Spis treści. Wystawienie recept 5 Skierowania na badania 6 KONSEKWENCJE ZMIAN 9 KOMENTARZ EKSPERTA 13

Transkrypt

1

2 Spis treści Wystawienie recept 5 Skierowania na badania 6 KONSEKWENCJE ZMIAN 9 KOMENTARZ EKSPERTA 13

3 Pielęgniarki wypiszą recepty Od 1 stycznia 2016 r. pielęgniarki i położne będą mogły wystawiać recepty na leki oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wydawać zlecenia i recepty na wyroby medyczne oraz skierowania na badania diagnostyczne. Wprowadzone w wyniku nowelizacji z 22 lipca 2014 r. ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej (dalej ustawy) zmiany obejmą jedynie pielęgniarki i położne mające wyższe wykształcenie na poziomie studiów pierwszego i drugiego stopnia oraz pielęgniarki i położne z tytułem specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub położnictwa, które ukończyły stosowny kurs specjalistyczny. Czynności te muszą być dodatkowo poprzedzone osobistym badaniem fizykalnym pacjenta (art. 19b ust. 1 ustawy). mające dyplom ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo oraz pielęgniarki i położne z tytułem specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub położnictwa, które ukończyły kurs specjalistyczny w tym zakresie, mają prawo samodzielnie: ordynować leki zawierające określone substancje czynne, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, w tym wystawiać na nie recepty, ordynować określone wyroby medyczne, w tym wystawiać na nie zlecenia albo recepty. Nowe uprawnienia pielęgniarek Zgodnie z art. 15a ust. 1 ustawy, w ramach samodzielnego wykonywania świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych pielęgniarki i położne Ustawodawca ograniczył możliwość skorzystania z nowych uprawnień wyłącznie do jednego elementu wchodzącego do szerokiego katalogu czynności wyczerpujących wykonywanie zawodu przez pielęgniarki i położne, określonych

4 odpowiednio w art. 4 i 5 ustawy. Uprawnienie to dotyczy jedynie okoliczności samodzielnego udzielania w określonym zakresie świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych (odpowiednio art. 4 ust. 1 pkt 4 oraz art. 5 ust. 1 pkt 9 ustawy). Rodzaje i zakres świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych określa natomiast szczegółowo rozporządzenie ministra zdrowia z 7 listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych Na podstawie art. 15a ust. 1 ustawy poszerzeniu ulegają zatem dotychczasowe uprawnienia zawodowe wyłącznie pielęgniarek i położnych spełniających kryteria określone w ustawie i realizowane wyłącznie w warunkach określonych w wymienionym rozporządzeniu. przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego. Pielęgniarki wypiszą recepty 4

5 Wystawienie recept Realizując zlecenia lekarskie w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji pielęgniarki i położne spełniające wymienione kryteria i które ukończyły kurs specjalistyczny w określonym zakresie, mają prawo wystawiać recepty na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia (art. 15a ust. 2 ustawy). W tym przypadku możliwość wystawienia recepty na określone leki jest uzależniona pielęgniarkę lub położną zlecenia lekarza, a ponadto od konieczności zastosowania leku w związku z kontynuacją leczenia pacjenta. Podobnie, jak w przypadku określonym art. 15a ust. 1 (patrz ramka), możliwość wystawienia recepty uzależniona jest od ukończenia kursu specjalistycznego w tym zakresie. Obowiązek ukończenia takiego kursu nie dotyczy jedynie pielęgniarek i położnych, które w ramach kształcenia w szkołach pielęgniarskich i w szkołach położnych lub w ramach szkolenia specjalizacyjnego nabyły wiedzę objętą takim kursem (art. 15a ust. 7 ustawy). od uprzedniego uzyskania przez Pielęgniarki wypiszą recepty 5

6 Skierowania na badania W myśl nowych przepisów (art. 15a ust. 6 ustawy) pielęgniarki i położne mające tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dyplom ukończenia studiów co najmniej pierwszego stopnia na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo zyskują prawo do wydawania skierowań na określone badania diagnostyczne, w tym badania medycznej diagnostyki laboratoryjnej, z wyjątkiem badań wymagających metod diagnostycznych i leczniczych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta. WAŻNE! Samodzielne ordynowanie i kontynuowanie leczenia oraz wydawanie recepty albo zlecenia na zaopatrzenie w wyroby medyczne przez pielęgniarkę i położną zostało uzależnione od osobistego przeprowadzenia przez nią badania fizykalnego pacjenta. Bez przeprowadzenia osobistego badania, pielęgniarka lub położna może wystawić tylko receptę niezbędną do kontynuacji leczenia oraz receptę albo zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne jedynie jeżeli spełnia to warunek kontynuacji zaopatrzenia w wyroby medyczne i tylko jeżeli jest uzasadnione stanem zdrowia pacjenta odzwierciedlonym w dokumentacji medycznej (art. 15b ust. 2 ustawy). W takim przypadku recepty lub zlecenia będą mogły być przekazane osobie upoważnionej przez pacjenta, jego przedstawicielowi ustawowemu albo osobie trzeciej, jeżeli pacjent złoży stosowne oświadczenie podmiotowi udzielającemu świadczeń zdrowotnych (art. 15b ust 3 ustawy). Upoważnienie lub oświadczenie pacjenta odnotowuje się w dokumentacji medycznej pacjenta lub do niej dołącza. Ponadto w dokumentacji medycznej umieszcza się informację o wystawieniu recepty lub zlecenia, które są przekazane Pielęgniarki wypiszą recepty 6

7 osobie innej niż pacjent oraz informację o tej osobie (art. 15b ust 4 i 5). Użycie w art. 15b sformułowań mają prawo, czy uprawnienia wskazują określonych w przepisach ustawy, pozostawiając decyzję, czy będą chciały uzyskać lub skorzystać z przyznanych im uprawnień, samym zainteresowanym. jednoznacznie, że nowa regulacja nie nakłada na pielęgniarkę i położną obowiązku uzyskania uprawnień Pielęgniarki wypiszą recepty 7

8 Dokształcanie pielęgniarek Jak wynika z uzasadnienia wprowadzonych zmian pielęgniarki i położne wykonujące zawód i mające stosowne wykształcenie wyższe będą mogły uzupełnić swoją wiedzę w celu uzyskania nowych uprawnień w ramach kształcenia podyplomowego realizowanego w formie kursu specjalistycznego. Natomiast studenci na kierunkach pielęgniarstwo i położnictwo uzyskają wiedzę i umiejętności w zakresie ordynacji leków w ramach kształcenia zawodowego. Art. 15a ust. 8 ustawy zawiera upoważnienie dla ministra zdrowia do wydania przepisów wykonawczych, które będą regulowały, w zakresie wynikającym z ustawy, między Ponadto zakres wiedzy i umiejętności innymi wykaz substancji czynnych wynikający z kursu specjalistycznego będzie częścią programu kształcenia specjalizacyjnego. Oznacza to, że pielęgniarki i położne, które ukończą szkolenie specjalizacyjne, automatycznie uzyskają kompetencje do wykonywania zadań uwzględnionych znowelizowanych przepisach ustawy. zawartych w lekach, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, a także wykaz badań diagnostycznych, jak również wzór, sposób i tryb wystawiania recept oraz sposób zaopatrywania się w ich druki, sposób realizacji recept oraz sposób kontroli ich wystawiania i realizacji. Pielęgniarki wypiszą recepty 8

9 KONSEKWENCJE ZMIAN Nowelizacja ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej wprowadza będące następstwem zmian nowe regulacje w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Przepisy art. 32 w nowym brzmieniu włączają pielęgniarkę i położną ubezpieczenia zdrowotnego do grona osób uprawnionych do wystawiania skierowań na badania diagnostyczne, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej. zdrowotnego przyznano również uprawnienie do wystawiania recept osobom uprawnionym, o których mowa w art ustawy (tj. osobom o szczególnych uprawnieniach do świadczeń opieki zdrowotnej). Ponadto w art. 188 dodano pielęgniarkę i położną do grupy podmiotów, których dane osobowe będzie mógł przetwarzać Narodowy Fundusz Zdrowia. Dodatkowo w ustawie z 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych rozszerzony został katalog osób uprawnionych do wystawiania recept na leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne o pielęgniarkę ubezpieczenia zdrowotnego i Znowelizowany art. 40 rozszerza wykaz osób uprawionych do wydawania zleceń lub recept na zaopatrzenie w wyroby medyczne o pielęgniarkę ubezpieczenia zdrowotnego i położną ubezpieczenia zdrowotnego. położną ubezpieczenia zdrowotnego oraz pielęgniarkę i położną, z którymi Fundusz zawarł umowę upoważniającą do wystawiania albo umowę upoważniającą do wystawiania recept refundowanych dla Pielęgniarce i położnej ubezpieczenia Pielęgniarki wypiszą recepty 9

10 wystawiającego, jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej oraz rodzeństwa. Nowe przepisy umożliwiają również wystawianie recept pro auctore i pro familia pielęgniarkom i położnym - analogiczne jak w przypadku lekarzy i felczerów. W uzasadnieniu do wprowadzonych zmian podkreślono, że ich głównym celem jest ułatwienie pacjentom dostępu do świadczeń zdrowotnych, w tym możliwości ordynacji lub kontynuacji terapii lekiem, środkiem spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, a także uzyskania wyrobu medycznego lub skierowania na badania diagnostyczne bez konieczności odbycia wizyty lekarskiej. Na przykładzie cukrzycy i chorób układu krążenia (łącznie) szacuje się, że rocznie udzielanych jest ok. 32 mln porad lekarskich podstawowej opieki zdrowotnej, udzielonych w miejscu udzielania świadczeń pacjentom w związku z leczeniem cukrzycy i/lub chorób układu krążenia, oraz ok. 500 tys. porad udzielonych w domach pacjentów w związku z leczeniem cukrzycy i/lub chorób układu krążenia oraz ponad 3 mln porad lekarskich w ambulatoryjnej opiece specjalistycznej. Można zatem przypuszczać, że liczba recept wydanych dla pacjentów z cukrzycą i chorobami krążenia będzie zbliżona do wskazanej liczby porad. Przyznanie nowych uprawnień będzie dotyczyć szacunkowo ok. 120 tys. pielęgniarek i położnych. Uprawnienia pielęgniarek i położnych do przepisywania recept w krajach europejskich są różnicowane i zależą od systemu opieki zdrowotnej, rozmieszczenia populacji i statusu zawodu pielęgniarki i położnej. Na przykład w Wielkiej Brytanii przyznawanie uprawnień do wystawiania recept rozpoczęto od pielęgniarek i położnych środowiskowych. Stało się to w późniejszym okresie podstawą do rozszerzenia tych uprawień do szerszej grupy pielęgniarek. Głównym powodem przyznawania pielęgniarkom szerszych uprawnień była poprawa dostępności pacjentów do świadczeń zdrowotnych. Podobne rozwiązania funkcjonują m.in. w Irlandii, Hiszpanii, Szwecji, Danii, Holandii. Ponadto wprowadzone zmiany mają poprawić efektywność wykorzystania czasu pracy personelu medycznego oraz Pielęgniarki wypiszą recepty 10

11 wykorzystanie umiejętności, wiedzy, doświadczenia i poziomu wykształcenia zawodowego pielęgniarek i położnych. Pielęgniarki są postrzegane jako grupa zawodowa uzyskująca dobre efekty w komunikacji z pacjentami i profesjonalnie przygotowana do swojej pracy. Ma to przełożenie na efekty ekonomiczne, oszczędność czasu i satysfakcję pacjentów, często bardziej przestrzegających zaleceń terapeutycznych, mających większą łatwość ponownej konsultacji z pielęgniarką. Stosunkowo długi okres od opublikowania zmian, do momentu faktycznego uzyskania możliwości skorzystania z uprawnień (tj. 1 stycznia 2016 r.) według ustawodawcy powinien zostać przeznaczony na organizację i realizację odpowiednich kursów specjalistycznych. Kształcenie podyplomowe, z wyjątkiem kursów dokształcających, jest prowadzone na podstawie programów kształcenia sporządzanych dla danego rodzaju i danej dziedziny lub zakresu przez zespoły programowe powołane przez dyrektora Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych. Organizatorami kształcenia mogą być: uczelnie, szkoły prowadzące działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych oraz podmioty lecznicze, a także inne podmioty po uzyskaniu wpisu do właściwego rejestru podmiotów prowadzących kształcenie podyplomowe. Kurs specjalistyczny kończy się egzaminem i wydaniem zaświadczenia o ukończeniu kursu specjalistycznego zgodnie ze wzorem rozporządzenia ministra zdrowia z 29 października 2003 r. w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych. Obecnie uprawnienia do prowadzenia kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych ma około 240 organizatorów kształcenia. Podstawa prawna: ustawa z 22 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r., poz. 1136), rozporządzenie ministra zdrowia z 29 października 2003 r. w sprawie kształcenia podyplomowego Pielęgniarki wypiszą recepty 11

12 pielęgniarek i położnych (Dz.U. nr 197, poz. 1923), rozporządzenie ministra zdrowia z 29 października 2003 r. w sprawie rozporządzenie ministra zdrowia z 7 kształcenia podyplomowego listopada 2007 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, pielęgniarek i położnych (Dz.U. nr 197, poz. 1923). diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego (Dz.U. nr 210, poz. 1540), Michał Waszkiewicz prawnik, kierownik działu Organizacyjno- Prawnego w Centrum Medycznym Kształcenia Podyplomowego w Warszawie Pielęgniarki wypiszą recepty 12

13 KOMENTARZ EKSPERTA Nowe rozwiązania mogą pogorszyć sytuację chorych Lucyna Dargiewicz przewodnicząca Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych Nowelizacja ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej wywołała wielkie poruszenie wśród wykonujących zawody medyczne, przede wszystkim w środowisku pielęgniarek, które maja bardzo rozbieżne poglądy na kwestię wypisywania recept. Zaznaczam, że Związek nie jest przeciwny receptom, ale podkreśla, że takie rozwiązania są przyjęte w krajach, gdzie zatrudnienie pielęgniarek jest duże. Dla przykładu: w Norwegii i Szwecji na tysiąc pacjentów przypada średnio 15 pielęgniarek. Natomiast w Polsce na tysiąc pacjentów przypada tylko 5,4 pielęgniarki. To fakt, że pielęgniarek w Polsce jest zbyt mało, a dołożenie im kolejnego zajęcia nie rozwiąże problemów. Pielęgniarki zamiast opiekować się pacjentami będą musiały wypisywać recepty. Zgodnie z aktualnymi przepisami pielęgniarki POZ, na które w głównej mierze spadnie obowiązek wypisywania recept, 80% czasu swojej miesięcznej pracy poświęcają opiece środowiskowej (świadczenia lecznicze, diagnostyczne, rehabilitacyjne i profilaktyczne), natomiast pozostałe 20% na realizację pozostałych działań, np. kompletowanie dokumentacji medycznej, przyjmowanie zleceń, planowanie i organizacja pracy, uzupełnianie sprzętu etc. Gdzie jest w tym wszystkim miejsce na pisanie recept? Czy pielęgniarki powinny opuścić pacjentów? Kolejnym problemem są środki finansowe przeznaczone na szkolenia pielęgniarek i położnych. Ustawa wprowadza przymus podnoszenia kwalifikacji tej grupy zawodowej, natomiast pomysłodawcy nowelizacji oraz ustawodawca milczą, a wręcz odżegnują się (jak czytamy w piśmie Pielęgniarki wypiszą recepty 13

14 Bartosza Arłukowicza, ministra zdrowia: ( ) Kształtowanie poziomu wynagrodzeń w danym podmiocie pozostaje zatem w istotnej zależności od kondycji ekonomicznej podmiotu, umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia, dostępności i wielkości nakładów finansowych, realiów lokalnego rynku pracy, a bazuje na wewnątrzzakładowych rozwiązaniach organizacyjnych i regulaminach( ) na temat gwarantowania finansowania kursów czy specjalizacji przez państwo. OZZPiP obawia się, że pielęgniarki będą musiały na te cele przeznaczyć prywatne pieniądze. Moim zdaniem dodatkowe uprawnienia pielęgniarek i położnych nie idą w parze ze wzrostem wynagrodzeń tej grupy zawodowej, co jest absolutnie nie do zaakceptowania. Nowe rozwiązania zamiast poprawić sytuację chorych, mogą ją wręcz pogorszyć. Pielęgniarki wypiszą recepty 14

15 Skorzystaj z porad ekspertów i doświadczonych menedżerów placówek medycznych! Pielęgniarki wypiszą recepty 15

16 Stopka redakcyjna Redaktor prowadzący: Wydawca: Autor: Anna Rubinkowska Alina Sulgostowska Michał Waszkiewicz ISBN: E-book nr: 2HH0255 Wydawnictwo: Adres: Kontakt: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z.o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a Telefon , faks , ng@wip.pl NIP: Numer KRS: Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: zł Copyright by: Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2014 Pielęgniarki wypiszą recepty 16