy naprzemiennie cyfry z kolejnymi literami alfabetu. W ocenie wyników testu bierze się pod uwagę czas liczony w sekundach uzyskany w części A i części B oraz stosunek A/B. Parametr B/A większy od 3 wskazuje na poważne zaburzenia funkcji wykonawczych. Wynik surowy uzyskany w TMT jest porównywany z normami przedstawionymi na skali stupunktowej (tenowej), po uwzględnieniu płci i poziomu wykształcenia osoby badanej [5]. Test Fluencji Słownej (Verbal Fluency Test, VFT) bada zdolność płynnego wypowiadania słów zgodnie z przyjętym kryterium. W teście kategorii, zadaniem osoby badanej jest podanie jak największej liczby nazw zwierząt, owoców i warzyw w czasie 1 minuty na każdą kategorię. W teście literowym badany wymienia jak największą liczbę słów rozpoczynających się na podaną literę alfabetu (F, A, S) w czasie 1 minuty na każdą literę. Wynik badania stanowi liczba słów wypowiadanych w ciągu 3 minut w każdym teście, liczba powtórzeń (perseweracji) oraz liczba słów niezgodnych z kryterium. W Polsce nie opracowano jeszcze oficjalnych norm do Testu Fluencji Słownej. Osoby bez uszkodzenia mózgu w ciągu minuty wymieniają średnio słów rozpoczynających się daną literę i podają nazw z określonej kategorii [5]. W analizie statystycznej stosowano analizę wariancji (ANOVA). Jako zmiennych grupujących użyto lokalizacji ogniska udaru oraz sposobu rehabilitacji. Natomiast stopień poprawy w ramach poszczególnych wskaźników oceniano testem t Studenta dla prób zależnych. Sprawdzono czy i z jaką siłą (wskaźnik eta²) wpływała na poprawę wyników w ramach każdego wskaźnika. Wskaźnik eta² powyżej 0,01 świadczy o słabym efekcie, powyżej 0,06 o umiarkowanym, a powyżej 0,14 o silnym. Następnie za pomocą testu t dla danych niezależnych, zbadano istotność różnic pomiędzy średnimi wartościami wskaźników poprawy dla każdego testu w porównywanych grupach. W przypadku porównań wielokrotnych w celu uniknięcia przeszacowania istotności statystycznej zastosowano poprawkę Bonferroniego. Przyjęty poziom istotności statystycznej p 0,05. WYNIKI Za miarę funkcji wykonawczych posłużyły wyniki we wskaźnikach Testu Sortowania Kart z Wisconsin (WCST): Liczba Błędów Ogółem, Odpowiedzi Perseweracyjne, Błędy Perseweracyjne, Procent Błędów Perseweracyjnych, Błędy Nieperseweracyjne, Procent Odpowiedzi Pojęciowych, Liczba Zaliczonych Kategorii, Próby Przeprowadzone do Momentu Zaliczenia Pierwszej Kategorii i Porażka w Utrzymaniu Nastawienia oraz wyniki Testu Łączenia Punktów (TMT) w części B, a także testu kategorii z Testu Fluencji Słownej (VFT) i testu literowego z Testu Fluencji Słownej (VFT) (tab. I). 141
4 Agnieszka Jankowska i wsp. Tabela I. Wyniki testów neuropsychologicznych uzyskane przed i po rehabilitacji u chorych w grupie szpitalnej (1) i środowiskowej (2). Zmienna Liczba Błędów Ogółem Odpowiedzi Perseweracyjne Błędy Perseweracyjne Procent Błędów Perseweracyjnych Błędy Nieperseweracyjne Procent Odpowiedzi Pojęciowych Liczba Zaliczonych Kategorii Próby Przeprowadzone do Momentu Zaliczenia Pierwszej Kategorii Porażka w Utrzymaniu Nastawienia TMTB B/A F Liczba Słów A Liczba Słów S Liczba Słów ZW Liczba Słów O Liczba Słów W Liczba Słów Grupa Przed Po M SD M SD T df eta² p<0, ,91 11,87 41,56 16,45 8, ,624 0, ,58 10,70 47,13 14,78 3, ,253 0, ,60 23,27 30,27 13,71 4, ,353 0, ,62 16,00 39,53 12,55 3, ,242 0, ,69 15,41 21,62 9,32 6, ,466 0, ,73 13,61 24,29 9,92 2, ,162 0, ,58 15,70 18,84 6,10 5, ,385 0, ,24 10,68 19,87 7,49 2, ,123 0, ,20 11,28 19,96 11,94 2, ,150 0, ,07 11,80 22,82 12,25 1, ,053 0, ,42 11,49 54,84 16,24-8, ,604 0, ,82 10,22 48,60 14,13-4, ,306 0, ,52 1,28 4,20 1,65-10, ,729 0, ,53 1,53 2,80 2,40-4, ,345 0, ,02 26,53 18,91 15,79 2, ,131 0, ,96 23,24 17,91 18,47 1, ,035 0, ,98 1,64 1,53 1,25 1, ,055 0, ,96 1,86 2,18 2,23 2, ,106 0, ,8 179,8 188,0 110,2 7, ,53 0, ,2 119,8 186,5 92,45 4, ,317 0, ,88 1,40 2,40 0,92 3, ,227 0, ,61 0,93 2,54 1,05 0, ,004 0, ,00 3,52 9,73 3,68-7, ,55 0, ,20 4,49 9,56 3,92-3, ,247 0, ,36 3,47 9,42 3,86-5, ,445 0, ,33 4,32 9,02 4,02-3, ,223 0, ,96 3,78 9,33 4,05-5, ,366 0, ,98 4,23 8,67 4,26-3, ,206 0, ,38 4,54 11,56 4,30-4, ,327 0, ,22 5,64 11,29 5,52-1, ,078 0, ,27 3,68 10,87 3,50-5, ,42 0, ,93 4,75 9,98 4,35-2, ,138 0, ,71 3,50 9,13 3,51-5, ,367 0, ,36 4,34 9,18 3,78-1, ,059 0,105 Różnice między średnimi wynikami pomiarów wykonanych przed i po rehabilitacji w obydwu porównywanych grupach okazały się istotne w następujących wskaźnikach WCST: Liczba Błędów Ogółem (grupa 1: p=0,005, grupa 2: p=0,0005), Odpowiedzi Perseweracyjne (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,001), Błędy Perseweracyjne (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,005), Procent Błędów Perseweracyjnych (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,017), Procent Odpowiedzi Pojęciowych (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,0005), Liczba Zaliczonych Kategorii (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,0005) (por. tab. I). Wyniki badań pokazują, że zarówno w grupie szpitalnej, jak i środowiskowej pozytywnie wpłynęła na poprawę funkcji wykonawczych (tab. II). Natomiast osoby po udarze, rehabilitowane w warunkach szpitalnych uzyskały, w porównaniu z rehabilitowanymi w warunkach środowiskowych, istotnie większą poprawę (rozumianą jako wartość różnicy pomiędzy wynikami po rehabilitacji a wynikami przed rehabilitacją) funkcji wykonawczych w następujących wskaźnikach Testu Sortowania Kart z Wisconsin (WCST): Liczba Błędów 142
5 Ocena skuteczności rehabilitacji u osób po udarze mózgu z dysfunkcjami wykonawczymi Ogółem (p=0,0005), Odpowiedzi Perseweracyjne (p=0,030), Błędy Perseweracyjne (p=0,001), Procent Błędów Perseweracyjnych (p=0,001), Procent Odpowiedzi Pojęciowych (p=0,0005), Liczba Zaliczonych Kategorii (p=0,0005) (por. tab. II). Chorzy rehabilitowani w warunkach szpitalnych lepiej, w porównaniu z rehabilitowanymi w warunkach środowiskowych, radzili sobie z wyborem właściwej strategii rozwiązania zadania (właściwego kryterium sortowania), potrafili również skuteczniej ją zastosować, udzielali tym samym więcej poprawnych odpowiedzi (wyższe wyniki we wskaźniku Procent Odpowiedzi Pojęciowych) i zaliczali większą liczbę kategorii (wyższe wyniki we wskaźniku Liczba Zaliczonych Kategorii). Tendencja do perseweracji zmniejszyła się u nich istotnie bardziej, o czym świadczą wyniki w następujących wskaźnikach: Odpowiedzi Perseweracyjne (p=0,030), Błędy Perseweracyjne (p=0,001), Procent Błędów Perseweracyjnych (p=0,001) (por. tab. II). Poprawa ta była widoczna w zakresie podstawowych składowych funkcji związanych z rozpoczynaniem działań (starting), Tabela II. Wskaźniki poprawy w testach neuropsychologicznych u chorych w grupie szpitalnej (1) i środowiskowej (2). Zmienna Liczba Błędów Ogółem Odpowiedzi Perseweracyjne Błędy Perseweracyjne Procent Błędów Perseweracyjnych Błędy Nieperseweracyjne Procent Odpowiedzi Pojęciowych Liczba Zaliczonych Kategorii Próby Przeprowadzone do Momentu Zaliczenia Pierwszej Kategorii Porażka w Utrzymaniu Nastawienia TMTB B/A F Liczba Słów A Liczba Słów S Liczba Słów ZW Liczba Słów O Liczba Słów W Liczba Słów Grupa Poprawa (różnica między przed i po) T df eta² p<0,05 M SD 1 22,36 17,55 2 7,44 12, ,33 26,49 2 9,09 16, ,07 17,40 2 5,44 12, ,73 16,26 2 3,38 9,12 1 6,24 15,06 2 2,24 9, ,42 17,55 2 7,78 11,85 1 2,73 1,66 2 1,27 1, ,80 27,82 2 6,04 31,97 1 0,45 1,89 2 0,78 2, ,80 103, ,73 53,04 1 0,49 0,91 2 0,06 0,98 1 2,73 2,50 2 1,36 2,39 1 3,07 3,47 2 1,69 3,19 1 2,38 3,16 2 1,69 3,36 1 2,18 3,16 2 1,07 3,72 1 2,60 3,09 2 1,04 2,64 1 2,42 3,22 2 0,82 3,33 4, ,210 73,062 3,325 79,871 3,366 69,197 1,505 74,464-4,322 77,219-4, , , ,214 65,611 2, , , , , , , ,193 0,000 0,053 0,030 0,112 0,001 0,114 0,001 0,025 0,137 0,175 0,000 0,155 0,000 0,006 0,456 0,006 0,468 0,168 0,000 0,049 0,036 0,075 0,009 0,042 0,053 0,011 0,319 0,026 0,130 0,070 0,012 0,058 0,
6 Agnieszka Jankowska i wsp. wyhamowaniem poprzednich reakcji (stopping), utrzymywaniem nastawienia umysłowego na określone zadanie (maintaining) oraz sprawdzaniem i monitorowaniem rozpoczętej czynności (self monitoring) (ryc. 1). Za pomocą TMT B oraz współczynnika B/A z TMT zbadano kontrolę wykonawczą, w tym zdolność elastycznego przełączania uwagi między różnymi aspektami rozwiązywanego zadania. Kontrola wykonawcza w TMT B związana jest ze zdolnością do przełączenia się na nowe zadanie po wyuczeniu jednej zasady reagowania, z łączenia tylko cyfr (TMT A) na łączenie naprzemienne cyfr i liter (TMT B). Różnice między średnimi wynikami pomiarów wykonanych przed i po rehabilitacji w obydwu porównywanych grupach, okazały się istotne w przypadku wskaźnika TMT B (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,0005). W przypadku wskaźnika B/A okazały się istotne dla grupy szpitalnej (p=0,001), a nieistotne dla grupy środowiskowej (p=0,669) (por. tab. I). Osoby po udarze rehabilitowane w warunkach szpitalnych uzyskały, w porównaniu z osobami rehabilitowanymi w warunkach środowiskowych, istotnie większą poprawę funkcji w zakresie kontroli wykonawczej zarówno we wskaźniku TMT B (p=0,0005) jak i TMT B/A (p=0,036) (por. tab. II). Wyniki pokazują, że w grupie szpitalnej spowodowała istotnie większą poprawę badanych funkcji zwłaszcza w zakresie kontroli wykonawczej niż w grupie środowiskowej, gdzie poprawa okazała się częściowa (ryc. 2 i 3). Wyniki testu kategorii i testu literowego z Testu Fluencji Słownej (VFT) posłużyły do oceny aspektu werbalnego funkcji wykonawczych. Osoby badane wykonywały test literowy po teście kategorii, co umożliwiło zbadanie zdolności do elastycznej Średnia i odchylenie standardowe Ryc. 1. Wskaźniki poprawy w WCST u chorych w grupie szpitalnej (1) i środowiskowej (2), *p<0,05. Średnia +/- odchylenie standardowe Liczba błędów ogółem Odpowiedzi perseweracyjne Błędy perseweracyjne Procent błędów perseweracyjnych Wskaźnik Błędy nieperseweracyjne Procent odpowiedzi pojęciowych Ryc. 2. Wskaźniki poprawy w TMT B u chorych w grupie szpitalnej (1) i środowiskowej (2), *p<0,01. Średnia i odchylenie standardowe Ryc. 3. Wskaźniki poprawy w TMT B/A u chorych w grupie szpitalnej (1) i środowiskowej (2), *p<0,01. zmiany zadania z polecenia wymieniania słów na daną literę na podawanie słów z określonej kategorii. Oceniono trzy podstawowe składowe funkcji wykonawczych: starting (rozpoczynanie zadania odnalezienie w zasobach pamięciowych słów na daną literę), stopping (wyhamowanie poprzednich reakcji zadania polegającego na podawaniu słów z danej kategorii) oraz maintaining (utrzymywanie nastawienia umysłowego na określone zadanie), a także self-monitoring (sprawdzanie i monitorowanie rozpoczętej czynności). Różnice między średnimi wynikami pomiarów wykonanych przed i po rehabilitacji w obydwu porównywanych grupach okazały się istotne w następujących wskaźnikach testu literowego z Testu Fluencji Słownej: F Liczba Słów (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,0005), A Liczba Słów (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,001), S Liczba Słów (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,002) oraz z testu kategorii z Testu Fluencji Słownej: O Liczba Słów (grupa 1: p=0,0005, grupa 2: p=0,011). Różnica we wskaźniku ZW Liczba Słów oraz W liczba Słów okazała się istotna tylko w grupie szpitalnej (p=0,0005) (por. tab. II). Osoby po udarze rehabilitowane w warunkach szpitalnych uzyskały w porównaniu z osobami rehabilitowanymi w warunkach środowiskowych, istotnie większą poprawę funkcji wykonawczych w aspekcie werbalnym we wskaźnikach testu literowego z Testu Fluencji Słownej: F Liczba Słów (p=0,009), A Liczba Słów (p=0,053) oraz testu kategorii z Testu Fluencji Słownej: O Liczba Słów (p=0,012) oraz W Liczba Słów (p=0,023). W przypadku w/w wskaźników efekt rehabilitacji zależał od sposobu rehabilitacji (p<0,05) (por. tab. II). Wyniki pokazują, że w warunkach szpitalnych spowodowała istotnie większą poprawę funkcji wykonawczych w aspekcie werbalnym (ryc. 4, 5). DYSKUSJA Rezultaty przeprowadzonych badań pokazały, że chorzy po udarze rehabilitowani zarówno w warunkach szpitalnych, jak i środowiskowych uzyskali znaczącą poprawę funkcji wykonawczych ocenianych za pomocą: Testu Sortowania Kart z Wisconsin (WCST), TMT B, TMT B/A, testu literowego i testu kategorii z Testu Fluencji Słownej (VFT). Natomiast osoby po udarze rehabilitowane w warunkach szpitalnych uzyskały, w porównaniu z rehabilitowanymi w warunkach środowiskowych, istotnie większą poprawę (rozumianą jako wartość różnicy pomiędzy wynikami po rehabilitacji a wynikami przed rehabilitacją) 144
7 Ocena skuteczności rehabilitacji u osób po udarze mózgu z dysfunkcjami wykonawczymi Średnia poprawa i odchylenie standardowe F Liczba A Liczba S Liczba słów słów słów Średnia poprawa i odchylenie standardowe ZW Liczba O Liczba W Liczba słów słów słów Ryc. 4. Wskaźniki poprawy w teście literowym z VFT, *p<0,01. Ryc. 5. Wskaźniki poprawy w teście kategorii z VFT, *p<0,01. funkcji wykonawczych w następujących wskaźnikach Testu Sortowania Kart z Wisconsin (WCST): Liczba Błędów Ogółem, Odpowiedzi Perseweracyjne, Błędy Perseweracyjne, Procent Błędów Perseweracyjnych, Procent Odpowiedzi Pojęciowych, Liczba Zaliczonych Kategorii. Również czas wykonania TMT B w grupie rehabilitowanej w warunkach szpitalnych zmniejszył się istotnie bardziej w porównaniu z grupą rehabilitowaną w warunkach środowiskowych. Wyniki ponadto pokazują, że w warunkach szpitalnych spowodowała istotnie większą poprawę funkcji wykonawczych w aspekcie werbalnym niż prowadzona w warunkach środowiskowych. Czynniki takie jak: kompleksowość, systematyczność i odpowiednia intensywność zadecydowały o skuteczności rehabilitacji. Osoby po udarze leczone w klinice, objęte kompleksowym programem realizowanym przez 6 dni w tygodniu i uwzględniającym nowoczesne metody neurofizjologiczne, takie jak: PNF, Bobath, czy metody oparte na zjawisku biofeedback, uzyskały większą poprawę funkcji wykonawczych w porównaniu z osobami rehabilitowanymi w warunkach środowiskowych. Nowoczesne metody neurofizjologiczne bazują na szerokiej wielopłaszczyznowej stymulacji układu nerwowego, która w oparciu o zjawisko plastyczności mózgu pozwala na powtórne uczenie się motoryczne. Strategie oparte na metodach neurofizjologicznych nabierają szczególnego znaczenia zwłaszcza w przypadku osób z zaburzeniami poznawczymi, w tym dysfunkcjami wykonawczymi, u których występują trudności z planowaniem działań ich realizacją i kontrolą [13]. Uzyskane w niniejszej pracy rezultaty korespondują z badaniami przeprowadzonymi przez Rand i in. [15]. Autorzy dokonali oceny kontroli hamowania, giętkości poznawczej, pamięci u osób po udarze mózgu, którzy uczestniczyli w 6-miesięcznym programie rehabilitacji obejmującym 2 godziny ćwiczeń 2 razy w tygodniu. W badaniach zastosowano: Test Stroopa, Test Powtarzania Cyfr (The Verbal Digit Span Backward Test), Test Symboli Cyfr (The Digit Symbol Test), Test Łączenia Punktów część B (The Trail Making Test) oraz Waking while Talking (WWT). Do oceny stanu funkcjonalnego chorych posłużyły m.in. próby równowagi, pomiar siły z wykorzystaniem dynamometru oraz 6-Minutowy Test Marszu (Six-Minute Walk Test). Wyniki badań pokazały, że regularna aktywność fizyczna wpływa korzystnie nie tylko na powrót funkcji ruchowych, ale i funkcji poznawczych, w tym zdolności wykonawczych u osób po udarze mózgu. Podobnie Kluding i in. odnotowali poprawę funkcjonowania poznawczego u osób po udarze w fazie przewlekłej, u których wdrożono 12-tygodniowy program ćwiczeń (3 razy w tygodniu) [18]. Nie wszystkie badania jednak dostarczają tak optymistycznych rezultatów. Qannej i in. za pomocą Testu Łączenia Punktów, Testu Sortowania Kart z Wisconsin i Testu Stroopa ocenili funkcje wykonawcze u 38 pacjentów po udarze w fazie przewlekłej. Badani uczestniczyli w cyklu treningu składającego się z jazdy na cykloergometrze i ćwiczeń rozciągających [19]. U chorych nie zaobserwowano poprawy funkcji wykonawczych. Prawdopodobnie na wyniki miał wpływ czas przeprowadzonych badań jaki upłynął od incydentu udarowego oraz niezbyt trafnie dobrany rodzaj ćwiczeń. Najbardziej dynamiczny powrót funkcji wykonawczych obserwuje się bowiem we wczesnym okresie po udarze (3 do 6 miesięcy). Podobnie Ploughman i in. (2008) nie odnotowali poprawy funkcji wykonawczych u 21 pacjentów, u których wprowadzono trening na bieżni ruchomej [20]. Jak z powyższego badania wynika duże znaczenie mogą mieć e rehabilitacji poudarowej metody neurofizjologiczne zastosowane w kompleksowej rehabilitacji. Wyniki badań przemawiają za większą skutecznością zwłaszcza w zakresie powrotu funkcji poznawczych, w tym zdolności wykonawczych, kompleksowej rehabilitacji prowadzonej w warunkach stacjonarnych, realizowanej przez wykwalifikowany zespół w sposób systematyczny i z odpowiednią intensywnością dostosowaną do indywidualnych potrzeb chorego. WNIOSKI Kompleksowa w warunkach szpitalnych ma istotny wpływ na poprawę wyników, gdyż osoby po udarze rehabilitowane w warunkach szpitalnych uzyskały istotnie większą poprawę funkcji wykonawczych w porównaniu z osobami rehabilitowanymi w warunkach środowiskowych. PIŚMIENNICTWO 1. Rebbeca A., Grysiewicz D.O., Kurian M.D., Dilip K.: Epidemiologia udaru niedokrwiennego i krwotocznego: częstość występowania, chorobowość, śmiertelność i czynniki ryzyka. Neurol. po Dypl., 2009, 4, 2, Truelsen T., Piechowski-Jóźwiak B., Bonita R., i wsp.: Stroke incidence and prevalence in Europe: a review of available data. Eur. J. Neurol., 2006, 6, Barker-Collo S., Feigin V.: The Impact of Neuropsychological Deficits on Functional Stroke Outcomes. Neuropsychol. Rev., 2006, 16, Ownsworth T., Shum D.: Relationship between executive functions and productivity following stroke. Dis. and Rehabil., 2008, 30, 7, Jodzio K.: Neuropsychologia intencjonalnego działania. Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa, Członkowska A., Sarzyńska-Długosz I., Krawczyk M.: Ocena dostępności wczesnej kompleksowej rehabilitacji poudarowej w Polsce. Neurol. Neurochirur. Pol., 2006, 40, 1, Guzik A.: Nowe kierunki w fizjoterapii osób po udarze mózgu. Praca redakcyjna Prz. Med. Uniw. Rzesz., 2010, 4,
8 Agnieszka Jankowska i wsp. 8. Opara J.: Rehabilitacja neurologiczna w Polsce potrzeba jeszcze wielu zmian. Kongres Polskiego Towarzystwa Rehabilitacji. Praktyczna Fizjoterapia i Rehabilitacja 2011, 10, Pytel A., Wrzosek Z.: Cele kompleksowej rehabilitacji w ostrym okresie udaru mózgu. Balneol. Pol., 2009, 52(2) 116, Sarzyńska-Długosz I., Krawczyk M., Członkowska A.: Rozwój wczesnej kompleksowej rehabilitacji poudarowej w Polsce stan obecny i dalsze potrzeby. Neurol. Neurochir. Pol., 2011, 45(3), Polanowska K., Seniów J.: Zaburzenia samoświadomości objawów chorobowych w nabytych uszkodzeniach mózgu w kontekście rehabilitacji. Rehabil. Med., 2004, 8, Pasiut Sz., Banach M., Longana K., Windak F.: Rehabilitacja poudarowa metodą PNF, z zastosowaniem i bez zastosowania toksyny otulinowej opisy przypadków. Rehabil. Med., 2005, 9, 1, Nowotny J.: Podstawy kliniczne fizjoterapii w dysfunkcjach narządu ruchu. Wydawnictwo MediPage, Warszawa Krekora K., Czernicki J.: Biologiczne sprzężenie zwrotne w rehabilitacji chorych po udarze mózgu. Rehabil. Med., 2005, 9, 3, Jaworowska A.: Test Sortowania Kart z Wisconsin. WCST. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Warszawa Desrosiers J., Bourbonnais D., Corriveau H.: Effectiveness of unilateral and symmetrical bilateral task training for arm during the subacute phase after stroke: a randomized controlled trial. Clin. Rehabil., 2005, 19, Rand D., Eng J., Liu-Ambrose, T., Tawashy M.: Feasibility of a 6 month exercise and recreation program to improve executive functioning and memory of individuals with chronic stroke. Neurorehabil. Neural. Repair, 2010, 24, 8, Kluding P.M., Tseng B.Y., Billinger S.A.: Exercise and executive function in individuals with chronic stroke: a pilot study. J. Neurol. Phys. Ther., 2011, 35, Quaney B.M., Boyd L.A., McDowd J.M. et al.: Aerobic exercise improves cognition and motor function poststroke. Neurorehabil. Neural. Repair, 2009, 18, Ploughman M., McCarthy J., Bossé M., Sullivan H.J., Corbett D.: Does treadmill exercise improve performance of cognitive or upper-extremity tasks in people with chronic stroke? A randomized cross-over trial. Arch. Phys. Med. Rehabil., 2008, 89, 11, Adres do korespondencji: Marta Woldańska-Okońska Łódź, ul. Łyżwiarska 68E m 1 marta.okonska@poczta.onet.pl Pracę nadesłano: r. Przyjęto do druku: r. 146
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku KARTA PRZEDMIOTU (SYLABUS) W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014-2016. Zakład Fizykalnych Metod Terapeutycznych
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku KARTA PRZEDMIOTU (SYLABUS) W CYKLU KSZTAŁCENIA 2014-2016 Katedra Fizjoterapii / Jednostka Organizacyjna: Zakład Fizykalnych Metod Terapeutycznych Kierunek:
Bardziej szczegółowo1. Polska szkoła rehabilitacji. Ogólnoustrojowe konsekwencje bezruchu po urazach ośrodkowego układu nerwowego, udarach i urazach wielonarządowych
Wykłady: 1. Polska szkoła rehabilitacji. Ogólnoustrojowe konsekwencje bezruchu po urazach ośrodkowego układu nerwowego, udarach i urazach wielonarządowych - przeglądowa historia rehabilitacji na świecie
Bardziej szczegółowoRehabilitacja po udarze
Rehabilitacja po udarze Iwona Sarzyńska-Długosz Oddział Rehabilitacji Neurologicznej, II Klinika Neurologiczna Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa Utrata lat życia w pełnej sprawności Disability
Bardziej szczegółoworening strategii lotorycznych i PNF
Fizjoterapia specjalistyczna rening strategii lotorycznych i PNF Renata Horst li ---- TO P----- SCHOOL Trening strategii motorycznych i PNF Renata Horst We współpracy z Stefanem Hesse Przełożyła Agnieszka
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Metody Specjalne Fizjoterapii
S YL AB US MODUŁ U ( PRZDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Metody Specjalne Fizjoterapii
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Wybrane metody neurofizjologiczne w fizjoterapii dorosłych
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2017 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Bardziej szczegółowoPODSTAWY USPRAWNIANIA NEUROROZWOJOWEGO WEDŁUG BERTY I KARELA BOBATHÓW
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO im. Jerzego Kukuczki w Katowicach Małgorzata Matyja, Małgorzata Domagalska PODSTAWY USPRAWNIANIA NEUROROZWOJOWEGO WEDŁUG BERTY I KARELA BOBATHÓW Katowice 2011 A kadem ia
Bardziej szczegółowoRecenzja rozprawy doktorskiej mgr Doroty Mroczkowskiej nt.: Opinia
1 Prof. dr hab. Zbigniew Tarkowski Uniwersytet Medyczny w Lublinie Recenzja rozprawy doktorskiej mgr Doroty Mroczkowskiej nt.: Ocena skuteczności zastosowania elektroencefalograficznego sprzężenia zwrotnego
Bardziej szczegółowoROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Bardziej szczegółowoBlok: Terapia i wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży Metoda SI we wspomaganiu rozwoju. Wprowadzenie do zagadnienia.
Blok: Terapia i wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży Metoda SI we wspomaganiu rozwoju. Wprowadzenie do zagadnienia. Magdalena Charbicka terapeuta integracji sensorycznej, oligofrenopedagog, terapeuta
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im Z i J Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoOCENA. Ocena rozprawy doktorskiej mgr Jolanty Gałeckiej
Klinika Neurologii Wojskowy Instytut Medyczny 00 909 Warszawa ul Szaserów 128 Warszawa dn. 02.06.2019 r. OCENA Rozprawy doktorskiej mgr Jolanty Gałeckiej Ocena skuteczności wybranych metod fizjoterapeutycznych
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1
JAKOŚĆ ŻYCIA I PRZYSTOSOWANIE PSYCHOSPOŁECZNE DZIECI I MŁODZIEŻY Z NERWIAKOWŁÓKNIAKOWATOŚCIĄ TYPU 1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Katedra i Klinika Psychiatrii
Bardziej szczegółowoREHABILITACJA ZDALNIE NADZOROWANA U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI STAWU BIODROWEGO
Anna Czyżewska, Wojciech Glinkowski REHABILITACJA ZDALNIE NADZOROWANA U PACJENTÓW ZE ZMIANAMI ZWYRODNIENIOWYMI STAWU BIODROWEGO Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, Centrum Doskonałości
Bardziej szczegółowoFIZJOTERAPIA OGÓLNA 1. Informacje o przedmiocie (zaj ciach), jednostce koordynuj cej przedmiot, osobie prowadz cej Cel zaj
FIZJOTERAPIA OGÓLNA 1. Informacje o przedmiocie (zajęciach), jednostce koordynującej przedmiot, osobie prowadzącej 1.1. Nazwa przedmiotu (zajęć): Fizjoterapia ogólna 1.2.Forma przedmiotu: Wykłady, ćwiczenia
Bardziej szczegółowoPrzegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 1, 52 57
Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego Rzeszów 2005, 1, 52 57 Andrzej Kwolek, Mariusz Drużbicki Ocena symetrii obciążenia kończyn dolnych i prędkości chodu chorych po udarze mózgu rehabilitowanych
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI:
PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY NA ROK AKADEMICKI 2011/2012 NAZWA JEDNOSTKI: Katedra i Klinika Rehabilitacji U.M. w Poznaniu 1. Adres jednostki: Adres: 28 Czerwca 1956 nr 135/147 Tel. /Fax: 61 8310-217 / 61 8310-173
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY IV roku studiów
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY IV roku studiów 1. NAZWA PRZEDMIOTU : REHABILITACJA 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej
Bardziej szczegółowoFIZJOTERAPII NEURO OGICZ
FIZJOTERAPII NEURO OGICZ K M i l l J l EDWAI TSGHiitCO TERAPEUTYCZNE W FIZJOTERAPII NEUROLOGICZNEJ SUZANNE TBNIC MARTIN MARY KESSLER Redakcja wydania I polskiego Edward Sauiicz E L S E V IE R URBAN&PARTNER
Bardziej szczegółowoIn fo rma cje og ó lne
Załącznik Nr do Uchwały Nr SYLAB US MODU ŁU K IN E ZJOLOGIA In fo rma cje og ó lne Nazwa modułu: Kinezjologia Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Podstawy klinicznej w psychiatrii
Bardziej szczegółowoSamodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Brzesku
1 Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Brzesku Oddział Rehabilitacji Ogólnoustrojowej z Pododdziałem Rehabilitacji Neurologicznej Ordynator Lek. med. Marek Dudzik specjalista rehabilitacji
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Neuropsychologia 1100-PS36N-SJ. Wydział Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Neuropsychologia 1100-PS36N-SJ Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalizacja/specjalność Poziom organizacyjny studiów System studiów Wydział Pedagogiki
Bardziej szczegółowoWpływ rehabilitacji na stopień niedokrwienia kończyn dolnych w przebiegu miażdżycy.
Marek Ciecierski, Zygmunt Mackiewicz, Arkadiusz Jawień Wpływ rehabilitacji na stopień niedokrwienia kończyn dolnych w przebiegu miażdżycy. Z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej AM w Bydgoszczy Kierownik
Bardziej szczegółowoWarszawski Uniwersytet Medyczny II Wydział Lekarski Oddział Fizjoterapii
Warszawski Uniwersytet Medyczny II Wydział Lekarski Oddział Fizjoterapii Zastosowanie neuromobilizacji rdzenia kręgowego i korzeni rdzeniowych w leczeniu niedowładów spastycznych u pacjentów po udarach
Bardziej szczegółowoRecenzja: prof. dr hab. Helena Sęk. Redaktor prowadząca: Anna Raciborska. Redakcja: Magdalena Pluta. Korekta: Magdalena Pluta oraz Zespół
Recenzja: prof. dr hab. Helena Sęk Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Magdalena Pluta Korekta: Magdalena Pluta oraz Zespół Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie Autora: Maria Krzyślak-Kowalik
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną
Nazwa kierunku: Psychologia zdrowia Poziom: jednolite studia magisterskie Cykl kształcenia: 2019/2020 do 2023/2024 PLAN STUDIÓW ROK: I (19/20) Nazwa modułu/ przedmiotu Psychologia ogólna 5 70 40 30 Egzamin
Bardziej szczegółowoI F izjoterapia! OGÓLNA
PA TR ONA T MER YTOR YCZNY Komitet Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN I F izjoterapia! OGÓLNA Wydawnictwo Lekarskie PZWL F izjoterapia ogólna prof. dr hab. med. JERZY E. KIWERSKI
Bardziej szczegółowoI nforma c j e ogólne. Ergonomia. Nie dotyczy. Wykłady 40 godz. Dr hab. n. zdr. Anna Lubkowska
S YL AB US MODUŁ U (PRZDMIOTU) I nforma c j e ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu rgonomia Przedmiot do wyboru
Bardziej szczegółowoIn fo rma cje og ó lne. Nazwa modułu: Balneologia i leczenie uzdrowiskowe Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność
Załącznik Nr do Uchwały Nr SYLAB US MODU ŁU ( PR Z DM IOTU) In fo rma cje og ó lne Nazwa modułu: Balneologia i leczenie uzdrowiskowe Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom
Bardziej szczegółowoPRZYPORZĄDKOWANIE ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTÓW DO ODPOWIEDNICH GRUP WYDZIAŁ: NAUK O ZDROWIU AWF W POZNANIU KIERUNEK: FIZJOTERAPIA
Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 35/2019 Rektora z dnia 9 sierpnia 2019 r. PRZYPORZĄDKOWANIE ĆWICZEŃ Z PRZEDMIOTÓW DO ODPOWIEDNICH GRUP WYDZIAŁ: NAUK O ZDROWIU AWF W POZNANIU KIERUNEK: FIZJOTERAPIA LP.
Bardziej szczegółowoOŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22
OŚRODEK ODDZIAŁ DZIENNY CZYNNY OD PONIEDZIAŁKU DO PIĄTKU W GODZINACH 8.00-18.00 Rejestracja tel. 14 627 10 22 Ośrodek realizuje świadczenia medyczne na rzecz dzieci zagrożonych nieprawidłowym rozwojem
Bardziej szczegółowoI nforma c j e ogólne. Balneologia i leczenie uzdrowiskowe. Nie dotyczy. Dr hab. n. zdr. Anna Lubkowska
YL AB U MODUŁ U (PRZDMIOTU) I nforma c j e ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Balneologia i leczenie uzdrowiskowe
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu Wydział Zdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Kierunek studiów: Fizjoterapia
Bardziej szczegółowoI nforma c j e ogólne. Podstawy ergonomii. Nie dotyczy. Pierwszy. Seminaria 40 godz. Dr hab. n. zdr. Anna Lubkowska
S YL AB US MODUŁ U (PRZDMIOTU) I nforma c j e ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Podstawy ergonomii Przedmiot
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowoTerapia manualna. udział w ćwiczeniach. konsultacje 1*2 h - 47 h 47 h Bilans nakładu pracy studenta: RAZEM: przygotowanie do 10 h. ćwiczeń.
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Koordynator, osoby
Bardziej szczegółowoRegulamin Projektu Pablo Rehabilitacja Kończyny Górnej po Udarze
Regulamin Projektu Pablo Rehabilitacja Kończyny Górnej po Udarze Regulamin określa procedurę i zasady kwalifikacji oraz uczestnictwa w programie Projekt PABLO - Rehabilitacja Kończyny Górnej po Udarze
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoSzczegółowe warunki konkursu ofert na świadczenia zdrowotne z zakresu: I. Stomatologia zachowawcza dla dzieci i młodzieży z gminy Polkowice
Szczegółowe warunki konkursu ofert na świadczenia zdrowotne z zakresu: I. Stomatologia zachowawcza dla dzieci i młodzieży z gminy Polkowice 1. CEL PROGRAMU: Walka z próchnicą u dzieci i młodzieży szkolnej
Bardziej szczegółowoFizjoterapia dzieci i niemowląt
Fizjoterapia dzieci i niemowląt FORU/H www.e-forum.pl www.e-forum.pl FIZJOTERAPIA DZIECI DNIEMOWLĄT FORU/M Wiedza ^usługach rynku strona 1 Spis treści Spis treści NEUROLOGIA 1 Prawidłowy rozwój dziecka
Bardziej szczegółowoModuły rehabilitacji głosu
Moduły rehabilitacji głosu dr hab.med. Ewa Niebudek-Bogusz,prof.IMP Klinika Audiologii i Foniatrii Instytut Medycyny Pracy w Łodzi Terapia zaburzeń głosu Pośrednia Bezpośrednia Ulotka dotycząca zawodowych
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia. FIZJOTERAPIA absolwent:
Efekty kształcenia Tabela odniesień efektów kształcenia dla kierunku studiów FIZJOTERAPIA studia pierwszego stopnia, profil praktyczny do obszarowych efektów kształcenia Objaśnienie oznaczeń w symbolach:
Bardziej szczegółowoAlf Nachemson (1995)
Alf Nachemson (1995) Schorzenia kręgosłupa w krajach o rozwiniętej opiece socjalnej, mogą doprowadzić je do bankructwa PTO 2 PTO 130 Sztuczny nucleus pulposus PTO 5 Implanty stosowane w leczeniu zmian
Bardziej szczegółowoNazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Dobre praktyki w psychologii
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. I J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2018/ /23
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. I J. Łyko Syllabus przedmiotowy 018/19-0/3 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień studiów
Bardziej szczegółowoAKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE WYDZIAŁ REHABILITACJI KIERUNEK FIZJOTERAPIA studia II stopnia DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH Imię i nazwisko studenta Nr albumu 1 CELE KSZTAŁCENIA
Bardziej szczegółowoSZKOŁA TERAPII RĘKI. IV edycja Program autorski Szkoła Terapii Ręki copyright 2013 Agnieszka Rosa
ORGANIZATORZY KURSU: SZKOŁA TERAPII RĘKI IV edycja 2017 Program autorski Szkoła Terapii Ręki copyright 2013 Agnieszka Rosa REGULAMIN SZKOŁY TERAPII RĘKI Agnieszka Rosa Szkoła Terapii Ręki jest autorskim
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
Załącznik nr 1 do zarządzenia Nr 12/2012 Rektora PWSZ w Koninie z dnia 28 lutego 2012 w sprawie ustalenia wzoru sylabusa PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia. Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy ciała u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/
Załącznik nr 1 do uchwały nr AR001-7-XI/2014 z dnia 25.11.14. Opis efektów kształcenia Studia Podyplomowe Neurorozwojowa diagnoza i korekcja wad postawy u dzieci i młodzieży /nazwa studiów podyplomowych/
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Medyczna, Wydział Ogólnomedyczny Fizjoterapia Drugi Praktyczny. Pedagogika specjalna. mgr D. Wyrzykowska - Koda
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące:
Bardziej szczegółowoSkale i wskaźniki jakości leczenia w OIT
Skale i wskaźniki jakości leczenia w OIT Katarzyna Rutkowska Szpital Kliniczny Nr 1 w Zabrzu Wyniki leczenia (clinical outcome) śmiertelność (survival) sprawność funkcjonowania (functional outcome) jakość
Bardziej szczegółowoModuł I. Problemy rozwoju i samorealizacji człowieka 40 godz. (10 wykłady, 10 ćwiczenia audytoryjne, 20 ćwiczeń laboratoryjne).
OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych i laboratoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu terapii pedagogicznej - 5 zadań. Tematyka i terminy realizacji:
Bardziej szczegółowoZastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych
Zastosowanie terapii Neurofeedback w leczeniu zaburzeń psychicznych Kasper Czech Zakład Psychologii Klinicznej i Sądowej Uniwersytet Śląski Definicja metody Biofeedback Metoda umożliwiająca zmianę wybranych
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA do egzaminu dyplomowego na kierunku fizjoterapia w WyŜszej Szkole Planowania Strategicznego w Dąbrowie Górniczej
ZAGADNIENIA do egzaminu dyplomowego na kierunku fizjoterapia w WyŜszej Szkole Planowania Strategicznego w Dąbrowie Górniczej 1. Miejsce fizjoterapii w rehabilitacji medycznej 2. Związek rehabilitacji z
Bardziej szczegółowoTematyka wykładów i ćwiczeń z kinezyterapii
Tematyka wykładów i ćwiczeń z kinezyterapii Zasadniczym celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawami teoretycznymi oraz systematyką, metodyką i techniką wykonywania ćwiczeń leczniczych,
Bardziej szczegółowoPlan studiów II stopnia kierunek Fizjoterapia specjalność: Neurorehabilitacja II stopień
Ogółem godzin Wykłady Ćwiczenia Przedmiot Plan studiów II stopnia kierunek Fizjoterapia specjalność: Neurorehabilitacja 30.06.2015 II stopień I rok II rok 15 tyg 15 tyg 15 tyg 15 tyg I sem W Ćw Egz W Ćw
Bardziej szczegółowoII sem ECTS. Psychologia kliniczna i psychoterapia ,5 1,5
Ogółem godzin Wykłady Ćwiczenia Plan studiów II stopnia kierunek Fizjoterapia specjalność: Fizjoterapia w chorobach cywilizacyjnych _ stacjonarne 15.07.2014, korekta RW 19.05.2015 II stopień I rok II rok
Bardziej szczegółowoDZIENNIK PRAKTYKI ZAWODOWEJ
DZIENNIK PRAKTYKI ZAWODOWEJ REALIZOWANEJ W RAMACH KSZTAŁCENIA W ZAKRESIE FIZJOTERAPII Praktyka ciągła wybieralna (960 godzin, 38 ECTS) Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoJolanta Malec Wpływ rehabilitacji na poprawę wydolności fizycznej osób niepełnosprawnych ruchowo
Jolanta Malec Wpływ rehabilitacji na poprawę wydolności fizycznej osób niepełnosprawnych ruchowo Acta Scientifica Academiae Ostroviensis nr 28, 161-165 2007 Wpływ Rehabilitacji na Poprawę Wydolności Fizycznej
Bardziej szczegółowoI.1.1. Terapeuta zajęciowy 322[12]
I.1.1. Terapeuta zajęciowy 322[12] Do egzaminu zostało zgłoszonych: 1451 Przystąpiło łącznie: 2182 przystąpiło: 1390 przystąpiło: 1387 ETAP PISEMNY ETAP PRAKTYCZNY zdało: 1375 (98,9%) zdało: 1135 (81,8%)
Bardziej szczegółowoObiektywne metody diagnostyki narządu ruchu w fizjoterapii
Obiektywne metody diagnostyki narządu ruchu w fizjoterapii 1 semestr 14 godzin wykładów i 28 godzin ćwiczeń Studia drugiego stopnia (magisterskie) stacjonarne Fizjoterapia I rok /2 semestr Cele nauczania
Bardziej szczegółowoIn fo rma cje og ó lne. Rok 2, semestr III 3 ECTS
Załącznik Nr do Uchwały Nr SYLAB US MODU ŁU ( PR ZE DM IOTU) In fo rma cje og ó lne Nazwa modułu: Anatomia Palpacyjna Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma
Bardziej szczegółowoAKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE
AKADEMIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO JÓZEFA PIŁSUDSKIEGO W WARSZAWIE Wydział Rehabilitacji KIERUNEK FIZJOTERAPIA studia I stopnia DZIENNIK PRAKTYK STUDENCKICH Imię i nazwisko studenta..... Nr albumu 1 CELE Student
Bardziej szczegółowoWIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian
WIEDZA K_W01 Zna standardy leczenia osób starszych oraz kierunki rozwoju geriatrii. K_W02 Zna konsekwencje zdrowotne zachodzących zmian demograficznych w aspekcie stanu zdrowia populacji osób starszych.
Bardziej szczegółowoDlaczego potrzebne było badanie?
Badanie mające na celu zbadanie czy lek BI 409306 polepsza sprawność umysłową u osób z łagodną postacią choroby Alzheimera oraz trudności z funkcjonowaniem psychicznym Jest to podsumowanie badania klinicznego
Bardziej szczegółowowykłady 5, ćwiczenia - 15 wykłady 5, ćwiczenia - 15 Nakład pracy studenta bilans punktów ECTS Obciążenie studenta
Lp. Element Opis 1 Nazwa 2 Typ Podstawy fizjoterapii klinicznej w chorobach wieloukładowych w obrębie narządu ruchu obowiązkowy 3 Instytut Nauk o Zdrowiu 4 Kod PPWSZ F-P_20 Kierunek, kierunek: Fizjoterapia
Bardziej szczegółowoOpracowała: K. Komisarz
Opracowała: K. Komisarz EEG ElektroEncefaloGraf - aparat do pomiaru fal mózgowych i oceny pracy mózgu. BIOFEEDBACK - z ang. biologiczne sprzężenie zwrotne (dostarczanie człowiekowi informacji zwrotnej
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2016/2017
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu WydziałZdrowia i Nauk Medycznych obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 206/207 Kierunek studiów: Fizjoterapia
Bardziej szczegółowoPlan studiów II stopnia kierunek Fizjoterapia specjalność: Fizjoterapia w sporcie_ stacjonarne , II stopień
Ogółem godzin Wykłady Ćwiczenia Przedmiot Plan studiów II stopnia kierunek Fizjoterapia specjalność: Fizjoterapia w sporcie_ stacjonarne 19.05.2015, 17.05.2016 II stopień I rok II rok 15 tyg 15 tyg 15
Bardziej szczegółowoFUNKCJONALNA TERAPIA RĘKI WSPIERANIE SAMODZIELNOŚCI DZIECKA
Konferencja Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka Bądźmy Razem FUNKCJONALNA TERAPIA RĘKI WSPIERANIE SAMODZIELNOŚCI DZIECKA MGR MAŁGORZATA WŁODARCZYK PORADNIA PSYCHOLOGICZNO PEDAGOGICZNA W POLICACH PEDAGOG,
Bardziej szczegółowoInformacje ogólne o kierunku studiów
Informacje ogólne o kierunku studiów Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Liczba semestrów i liczba punktów ECTS konieczna do ukończenia studiów na danym poziomie Profil kształcenia Formy studiów
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW IV ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Rehabilitacja 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek
Bardziej szczegółowoProgram usprawniania dzieci z porodowym uszkodzeniem splotu ramiennego
Program usprawniania dzieci z porodowym uszkodzeniem splotu ramiennego 0-5 dzień po porodzie - badanie pediatryczne badanie radiologiczne (jeżeli konieczne dot. złamania obojczyka lub ramienia niekiedy
Bardziej szczegółowoAsymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Grażyna Gwizda Asymetria funkcjonalna mózgu w badaniach inteligencji i procesów poznawczych dzieci i młodzieży z niedosłuchem. Streszczenie rozprawy
Bardziej szczegółowoSzczegółowe cele i efekty kształcenia na kierunku fizjoterapia I stopnia na Wydziale Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Szczegółowe cele i efekty kształcenia na kierunku fizjoterapia I stopnia na Wydziale Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach SZCZEGÓLOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA Nazwa Wydziału: Wydział
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Opinia Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych nr 177/2012 z dnia 10 sierpnia 2012 o projekcie programu Rehabilitacja pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu mieszkańców
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY VI roku ztudiów
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2015/2016 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY VI roku ztudiów 1. NAZWA PRZEDMIOTU : REHABILITACJA 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej
Bardziej szczegółowoDZIENNY DOM OPIEKI MEDYCZNEJ ZAKŁAD PIELEGNACYJNO-OPIEKUŃCZY IM. KS. JERZEGO POPIEŁUSZKI W TORUNIU
DZIENNY DOM OPIEKI MEDYCZNEJ ZAKŁAD PIELEGNACYJNO-OPIEKUŃCZY IM. KS. JERZEGO POPIEŁUSZKI W TORUNIU Zakład Pielęgnacyjno-Opiekuńczy im. ks. Jerzego Popiełuszki od 1 lutego 2017 roku realizuje projekt Zostań
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Podstawowe metody neurofizjologiczne w terapii MPD
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2017 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Podstawowe metody neurofizjologiczne w terapii MPD Kod przedmiotu/ modułu*
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/ /2022 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/18-2021/2022 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień
Bardziej szczegółowoProgram studiów podyplomowych
Załącznik nr 2 do wniosku o utworzenie studiów podyplomowych Program studiów podyplomowych Ogólna charakterystyka studiów podyplomowych Wydział prowadzący studia podyplomowe: Wydział Nauk o Zdrowiu Nazwa
Bardziej szczegółowoWpływ treningu mięsni głębokich na kontrolę posturalną i napięcie mięśniowe u pacjentów udarowych. Doniesienie wstępne
Rehabilitacja DOI: 10.2478/rehab-2014-0033 Postępy Rehabilitacji (4), 5 10, 2015 Wpływ treningu mięsni głębokich na kontrolę posturalną i napięcie mięśniowe u pacjentów udarowych. Doniesienie wstępne A
Bardziej szczegółowoTHE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS WITH PAIN IN LUMBOSACRAL SPINE AND AN ASSESSMENT OF THEIR ANALGESIC EFFECTIVENESS
NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE ZABIEGI FIZYKALNE U PACJENTÓW Z DOLEGLIWOŚCIAMI BÓLOWYMI ODCINKA L-S KRĘGOSŁUPA WRAZ Z OCENĄ ICH SKUTECZNOŚCI W DZIAŁANIU PRZECIWBÓLOWYM THE MOST FREQUENT PHYSICAL MODALITIES IN PATIENTS
Bardziej szczegółowoz z a k r e s u f i z j o t e r a p i i o r t o p e d y c z n e j i s p o r t o w e j
Z myślą o fizjoterapeutach, chcących zdobyć doświadczenie po studiach lub jeszcze w ich trakcie, stworzyliśmy nietypowy kurs, którego nam samym brakowało, gdy zaczynaliśmy swoją przygodę w zawodzie fizjoterapeuty.
Bardziej szczegółowoGimnastyka korekcyjna. w/ćw Zajęcia zorganizowane: 15/30 h 9/16 h 1,5 Praca własna studenta: 30 h 50 h 1. udział w wykładach 3*3 h
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Koordynator, osoby
Bardziej szczegółowoII stopień. Plan studiów II stopnia kierunek Fizjoterapia specjalność: Fizjoterapia w chorobach cywilizacyjnych _ niestacjonarne
W Ćw Egz W Ćw Egz W Ćw Egz W Ćw Egz Historia rehabilitacji 15 15 15 0,5 0,5 Filozofia człowieka 15 15 15 0,5 0,5 Bioetyka 15 15 15 0,5 0,5 Socjologia niepełnosprawności i rehabilitacji Plan studiów II
Bardziej szczegółowoPAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA. Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu. Kierunek: Fizjoterapia
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W KONINIE WYDZIAŁ KULTURY FIZYCZNEJ I OCHRONY ZDROWIA Katedra Fizjoterapii i Nauk o Zdrowiu Kierunek: Fizjoterapia SYLABUS Nazwa przedmiotu Fizjoterapia kliniczna w chorobach
Bardziej szczegółowoPuchała & Cybulski Physical Success Pszczyna, ul. Dobrawy 7 Tel.: 691 138 386; 504 037 215 e-mail: pcps.pszczyna@gmail.com OFERTA DLA SZKÓŁ
Puchała & Cybulski Physical Success Pszczyna, ul. Dobrawy 7 OFERTA DLA SZKÓŁ PCPS Puchała & Cybulski Physical Success, to nasz autorski projekt, wspierający fizyczny aspekt życia człowieka. Zespół osób
Bardziej szczegółowoSYLABUS. Terapia osób niepełnosprawnych motorycznie Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot. Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów
SYLABUS Nazwa przedmiotu Terapia osób niepełnosprawnych motorycznie Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny, Instytut Fizjoterapii Kod przedmiotu Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA
PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH LOGOPEDIA OGÓLNA Cel studiów: Celem studiów jest przygotowanie słuchaczy do zawodu logopedy terapeuty z zakresu diagnozy, terapii mowy i wymowy pracującego z dziećmi, młodzieżą
Bardziej szczegółowoBiofeedback in hemiparetic patients after cerebral stroke
Biofeedback in hemiparetic patients after cerebral stroke Zastosowanie biofeedbacku u pacjentów z niedowładem połowiczym po udarze mózgu Wojciech Roczniak, Anna Łabuda Keywords: cerebral stroke, biofeedback
Bardziej szczegółowoPodkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/ /22 r.
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2017/18 20121/22 r. Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne Stopień
Bardziej szczegółowoM1_W04 M1_W10 K_W 01 M1_W01 M1_W02 M1_W10 K_W 02 M1_W05 M1_W03 K_W 03 M1_W08 M1_W11, M1_W12 M1_W01 M1_W02 M1_W03 M1_W07 M1_W10 M1_W01 M1_W07 M1_W10
TABELA ODNIESIENIA EFEKTÓW KIERUNKOWYCH DO EFEKTÓW OBSZAROWYCH KIERUNEK FIZJOTERAPIA POZIOM KSZTAŁCENIA - studia i stopnia PROFIL KSZTAŁCENIA - praktyczny OBSZAR KSZTAŁCENIA - obszar nauk medycznych, nauk
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) Wady postawy i gimnastyka korekcyjna
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Wady postawy i gimnastyka korekcyjna
Bardziej szczegółowoZakład Fizykalnych Metod Terapeutycznych. II stopień, ogólnoakademicki. wykłady - ćwiczenia 30
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W ROKU AKADEMICKIM 2015/17 Katedra Fizjoterapii/ Jednostka Organizacyjna: Zakład Fizykalnych Metod Terapeutycznych Kierunek: Fizjoterapia Rodzaj
Bardziej szczegółowoPODSTAWY FIZJOTERAPII WYBRANE METODY FIZJOTERAPII
Janusz Nowotny PODSTAWY WYBRANE METODY PODSTAWY C zęść III WYBRAME METODY PODRĘCZNIK DLA STUDENTÓW i FIZJOTERAPEUTÓW p o d re d a k c ją J a n u s z a N ow otnego Autorzy: prof. dr hab. Janusz Nowotny
Bardziej szczegółowoPhysiotherapy & Medicine www.pandm.org
Ewa Żak, (PT) Physiotherapy & Medicine www.pandm.org STWARDNIENIE ROZSIANE SM jest stałym aktywnym zaburzeniem neurologicznym charakteryzującym się między innymi dysfunkcją chodu. CHÓD Zdolność chodzenia
Bardziej szczegółowo