Jak (nie) działa polskie prawo antydyskryminacyjne? Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

Transkrypt

1 Jak (nie) działa polskie prawo antydyskryminacyjne? Komisja Europejska Przedstawicielstwo w Polsce Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego 1

2 Unijny zakaz dyskryminacji a prawo polskie Analiza funkcjonowania przepisów antydyskryminacyjnych w praktyce polskich sądów Adw. Anna Mazurczak Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego 2

3 Plan Wdrożenie unijnych przepisów prawa antydyskryminacyjnego do prawa polskiego: ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania Kodeks cywilny Kodeks wykroczeń Kodeks pracy Rekomendacje 3

4 Art. 32 Konstytucji 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Rozproszona ochrona przed dyskryminacją 4

5 Ustawa wdrożeniowa Zatrudnienie Dostęp do usług Opieka zdrowotna Edukacja Rasa, narodowość, pochodzenie etniczne x x x x Płeć x x Religia, wyznanie, światopogląd Niepełnospraw ność Wiek x x x Orientacja seksualna x 5

6 Zastrzeżenia Ograniczony zakres zastosowania liczne wyjątki Sankcje za naruszenie zasady równego traktowania Niezależny organ ds. równego traktowania Funkcjonowanie w praktyce 4 zasądzone odszkodowania w latach , 2 powództwa oddalone. Statystyki MS w latach blisko 100 spraw. 6

7 Zastrzeżenia Dyskryminacja w dostępie do usług uniemożliwienie nakarmienia piersią dziecka. Obowiązek wypłaty zadośćuczynienia i przeproszenia. 7

8 Zastrzeżenia Dyskryminacja w zatrudnieniu zwolnienie z pracy za udział w marszu równości. Obowiązek wypłaty odszkodowania. 8

9 Kodeks cywilny Szeroki zakres zastosowania otwarty katalog dóbr osobistych. Więcej obowiązków w postępowaniu po stronie pokrzywdzonego. Funkcjonowanie w praktyce Niewielka liczba spraw dyskryminacyjnych toczących się w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego. Brak danych statystycznych w MS. 9

10 Z orzecznictwa Zadośćuczynienie zasądzone na podstawie ustawy o Rzeczniku Praw Pacjenta i o prawach pacjenta i odpowiedniej kwoty na cel społeczny na odstawie Kodeksu cywilnego. 10

11 Kodeks wykroczeń Szeroki zakres zastosowania grzywna nakładana na usługodawcę, który odmówił świadczenia usługi bez uzasadnionej przyczyny, na podstawie art. 138 Kodeksu wykroczeń. Zalety postępowania w sprawach o wykroczenia bezkosztowe dla pokrzywdzonego, obowiązek zgromadzenia materiału dowodowego po stronie organów ścigania. Funkcjonowanie w praktyce 5 nałożonych grzywien w kwocie maksymalnie 500 zł. Brak danych statystycznych w MS. 11

12 Kodeks pracy Szersza ochrona niż ta przewidziana w dyrektywach otwarty katalog przesłanek dyskryminacyjnych. Zastrzeżenia do definicji dyskryminacji bezpośredniej. Brak wyraźnego wskazania i rozdzielenia uprawdopodobnienia i udowodnienia faktu dyskryminacji. Charakter odszkodowania. Zastrzeżenia do sformułowania tzw. wyjątku kościelnego. Funkcjonowanie w praktyce Postępowania sądowe dotyczą zwykle dyskryminacji bezpośredniej. Sprawy dotyczące zarzutu dyskryminacji pośredniej, molestowania i molestowania seksualnego należą do rzadkości. 12

13 Z orzecznictwa Znajduje zastosowanie nie tylko w sytuacji, gdy doszło do rozwiązania umowy zawartej z usługodawcą z przyczyn dyskryminacyjnych, ale również wtedy, gdy w ogóle nie doszło do jej zawarcia. 13

14 Z orzecznictwa Koniecznośc wskazania cechy prawnie chronionej ze względu na która doszło do gorszego traktowania warunkiem stwierdzenia dyskryminacji. Otwarty katalog cech prawnie chronionych wskazany w Kodeksie pracy, może byc uzupełniony wyłącznie o cechy (właściwości, przymioty) osobiste, o ile mają społecznie doniosłe znaczenie (np. rodzicielstwo). Pozornie neutralne kryterium nieobecności w pracy podstawą dyskryminacji pośredniej ze względu na stan zdrowia. Wysokośc odszkodowania motywacją dla pracodawcy do zapobiegania dyskryminacji w przyszłości. Uprzedzenia nt. osób homoseksualnych. 14

15 Z orzecznictwa Molestowanie seksualne złożenie skargi bezpośredniemu przełożonemu wystarczającym sprzeciwem wobec niepożądanego zachowania. Zasada równości wynagrodzen podstawą zasądzenia odszkodowania dla pracownika, bez konieczności stwierdzenia dyskryminacji. Zadośćuczynieniowa funkcja odszkodowania. Rozkład ciężaru dowodu w sprawach o dyskryminację. 15

16 Rekomendacje Nowelizacja ustawy wdrożeniowej otwarty katalog przesłanek dyskryminacyjnych, rozszerzenie zakresu zastosowania, wprowadzenie oddzielnych roszczeń o odszkodowanie (naprawienie szkody majątkowej) i o zadośćuczynienie (naprawienie szkody niemajątkowej) oraz wydłużenie terminu przedawnienia roszczeń z ustawy wdrożeniowej; Nowelizacja Kodeksu pracy precyzyjne sformułowanie zasady przeniesionego ciężaru dowodu w postępowaniach o naruszenie zasady równego traktowania, zmiana definicji dyskryminacji bezpośredniej oraz wyjątku przewidzianego dla organizacji wyznaniowych; Rozważenia uzupełnienia kompetencji organu ds. równego traktowania Rzecznika Praw Obywatelskich tak, aby zapewniał wsparcie także w sytuacji naruszenia zasady równego traktowania przez podmioty prywatne; wzmocnienie kompetencyjne oraz organizacyjne organu ds. równego traktowania, ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia mechanizmów finansowania zadań w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji; 16

17 Dziękuję za uwagę Adw. Anna Mazurczak Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego 17

18 Rekomendacje Wprowadzenie zmian dotyczących gromadzenia statystyk sądowych postępowań opartych na przepisach ustawy wdrożeniowej; Wprowadzenie efektywnych i obowiązkowych szkoleń dla sędziów i osób wykonujących inne zawody prawnicze z zakresu ustawy wdrożeniowej, ale także szkoleń podnoszących świadomość w odniesieniu do postawy zrozumienia dla różnorodności społecznej, tolerancji i akceptacji; Przeprowadzenie kampanii społecznych o szerokim zakresie na temat zjawiska dyskryminacji oraz możliwości dochodzenia swoich praw przez osoby doświadczające nierównego traktowania. 18