WIRTUALIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW AGROBIZNESU

Transkrypt

1 WIRTUALIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW AGROBIZNESU Kamal Matouk Wprowadzenie Rozwój technologii informatycznej ostatnich lat stwarza moŝliwość wyodrębnienia nowej grupy kryteriów, na których opierać się moŝe projektowanie i organizacja nowoczesnych przedsiębiorstw. Są to kryteria uznania podmiotowej roli człowieka, wykorzystania zaawansowanej techniki wytwarzania oraz wysokiej technologii informatycznych. Pojawiło się tzw. kryterium efektu psychologiczno-społecznego (zadowolenia społecznego) jako sposobu na pokonanie barier zasad technicznoekonomicznych [Mola02]. W nowych warunkach wynikających z komputeryzacji i informatyzacji przedsiębiorstw podstawą efektywności, nie jest to stabilność metod i form przebiegu produkcji oraz metod zarządzania, lecz zdolności przystosowawcze do zmieniającego się otoczenia (np. wyrobu, wielkości produkcji oraz zasad jej przepływu). Przedsiębiorstwa agrobiznesowe chcąc dopasować się do zmieniającego się środowiska, muszą zmieniać swoją strukturę organizacyjną oraz sposób funkcjonowania. Jednym z kierunków tworzenia nowych form organizacyjnych umoŝliwiających przetrwanie i rozwój firmy agrobiznesowej w konkurencyjnych warunkach jest skierowanie się w stronę wirtualizacji organizacji. Właściwa forma organizacyjna moŝe się przyczynić

2 do szybkiego przepływu informacji oraz decydować o sukcesie rynkowego przedsiębiorstwa. Istota organizacji wirtualnej Organizacja wirtualna jest jednym z współczesnych modelów zarządzania przedsiębiorstwem, stanowi koncepcyjną strukturę dla poprawy wydajności i efektywności w rzeczywistej organizacji. MoŜe ona powstać tylko dzięki wykorzystywaniu najnowszych osiągnięć technologii informacyjno-komunikacyjnych (np. technologia internetowa) i systemów baz danych. Organizacja wirtualna jest istotnym elementem nowej ery biznesu, stanowiącym odpowiedź na wymagania wolnego rynku i konieczność dostosowania się do jego konkurencyjności [KiSz01]. Podstawowa architektura współczesnej organizacji wirtualnej, przedstawia rys N Kompetencja firmy Intranet K D K E K C K F Extranet Klienci indywidualni i instytucjonalni K B K A K G Intranet PORTAL KORPORACYJNY Internet Niematerialna przestrzeń rynkowa Rys. 1. Podstawowa architektura organizacji wirtualnej Źródło: opracowanie własne.

3 Termin organizacja wirtualna odnosi się do tradycyjnej organizacji, która słuŝy zaopatrzeniu klientów w dobra i usługi przy wykorzystaniu swego sprzętu, siły roboczej i systemów informatycznych, swoich reguł i zasad zarządzania i stylu przewodzenia. Organizacja taka cechuje się dą- Ŝeniem do realizacji procesów biznesowych przede wszystkim drogą elektroniczną, natomiast w działalności gospodarczej wykorzystuje jeden ze znanych modeli biznesowych takich jak: -Klient (Business-To- Consumer) przy zastosowaniu Internetu, e przy zastosowaniu Intranetu lub - (Business-To- Business) przy zastosowaniu Extranetu, (por. [ByMa04]). Działające w sposób tradycyjny przedsiębiorstwa agrobiznesowe zazwyczaj posiadają działy obsługujące wszystkie ogniwa łańcucha dostaw - zaopatrzenia. tworzące produkty musi się równieŝ zająć badaniem rynku, marketingiem, planowaniem, wyszukiwaniem dostawców surowców, magazynowaniem (zarówno surowców, jak i produktów i półproduktów), sprzedaŝą, transportem, musi posiadać księgowość i dział informatyczny. Wszystkie te obszary są zbędne dla funkcjonowania przedsiębiorstwa przemysłowego (produkcyjnego) z punktu widzenia specjalizacji, stanowią one działalność wspomagającą. Bez nich jednak firma nie moŝe funkcjonować. Powoduje to zmniejszenie efektywności przedsiębiorstwa, gdyŝ nie moŝe się ono skupić na zasadniczych kompetencjach. WiąŜe się to z duŝymi kosztami, wymaga zatrudnienia dodatkowego personelu, sprzyja nadmiernemu rozrostowi pionów administracyjnych, zwiększa zapotrzebowanie na przestrzenie biurowe i magazynowe. Sytuacja ta jest niekorzystna dla przedsiębiorstw agrobiznesu. Szczególne znaczenie ma ten problem dla przedsiębiorstw małych lub wkraczających

4 dopiero na rynek. Z powodu wysokich kosztów nie są one w stanie produkować tanio, więc nie mogą cenowo konkurować z duŝymi firmami. Natomiast wyróŝnikiem organizacji wirtualnej jest koncentrowanie się poszczególnych partnerów biznesowych na swoich podstawowych kompetencjach, które w ramach całej organizacji uzupełniają się wzajemnie (por. [Hoff04,s.41]) Ściśle związana jest z tym koncepcja outsourcingu w celu optymalizacji procesu produkcji i dystrybucji (zob. rys. 2) B&R B&R Planowanie Planowanie Technologia Technologia Produkcja Produkcja Marketing Marketing SprzedaŜ PRODUKT Rys. 2. Koncentracja firm partnerskich na swoich podstawowych kompetencjach Źródło: opracowanie własne. Rys. 2 przedstawia strukturę instytucjonalną organizacji wirtualnej, polegającą na połączeniu najwyŝszej klasy kompetencji kluczowych prawnie niezaleŝnych przedsiębiorstw partnerów handlowych nawiązujących ścisłą kooperację łączących się w okresie wykonywania wspólnych zadań biznesowych (np. przetwarzania konkretnego produktu), za pomocą technologii informatycznych (technologii sieciowych). Realizacja wszystkich zadań odbywa się przy minimalnym zastosowaniu mechanizmów i

5 instrumentów zarządzania i nadzoru, opierając się wyłącznie na wzajemnym zaufaniu promowanym przez realizowanego projektu. KaŜda firma uczestnicząca w przedsięwzięciu z jednej strony ma dostęp do zasobów istniejących w całej sieci, a z drugiej strony ponosi ryzyko wspólnych przedsięwzięć. Klient końcowy nie dostrzega wirtualizacji organizacji, nabywa bowiem produkt o najwyŝszej jakości u jednego z jej partnerów po atrakcyjnej cenie, korzystając jednocześnie z coraz większego wyboru i zakresu obsługi [KoKu98,s.199]. Ustanowienie takiej struktury instytucjonalnej wprowadza nową jakość organizacji, której tradycyjne granice zastępują kompetencje kluczowe i produkty poszukiwane na rynku. Rzeczywisty materialny produkt lub usługa o charakterze materialnym dematerializują się w przestrzeni niematerialnej, a ich względna anihilacja oznacza inne pojmowanie w sensie treści i kontekstu (por. [Pere97]). Produkt fizyczny jako taki traci na znaczeniu, a coraz bardziej liczą się wartości dodane typu: wizerunek firmy, posiadanie certyfikatów jakości ISO, kodowanie produktu w umysłach aktualnych i potencjalnych klientów, nośniki reklamy, opakowanie, itp. Droga do wirtualizacji przedsiębiorstwa agrobiznesowe Organizacja wirtualna powstaje w wyniku radykalnych przeobraŝeń dotychczasowych jej działań i metod zarządzania nimi. Zmiany te nazywane coraz częściej wirtualizacją, mają na celu zapewnienie organizacji wirtualnej moŝliwości elastycznego dostosowywania się do ciągłych zmian w złoŝonym, niepewnym otoczeniu, zarówno zewnętrznym jak i wewnętrznym. Usprawnianiu procesów realnych i struktur zarządzania w toku wirtualizacji sprzyja restrukturyzacja gospodarcza (Business Process

6 Reengineering) i kooperacja zewnętrzna (Outsourcing), która zmierza do wyeliminowania nieefektywnych i niesprawnych działań organizacji i ich zastępowaniu działaniami efektywniejszymi, wykonywanymi przez zewnętrzne firmy. Podstawy tworzenia organizacji wirtualnej zdaniem W. Grudzewskigo i I. Hejduk to [GrHe00]: 1. Model organizacji wirtualnej wyraŝa potrzebę tworzenia bądź gromadzenia bardzo szybko zasobów finansowych, ludzkich i produkcyjnych, wymaga zatem rozwoju systemów umoŝliwiających tworzenie i gromadzenie tych zasobów. 2. Systemy wykorzystywane w organizacji wirtualnej umoŝliwiają odzwierciedlenie złoŝoności najbardziej zyskownych produktów, co oczywiście związane jest z umiejętnościami kreowania badania, testowania róŝnego rodzaju prototypów, procesów produkcyjnych, wzornictwa, systemów marketingowych, dystrybucji, serwisu i innych rozwiązań, w praktyce prawie Ŝadna organizacja nie jest w stanie wyspecjalizować się we wszystkich wymienionych obszarach działania. 3. Głównym motywem opracowania koncepcji i wdraŝania do praktyki gospodarczej modelu organizacji wirtualnej jest potrzeba dzielenia zasobów, implementacji sposobów działania, a takŝe podziału kompetencji na róŝnych stanowiskach występujących w strukturach organizacyjnych sprzyja to osiągnięciu pozycji globalnego konkurenta na określonych rynkach lub jego segmentach oraz umacnianiu pozycji konkurencyjnej na globalnym rynku światowym. Pomyślny przebieg wirtualizacji przedsiębiorstwa agrobiznesowe zale- Ŝy od róŝnych czynników takich, jak zakres globalizacji gospodarczej,

7 poziom konkurencyjności rynkowej, zasoby dyspozycyjnej siły roboczej, stopień unowocześnienia procesów technologicznych i procesów informacyjno-decyzyjnych, stopień uelastycznienia funkcjonowania organizacji, autonomia i jakość działań organizacji [KiPa97]. Współczesne technologie informatyczne (tzw. informacyjno-komunikacyjne) stworzyły poŝądaną dla wirtualizacji infrastrukturę komunikacyjną, głównie w postaci otwartych systemów informacyjnych, automatycznie współpracujących z podobnymi systemami partnerów biznesowych w globalnym środowisku sieciowym i kompatybilnych platformach technicznych (por. [KuKo97,s.201]). Wirtualizacja w wymiarze doświadczenia rynkowego powoduje wdra- Ŝanie nowych form powiązań z dostawcami i odbiorcami (klientami), powstawanie nowych kanałów dystrybucji towarów i marketingu, tworzenie rynku elektronicznego, centrów wirtualnych oraz centrów przetwarzania, przechowywania i prezentacji informacji. W wyniku tych zmian następuje usprawnienie realizacji dotychczasowych działań i powstawanie nowych źródeł wartości. W kierunku zwiększenia kompetencji, wirtualizacja przedsiębiorstw agrobiznesu rozpoczyna się od dokonania wyboru najlepszych dostawców na rynku a następnie współpraca dostawców i ich klientów, czego rezultatem jest zwiększenie poziomu wzajemnego zaangaŝowania kapitałowego przedsiębiorstw i rozdzielenia zadań pomiędzy nie. Prowadzi to do nabywania nowych kompetencji przez współpracujące firmy. Ostatni wymiar wirtualizacji przedsiębiorstwa, odnoszący się do zmiany sposobów prowadzenia pracy, rozpoczyna się od maksymalizacji efektywności procesów i ewoluuje w kierunku zwiększenia autonomii pracowników. Dalsza ewolucja w tym kierunku moŝe prowadzić do

8 zmiany statusu pracownika, który z pracownika etatowego stanie się niezaleŝnym ekspertem współpracującym z firmą. Podsumowanie Otoczenie zewnętrzne ma duŝy wpływ na zachowania przedsiębiorstwa agrobiznesowe poprzez stale rosnące wymagania klientów i kontrahentów, co do nowoczesności, jakości oraz dostawy produktów i usług. Strach przed utratą rynku, a w konsekwencji pogorszenia sytuacji finansowej firmy, czy bankructwa w skrajnym przypadku bardzo silnie wpływa na sposób kształtowania i zmiany organizacji. Wraz z rozwojem technologii informatycznych, postępującą globalizacją rynków oraz coraz bardziej równomiernym dostępem do informacji i nowości technologicznych, rodzi się konieczność dostarczania przez przedsiębiorstwa coraz bardziej zaawansowanych technologicznie wyrobów, w coraz krótszych odstępach czasu - skracanie się cyklu Ŝycia produktu (por. [Biel03,s.89]). Wszystkie wymienione czynności wymagają zwiększenie efektywności działania w kaŝdym obszarze funkcjonalnym przedsiębiorstwa. Odpowiedzią jest tendencja polegająca na odchodzeniu od struktur mechanistycznych obowiązujących w gospodarce scentralizowanej na płaskie, elastyczne struktury organizacyjne [OrSi05]. W wyniku zmian firmy agrobiznesowe przekształcają się w organizacjach wirtualnych, których granice przedsiębiorstwa rozmywają się w strukturze wzajemnych powiązań i relacji. Bez odpowiedniego wsparcia przez technologię informatyczną, istnienie oraz rozwój tego typu organizacji wydaje się niemoŝliwy. Technologia informatyczna jest tu elementem krytycznym, doprowadzającym do spłaszczenia struktur organizacyjnych oraz uczyni przedsiębiorstwa

9 agrobiznesowe bardziej poinformowane, elastyczne i nieograniczone. Organizacja tego typu wspomaga wymianę wiedzy pomiędzy podsystemami i powinna być tworzona na długi okres, nasila się wówczas efekt synergii tworzonej w atmosferze zetknięcia się ze sobą róŝnych przedsiębiorstw. Literatura [Biel03] [ByMa04] [GrHe00] [Hoff04] [KiPa97] Bielecki A.: MoŜliwości rozwoju systemu nadzoru właścicielskiego na bazie doświadczeń USA. [w:] Komputerowo zintegrowane zarządzania, Tom 1, (red.) Knosala R., WNT, Warszawa Bytniewski A., Matouk K.: Rola informacji we współczesnej organizacji, [w:] Informacja dobra lub zła - Problemy społeczeństwa globalnej informacji, (red.) A. Szewczyk, wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin Grudzewski M.W., Hejduk K.I.: Charakterystyka organizacji wirtualnej, Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw, IOiZ w Przemyśle, ORGMASZ nr 5, Hoffmann R.M.: Wybrane aspekty efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa wirtualnego. [w:] Koncepcje i narzędzia zarządzania informacją i wiedzą, (red.) E. Niedzielska i K. Perechuda, wyd. AE, Wrocław Kisielnicki J., Parys T.: System informacyjny w wirtualnej organizacji. [w:] Business Information Systems-BIS 97, (red.) W. Abramowicz, Poznań 1997.

10 [KiSz01] [KoKu98] [KuKo97] [Mola02] [OrSi05] [Pere97] Kisielnicki J, Szyjewski Z.: Przedsiębiorstwo przyszłości w warunkach nowej ekonomii, Instytut Edukacji Interaktywnej estakada.pl, [w:] Korowicki A., Kubiak B.F.: Koncepcja organizacji wirtualnej a międzyorganizacyjne systemy informacyjne. [w:] Modele informacyjne procesów gospodarczych. 3 i 4 Międzynarodowa Konferencja, (red.) T. Kasprzak, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa Kubiak B. F., Korowicki A.: Globalny rynek elektroniczny w rozwoju organizacji wirtualnych i ich systemów informacyjnych. [w:] V Konferencja EDI, (red.) M. Niedźwiedziński, Łódź-Dobieszków Molasy M.: Technologie informacyjne w kształtowaniu systemów zarządzania przedsiębiorstwem, wyd. Politechniki Wrocławskiej, Wrocław Orylska J., Siemianowski L.: Wpływ rozwoju techniki informacyjnej na ekonomikę współczesnych przedsiębiorstw gospodarki Ŝywnościowej w kontekście problemów globalnych [w:] ( Perechuda K.: Organizacja Wirtualna, wyd. Ossolineum, Wrocław Dr inŝ. Kamal Matouk Katedra Informatyki Ekonomicznej Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu ul. Komandorska 118/120, Wrocław Polska Numer telefonu +48/71/ kamal.matuk@ae.wroc.pl