Prywatnoprawny tryb egzekwowania zakazów praktyk ograniczających konkurencję

Transkrypt

1 UWM 2017 Studia Prawnoustrojowe 35 Anna Tworkowska-Baraniuk Karolina Zapolska Katedra Prawa Gospodarczego Publicznego Wydział Prawa Uniwersytetu w Białymstoku Prywatnoprawny tryb egzekwowania zakazów praktyk ograniczających konkurencję Wprowadzenie Podział prawa na publiczne (ius publicum) i prywatne (ius privatum) to jedna z najstarszych kategoryzacji, z którą wiąże się jednak szereg kontrowersji. Podział ten pociąga bowiem za sobą szereg konsekwencji, także tych odnoszących się do zagadnień prawa konkurencji. Istnienie i funkcjonowanie niezakłóconej konkurencji na rynku zawsze było dla państwa istotne i stanowiło podstawę interwencji publicznoprawnej 1. Skutkiem działań naruszających lub zagrażających samoregulującemu się mechanizmowi konkurencji, a tym samym interesowi publicznemu jest zastosowanie środków sankcjonujących o charakterze publicznym. Już bowiem przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów 2 podkreśla, że ochrona interesów przedsiębiorców i konsumentów realizowana na jej podstawie w interesie publicznym. Z drugiej zaś strony podmiotom prywatnym przyznano indywidualne prawo do dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia norm prawa konkurencji 3. Takie prywatnoprawne stosowanie mających publicznoprawny rodowód reguł prawa konkurencji private enforcement of competition law polega zaś na zastosowaniu regulacji prawa antymonopolowego w celu indywidualnego dochodzenia przez podmioty prywatne roszczeń wynikających z naruszeń prawa konkurencji. Tryb ten sprowadza się 1 C. Kosikowski, Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Lexis Nexis, Warszawa 2005, s Dz.U. z 2015 r., poz. 184 ze zm. 3 M. Sieradzka, Dochodzenie roszczeń za naruszenie unijnych i krajowych reguł konkurencji a kwestie prejudycjalności rozstrzygnięć organów ochrony konkurencji, Przegląd Prawa Handlowego 2010, nr 12, s. 47.

2 104 Anna Tworkowska-Baraniuk, Karolina Zapolska więc do możliwości zastosowania w stosunkach prywatnoprawnych norm prawa publicznego, przeznaczonych do wdrożenia przez organy administracji publicznej 4. Biorąc pod uwagę dychotomiczny podział systemu prawa zastanowić się należy nad katalogiem dostępnych instrumentów prawnych indywidualnego dochodzenia roszczeń za naruszenie publicznego prawa konkurencji. Założeniem niniejszego opracowania jest zaś próba uzasadnienia możliwości zastosowania przepisów prawa publicznego w celu realizacji roszczeń cywilnoprawnych. Biorąc bowiem po uwagę, że organy antymonopolowe rozpatrują przede wszystkim sprawy wywierające istotny negatywny wpływ na konkurencję na rynku właściwym, podmioty prywatne powinny mieć możliwość skutecznego dochodzenia w trybie prywatnoprawnym wynikających z tych praktyk roszczeń (unieważnienia kontraktu, nakazu zaprzestania naruszeń czy wreszcie odszkodowania). Ograniczone ramy niniejszego opracowania nie pozwalają na dokonanie wiarygodnej analizy komparatystycznej dlatego pomija ono regulacje prawa unijnego oraz kwestię prejudycjalności unijnych orzeczeń organów konkurencji, skupia się zaś na krajowym porządku pranym. Zaznaczenia wymaga również fakt, że prawodawca polski stoi o krok od wprowadzenia implementującej dyrektywę odszkodowawczą 2014/104/UE ustawy o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji. Termin na dokonanie transpozycji minął 27 grudnia 2016 r., dotychczas pojawiło się kilka rozbieżnych wersji projektu, nie jest więc możliwe dokonanie analizy proponowanych zmian. Prywatne i publiczne dochodzenie roszczeń za naruszenie reguł konkurencji dozwolona dychotomia? Polski porządek prawny przewiduje ochronę konkurencji co do zasady na dwóch płaszczyznach publicznej i prywatnej. Na pierwszej możliwe są działania podejmowane w celu ochrony interesu publicznego. Takie publicznoprawne postępowanie public enforcement ma miejsce jedynie wówczas, gdy w wyniku stosowania praktyk ograniczających konkurencję zagrożony lub naruszony jest interes publiczny, przy czym jego prowadzenie należy do kompetencji państwowych organów antymonopolowych Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 5. Nigdy zaś celem takiego postepowania nie będzie ochrona prywatnoprawnego interesu podmiotu poszkodowa- 4 A. Jurkowska-Gomułka, [w:] A. Piszcz, D. Wolski (red.), Dochodzenie przed sądem polskim roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Warszawa 2016, s M. Sieradzka, op. cit., s. 48.

3 Prywatnoprawny tryb egzekwowania zakazów praktyk nego w wyniku zastosowania praktykami ograniczającymi konkurencję 6. Druga możliwość prywatnoprawny model ochrony konkurencji (private enforcement) wykorzystywany jest wyłącznie do ochrony prywatnych interesów przedsiębiorców lub konsumentów, które zostały zagrożone lub naruszone w wyniku złamania obowiązujących reguł uczciwej konkurencji. Przez private enforcement należy więc rozumieć służące przedsiębiorcom i konsumentom prawo do dochodzenia przed sądem powszechnym ochrony swoich interesów, które zostały naruszone m.in. w wyniku zastosowania praktyk ograniczających konkurencję zakazanych na mocy art. 6 i art. 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumenta. Zaznaczyć jednocześnie należy, że podmioty prywatne dochodzić na drodze prywatnoprawnej mogą roszczeń zarówno o charakterze kompensacyjnym (żądanie odszkodowania), jak i roszczeń o charakterze niekompensacyjnym, np. roszczenie o zaniechanie, o wykonanie, czy też powództwo o ustalenie. Korelacja między prywatnym i publicznym dochodzeniem roszczeń z tytułu naruszenia reguł konkurencji najdokładniej przejawia się właśnie w zagadnieniach dotyczących egzekwowania zakazów praktyk ograniczających konkurencję. Jest to kwestia tym bardziej wymagająca analizy, że to naruszenie reguł przewidzianych w art. 6 i 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (oraz ich odpowiedników art. 101 i 102 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej) jest najczęściej kwestionowane jako podstawa postępowania przed sądem powszechnym 7. Dopuszczalność zastosowania norm publicznego prawa konkurencji jako podstawy indywidualnych roszczeń w trybie prywatnoprawnym wiąże się z problemem dotyczącym braku w polskim ustawodawstwie jednoznacznego wskazania takiej możliwości. Podstawowy akt antymonopolowy ustawa o ochronie konkurencji i konsumenta nie zawiera żadnych przesłanek do wniesienia roszczeń z tytułu naruszeń prawa konkurencji. Uzasadnienie projektu ustawy wskazywało zaś, że podmioty indywidualne poszkodowane w związku z naruszeniem norm prawa antymonopolowego powinny dochodzić ochrony przynależnych im praw przed sądami cywilnymi. Podmioty te powinny więc korzystać z istniejących przepisów prawnych znajdujących się w kodeksie cywilnym 8. Możliwość dochodzenia odszkodowania za szkodę powstałą w wyniku naruszenia norm art. 6 lub 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nie jest poparta istnieniem podstaw prawnych jego dochodzenia nie istnieją bowiem żadne szczególne regulacje prywatnego egzekwowania reguł konkurencji. Dodatkowo w polskim dorob- 6 Wyrok SN z dnia 16 października 2008 r., sygn. akt III SK 2/2008, LexPolonica Zob. też. M. Motyka-Mojkowski, Private enforcement w Niemczech przegląd orzecznictwa, Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2016, nr 1(5). 8 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r., poz. 380).

4 106 Anna Tworkowska-Baraniuk, Karolina Zapolska ku naukowym nie ma zgodności co do podstaw prawnych, na których mogą opierać się roszczenia w ramach prywatnego egzekwowania reguł konkurencji 9. Kodeks cywilny a prywatnoprawny tryb dochodzenia roszczeń wynikających z naruszenia prawa konkurencji W ustawodawstwie polskim podstaw prywatnoprawnego egzekwowania zakazów konkurencji upatrywać można w przepisach Kodeksu cywilnego (jako regulacji ogólnej, uniwersalnej), ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 10 oraz co budzić może pewne wątpliwości ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym 11. I tak wydaje się, że podmiot poszkodowany w wyniku naruszenia reguł konkurencji swoje roszczenie oprzeć może na przepisach art. 415 k.c. dotyczącego odpowiedzialności deliktowej 12, art. 471 k.c. konstytuującego odpowiedzialność kontraktową oraz art. 405 k.c. przewidującego odpowiedzialność za bezpodstawne wzbogacenie. Katalog przepisów kodeksu cywilnego mogących stanowić podstawę dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia reguł konkurencji nie jest jednak jednoznaczny nie został powszechnie przyjęty przez doktrynę. Niejednokrotnie rozpatrując możliwość zastosowania regulacji prawa konkurencji spotkać się można z rozbieżnymi zapatrywaniami 13. Wydaje się, iż najmniej wątpliwości budzi możliwość dochodzenia powództw odszkodowawczych na podstawie art. 415 k. c. 14. Stanowi on, iż każdy, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Jeżeli szkoda wywołana jest działaniami przedsiębiorców, dodatkową podstawę stanowi art. 416 k.c. Zgodnie z nim każda osoba prawna jest zobowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Powództwo wynikające z przepisów o odpowiedzialności deliktowej może wysunąć każda osoba poszkodowana wskutek praktyki antykonkurencyjnej nie ma przy tym znaczenia, czy łączą ją bezpośrednie stosunki umowne 9 Zob. A. Jurkowska-Gomułka, Publiczne i prywatne egzekwowanie zakazów praktyk ograniczających konkurencję, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2013, s Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. z 2003 r., nr 153, poz ze zm.). 11 Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. nr 171, poz. 1206). 12 Odpowiedzialność ta oparta została na zasadzie winy. 13 Zob. M. Sieradzka, Pozew grupowy jako instrument prywatnoprawnej ochrony interesów konsumentów z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Wolter Kluwer, Warszawa 2012, s W przypadku naruszeń prawa konkurencji czynem niedozwolonym będzie praktyka antykonkurencyjna, polegająca na zawarciu przez przedsiębiorców nielegalnego porozumienia wpływającego niekorzystnie na rynek lub na nadużyciu pozycji dominującej przez przedsiębiorcę.

5 Prywatnoprawny tryb egzekwowania zakazów praktyk z przedsiębiorcą będącym sprawcą naruszenia, oraz niezależnie od tego, czy organ ochrony konkurencji stwierdził wcześniej naruszenie prawa 15. W praktyce oznacza to, że powództwo o odszkodowanie mogą wytoczyć zarówno ci, którzy związani są bezpośrednio ze sprawcą naruszenia, jak i nabywcy pośredni, w szczególności konsumenci. Podstawą materialnoprawną zasądzenia odszkodowania może być także art. 471 k.c. Wymaga on udowodnienia, że szkoda danego podmiotu jest wynikiem niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania. Praktyczne znaczenie będzie miał jednak wskazany wyżej art. 415 k.c. obejmujący sytuacje, w których szkoda nie stanowi następstwa niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania 16. Zaznaczyć należy, że część autorów krytycznie podchodzi do stosowania art. 471 k.c. jako materialnoprawnej podstawy naruszenia zakazów przewidzianych w art. 6 i 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów 17. Podobnie wątpliwości budzi możliwość dochodzenia na podstawie art. 405 k.c. roszczeń z tytułu powstałego w wyniku naruszenia zakazów antykonkurencyjnych bezpodstawnego wzbogacenia 18. Abstrahując od wątpliwości dotyczących możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia reguł konkurencji w procesie prywatnym stwierdzić należy, iż jego skuteczność osłabiona jest przez fakt, iż w klasycznym procesie cywilnym to strona powołująca się na daną okoliczność, musi ją udowodnić. Barierami skutecznego dochodzenia roszczeń wynikających z naruszenia odpowiednio zakazu porozumień ograniczających konkurencję oraz zakazu nadużycia pozycji dominującej są dodatkowo m.in. koszty postępowania, brak zasad ustalania wysokości szkody antymonopolowej, czy kwestie udowodnienia winy. 15 J. Fidala, Jakie odszkodowanie za naruszenie prawa konkurencji, [online] < artykul/ jakie-odszkodowanie-za-naruszenie-prawa-konkurencji.html#ap-2> (dostęp: ). 16 K. Kohutek, Stosowanie reguł wspólnotowego prawa konkurencji przez sądy krajowe, Europejski Przegląd Sądowy 2006, nr 8, s Zob. P. Podrecki, Porozumienia monopolistyczne i ich cywilnoprawne skutki, Zakamycze, Kraków 2000, s B. Nowak-Chrząszczyk, Roszczenie odszkodowawcze w postępowaniu w sprawie o naruszenie wspólnotowego prawa konkurencji, [w:] E. Piontek (red.), Nowe tendencje w prawie konkurencji UE, Wolters Kluwer business, Warszawa 2008, s Zob. też A. Piszcz, Wybrane problemy związane ze stosowaniem prawa antymonopolowego Unii Europejskiej przez sądy krajowe, [w:] N. Szczęch (red.), Księga Jubileuszowa z okazji 5-lecia Wydziału Prawa Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Legnicy Ius est ars boni et aequi, Legnica 2010, s. 68.

6 108 Anna Tworkowska-Baraniuk, Karolina Zapolska Ustawodawstwo z zakresu prawa konkurencji a dochodzenie roszczeń wynikających z naruszenia prawa konkurencji Mniejsze wątpliwości budzi stosowanie jako podstawy egzekwowania zakazu porozumień ograniczających konkurencję i nadużycia pozycji dominującej przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Możliwość taką stwarza przede wszystkim użycie przez ustawodawcę klauzuli generalnej do zdefiniowania czynu nieuczciwej konkurencji. I tak jest nim działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta 19. Wskazana w definicji sprzeczność z prawem obejmować może m.in. złamanie antykonkurencyjnych zakazów dla kwalifikacji czyny jako nieuczciwej konkurencji wystarczające jest spełnienie przesłanki bezprawności 20. Wydaje się, że nie ma przeszkód aby to samo działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy stanowiło jednocześnie czyn nieuczciwej konkurencji oraz praktykę ograniczającą konkurencję 21. Za taką opcją przemawia również ogólny cel ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tj. zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji w działalności gospodarczej w interesie publicznym, przedsiębiorców oraz klientów 22. Dodatkowo podstawą roszczeń podmiotów indywidualnych mogą być także przepisy bezpośrednio kwalifikujące działania odpowiadające istocie antykonkurencyjnych praktyk, jako określone czyny nieuczciwej konkurencji 23. Wobec naruszenia zakazów przewidzianych w art. 6 i 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów znaleźć zastosowanie może także przepis art. 15 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Czyn nieuczciwej konkurencji może bowiem przybrać różne postacie, dlatego też utrudnianie dostępu do rynku może być kwalifikowane bądź jako praktyka ograniczająca konkurencję, bądź jako czyn nieuczciwej konkurencji. Kwalifikacja takiej 19 Art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. 20 M. Zdyb, [w:] M. Zdyb, M. Sieradzka (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2011, s Za taką możliwością opowiedzieli się m.in. T. Skoczny, M. Bernatt, czy A. Jurkowska-Gomułka. Zob. T. Skoczny, M. Bernatt [w:] J. Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2012, s A. Jurkowska, W stronę umocnienia prywatnoprawnego wdrażania zakazów praktyk ograniczających konkurencję glosa do uchwały SN z r. (III CZP 52/08), Europejski Przegląd Sądowy 2010, nr 5, s Art. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. 23 Jeżeli określony czyn co prawda wypełnia hipotezę norm wynikających z przepisu rozdziału 2 ustawy, jednakże nie wystąpi zarazem określona w art. 3 ust 1 przesłanka zagrożenia lub naruszenia interesu innego przedsiębiorcy, to uznać należy, że nie stanowi on czynu nieuczciwej konkurencji. W razie przyjęcia tego założenia zachodzi zatem in concreto nie tylko możliwość, lecz potrzeba jednoczesnej oceny postępowania przedsiębiorcy zarówno z punktu widzenia przepisów rozdziału 2, jak i art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wyrok SN z dnia 30 maja 2006 r., sygn. akt I CSK 85/2006, OSP 2008, nr 5, poz. 55.

7 Prywatnoprawny tryb egzekwowania zakazów praktyk antykonkurencyjnej praktyki jako czyn nieuczciwej konkurencji pozwala zaś sądom powszechnym na orzekanie o roszczeniach wynikających z takiej praktyk, czy działania na podstawie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 24. Ustawa mimo, że jej celem jest m.in. ochrona uczciwości konkurencji przewiduje środki ochrony, które użyte mogą być indywidualnie przez jednostki 25. Roszczenia przewidziane w art. 18 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pozwalają wstrzymać niedozwolone zachowania sprawców czynów nieuczciwej konkurencji, jak i prowadzić do kompensacji skutków naruszeń (roszczenia o naprawienie szkody i zwrot bezpodstawnie uzyskanych korzyści) 26. Ustawodawca odwołuje się tu do zasad ogólnych, przez które należy rozumieć regulacje kodeksu cywilnego. Uznać można bowiem, iż kodeks cywilny stanowi uniwersalną podstawę roszczeń z tytułu naruszenia zakazów antykonkurencyjnych praktyk. Ograniczenie efektywności dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia zakazów konkurencji w ramach prywatnoprawnego postępowania opartego na przepisach ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wynika m.in. z faktu, że z żądaniem ochrony wystąpić może jedynie przedsiębiorca. Roszczenia przewidziane w art. 18 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji dochodzone mogą być bądź przez przedsiębiorców indywidualnych, bądź przez organizacje przedsiębiorców 27. Wprawdzie taka zbiorowa interwencja organizacji nosi pewne znamiona działania w interesie publicznym, niemniej jednak dalej powinna być traktowana jako prywatne egzekwowanie reguł konkurencji. Odnosząc się do kwestii dopuszczalności zastosowania przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym jako podstawy prawnej sądowego dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia zakazów praktyk ograniczających konkurencję za zasadne uznać należy stanowisko wyrażone m.in. przez A. Jurkowską-Gomułkę. Wskazała ona m.in., że przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym nie dają podstaw 24 T. Skoczny, M. Bernatt [w:] J. Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji..., s Wyrok SN z dnia 2 lutego 2001 r., sygn. akt IV CKN 255/2000, OSNC 2001, nr 9, poz P. Podrecki, Czyny nieuczciwej konkurencji jako podstawa dochodzenia roszczeń w postępowaniach grupowych, [online] < pdf> (dostęp: ). 27 Zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, z niektórymi roszczeniami, takimi jak żądanie zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia skutków niedozwolonych działań, złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie oraz zarządzenia określonej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego, może w imieniu przedsiębiorcy wystąpić krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów przedsiębiorców, a także prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji zagraża lub narusza interesy konsumentów.

8 110 Anna Tworkowska-Baraniuk, Karolina Zapolska dla kwalifikacji działań naruszających art. 6 lub 9 uokik bądź art. 101 lub 102 TFUE jako praktyk, które mogą być sankcjonowane na podstawie omawianej ustawy 28. Przewidziana w przepisach ustawy definicja nieuczciwej praktyki rynkowej odwołuje się bowiem jedynie do sprzeczności z dobrymi obyczajami 29, nie uwzględnia zaś przesłanki niezgodności z prawem w tym np. art. 6 i 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Brakuje więc podstawy prawnej pozwalającej na kwalifikację praktyk antykonkurencyjnych jako nieuczciwych praktyk rynkowych. Zakończenie Wydaje się, że doktryna polska uznała współistnienie mimo zdecydowanie mniejszego zastosowania tryby prywatnego dwóch sposobów egzekwowania zakazów praktyk ograniczających konkurencję 30. Przy czym prywatnoprawne stosowanie prawa konkurencji wykorzystywane jest w celu ochrony interesów poszczególnych przedsiębiorców i konsumentów, którzy doznali pewnego uszczerbku w wyniku naruszenia regulacji prawa konkurencji, a dochodzenie indywidualnych roszczeń przez podmioty dotknięte skutkami praktyk ograniczających konkurencję pozostaje poza sferą interesu publicznego. Wprawdzie w polskim systemie prawnym istnieją instrumenty, które umożliwiają dochodzenie roszczeń związanych z naruszeniami zakazów antykonkurencyjnych praktyk 31, niemniej jednak nie są one wystarczająco efektywne. Dodatkowo takie prywatnoprawne dochodzenie roszczeń za naruszenie prawa konkurencji nie jednoznacznie określonych podstaw wciąż toczą się dyskusje nad możliwością oparcia roszczenia o konkretne przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, czy o regulację ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Tym samym pojawiają się trudności dotyczące egzekwowania roszczeń wynikających z naruszeń reguł konkurencji oraz ustalania podstawy roszczeń z tego tytułu. Wskazane w artykule wątpliwości pozwalają zważyć, że prywatnoprawna ochrona inte- 28 A. Jurkowska-Gomułka, Publiczne i prywatne egzekwowanie zakazów..., s Por. E. Nowińska, Zakaz nieuczciwych praktyk rynkowych (art. 3 u.p.n.p.r.) i klauzula generalna nieuczciwych praktyk rynkowych (art. 4 u.p.n.p.r), [w:] E. Nowińska, D. Kasprzycki (red.), Nieuczciwe praktyki rynkowe. Ocena regulacji, Wyd. UJ, Kraków 2012, s Przez dobre obyczaje rozumieć zaś należy działanie przedsiębiorcy wykraczające przeciw uznanym w społeczeństwie zasadom moralnym lub przyjętej w obrocie uczciwości, kiedy przedsiębiorca chroni swe interesy, nie biorąc dostatecznie pod uwagę praw i interesów konsumentów. Zob. wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 10 czerwca 2010 r., XVII Ama 124/2009, LexPolonica Zob. A. Jurkowska-Gomułka, Publiczne i prywatne egzekwowanie zakazów..., s Chodzi to o przepisy kodeksu cywilnego oraz ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

9 Prywatnoprawny tryb egzekwowania zakazów praktyk resów podmiotów poszkodowanych w wyniku naruszenia publicznoprawnych reguł konkurencji wymaga stworzenia, czy też przyznania podmiotom poszkodowanym odpowiednich instrumentów dochodzenia roszczeń. Zasadnicze znaczenie ma przede wszystkim określenie takich elementów takiego prywatnoprawnego dochodzenia roszczeń jak: zakres legitymacji czynnej, przesłanki odpowiedzialności, prejudycjalność wyroków organów unijnych i krajowych. Pozwoliłoby to bowiem m.in. na intensyfikację prywatnego egzekwowania reguł konkurencji i przełamanie dominacji publicznego trybu egzekwowania zakazów antykonkurencyjnych praktyk (dotychczas przejawia się ona w znikomej liczbie spraw z zakresu prywatnego egzekwowania reguł konkurencji) 32. Uznać można, że możliwość dochodzenia roszczeń wynikających z naruszenia zakazów porozumień ograniczających konkurencję oraz nadużywania pozycji dominującej przybrać powinna formę modelu zintegrowanego i zrównoważonego. Przy czym charakter zrównoważony przejawiać winien się w komplementarnej, ewentualnie komplementarnej i subsydiarnej formie korelacji między publicznym a prywatnym sposobem egzekwowania reguł konkurencji. Literatura Fidala J., Jakie odszkodowanie za naruszenie prawa konkurencji, [online] < Jurkowska A., W stronę umocnienia prywatnoprawnego wdrażania zakazów praktyk ograniczających konkurencję glosa do uchwały SN z r. (III CZP 52/08), Europejski Przegląd Sądowy 2010, nr 5. Jurkowska-Gomułka A., Publiczne i prywatne egzekwowanie zakazów praktyk ograniczających konkurencję, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa Jurkowska-Gomułka A., [w:] A. Piszcz, D. Wolski (red.), Dochodzenie przed sądem polskim roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Warszawa Kohutek K., Stosowanie reguł wspólnotowego prawa konkurencji przez sądy krajowe, Europejski Przegląd Sądowy 2006, nr 8. Kosikowski C., Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Lexis Nexis, Warszawa Motyka-Mojkowski M., Private enforcement w Niemczech przegląd orzecznictwa, Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2016, nr 1(5). Nowak-Chrząszczyk B., Roszczenie odszkodowawcze w postępowaniu w sprawie o naruszenie wspólnotowego prawa konkurencji, [w:] E. Piontek (red.), Nowe tendencje w prawie konkurencji UE, Wolters Kluwer business, Warszawa R. Stefanicki, Prywatnoprawne środki dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Warszawa 2014, s

10 112 Anna Tworkowska-Baraniuk, Karolina Zapolska Nowińska E., Zakaz nieuczciwych praktyk rynkowych (art. 3 u.p.n.p.r.) i klauzula generalna nieuczciwych praktyk rynkowych (art. 4 u.p.n.p.r), [w:] E. Nowińska, D. Kasprzycki (red.), Nieuczciwe praktyki rynkowe. Ocena regulacji, Wyd. UJ, Kraków Piszcz A., Wybrane problemy związane ze stosowaniem prawa antymonopolowego Unii Europejskiej przez sądy krajowe, [w:] N. Szczęch (red.), Księga Jubileuszowa z okazji 5-lecia Wydziału Prawa Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Legnicy Ius est ars boni et aequi, Legnica Podrecki P., Porozumienia monopolistyczne i ich cywilnoprawne skutki, Zakamycze, Kraków Podrecki P., Czyny nieuczciwej konkurencji jako podstawa dochodzenia roszczeń w postępowaniach grupowych, [online] < Podrecki_Uznk.pdf>. Sieradzka M., Dochodzenie roszczeń za naruszenie unijnych i krajowych reguł konkurencji a kwestie prejudycjalności rozstrzygnięć organów ochrony konkurencji, Przegląd Prawa Handlowego 2010, nr 12. Sieradzka M., Pozew grupowy jako instrument prywatnoprawnej ochrony interesów konsumentów z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Wolter Kluwer, Warszawa Stefanicki R., Prywatnoprawne środki dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia reguł konkurencji, Warszawa Szwaja J. (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa Zdyb M., Sieradzka M. (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa Summary Private enforcement it is possible? Key words: private enforcement, competition law, enforce, competition rules. The division of law into public and private is one of the oldest ways of serving ordering system of law. The existence and operation of undistorted competition in the market has always been important for the state and constituted the basis for the intervention of public law. The result of activities affecting or threatening the mechanism of competition and thus the public interest is the application of sanction of a public nature. Article 1.1 of the Law of antitrust stresses that protecting the interests of businesses and consumers carried out on the basis of public interest. On the other hand, private entities granted an individual right to seek redress in respect of infringements of the rules of competition law. Such use of private-public law with the pedigree of rules of competition law private enforcement of competition law is the application of regulations on antitrust law for an individual investigation by private claims arising from infringements of competition law. The premise of this paper is the attempt to justify the applicability of public law for the purpose of civil claims.