Zielone zamówienia publiczne w Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Zielone zamówienia publiczne w Unii Europejskiej Wprowadzenie Pojęcie zielone zamówienia publiczne (ang. Green Public Procurement - GPP) zostało zdefiniowane w oficjalnym komunikacie Komisji Europejskiej. Zielone zamówienia publiczne definiuje się, jako: proces, w ramach którego instytucje publiczne starają się nabyć towary, usługi i roboty budowlane, których oddziaływanie na środowisko w trakcie ich cyklu Ŝycia jest ograniczone - w porównaniu do towarów, usług i robót budowlanych o identycznym przeznaczeniu, jakie zostałyby zamówione w innym przypadku. Zielone zamówienia publiczne są instrumentem dobrowolnym, co oznacza, Ŝe poszczególne państwa członkowskie i instytucje publiczne same określają zakres ich wdroŝenia. Unia Europejska intensywnie promuje zielone zamówienia publiczne w ramach swojej polityki na rzecz zrównowaŝonej konsumpcji i produkcji. W komunikacie z 2008 r., zatytułowanym Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska zatwierdzono cele dotyczące zielonych zamówień publicznych, ustanawiając szereg środków wsparcia, których wdroŝenie jest zadaniem Komisji Europejskiej. W strategii Europa 2020 ustalono, Ŝe zamówienia publiczne są jednym z najwaŝniejszych sposobów osiągnięcia inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Znaczenie zamówień publicznych Instytucje publiczne w Europie ponoszą rocznie wydatki w wysokości ponad 2 bilionów EUR, co stanowi około 19% PKB (produktu krajowego brutto) Unii Europejskiej. Stanowi to dla sektora publicznego zarówno szansę, jak i konieczność rozsądnego wykorzystywania siły nabywczej. Zielone zamówienia publiczne moŝna wykorzystywać do ograniczenia wpływu działań publicznych na środowisko, jednocześnie oddziałując na rynek w taki sposób, aby dostarczał towarów, usług i robót budowlanych bardziej przyjaznych środowisku. Korzyści płynące z funkcjonowania systemu zielonych zamówień publicznych moŝna rozpatrywać w kontekście: 1

2 realizacji określonych celów i zadań środowiskowych np. dotyczących redukcji emisji CO 2, poprawy efektywności energetycznej oraz ochrony zasobów naturalnych, zmniejszenia kosztów, zwiększenia zaufania obywateli, przedsiębiorstw i społeczeństwa obywatelskiego do administracji publicznej, sprzyjania innowacyjności i wspierania rozwoju konkurencyjnych, zielonych towarów i usług oraz poszerzania rynku tych produktów, tworzenia lepszych warunków pracy, budowania potencjału organizacji publicznych w aspekcie moŝliwości sprostania w przyszłości wyzwaniom w dziedzinie środowiska i zasobów. Umocowanie prawne zielonych zamówień publicznych Przyjęte w roku 2004 dyrektywy dotyczące zamówień publicznych (2004/18/WE i 2004/17/WE) jednoznacznie zezwalają na uwzględnianie aspektów środowiskowych podczas udzielania przedmiotowych zamówień. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ustalono zakres uwzględniania kryteriów środowiskowych w przetargach przeprowadzanych na zasadach konkurencyjnych. Instytucje publiczne powinny dąŝyć do utrzymania wysokich standardów ochrony środowiska przy realizacji swoich zakupów, pod warunkiem, Ŝe kryteria środowiskowe są stosowane w sposób sprawiedliwy i przejrzysty. Wymagania dotyczące obowiązkowych zielonych zamówień publicznych w określonych sektorach: informatyczne urządzenia biurowe stosownie do rozporządzenia w sprawie Energy Star (nr 106/2008), do zakupów informatycznych urządzeń biurowych przez organy administracji centralnej mają zastosowanie minimalne wymagania w zakresie efektywności energetycznej, pojazdy transportu drogowego stosownie do dyrektywy w sprawie ekologicznie czystych pojazdów (2009/33/WE), przy zamówieniach publicznych dotyczących pojazdów powyŝej wartości progowej - określonej w przepisach Unii Europejskiej - instytucje publiczne muszą brać pod uwagę zuŝycie energii oraz emisje, 2

3 budynki stosownie do dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (2010/31/UE), najpóźniej od 2014 r. we wszystkich nowych projektach budowlanych i w projektach waŝniejszych renowacji muszą być stosowane minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej. Do 2019 r. wszystkie nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz będące ich własnością muszą charakteryzować się niemal zerowym zuŝyciem energii. Rzetelne postępowanie Oprócz uzyskania najlepszej relacji między jakością i ceną (produktu, usługi, robót budowlanych) instytucje publiczne mają obowiązek rzetelnego postępowania przy udzielaniu zamówień publicznych, co oznacza stosowanie zasad obowiązujących na rynku wewnętrznym. NaleŜą do nich zasady przejrzystości, równego traktowania, niedyskryminacji i proporcjonalności. Instytucje zamawiające muszą równieŝ unikać tworzenia przeszkód dla konkurencji, na przykład wynikających ze stosowania nadmiernie restrykcyjnych specyfikacji. Konsultacje z rynkiem Jednym ze sposobów, w jaki zamawiający mogą zdobyć informacje o ewentualnym wpływie na konkurencję są konsultacje z rynkiem przed wprowadzeniem nowych wymogów w zakresie udzielania zielonych zamówień publicznych. Opłacalność Ekologiczne zakupy mogą prowadzić do oszczędności, a takŝe do korzyści dla środowiska. Dzięki uwzględnieniu takich czynników, jak zuŝycie energii i wody, ograniczenie stosowania substancji niebezpiecznych, stosowanie materiałów pochodzących z recyklingu oraz odpowiednie gospodarowanie odpadami, zielone zamówienia publiczne mogą pomóc w osiągnięciu oszczędności w odniesieniu do wielu grup produktów i usług. Ma to miejsce w szczególności, jeŝeli w procesie udzielania zamówień zastosuje się podejście oparte na kalkulacji kosztów cyklu Ŝycia, uwzględniające wszystkie koszty, jakie zostaną poniesione w cyklu Ŝycia produktów, usług lub obiektów budowlanych, a nie tylko cenę ich nabycia. 3

4 Osiągnięcie docelowych poziomów w zakresie ochrony środowiska Zielone zamówienia publiczne umoŝliwiają wdroŝenie polityki ochrony środowiska w kontekście udzielania zamówień przez sektor publiczny. Przyjęte przez Komisję Europejską podejście do zielonych zamówień publicznych ma na celu określenie najwaŝniejszego wpływu na środowisko związanego z kaŝdym produktem, usługą lub obiektem budowlanym w oparciu o analizę cyklu Ŝycia, a następnie zaproponowanie kryteriów udzielania zamówień z uwzględnieniem tego wpływu. Zapewnia to przejrzysty związek pomiędzy działaniami w zakresie zamówień, a korzyściami dla środowiska. Kryteria dotyczące zielonych zamówień publicznych Unijne kryteria dotyczące zielonych zamówień publicznych obejmują wiele róŝnych grup produktów i usług, powszechnie nabywanych przez instytucje publiczne. Sposoby weryfikowania zgodności z kryteriami zostały precyzyjnie określone, aby zapewnić osiągnięcie oczekiwanej efektywności ekologicznej zakupionych produktów i usług. Kryteria mogą zostać bezpośrednio włączone do dokumentacji przetargowej. Obecnie dostępne są unijne kryteria dotyczące zielonych zamówień publicznych, dla następujących grup produktów i usług: 1. Papier do kopiowania i papier 11. Okna, przeszklone drzwi i świetliki graficzny 12. Izolacja cieplna 2. Środki czyszczące i usługi 13. Twarde pokrycia podłogowe w zakresie sprzątania 14. Panele ścienne 3. Informatyczne urządzenia biurowe 15. Kogeneracja (CHP) 4. Budownictwo 16. Budowa dróg i znaki drogowe 5. Transport 17. Oświetlenie uliczne i sygnalizacja 6. Meble świetlna 7. Energia elektryczna 18. Telefony komórkowe 8. Usługi gastronomiczne 19. Oświetlenie wewnętrzne i cateringowe 20. Infrastruktura kanalizacyjna 9. Wyroby tekstylne 21. Krany, głowice prysznicowe 10. Wyroby i usługi ogrodnicze i prysznice (armatura sanitarna). Aktualnie opracowywane są kryteria dotyczące: systemów grzewczych, budynków biurowych (biurowców), toalet, 4

5 drukarek, kopiarek i urządzeń wielofunkcyjnych (ang. imaging equipment), elektrycznych urządzeń medycznych. Monitorowanie postępów Ocena postępów w realizacji celów w zakresie zielonych zamówień publicznych wymaga funkcjonowania efektywnego systemu monitorowania. Poza monitorowaniem liczby i wartości umów wchodzących w zakres zielonych zamówień publicznych konieczny jest jakościowy przegląd działań związanych z tym rodzajem zamówień, obejmujący przede wszystkim identyfikację napotykanych barier, ocenę podejmowanych działań naprawczych oraz doskonalenie systemu. Zielone zamówienia publiczne w Polsce w roku 2012 Poziom zielonych zamówień w Polsce w roku 2012 oszacowany na podstawie ogłoszeń w Biuletynie Zamówień Publicznych wyniósł 9,5%. Poziom zielonych zamówień określonych w oparciu o ogłoszenia publikowane w Dzienniku Urzędowym UE kształtował się na poziomie 14,5%. Na podstawie powyŝszych danych moŝna przyjąć, Ŝe całkowity odsetek zielonych zamówień w 2012 r. wyniósł 12%. Wartość polskiego rynku zamówień publicznych w roku 2012 oszacowano w oparciu o wyniki analizy informacji przesłanych przez zamawiających w sprawozdaniach rocznych. Wartość zamówień publicznych osiągnęła we wspomnianym roku poziom 132,7 mld zł, a wartość zielonych zamówień publicznych wyniosła 15,9 mld zł. Podsumowanie Wiele instytucji publicznych w Unii Europejskiej przyjęło podejście polegające na ustanowieniu polityki w zakresie zielonych zamówień publicznych lub włączeniu zobowiązań dotyczących udzielania zielonych zamówień publicznych do innych dziedzin polityki. Większość państw członkowskich UE przyjęła krajowy plan działania dotyczący zielonych zamówień publicznych. Zielone zamówienia publiczne, stanowiące jeden z waŝnych instrumentów wdraŝania zasad zrównowaŝonej konsumpcji i produkcji, powinny być nadal intensywnie promowane we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. (JB) Źródła informacji: COM (2008) 400 Public procurement for a better environment Krajowy Plan Działań w zakresie zrównowaŝonych zamówień publicznych na lata , Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa, 2010 Krajowy Plan Działań w zakresie zrównowaŝonych zamówień publicznych na lata , Urząd Zamówień Publicznych, Warszawa,