Informacja na temat głównych tez raportu EBA Consumer Trends Report 2014 oraz miejsca polskiego rynku na tle unijnym

Transkrypt

1 Informacja na temat głównych tez raportu EBA Consumer Trends Report 2014 oraz miejsca polskiego rynku na tle unijnym W dniu 28 lutego br. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA ) opublikował coroczny raport na temat trendów konsumenckich, stanowiący przegląd analiz przeprowadzonych w dziedzinie ochrony konsumentów oraz innowacji finansowych w 2013 r. Raport identyfikuje główne obszary zainteresowania europejskich konsumentów usług finansowych oraz wskazuje na dalsze kierunki działań EBA w 2014 r. w ich zakresie. Został opracowany w oparciu o wyniki ankiety przeprowadzonej wśród organów nadzoru państw członkowskich UE. W raporcie omówiono następujące problemy: polityka kredytowa wobec gospodarstw domowych; przenoszenie rachunków bankowych, przejrzystość opłat oraz dostęp do podstawowego rachunku płatniczego; tradycyjne metody płatności gotówka, karty kredytowe/ debetowe, przelewy bankowe; alternatywne metody płatności płatności mobilne; waluty wirtualne; crowd-funding; zjawisko niewłaściwej sprzedaży produktów finansowych (tzw. mis-selling); porównywarki internetowe, edukacja finansowa. Poniżej przedstawiono kluczowe kwestie podniesione w raporcie w zakresie: 1) Polityki kredytowej wobec gospodarstw domowych Jak wynika z raportu zadłużenie konsumentów dotyczy głównie osób zaciągających kredyty hipoteczne i kredyty konsumpcyjne. Tabela obrazująca wskaźnik wzrostu zaciągniętych kredytów hipotecznych oraz konsumpcyjnych od grudnia 2012 do grudnia 2013 r. Lending for house purchase Credit for consumption Austria 1.57% -4.16% Belgium 11.08% -6.15% Bulgaria -1.25% 1.55% Croatia -2.82% -8.07% Cyprus -6.76% % Czech Republic -4.06% -8.51% Denmark 0.56% % Estonia 0.91% -2.83% Finland 2.28% -1.11% France 4.00% -5.73% 1

2 Germany 2.02% -2.82% Greece -4.84% -6.17% Hungary -7.12% -6.93% Ireland -1.95% -8.97% Italy -1.14% -1.87% Latvia -5.81% % Lithuania 0.41% 0.76% Luxembourg 7.71% 2.67% Malta 6.14% -0.26% Netherlands -0.37% -6.43% Poland 1.69% 3.49% Portugal -3.56% -9.66% Romania 9.45% -8.44% Slovakia 11.70% 7.53% Slovenia 0.91% % Spain -4.41% -7.37% Sweden 2.03% 0.12% United Kingdom -0.80% -5.42% Kredyt hipoteczny nie jest już tak łatwo dostępny dla konsumentów, jak przed kryzysem, który doprowadził do zaostrzenia standardów kredytowych, a tym samym - spadku wolumenów kredytowych. W raporcie poddaje się w wątpliwość, czy podczas długotrwałej fazy niskich stóp procentowych, kredytodawcy uwzględniają w wystarczającym stopniu - przy ocenie zdolności kredytowej kredytobiorców i przystępności kredytów - nieunikniony wzrost stóp procentowych w przyszłości. Prognozy na lata pokazują, że rynek kredytów konsumenckich się ustabilizuje i od 2015 r. zacznie wykazywać tendencję umiarkowanego wzrostu w większości krajów Unii Europejskiej. Warto nadmienić, że te prognozy potwierdza większość europejskich organów nadzoru. Tabela obrazująca realny wzrost zaciągniętych kredytów konsumenckich w latach Austria -3.24% -3.53% -6.69% -3.03% -7.06% -6.28% Belgium 7.83% 5.14% 0.64% 0.71% 1.61% -2.28% Bulgaria 33.29% 21.14% 4.05% -8.40% -5.01% -5.25% Croatia % % Cyprus 5.55% 33.87% 10.26% % -4.67% -2.16% Czech Republic 19.46% 18.56% 8.78% 5.30% -3.35% -2.33% Denmark 16.58% -1.29% % % -6.36% -6.98% Estonia 35.11% 0.41% -9.29% % % -1.60% Finland 5.78% 3.87% 0.81% -1.34% -0.44% 0.04% France 2.42% -0.88% -1.69% -2.14% -0.78% -2.75% Germany -2.22% 1.41% 1.90% 1.42% -0.61% -5.26% Greece 15.78% 11.64% -3.53% -7.44% -7.98% -8.65% 2

3 Hungary 31.26% 35.97% -3.50% 6.26% -2.11% % Ireland 3.15% 1.22% 7.36% % % % Italy 11.13% 5.68% 5.24% -0.17% -6.44% -3.67% Latvia 6.54% -0.36% -8.36% % -9.78% % Lithuania 32.15% 10.06% % % % -7.79% Luxembourg -2.00% 2.05% -5.58% -4.45% 2.18% -2.53% Malta 11.02% 9.27% 13.80% -6.03% 3.25% -1.59% Netherlands -6.70% 3.89% -1.96% 13.42% -6.24% -6.62% Poland 27.31% 28.54% 8.46% -1.92% -6.97% -7.16% Portugal 17.96% 11.12% 1.95% -3.92% -6.48% % Romania 65.42% 25.80% -5.66% % -6.44% % Slovakia 16.05% 32.32% 12.69% 61.23% -1.36% 5.60% Slovenia 13.58% 2.99% -1.21% -4.08% -5.87% % Spain 7.65% -2.43% % % % -7.36% Sweden 6.34% 5.04% 3.52% -2.68% 5.67% 1.39% United Kingdom 0.66% 0.09% % -6.97% % -4.55% Wyniki ankiety przeprowadzonej przez EBA potwierdziły obawy związane z kredytami hipotecznymi, w szczególności w kwestii klauzul umownych, wymogów informacyjnych oraz nieodpowiedzialnego kredytowania i jego wpływu na stabilność finansową. Dalsze kwestie konsumenckie wymienione w raporcie dotyczą zadłużania konsumentów powyżej ich zdolności kredytowej, nadmierne kredytowanie dla gospodarstw domowych, czy też wpływ ciągłych podwyżek stóp procentowych na zadłużenie gospodarstw domowych, zwłaszcza dla kredytów o zmiennym oprocentowaniu, które są powiązane ze indeksami takimi, jak np. Euribor. W 2014 r. EBA planuje podjąć szereg kroków w celu rozwiązania problemów wynikających z polityki kredytowej wobec gospodarstw domowych. Pod koniec 2014 roku zamierza ocenić skuteczność dwóch Opinii na temat dobrych praktyk w zakresie odpowiedzialnego kredytowania kredytów hipotecznych i postępowania banków w przypadku kredytobiorców hipotecznych, mających trudności ze spłatą zadłużenia, opublikowanych w czerwcu 2013 roku. W odniesieniu do Opinii dotyczącej postępowania wobec kredytobiorców hipotecznych mających problem ze spłatą zadłużenia: jako, że państwa członkowskie UE będą zmuszone do transpozycji zaleceń dyrektywy MCD do jurysdykcji krajowej, EBA oceni zasadność przekształcenia opinii w bardziej wiążące instrumenty prawne, np. wytyczne EBA. Ponadto, w raporcie wskazano, iż w kwietniu / maju br. EBA opublikuje ostateczną wersję Standardów technicznych w zakresie minimalnego zakresu ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej dla pośredników kredytowych dla kredytów hipotecznych. To będzie kolejny element ochrony konsumentów na rynku kredytów hipotecznych UE. 3

4 2) Rachunków bankowych Przejrzystość opłat: jak wynika z raportu, w sześciu z 17 państw członkowskich, rachunki bankowe są głównym przedmiotem skarg konsumentów, natomiast opłaty bankowe najczęstszym przedmiotem sporów w czterech z dziewięciu krajów UE. Przenoszenie rachunków bankowych: dane przedstawione w raporcie pokazują wyraźnie, że nie ma jednolitego poglądu w państwach członkowskich w zakresie zasad przenoszenia rachunków bankowych. Pomimo, iż pewna grupa krajowych organów nadzoru wskazuje na podjęcie działań mających na celu promowanie inicjatywy przenoszenia rachunków, to przygotowywane przez nie w tym zakresie standardy nie mają charakteru wiążącego. Pozostałe twierdzą jednoznacznie, że w chwili obecnej nie zapewniają procedury łatwego i szybkiego przenoszenia rachunku. Dostęp do podstawowego rachunki płatniczego: z raportu wynika, że podczas, gdy cześć krajów UE wykazuje blisko 100% ubankowionej populacji powyżej 15 roku życia, to inne państwa członkowskie posiadają 10% lub więcej populacji bez rachunku bankowego. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy wymienia się m.in. restrykcyjne wymagania banków, brak zaufania do banków i rządów, słaba dostępność oddziałów banków itp. Tabela obrazująca poziom ubankowienia społeczeństwa w poszczególnych państwach członkowskich UE Countries Unbanked 2013 Austria Germany France Netherl Sweden Denmark Portugal Spain UK Czech Rep Hungary Italy Greece Poland Romania W 2014 r. zadaniem EBA będzie podjęcie działań przygotowawczych do wejścia w życie projektowanej dyrektywy PAD (Payment Accounts Directive). EBA planuje opracować wytyczne, aby pomóc właściwym organom w zakresie ustalenia rozsądnej opłaty za prowadzenie podstawowego rachunku 4

5 płatniczego, a także określenia odpowiednich usług świadczonych w ramach podstawowego rachunku. 3) W zakresie crowd-funding: Crowd-funding oferuje alternatywne źródło finansowania dla banków, z których wiele zwiększyło wymagania w zakresie oceny zdolności kredytowej w wyniku kryzysu finansowego. Jednak może ono powodować ryzyko zarówno dla osób ubiegających się o kredyt, jak i samych kredytodawców, dlatego EBA przeprowadziła bardziej dogłębną analizę tego zagadnienia w 2013 roku. Jako, że darowizny, wygrane w konkursach, przedsprzedaż uważa się za wychodzące poza zakres regulacji bankowych, uwaga regulatorów skupiona jest na modelach inwestycyjnych i kredytowych. Niemniej jednak, gdy w grę wchodzą przelewy i przekazy pieniężne, można je zdaniem EBA podciągnąć pod dyrektywę PSD (Dyrektywa o usługach płatniczych). EBA wspólnie z ESMA - będzie prowadzić dalsze analizy tego zagadnienia w 2014 roku celem wypracowanie jednolitego poglądu na temat konieczności wypracowania europejskich ram regulacyjnych w zakresie crown-funding oraz formy, jaką te ramy powinny przyjąć. 4) W zakresie edukacji finansowej: Jak wynika z raportu EBA, kwestia edukacji finansowej jest jednym z priorytetów krajowych organów nadzoru na 2014 r. Celem EBA jest analiza i koordynowanie inicjatyw edukacyjnych podejmowanych przez krajowe organy nadzoru. Obecnie EBA jest na etapie opracowania sposobu dokonania takiego przeglądu, który ma pozwolić ocenić poziom wiedzy finansowej konsumentów. 5) W zakresie praktyk nieuczciwej sprzedaży: EBA rozpoczęła szereg inicjatyw w 2013 r., aby zająć się kwestią nieuczciwej sprzedaży zarówno w odniesieniu do jej siły napędowej, jak i sposobu rozpatrywania skarg. Działania te będą kontynuowane w 2014 r. W 2014 r. EBA będzie nadal kontynuował prace w zakresie przeglądu produktów oraz sposobu zarządzania nimi, i opracuje bardziej szczegółowe wymogi produktowe dotyczące kredytów hipotecznych, kredytów konsumenckich, kart kredytowych i produktów oszczędnościowych, a także - choć w mniejszym zakresie - usług płatniczych. Prace w tym zakresie EBA planuje zakończyć w drugim kwartale 2014 r. 5

6 EBA planuje także rozpocząć prace nad zachętami sprzedaży, które także przyczyniają się do rozwoju zjawiska nieuczciwe sprzedaży. W pierwszym etapie dokona się analizy doświadczeń krajowych organów nadzoru związanych z tą kwestią, a następnie - oceny prawnej uprawnień krajowych organów nadzoru do uzyskania i oceny niezbędnych informacji na temat podejścia instytucji finansowych do kwestii wynagrodzeń. Harmonogram prac EBA w tym zakresie pozostaje jeszcze jednak do ustalenia. EBA rozpocznie także prace nad wypracowaniem rozwiązań dla dwóch najbardziej powszechnych praktyk nieuczciwej sprzedaży: a) praktykę instytucji kredytowych sprzedających swoje własne instrumenty finansowe - akcje zwykłe, akcje uprzywilejowane, papiery wartościowe i wierzytelności hybrydowe - swoim deponentom; b) tzw. cross-selling - z raportu EBA wynika, że wiele krajowych organów nadzoru cross-selling polis ubezpieczeniowych powiązanych z produktami bankowymi (np. kredytami hipotecznymi) traktuje jako problem w ich jurysdykcji krajowej. Trzy nadały kwestii cross-selling charakter priorytetowy. Celem EBA jest opracowanie niezbędnych wytycznych lub innych narzędzi regulacyjnych w tym zakresie. Zdaniem EBA okażą się one pomocne przy okazji wdrażania zaleceń wynikających z dyrektywy MiFID 2, dyrektywy o pośrednictwie ubezpieczeniowym (IMD 2) czy dyrektywy dotyczącej kredytu hipotecznego (MCD). 6) W zakresie porównywarek internetowych: W odniesieniu do nadmiernych opłat bankowych i praktyk niewłaściwej sprzedaży, EBA chce głębiej zbadać kwestię porównywarek internetowych w 2014 roku. Jednak wyniki ankiety przeprowadzonej wśród krajowych organów nadzoru pokazują, że nie jest to kwestia priorytetowa z punktu widzenia państw członkowskich, być może dlatego, że większość operatorów porównywarek internetowych nie stanowią instytucje finansowe, a tym samym nie wchodzą w zakres kompetencji organów nadzoru. Celem prac EBA będzie opracowanie przewodnika dla konsumentów, stanowiącego poradnik, jak najlepiej korzystać z porównywarek internetowych, i wskazującego podstawowe kwestie, których konsument powinien być świadomy, tj. konflikt interesów właścicieli porównywarek, potencjalnie niewiarygodne/ stronnicze przedstawianie ofert, zakres produktów i i zasięg dostawców usług. Warszawa, dnia 27 marca 2014 roku 6