Zielone zamówienia publiczne wprowadzenie. Marcin Skowron Łowicz, 2015 r.

Transkrypt

1 Zielone zamówienia publiczne wprowadzenie Marcin Skowron Łowicz, 2015 r.

2 ZIELONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE oznaczają politykę, w ramach której podmioty publiczne włączają kryteria i/lub wymagania ekologiczne do procesu zakupów (procedur udzielania zamówień publicznych) i poszukują rozwiązań ograniczających negatywny wpływ wyrobów/usług na środowisko oraz uwzględniających cały cykl życia produktów, a poprzez to wpływają na rozwój i upowszechnienie technologii środowiskowych. definicja wg Komisji Europejskiej 2

3 KOMUNIKAT KE KOM (2008) lipca 2008 r. Komisja Europejska wydała Komunikat "Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska" [KOM (2008) 400]. Komisja zaproponowała, aby do 2010 r. 50% wszystkich procedur przetargowych miało ekologiczny charakter. W osiągnięciu postulowanego poziomu zielonych zamówień posłuży opracowany na zlecenie Komisji Europejskiej zestaw kryteriów środowiskowych (GPP Toolkit). Cel wspólnych kryteriów GPP: ustalenie jasnych i ambitnych kryteriów środowiskowych dla wyrobów i usług. zapewnienie spójności kryteriów stosowanych przez państwa członkowskie, aby uniknąć zakłócenia jednolitego rynku i zmniejszenia konkurencji w obrębie UE. 3

4 ZESTAW UNIJNYCH KRYTERIÓW ŚRODOWISKOWYCH Komisja Europejska podjęła działania zmierzające do opracowania wspólnych kryteriów dot. zielonych zamówień publicznych możliwych do stosowania w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Kryteria zostały opracowane dla grup wyrobów i usług, które uznano za najbardziej odpowiednie do wdrożenia GPP zarówno ze względu na wartość zamówień jak i wpływ na środowisko. Kryteria są rezultatem bliskiej współpracy służb Komisji Europejskiej, przedstawicieli przemysłu, społeczeństwa oraz państw członkowskich. 4

5 1. ZESTAW UNIJNYCH KRYTERIÓW ŚRODOWISKOWYCH 10 sektorów priorytetowych: 1. budownictwo ; 2. żywność i usługi gastronomiczne; 3. transport i usługi transportowe; 4. Energia; 5. Biurowy sprzęt komputerowy; 6. Tekstylia (odzież, uniformy i inne wyroby włókiennicze); 7. papier i usługi drukarskie; 8. meble; 9. środki czystości i usługi w zakresie sprzątania; 10. produkty i usługi ogrodnicze 5 kryteria opracowano w 2008 r. w 2009 r. kryteria przetłumaczono na języki narodowe

6 KRYTERIA DLA KOLEJNYCH GRUP PRODUKTOWYCH 2. ZESTAW Opublikowany w 2010 r. drugi zestaw kryteriów środowiskowych dotyczył następujących 8 grup produktów: Telefony komórkowe; Kogeneracja; Izolacja termiczna; Panele ścienne; Twarde pokrycia podłogowe; Okna; Oświetlenie drogowe i sygnalizacja świetlna; Materiały do nawierzchni drogowych oraz znaki drogowe. 6

7 UNIJNE KRYTERIA ŚRODOWISKOWE Kryteria GPP, opracowane na zlecenie Komisji Europejskiej, obejmują następujące grupy produktów: Papier do kopiowania i papier graficzny Biurowy sprzęt komputerowy Środki czyszczące i usługi sprzątania Żywność i usługi cateringowe Wyroby włókiennicze Produkty i usług ogrodnicze Skojarzona gospodarka energetyczna Oświetlenie biurowe Armatura Urządzenia do przetwarzania obrazu Ogrzewacze wodne Budownictwo Transport Meble Energia elektryczna Izolacja cieplna Płyty ścienne Oświetlenie drogowe i sygnalizacja świetlna Urządzenia elektryczne i elektroniczne stosowane w sektorze ochrony zdrowia Toalety i pisuary Infrastruktura Wodno-ściekowa 7 Dokumenty w j. polskim dostępne na stronie UZP w zakładce Zielone zamówienia publiczne oraz na stronie KE:

8 REWIZJA KRYTERIÓW GPP Obecnie trwają prace nad rewizją kryteriów dla następujących grup produktowych: Wyroby włókiennicze, Oświetlenie biurowe, Komputery i laptopy, Usługi sprzątania, Meble, Żywność i usługi cateringowe. Komisja Europejska podjęła również decyzje o wypracowaniu kryteriów dla nowych grup produktowych, w tym: Budownictwo (zawężenie do budynków biurowych). Jednostka odpowiedzialna: Wspólne Centrum Badawcze (Joint Research Centre) 8

9 UNIJNE KRYTERIA ŚRODOWISKOWE Kryteria wskazują następujące informacje: Zakres zastosowania Kluczowe czynniki oddziaływania na środowisko Opis kryteriów podstawowych i kompleksowych w podziale na: Przedmiot zamówienia Kryteria kwalifikacji (w odniesieniu do wykonawców) Specyfikacje (w odniesieniu do surowców i produktów) Kryteria udzielenia zamówienia Warunki realizacji zamówienia Podstawy weryfikacji spełniania wymogów/ kryteriów/ warunków Noty wyjaśniające wskazanie dodatkowych źródeł informacji 9

10 10 UNIJNE KRYTERIA ŚRODOWISKOWE

11 DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE Komisja Europejska (DG Środowisko) opublikowała w 2012 r. wyniki ogólnoeuropejskiego badania nt. poziomu zazielenienia zamówień w państwach członkowskich Cel analizy próba oszacowania poziomu ZZP (2010 r. rok referencyjny) oraz stopień osiągnięcia postulowanego poziomu 50% dla zielonych zamówień publicznych w świetle Komunikatu KE Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska KOM (2008) 400 Kto realizował monitoring Centrum Studiów Europejskich (CEPS) wraz z Kolegium Europejskim w Brugii. 11

12 DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE Jakie narzędzie zastosowano Analiza realizowana w oparciu o kwestionariusz rozesłany w dniu 12 września 2011 r. w językach narodowych do wybranych losowo organów administracji publicznej krajów członkowskich. Jakie kryteria Monitoring zostanie oparty o proste i jasne kryteria (liczba i sposób uwzględnienia aspektów środowiskowych). Czego dotyczy Badanie koncentrowało się na pierwszym zestawie kryteriów środowiskowych (tzw. first set GPP Toolkit) opublikowanym przez Komisję Europejską w 2009 r. Jaka wielkość próby losowej ogółem ok instytucji zamawiających w UE. 12

13 DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE Szczegóły analizy W ramach badania, respondenci mieli udzielić odpowiedzi na temat wykorzystania podstawowych kryteriów środowiskowych w ostatnim przeprowadzonym postępowaniu przetargowym, którego przedmiot zamówienia należał do jednej z dziesięciu grup priorytetowych objętych unijnymi kryteriami środowiskowymi. Dodatkowo zostali poproszeni o ogólne informacje nt. poziomu "zazielenienia" postępowań przeprowadzonych w latach dla konkretnej grupy produktowej. Poszerzona analiza miała na celu weryfikację sposobu prowadzenia postępowań przetargowych dla konkretnej grupy produktów przez uczestniczące w badaniu instytucje zamawiające. Dostarczyła również informacji czy po stronie zamawiającego kształtowała się ogólna praktyka stosowania kryteriów środowiskowych oraz w jaki sposób nastąpiła ich implementacja. 13

14 DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE Wyniki analizy Statystyka zbiorcza dla Polski oparta jest na odpowiedziach uzyskanych od 29 polskich organów administracji publicznej różnego szczebla. W przeanalizowanych w badaniu 79 postępowaniach przetargowych, polskie władze zastosowały pewną formę kryteriów środowiskowych w 27% przypadków, co stanowi połowę średniej unijnej. W latach , w odniesieniu do dziesięciu grup produktowych objętych niniejszym badaniem, władze polskie zastosowały przynajmniej jedno podstawowe kryterium środowiskowe w przypadku 29% zamówień, a 10% zamówień zawierało wszystkie podstawowe kryteria środowiskowe. 14

15 DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE Zbiorcze zestawienie Wykres przedstawia wyniki zazielenienia zamówień w podziale na grupy produktów. Biurowy sprzęt komputerowy stanowi kategorię produktu o najwyższym odsetku zazielenienia zamówień, w której co najmniej jedno kryterium środowiskowe zostało uwzględnione w 43% zanalizowanych zamówień, a ogół podstawowych kryteriów środowiskowych znalazł odzwierciedlenie w 21% zamówień. Z kolei, najniższy okazał się stopień zazielenienia sektora energetycznego. Środki czystości i Budownictwo Energia Biurowy sprzęt Papier do kopiowa Meble usługi w tym zakresie komputerowy i papier graficzny co najmniej jedno kryterium środowiskowe zostało uwzględnione 15 wszystkie podstawowe kryteria środowiskowe zostały uwzględnione

16 DOSTĘPNE OPRACOWANIA Ekologiczne zakupy! Podręcznik dotyczący zielonych zamówień publicznych - drugie wydanie, z 2012 r. - dostępny w wersji PL 16 Zielone zamówienia publiczne. Zbiór dobrych praktyk. - wybrane przykłady z państw członkowskich - wydany w 2012 r. - dostępny w wersji PL

17 GPP HELPDESK PUNKT KONTAKTOWY Helpdesk dla GPP - zielonych zamówień publicznych Helpdesk zbiera dane oraz informacje dot. wszystkich aspektów GPP, w tym praktyczne przykłady (studia przypadku), tworzy bazę organizacji oraz sieci zaangażowanych w GPP. Helpdesk jest obsługiwany przez BIO Intelligence Service we współpracy z Belmont Innovations & Sustainability w imieniu Komisji Europejskiej. Wszelkie zapytania, komentarze można zgłaszać w języku angielskim, francuskim oraz niemieckim. gpp@biois.com Tel.: Adres: GPP Helpdesk c/o BIO Intelligence Service Villa Deshayes Paris Francja 17

18 Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych

19 ZRÓWNOWAŻONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE Zielone zamówienia publiczne Społeczne zamówienia publiczne 19

20 PODSTAWY OPRACOWANIA DOKUMENTU Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych na lata został opracowany na podstawie upoważnienia Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych określonego w art. 154 pkt. 7 ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. nr 113 poz. 759 z pózn. zm.), zgodnie z którym Prezes UZP opracowuje programy szkoleń, organizuje oraz inspiruje szkolenia z zakresu zamówień. W dokumencie zasygnalizowano również konieczność podjęcia określonych kroków legislacyjnych związanych z implementacją do prawa krajowego, projektowanych unijnych dyrektyw w zakresie zamówień publicznych. Nowe przepisy unijne, których przyjęcie planowane jest na początku 2014 r., przewidują pewne mechanizmy wspierające zrównoważone zamówienia, co z kolei może przełożyć się na zwiększenie stopnia aplikacji aspektów środowiskowych i społecznych w postępowaniach przetargowych. 20

21 PODSTAWY OPRACOWANIA DOKUMENTU Za transpozycję do prawa krajowego ww. przepisów odpowiada Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, który na podstawie art. 154 pkt. 1 Pzp, opracowuje projekty aktów normatywnych dotyczących zamówień. Mając na względzie fakt, iż okres realizacji Krajowego Planu Działań zbiega się z planowanym okresem implementacji unijnych dyrektyw, należy zapewnić aby propozycje legislacyjne oraz stosowne zmiany w prawie krajowym były w odpowiedni sposób prezentowane uczestnikom systemu zamówień publicznych. 21

22 PODSTAWY OPRACOWANIA DOKUMENTU Krajowy Plan Działań należy traktować jako samodzielny dokument zmierzający do promocji zrównoważonych zamówień publicznych. Ze względu na zakres przedmiotowy, dokument ten sprzyja również realizacji celów określonych w krajowych zintegrowanych strategiach, w tym: Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r., Strategia - Sprawne Państwo 2020, Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki na lata Dynamiczna Polska oraz Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego. 22

23 Cele środowiskowe: CEL DOKUMENTU Podwyższenie poziomu zielonych zamówień publicznych w skali kraju do 20% ogółu udzielonych zamówień w Polsce (w oparciu o opracowaną metodologię UZP); Stymulowanie rozwoju rynku poprzez kreowanie popytu na produkty spełniające wysokie standardy środowiskowe oraz innowacyjne technologie środowiskowe po stronie administracji publicznej. Cele społeczne: Osiągnięcie 10% poziomu społecznych zamówień publicznych w skali kraju (mierzony w oparciu o metodologię UZP); Wsparcie realizacji polityki społecznej z wykorzystaniem zamówień publicznych. 23

24 KRAJOWY PLAN DZIAŁAŃ NOWY DOKUMENT PLANISTYCZNY W dokumencie zawarto m.in.: Powiązanie KPD ze zintegrowanymi strategiami rozwoju; Aktualny opis regulacji unijnych i prawodawstwa krajowego uwzględniającego aspekty środowiskowe i społeczne w zamówieniach publicznych; Opis zrealizowanych dotychczas działań; Dane statystyczne; Proponowane działania; Wskaźniki. 24

25 PRZEGLĄD PRAWA Podstawy prawne wynikające z obowiązujących Dyrektyw 2004/18/WE i 2004/17/WE oraz krajowych regulacji, tj. Ustawy z r. Prawo zamówień publicznych postulowane zmiany wynikające z projektów nowych dyrektyw W KONTEKŚCIE ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ: Ustawodawstwo UE powiązane z ZZP Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 106/2008 w sprawie wspólnotowego programu znakowania efektywności energetycznej urządzeń biurowych; Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/33/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu drogowego Dyrektywa 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej ( ) 25

26 PRZEGLĄD PRAWA Ustawodawstwo UE powiązane z ZZP: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią; Dyrektywa 2010/31/UE charakterystyka energetyczna budynków; Ustawodawstwo krajowe powiązane z zielonymi zamówieniami publicznymi: Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.); Ustawa z dnia 14 września 2012 r. o obowiązkach w zakresie informowania o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię oraz o kontroli realizacji programu znakowania urządzeń biurowych (Dz. U. z 2012 r. z późn zm.), inne 26

27 PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ W ZAKRESIE ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ: Tłumaczenie unijnych kryteriów środowiskowych (EU GPP criteria); Opracowanie i wydanie publikacji Zielone zamówienia publiczne II Podręcznik ; Bieżąca aktualizacja zakładki Zielone Zamówienia Publiczne na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych; Tłumaczenie na j. polski wybranych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dot. zielonych zamówień publicznych; Działalność informacyjno szkoleniowa Monitorowanie poziomu zazielenienia zamówień. 27

28 PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ W ZAKRESIE SPOŁECZNYCH ZAMÓWIEŃ: Badanie ankietowe dotyczące stosowania klauzul społecznych w postępowaniach przetargowych przez polskie instytucje zamawiające; Utworzenie zakładki Społeczne zamówienia publiczne na stronie internetowej Urzędu Zamówień Publicznych; Działania informacyjno-szkoleniowe UZP; Monitorowanie poziomu uwzględnienia aspektów społecznych w zamówieniach w Polsce. 28

29 STATYSTYKI ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ Poza określonymi wyjątkami, decyzja w zakresie uwzględniania aspektów środowiskowych (oraz społecznych) w postępowaniu przetargowym, leży po stronie instytucji zamawiających. Na podstawie rocznych sprawozdań o udzielonych zamówieniach za rok 2014, do przekazywania których zobowiązuje zamawiających przepis art. 98 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych, można przyjąć, że w Polsce liczba zamawiających kształtuje się na poziomie Zdecentralizowany system zamówień publicznych uniemożliwia uzyskanie kompleksowych danych na temat stopnia zazielenienia zamówień publicznych. Jednak, mimo dużej liczny instytucji zamawiających obecnych na polskim rynku, Urząd Zamówień Publicznych prowadzi okresowe analizy stopnia zazielenienia zamówień w oparciu o reprezentatywną próbę ogłoszeń o zamówieniu na podstawie własnej metodologii. W analizie uwzględniane są ogłoszenia zamieszczane w krajowym publikatorze - Biuletynie Zamówień Publicznych oraz publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. 29

30 STATYSTYKI ZIELONYCH I SPOŁECZNYCH ZAMÓWIEŃ Trudności w uzyskaniu szczegółowych danych w kontekście środowiskowym i społecznym: Zdecentralizowany system zamówień publicznych Swoboda w kształtowaniu własnych zamówień publicznych Brak dedykowanych pól w formularzach ogłoszeń 30

31 STATYSTYKI ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ Aspekty środowiskowe w postępowaniach przetargowych 31

32 STATYSTYKI SPOŁECZNYCH ZAMÓWIEŃ Aspekty społeczne w postępowaniach przetargowych 5,00% Poziom 4,50% 4,00% 3,00% 2,00% 2,83% 2,04% 2,90% 3,10% Poziom 1,00% 0,00%

33 ZAPLANOWANE DZIAŁANIA KOMPONENT ŚRODOWISKOWY Przeprowadzenie 4 edycji szkoleń popularyzujących m.in. aspekty okołośrodowiskowe w zamówieniach publicznych; Organizacja konferencji obejmujących m. in. tematykę zielonych zamówień publicznych; Utrzymanie i bieżąca aktualizacja zakładki Zielone Zamówienia Publiczne na stronie internetowej UZP, w tym rozpowszechnianie informacji nt. nowych inicjatyw unijnych ułatwiających uwzględnianie aspektów środowiskowych w zamówieniach publicznych oraz regulacji prawnych rozszerzających zakres przedmiotowy zielonych zamówień publicznych; Analiza rozwiązań prawnych przewidzianych w nowych dyrektywach w sprawie zamówień publicznych pod kątem implementacji do prawa krajowego oraz przygotowanie opracowania dot. zmian prawnych wynikających z nowych dyrektyw unijnych w zakresie zielonych zamówień publicznych; Badanie rynku zielonych zamówień publicznych w oparciu o metodologię UZP; Opracowanie ankiety skierowanej do Zamawiających nt. posiadanej wiedzy (w tym znajomości przepisów, dostępnych opinii prawnych oraz materiałów informacyjnych) oraz doświadczeń w praktycznej realizacji zrównoważonych zamówień publicznych - część dot. zielonych zamówień publicznych; Promowanie unijnych kryteriów środowiskowych (EU GPP criteria) opracowanych na zlecenie Komisji Europejskiej. Zlecenie tłumaczenia na język polski kryteriów opracowanych dla nowych grup produktów w przypadku braku oficjalnego tłumaczenia; 33

34 KOMPONENT SPOŁECZNY ZAPLANOWANE DZIAŁANIA Przeprowadzenie szkoleń skierowanych do zamawiających z zakresu m.in. uwzględniania aspektów społecznych w procedurach przetargowych (m.in.: zamówienia zastrzeżone, rażąco niska cena); Przeprowadzenie dorocznych konferencji uwzględniających m.in. aspekty społeczne w zamówieniach publicznych; Utrzymanie zakładki Społeczne zamówienia publiczne na stronie UZP i jej bieżąca aktualizacja; Opracowanie podręcznika zawierającego przykłady skutecznego stosowania aspektów społecznych w organizowanych postępowaniach przetargowych; Analiza rozwiązań prawnych przewidzianych w nowych dyrektywach w sprawie zamówień publicznych pod kątem implementacji do prawa krajowego oraz przygotowanie opracowania dot. zmian prawnych wynikających z nowych dyrektyw unijnych pod kątem społecznych zamówień publicznych; Opracowanie ankiety skierowanej do Zamawiających nt. posiadanej wiedzy (w tym znajomości przepisów, dostępnych opinii prawnych oraz materiałów informacyjnych) oraz doświadczeń w praktycznej realizacji zrównoważonych zamówień publicznych - część dot. społecznych zamówień publicznych; Badanie liczby zamówień zastrzeżonych w ogólnej liczbie zamówień opublikowanych w Biuletynie Zamówień Publicznych. 34

35 ZIELONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE II PODRĘCZNIK Zakres merytoryczny: LCC, efektywność energetyczna w budownictwie, etykieta energetyczna dla produktów związanych z energią, etykietowanie opon, koszty środowiskowe w zamówieniach na pojazdy. Podręcznik w wersji papierowej oraz na nośniku CD dystrybuowany jest przez Urząd w ramach prowadzonej działalności informacyjno-szkoleniowej. 35

36 36