TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ CVRIA TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWO I MŁODZIEŻ. curia.europa.eu

Transkrypt

1 CVRIA TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWO UNII EUROPEJSKIEJ TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI I MŁODZIEŻ curia.europa.eu

2 WPROWADZENIE Od 1952 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) czuwa nad przestrzeganiem i prawidłowym stosowaniem prawa Unii w państwach członkowskich. Na przestrzeni czasu wydał on wyroki, które wzmocniły integrację europejską, przyznając jednocześnie obywatelom, a w szczególności młodzieży coraz szersze uprawnienia. Na następujących stronach zostanie przedstawionych kilka istotnych, posegregowanych tematycznie wyroków Trybunału. Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 1

3 PRAWA STUDENTÓW

4 Jako że stale rosnąca liczba studentów odbywa część swoich studiów w innym państwie członkowskim niż ich własne państwo, Trybunał miał do czynienia z licznymi sporami w tej dziedzinie. Musiał on zatem rozstrzygnąć następujące kwestie: czy dyskryminacja występuje w przypadku, gdy dostęp studentów z innych państw członkowskich do uniwersytetów danego państwa członkowskiego zostaje ograniczony? Czy państwo członkowskie może odmówić przyznania niektórych rodzajów pomocy studentom pochodzącym z innych państw członkowskich? Czy dzieci pracowników przygranicznych mają prawa w państwie członkowskim, w którym pracują ich rodzice? Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 3

5 PRAWA STUDENTÓW

6 Dostęp do szkolnictwa wyższego W 2004 r. Trybunał stwierdził, że Belgia dyskryminuje maturzystów z innych państw członkowskich [takich jak posiadaczy francuskiego dyplomu maturalnego (baccalauréat) lub niemieckiej matury (Abitur)] z tego względu, że nie mogą oni uzyskać dostępu do belgijskiego szkolnictwa wyższego na takich samych warunkach co warunki zastrzeżone dla belgijskich maturzystów (wyrok z dnia 1 lipca 2004 r., Komisja/Belgia, C-65/03). Rok później w 2005 r. Trybunał dokonał takiego samego stwierdzenia w stosunku do Austrii (wyrok z dnia 7 lipca 2005 r., Komisja/Austria, C-147/03). Trybunał oświadczył także w 2010 r., że państwo członkowskie nie może co do zasady ograniczać liczby studentów z innych państw członkowskich mogących zapisać się na określone kierunki uniwersyteckie związane z medycyną, chyba że takie ograniczenie jest uzasadnione ze względów ochrony zdrowia publicznego. W tym zakresie państwo członkowskie musi ustalić za pomocą poważnych i spójnych danych, że istnieje ryzyko zmniejszenia liczby osób dyplomowanych, które będą gotowe zapewniać opiekę zdrowotną na jego terytorium (wyrok z dnia 13 kwietnia 2010 r., Bressol i in., C-73/08). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 5

7 PRAWA STUDENTÓW

8 Finansowanie studiów i pomoc przyznawana studentom Państwo członkowskie nie może odmówić pożyczki studenckiej lub stypendium na naukę studentom, którzy zamieszkują na jego terytorium i którzy spełniają warunki przebywania na tym terytorium (wyrok z dnia 15 marca 2005 r., Bidar, C-209/03). Państwa członkowskie mogą jednak zastrzec przyznanie takich pożyczek lub stypendiów na rzecz studentów, którzy wykażą pewien stopień integracji z ich społeczeństwem i którzy zamieszkują zatem od pewnego czasu na ich terytorium. W 2008 r. Trybunał orzekł w tym względzie, że warunek uprzedniego pięcioletniego zamieszkiwania na terytorium danego państwa członkowskiego jest zgodny z prawem Unii (wyrok z dnia 18 listopada 2008 r., Förster, C-158/07). W 2012 r. Trybunał stwierdził, że Austria dyskryminuje studentów pochodzących z innych państw członkowskich, gdyż jedynie studenci, których rodzice pobierają austriackie zasiłki rodzinne, mogą korzystać z ulgowych opłat za przejazd (wyrok z dnia 4 października 2012 r., Komisja/Austria, C-75/11). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 7

9 PRAWA STUDENTÓW

10 Sytuacja dzieci pracowników przygranicznych W 2013 r. Trybunał oświadczył, że państwo członkowskie (w niniejszym przypadku Luksemburg) nie może regularnie odmawiać stypendiów na naukę dzieciom pracowników przygranicznych, nawet jeśli nie zamieszkują one na jego terytorium. Wystarczy bowiem, że rodzice (lub jeden z rodziców) pracują od długiego czasu w danym państwie członkowskim, aby powstała wystarczająca więź z tym państwem (wyrok z dnia 20 czerwca 2013 r., Giersch i in., C-20/12). Trybunał uściślił ponadto, że dzieci pracowników przygranicznych są dyskryminowane w Niderlandach z tego powodu, że pomoc na studia za granicą jest w tym państwie zastrzeżona na rzecz studentów, którzy przebywali na terytorium niderlandzkim przez okres co najmniej 3 lat w ciągu poprzednich 6 lat. Zdaniem Trybunału owa przesłanka zamieszkania ma zbyt wykluczający charakter (wyrok z dnia 14 czerwca 2012 r., Komisja/Niderlandy, C-542/09). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 9

11 OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH

12 W erze informatyki i Internetu poszanowanie życia prywatnego i ochrona danych osobowych stały się nadzwyczaj wrażliwymi tematami. Trybunał odpowiedział w szczególności na dwa pytania z tej dziedziny: czy istnieje prawo do bycia zapomnianym w wyszukiwarkach i czy dane osobowe obywateli Unii są wystarczająco chronione w obrębie Unii i poza Unią? W 2014 r. Trybunał ustanowił prawo do bycia zapomnianym w wyszukiwarkach. A zatem osoba, która życzy sobie, by link prowadzący do informacji na temat jej życia prywatnego nie pojawiał się już w wyniku wyszukiwania dokonanego w oparciu o jej nazwisko, może zwrócić się do operatora wyszukiwarki, a w rzypadku odmowy do właściwych władz, z wnioskiem o usunięcie tego linku z listy wyników. Trybunał doprecyzował jednak, że w pewnych przypadkach prawo opinii publicznej do informacji może uniemożliwić uwzględnienie wniosku o usunięcie (wyrok z dnia 13 maja 2014 r., Google Spain i Google, C-131/12). Trybunał stwierdził zresztą w 2015 r. nieważność decyzji Komisji Europejskiej pozwalającej Facebookowi na przekazywanie danych osobowych jego europejskich abonentów do Stanów Zjednoczonych, w szczególności z tego względu, że decyzja ta nie gwarantowała odpowiedniej ochrony przed dostępem władz amerykańskich do danych przekazanych z państw Unii (wyrok z dnia 6 października 2015 r., Schrems, C-362/14). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 11

13 PRAWA PASAŻERÓW LOTNICZYCH

14 Trzy miliardy pasażerów lata samolotem każdego roku. Trybunał poświęcił uwagę ich prawom i odpowiedział między innymi na powtarzające się pytanie: w jakich przypadkach i według jakich warunków przewoźnik lotniczy musi wypłacić odszkodowanie pasażerom? W 2009 r. Trybunał oświadczył, że pasażerowie, których lot jest opóźniony o trzy godziny lub więcej, mają prawo do odszkodowania tak jak pasażerowie, których lot został odwołany, chyba że przewoźnik lotniczy może dowieść, że opóźnienie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, które pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli (wyrok z dnia 19 listopada 2009 r., Sturgeon, C-402/07). Trybunał wyjaśnił następnie, że uderzenie w samolot lotniskowego pojazdu ze schodami do samolotu, jak również większość nie przewidzianych problemów technicznych nie stanowią nadzwyczajnych okoliczności i nie wykluczają zatem prawa do odszkodowania (wyrok z dnia 14 listopada 2014 r., Siewert i in., C-394/14; wyrok z dnia 17 września 2015 r., van der Lans, C-257/14). Trybunał wskazał także w 2014 r., że rzeczywisty czas przylotu samolotu oznacza moment, w którym co najmniej jedne z drzwi samolotu otwierają się. Dopiero bowiem w momencie, gdy pasażerowie mają prawo opuścić maszynę, mogą oni bez ograniczeń podjąć na nowo swoją działalność (wyrok z dnia 4 września 2014 r., Germanwings, C-452/13). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 13

15 PRAWA KONSUMENTÓW

16 W jakim stopniu ilustracje na opakowaniu środka spożywczego i informacje dotyczące ubogiej zawartości soli w wodzie mineralnej mogą wprowadzić w błąd konsumenta? Oto dwa pytania, na które Trybunał odpowiedział niedawno w ramach licznych wyroków poświęconych ochronie konsumentów. W 2015 r. Trybunał przypomniał, że konsumenci muszą dysponować poprawnymi, neutralnymi i obiektywnymi informacjami. A zatem w sytuacji gdy opakowanie produktu sugeruje obecność składnika, który w rzeczywistości w nim nie występuje, nabywca może zostać wprowadzony w błąd, nawet jeśli wykaz składników jest prawidłowy. Taka sytuacja miała miejsce w przypadku herbaty owocowej, na której opakowaniu znajdowały się ilustracje malin i kwiatów wanilii, mimo że herbata ta nie zawierała żadnego naturalnego składnika tych owoców (wyrok z dnia 4 czerwca 2015 r., Teekanne, C-195/14). Także w 2015 r. Trybunał potwierdził, że zawartość sodu wskazana na opakowaniu butelek wody mineralnej musi odzwierciedlać całkowitą ilość sodu we wszystkich jego postaciach (sól kuchenna i wodorowęglan sodu). Konsument mógłby bowiem zostać wprowadzony w błąd, gdyby woda była przedstawiana jako mająca niską zawartość sodu, podczas gdy byłaby bogata w wodorowęglan sodu (wyrok z dnia 17 grudnia 2015 r., Neptune Distribution, C-157/14). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 15

17 SPOŁECZEŃSTWO/ZDROWIE

18 Jako że prawo Unii obejmuje rozległe i zróżnicowane dziedziny, nierzadko Trybunał ma do czynienia z kwestiami dotyczącymi społeczeństwa i zdrowia. W szczególności Trybunał musiał odpowiedzieć na dwa następujące pytania: czy partner życiowy tej samej płci może mieć prawo do renty wdowiej oraz czy obywatele Unii mogą mieć dostęp do opieki zdrowotnej w innym państwie członkowskim niż ich własne? Już w 1998 r. Trybunał oświadczył, że obywatele Unii mogą się leczyć w innym państwie członkowskim niż ich własne i otrzymać zwrot kosztów leczenia według stawek obowiązujących w ich państwie ubezpieczenia (czyli państwie, w którym są oni zapisani do kasy chorych). U podstaw tej zasady leży przypadek, w którym luksemburska kasa chorych odmówiła, odpowiednio, dwóm Luksemburczykom zwrotu kosztów za okulary kupione w Belgii i za leczenie ortodontyczne w Niemczech (wyroki z dnia 28 kwietnia 1998 r.: Decker, C-120/95 i Kohll, C-158/96). Jeśli chodzi o opiekę szpitalną świadczoną w innym państwie członkowskim, podlega ona wprawdzie uprzedniemu zezwoleniu ze strony państwa ubezpieczenia, lecz nie może być odmawiana w arbitralny sposób. W szczególności osoba może poddać się operacji w innym państwie członkowskim, jeżeli termin operacji w jej własnym państwie członkowskim przekracza rozsądny termin, zważywszy na jej stan zdrowia (wyrok z dnia 12 lipca 2001 r., Smits i Peerbooms, C-157/99 i wyrok z dnia 16 maja 2006 r., Watts, C-372/04). W 2008 r. Trybunał orzekł, że odmowa przyznania renty wdowiej homoseksualnemu partnerowi życiowemu stanowi bezpośrednią dyskryminację ze względu na orientację seksualną, ponieważ pozostały przy życiu partner życiowy znajduje się w sytuacji porównywalnej z sytuacją pozostałego przy życiu małżonka. W owym przypadku niemiecka pracownicza kasa emerytalna odmówiła przyznania renty wdowiej mężczyźnie, którego zarejestrowany partner życiowy zmarł (wyrok z dnia 1 kwietnia 2008 r., Maruko, C-267/06). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 17

19 SPORT

20 Wielokrotnie Trybunał musiał rozstrzygać spory, które dotyczyły zasadniczo sportu, a w szczególności prawa do informacji i dostępności retransmisji w dziedzinie rozgrywek sportowych. Już w 1995 r. Trybunał oświadczył, że piłkarze są pracownikami, którzy po zakończeniu swojej umowy mogą swobodnie podjąć pracę w wybranym przez siebie klubie, zaś od ich nowego klubu nie można domagać się żadnego odszkodowania. To właśnie od momentu wydania tego wyroku kluby piłkarskie mogą wystawiać w mistrzostwach krajowych drużynę, której żaden z graczy nie ma obywatelstwa kraju, w którym odbywają się mistrzostwa (wyrok z dnia 15 grudnia 1995 r., Bosman, C-415/93). Trybunał potwierdził ponadto w 2013 r., że państwa członkowskie mogą nałożyć obowiązek ogólnodostępnej retransmisji meczów piłkarskich mistrzostw świata i EURO (wyrok z dnia 18 lipca 2013 r., UEFA i FIFA Komisja, C-201/11 i in.). Także w 2013 r. Trybunał orzekł, że władze mogą ograniczać koszty retransmisji krótkich fragmentów meczów piłki nożnej, tak aby kanały telewizyjne mogły przygotowywać krótkie relacje informacyjne po jak najniższych kosztach (wyrok z dnia 22 stycznia 2013 r., Sky Österreich, C-283/11). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 19

21 OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO

22 Trybunał ma często okazję rozstrzygać spory związane ze środowiskiem naturalnym z uwagi na okoliczność, że Unia Europejska wydaje liczne akty w tej dziedzinie. W związku z tym Trybunał orzekł już w przedmiocie ochrony licznych gatunków zwierząt (ptaków, żółwi, chomików, rysi itd.), w przedmiocie przetwarzania odpadów i oczyszczania ścieków komunalnych, w przedmiocie przestrzegania wartości granicznych dwutlenku azotu, w przedmiocie reguł wprowadzania do obrotu produktów pochodzących z fok bądź też w przedmiocie uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. W ramach tzw. procedury w sprawie stwierdzenia podwójnego uchybienia zobowiązaniom (z powodu nieprzestrzegania przez państwo członkowskie pierwszego wyroku wydanego w stosunku do niego) Trybunał był zmuszony nałożyć istotne niekiedy sankcje finansowe na państwa członkowskie, które nie przestrzegały jego wyroków w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego. I tak najwyższy ryczałt (40 mln EUR) został nałożony na Włochy w 2014 r. za naruszenie przepisów prawa Unii dotyczących zarządzania odpadami (wyrok z dnia 2 grudnia 2014 r., Komisja/Włochy, C-196/13). Jeśli chodzi o najwyższą karę okresową (57,77 mln EUR za każde pół roku zwłoki), została ona wymierzona w stosunku do Francji w 2005 r. za nieprawidłowe kontrolowanie połowów pewnych ryb (morszczuka poniżej minimalnego rozmiaru wymaganego przez Unię, wyrok z dnia 12 lipca 2005 r., Komisja/Francja, C-304/02). Trybunał Sprawiedliwości i młodzież 21

23

24 Dyrekcja Komunikacji Wydział Publikacji i Mediów Elektronicznych Czerwiec 2017 r. QD PL-N ISBN DOI /73876 Wydrukowano na papierze ekologicznym