Zatwierdzono na posiedzeniu Zarządu BS Dn r., protokół nr 22

Transkrypt

1 Informacje o charakterze ilościowym i jakościowym według stanu na r. dotyczące adekwatności kapitałowej oraz inne informacje podlegające ogłoszeniu przez BS w Brańsku określone w Uchwale nr 385/28 Komisji Nadzoru Finansowego Zatwierdzono na posiedzeniu Zarządu BS Dn r., protokół nr 22 1

2 Spis treści: 1. Informacje ogólne str Przyjęte przez Bank rozwiązania organizacyjne w procesie zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka str Polityka w zakresie funduszy własnych.. str Polityka informacyjna w zakresie ryzyka kredytowego.. str Polityka informacyjna w zakresie ryzyka walutowego. str Polityka informacyjna w zakresie ryzyka stopy procentowej... str Polityka informacyjna w zakresie ryzyka operacyjnego... str Polityka informacyjna w zakresie ryzyka braku zgodności. str Polityka informacyjna w zakresie ryzyka płynności.... str Polityka informacyjna w zakresie instrumentów kapitałowych.. str Polityka informacyjna w zakresie adekwatności kapitałowej.. str Polityka informacyjna w zakresie zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze... str. 52 2

3 INFORMACJE OGÓLNE: 1. Bank Spółdzielczy w Brańsku, zwany dalej Bankiem, z siedzibą w Brańsku, ul. Kościuszki 2A, przedstawia informacje o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczące prowadzonej działalności wg stanu na dzień roku. 2. W 214 roku Bank prowadził działalność w ramach struktury organizacyjnej w niżej wymienionych jednostkach: Centrala BS w Brańsku Brańsk, ul. Kościuszki 2A Oddział w Białymstoku Białystok, ul. Radzymińska 16 Filia BS w Białymstoku Białystok ul. M.C. Skłodowskiej 19 Oddział BS w Bielsku Podlaskim 17-1 Bielsk Podlaski ul. Wojska Polskiego 52 Oddział BS w Boćkach Boćki, pl. Armii Krajowej 1 Oddział BS w Grodzisku Grodzisk, ul. 1 Maja 11A Oddział BS w Narewce Narewka, ul. Hajnowska 3 Oddział BS w Siemiatyczach 17-3 Siemiatycze, ul. Małopolska 2 Oddział BS w Wyszkach Wyszki, ul. Mickiewicza 33 Filia BS w Rudce Rudka, ul. Ks. Prałata M. Badowskiego 6 POK w Bielsku Podlaskim 17-1 Bielsk Podlaski, ul. Kleszczelowska 1 POK w Bielsku Podlaskim 17-1 Bielsk Podlaski, ul. Mickiewicza Według stanu na dzień roku Bank nie posiadał udziałów w podmiotach zależnych nie objętych konsolidacją. Przyjęte przez Bank rozwiązania organizacyjne w procesie zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka W procesie zarządzania ryzykiem w Banku uczestniczą następujące organy, jednostki i komórki organizacyjne: 1. Rada Nadzorcza. 3

4 2. Zarząd. 3. Komitet Kredytowy. 4. Zespół zarządzania ryzykami i analiz. 5. Zespół kontroli wewnętrznej (merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego). 6. Kadra kierownicza. 7. Pozostali pracownicy Banku. Do podstawowych zadań poszczególnych podmiotów systemu zarządzania ryzykiem należy: 1. Rada Nadzorcza dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd założeń Strategii w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem oraz alokacji kapitału na pokrycie istotnych rodzajów ryzyka w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Rada Banku zatwierdza w planie ekonomiczno-finansowym ogólny poziom (profil) ryzyka Banku. Rada nadzorcza powinna zapewnić, że zarząd Banku posiada wiedzę i umiejętności niezbędne do realizacji Strategii, w tym weryfikować jego kompetencje w tym zakresie. 2. Zarząd Banku odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne dokonania weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny zakres działalności Banku. 3. Komitet Kredytowy uczestniczy w procesie opiniowania transakcji kredytowych oraz ich klasyfikacji pod kątem ryzyka ponoszonego przez Bank. Skład i szczegółowe zadania Komitetu określa Regulamin działania Komitetu Kredytowego 4. Zespół zarządzania ryzykami i analiz monitoruje realizację wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawia i monitoruje pozycję Banku w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom i komórkom Banku, informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka oraz opracowywanie regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami oraz szacowania wewnętrznych wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych 4

5 rodzajów ryzyka. 5. Zespół kontroli wewnętrznej ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Banku. Zespół dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi regulacjami Banku. Zadania Zespołu w zakresie audytu wewnętrznego mogą zostać zlecone do realizacji przez odpowiednie służby Banku Zrzeszającego. 6. Kadra kierownicza ma za zadanie koordynowanie i kontrolowanie działań swoich jednostek organizacyjnych w szczególności w zakresie przestrzegania strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka oraz instrukcji i regulaminów obowiązujących w Banku. 7. Pozostali pracownicy Banku mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń. Schemat organizacji zarządzania ryzykiem w Banku Rada Nadzorcza Zarząd Komitet Kredytowy Zespół zarządzania ryzykami i analiz Zespół kontroli wewnętrznej Kadra kierownicza Pracownicy 5

6 FUNDUSZE WŁASNE Preferowana struktura kapitału 1. Podstawę działania Banku stanowi kapitał podstawowy Tier I, którego udział w funduszach własnych Banku w dniu r. wynosił 1 %. Przyjmuje się, że w latach kapitał podstawowy Tier I będzie dominującą pozycją funduszy własnych. W skład kapitału podstawowego Tier I wchodzi: a) fundusz zapasowy (zasobowy) stanowiący na dzień r. kwotę tys. zł, odzwierciedla tę część majątku, która powstaje w wyniku prowadzenia działalności tj. części nadwyżki bilansowej oraz wpłat wpisowego przez członków. Fundusz ten stanowił 98,26 % funduszy własnych Banku; b) fundusz udziałowy na dzień r. w kwocie wynikającej z zadeklarowanej przez członków wielkości udziałów oraz po dokonanej amortyzacji tego funduszu zgodnie z wytycznymi Komisji Nadzoru Finansowego, wynosi 1.49 tys. zł. Na koniec grudnia 14 Bank zrzeszał członków, a jednostka statutowa udziału wynosiła 2 zł. Fundusz ten stanowił 2,3 % funduszy własnych Banku c) pozycja pomniejszająca kapitał podstawowy Tier I Banku. Wg stanu na r. pozycją tą były wartości niematerialne i prawne netto w wysokości 243 tys. zł Wysokie kapitały Banku stanowią dobry sygnał dla obecnych i potencjalnych klientów, że Bank będzie mógł zaspokoić ich popyt na kredyty. Wielkość funduszy własnych jest także czynnikiem wyznaczającym rozmiary działalności Banku, co stwarza potrzebę nieustannego uzupełniania i powiększania zasobów kapitałowych. RYZYKO KREDYTOWE Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest utrzymywanie stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego, równocześnie cechującego się wysoką dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia kredytów zagrożonych. W celu osiągania długofalowych zamierzeń w zakresie ryzyka kredytowego, w Banku badaniu poddaje się 6

7 m.in. czynniki ryzyka zmian makroekonomicznych oraz ryzyka rezydualnego. Opis procesów zarządzania ryzykiem kredytowym Proces zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku przebiega w następujących etapach: 1. Identyfikacja czynników ryzyka kredytowego. 2. Ocena oraz ustalenie dopuszczalnych norm ryzyka (limity). 3. Monitorowanie, pomiar i raportowanie ryzyka. 4. Wdrażanie technik redukcji ryzyka. 5. Zarządzanie ryzykiem rezydualnym 6. Zarządzanie ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie, zgodnie z zapisami Rekomendacji S. 7. Zarządzanie ryzykiem detalicznych ekspozycji kredytowych, zgodnie z zapisami Rekomendacji T. 8. Testy warunków skrajnych. 9. Weryfikacja przyjętych procedur. 1. Kontrola zarządzania ryzykiem kredytowym. Ryzyko kredytowe Banku należy rozpatrywać w dwóch aspektach: a) ryzyka pojedynczej transakcji, b) ryzyka łącznego portfela kredytowego. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczej transakcji kredytowej polega na: 1) Badaniu wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu, w oparciu o zweryfikowane pod względem wiarygodności dokumenty, dostarczane przez klientów. 2) Wykorzystaniu w ocenie zdolności kredytowej i zabezpieczeń dostępnych baz danych. 3) Prawidłowym zabezpieczaniu ekspozycji kredytowych, zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, gwarantującym zwrotność kredytów. 4) Kontroli celowego wykorzystania kredytów. 5) Bieżącym monitoringu zabezpieczeń kredytowych, ze szczególnym uwzględnieniem zabezpieczeń hipotecznych w całym okresie kredytowania. 7

8 6) Dokonywaniu okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzeniu rezerw celowych. 7) Prawidłowym prowadzeniu windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami. 8) Kontroli działalności kredytowej. Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego przeprowadzane jest za pomocą: 1) Dywersyfikacji ryzyka (limity koncentracji). 2) Analizy skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych. 3) Monitorowaniu rynku podstawowych zabezpieczeń, przyjmowanych przez Bank, tj. rynku nieruchomości. 4) Analizy struktury portfela kredytowego. 5) Monitorowania ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka. 6) Przedsięwzięć organizacyjno-kadrowych polegających w szczególności na: a) organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych, b) rozdzieleniu funkcji operacyjnych od oceny ryzyka, c) podziale nadzoru nad ryzykiem wśród członków Zarządu, d) przydzieleniu nadzoru nad wdrażaniem Polityki kredytowej Wiceprezesowi Zarządu ds. handlu, e) prawidłowym przepływie informacji, f) odpowiednim doborze i szkoleniu kadr, g) nadzorze nad działalnością kredytową. Zarządzanie ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie obejmuje następujące elementy: 1) analizę skuteczności zabezpieczeń, ze szczególnym uwzględnieniem hipoteki na nieruchomości w ramach zarządzania ryzykiem rezydualnym, 2) ustalenie i monitorowanie wewnętrznych limitów zaangażowania w ekspozycje kredytowe zabezpieczone hipotecznie. 3) strukturę ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie ze względu na wiek, 4) jakość EKZH z podziałem na podmioty, 5) monitoring ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń zgodnie z Instrukcją monitoringu zabezpieczeń oraz Instrukcją monitoringu ekspozycji kredytowych. 8

9 6) analizę wpływu wzrostu rynkowych stóp procentowych na spłacalność kredytów poprzez analizę przyczyn braku spłat kredytów z tytułu wzrostu oprocentowania. Analiza ta jest sporządzana i przedkładana Zarządowi raz w roku do 31-go dnia stycznia za rok poprzedni w ramach analizy wpływu ryzyka stopy procentowej na jakość portfela ekspozycji kredytowych. 7) ocenę wpływu spadku cen nieruchomości na poziom ryzyka Banku 8) wyznaczenie i monitorowanie wskaźnika LtV, 9) testy warunków skrajnych sporządzane raz w roku wg stanu na koniec roku. Pomiar ryzyka portfela detalicznych ekspozycji kredytowych dokonywany jest w cyklach kwartalnych w terminie do 25-go dnia po zakończeniu kwartału wg stanu na ostatni dzień kwartału na podstawie raportów sporządzanych przez ZZRiA i obejmuje: 1) poziom łącznego zaangażowania Banku wobec klientów detalicznych, 2) strukturę produktową oraz wiek detalicznych ekspozycji kredytowych (długość okresu kredytowania), 3) klasyfikację ekspozycji do poszczególnych kategorii ryzyka, 4) analizę zagrożonych detalicznych ekspozycji kredytowych i wielkości utworzonych rezerw, 5) limity wewnętrzne ograniczające ryzyko detalicznych ekspozycji kredytowych, 6) testy warunków skrajnych sporządzane raz w roku wg stanu na koniec roku, 7) informację dotyczącą odsetka wniosków zaakceptowanych oraz odrzuconych, 8) analizę detalicznych ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie, jeżeli wartość tych ekspozycji przekracza 5% całego portfela DEK. Opis systemów identyfikacji, pomiaru i raportowania ryzyka kredytowego 1) Co najmniej raz w miesiącu w terminie do 1-go dnia każdego miesiąca dokonuje się zestawienia liczbowego według stanu na ostatni dzień poprzedniego miesiąca, które obejmuje: strukturę i dynamikę podmiotową oraz rodzajową portfela kredytowego, strukturę i dynamikę kredytów zagrożonych, stan i strukturę rezerw celowych. Zestawienie to jest sporządzane ogółem i w rozbiciu na oddziały. 2) Raz w miesiącu do 15-go dnia miesiąca (z wyłączeniem miesięcy, w których dokonuje się pomiaru i oceny ryzyka łącznego portfela kredytowego) sporządzane jest zestawienie wykorzystania limitów według stanu na ostatni dzień poprzedniego miesiąca. 9

10 3) W Banku dokonuje się pomiaru i oceny ryzyka łącznego portfela kredytowego w cyklach kwartalnych, na podstawie informacji sporządzonych przez Zespół zarządzania ryzykami i analiz. Informacja kwartalna sporządzana jest według stanu na ostatni dzień kwartału i przygotowywana do 2-dnia miesiąca po zakończonym kwartale. Wyniki pomiarów zestawiane są w celach porównawczych z kwartałem poprzednim i analogicznym roku poprzedniego. 4) Raz w roku w terminie do 31-go dnia stycznia za rok poprzedni dokonuje się analizy wpływu ryzyka stopy procentowej na jakość portfela ekspozycji kredytowych. 5) Dane do sporządzenia zestawień, o których mowa w podpunktach 1-3, generowane są z systemu operacyjnego przez Zespół zarządzania ryzykami i analiz. 6) Wymieniane w podpunkcie 3 informacje zawierają zestawienia liczbowe oraz ich interpretację z rekomendacją dalszych działań. 7) Zarząd Banku może wyznaczyć również indywidualny zakres sporządzania analiz w miarę potrzeb pojawiających się w działalności Banku. 8) Informacje o których mowa w podpunkcie 1, 2 i 3 są przedstawiane Zarządowi Banku zgodnie z Instrukcją sporządzania informacji zarządczej. 9) Informacje o których mowa w podpunkcie 3 są przedstawiane Radzie Nadzorczej Banku zgodnie z Instrukcją sporządzania informacji zarządczej. 1) Każda sytuacja pogorszenia się jakości portfela kredytowego jest na bieżąco sygnalizowana Prezesowi Zarządu. Badanie ryzyka łącznego portfela kredytowego w Banku obejmuje: 1) analizę ilościową z uwzględnieniem: a) dynamiki oraz struktury podmiotowo-produktowej obliga kredytowego ogółem i w podziale na jednostki organizacyjne, b) poziomu, dynamiki i struktury zobowiązań pozabilansowych ogółem i w podziale na jednostki organizacyjne, c) poziomu, dynamiki i struktury ekspozycji zagrożonych, zastosowanych pomniejszeń podstawy tworzenia rezerw oraz wysokości utworzonych rezerw, d) poziomu i dynamiki kredytów udzielonych członkom Zarządu Banku, Rady Nadzorczej oraz osobom na kierowniczych stanowiskach i podmiotom powiązanym kapitałowo lub organizacyjnie z tymi osobami, e) poziomu zaangażowań w ekspozycje indywidualnie istotne, f) poziomu dużych i wysokich zaangażowań. 1

11 2) analizę wskaźnikową obejmującą wskaźnik udziału ekspozycji zagrożonych (ogółem i w poszczególnych kategoriach) w ekspozycjach ogółem, 3) ocenę realizacji limitów zaangażowań 4) analizę jakościową portfela, 5) testy warunków skrajnych sporządzane dwa razy w roku w I i III kwartale danego roku sporządzane w następujących obszarach: 1. Istotne pogorszenie się jakości kredytów. 2. Wzrostu zaangażowania w branżach dominujących w portfelu Banku przy spadku jakości kredytów w tych branżach. 3. Spadku cen nieruchomości. 4. Pogorszenie się sytuacji finansowej w przypadku podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie posiadających duże zaangażowanie. 6) określenie poziomu ryzyka: a) poziom akceptowalny, w przypadku gdy: - wskaźnik jakości łącznego portfela kredytowego w Banku jest na lepszym poziomie niż wskaźnik jakości sektora bankowego oraz nastąpiło przekroczenie maksymalnie 2 limitów wewnętrznych, jednakże przekroczenie to trwało nie dłużej niż 3 następujące po sobie miesiące, - wskaźnik jakości łącznego portfela kredytowego w Banku jest na gorszym poziomie niż wskaźnik jakości sektora bankowego oraz nie doszło do przekroczenia żadnego limitu, b) poziom podwyższony, w przypadku gdy: - wskaźnik jakości łącznego portfela kredytowego w Banku jest na lepszym poziomie niż wskaźnik jakości sektora bankowego oraz nastąpiło przekroczenie 3 lub 4 limitów wewnętrznych, jednakże przekroczenie to trwało nie dłużej niż 3 następujące po sobie miesiące, - wskaźnik jakości łącznego portfela kredytowego w Banku jest na gorszym poziomie niż wskaźnik jakości sektora bankowego oraz nastąpiło przekroczenie 1 lub 2 limitów wewnętrznych, jednakże przekroczenie to trwało nie dłużej niż 3 następujące po sobie miesiące, c) poziom nieakceptowany, w przypadku gdy: - sytuacja, w której niespełnione są warunki z punktu a) lub b). 11

12 Podstawowe czynniki analizowane przez Bank w celu określenia profilu ryzyka to: 1. Wskaźnik jakości kredytów. 2. Procentowy wskaźnik przyrostu akcji kredytowej. 3. Wskaźnik pokrycia kredytów zagrożonych rezerwami. 4. Udział detalicznych ekspozycji kredytowych w działalności kredytowej Banku. 5. Wskaźnik jakości detalicznych ekspozycji kredytowych. 6. Udział ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w działalności kredytowej Banku. 7. Wskaźnik jakości ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie. Zasady polityki stosowania zabezpieczeń i ograniczania ryzyka oraz procesy monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod redukcji ryzyka. W celu ograniczania skutków ryzyka kredytowego Bank przyjmuje zabezpieczenia. Przyjmowane zabezpieczenia powinny spełniać kryteria płynności, wartości oraz dostępu i możliwości ich kontroli, zgodnie z obowiązującymi w Banku Zasadami zabezpieczania wierzytelności, Zasadami wyceny przyjętych przez BS w Brańsku zabezpieczeń kredytowych oraz z Instrukcją monitoringu ekspozycji kredytowych i zabezpieczeń oraz Instrukcją klasyfikacji ekspozycji kredytowych do poszczególnych kategorii ryzyka i tworzenia rezerw celowych w BS w Brańsku. Wartość przyjmowanych zabezpieczeń powinna zapewnić odpowiedni poziom wskaźnika LtV przez cały okres kredytowania. Bank preferuje zabezpieczenia zwrotności kredytów, które pozwalają na: a) skuteczną egzekucję należności w przypadku braku spłaty kredytów. b) pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych. Podstawowe zabezpieczenia, uznawane za najkorzystniejsze przez Bank to: 1. Zdeponowane w Banku środki pieniężne. 2. Hipoteka. 3. Poręczenia Banku Gospodarstwa Krajowego, Funduszy Poręczeń Kredytowych, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, itp. 4. Zastaw rejestrowy. 5. Przewłaszczenie na zabezpieczenie. 12

13 6. Poręczenia wg prawa cywilnego. W Banku stosuje się następującą technikę ograniczania ryzyka kredytowego tj.: pomniejszanie podstawy tworzenia rezerw celowych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków (Dz. U. nr 235 poz. 1589), zwanego dalej Rozporządzeniem. Bank przyjmuje zabezpieczenia zgodnie z Instrukcją prawnych form zabezpieczenia wierzytelności w Banku Spółdzielczym w Brańsku. W Banku mogą być również stosowane techniki ograniczania ryzyka kredytowego poprzez: 1) Pomniejszanie wag ryzyka przypisywanych ekspozycjom kredytowym zabezpieczonym hipotecznie na nieruchomości mieszkalnej w rachunku wymogów kapitałowych na podstawie załącznika nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej. 2) Techniki redukcji ryzyka kredytowego zgodnie z załącznikiem nr 17 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej. W Banku prowadzony jest systematyczny monitoring sytuacji ekonomicznej kredytobiorców oraz ich zabezpieczeń, zgodnie z wewnętrznymi regulacjami Banku. Narzędziem monitoringu są arkusze analityczne. Monitoring skuteczności zabezpieczeń jest prowadzony w cyklach rocznych w celu weryfikacji przyjętych przez Bank limitów na ekspozycje zabezpieczone tym samym rodzajem zabezpieczenia w oparciu o następujące informacje: 1) analizę informacji na temat prowadzonych egzekucji komorniczych z przyjętych zabezpieczeń, 2) ocenę jakości zabezpieczeń, w tym zabezpieczeń pomniejszających podstawę tworzenia rezerw celowych, 3) ocenę skuteczności przyjętych zabezpieczeń w oparciu o wyliczenie zwrotu z egzekucji, tj. udziału uzyskanych cen sprzedaży zabezpieczeń do wartości wykazywanej w umowach zabezpieczeń, 4) na temat kwot nieodzyskanych (straty kredytowej). 13

14 W przypadku ryzyka mniejszej niż zakładano skuteczności stosowanych technik ograniczania ryzyka kredytowego Zarząd może podjąć następujące działania: 1) opracowanie wytycznych dla pracowników kredytowych w zakresie zwiększenia wymagań oraz w sprawie dołożenia należytej staranności w zakresie przyjmowanych zabezpieczeń, 2) zaostrzenie wymagań odnośnie przyjmowanych zabezpieczeń, takich jak zwiększenie wartości przyjmowanych zabezpieczeń w stosunku do udzielanych kredytów, zwiększenie wskaźników korygujących wartość zabezpieczeń, 3) ograniczenie akcji kredytowej w całym Banku lub w poszczególnych jednostkach organizacyjnych, 4) zmiana limitów koncentracji przyjmowanych zabezpieczeń, 5) zwiększenie wymagań odnośnie monitoringu zabezpieczeń, 6) zmiana kompetencji decyzyjnych, obowiązujących w Banku, 7) zwiększenie częstotliwości raportowania ryzyka rezydualnego, 8) szkolenia dla pracowników kredytowych, 9) zwiększenie częstotliwości kontroli w obszarach objętych ryzykiem rezydualnym. Ekspozycje kredytowe według wyceny bilansowej (po korektach rachunkowych) na dzień roku, bez uwzględnienia skutków ograniczania ryzyka kredytowego w podziale na klasy przedstawia poniższe zestawienie: Lp. Stan na dzień r. Wyszczególnienie 1. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec rządów i banków centralnych 2. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec samorządów terytorialnych i władz lokalnych 3. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec organów administracji i podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej 4. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec wielostronnych banków rozwoju w tys. zł

15 5. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec organizacji międzynarodowych 6. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec instytucji ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców 8. ekspozycje detaliczne lub warunkowe ekspozycje detaliczne 9. ekspozycje lub ekspozycje warunkowe zabezpieczone na nieruchomościach ekspozycje przeterminowane ekspozycje należące do nadzorczych kategorii wysokiego ryzyka 12. ekspozycje z tytułu obligacji zabezpieczonych 13. pozycje sekurytyzacyjne 14. ekspozycje krótkoterminowe wobec banków i przedsiębiorców 15. ekspozycje z tytułu jednostek uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania 16. inne ekspozycje RAZEM Strukturę zaangażowania Banku wobec sektora finansowego wg wart. nominalnej według typu kontrahenta według stanu na dzień roku przedstawia poniższa tabela: Lp. Typ kontrahenta Wartość w tys zł 1 Banki Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone

16 2 Pozostałe instytucje pośrednictwa finansowego Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone 3 Pomocnicze instytucje finansowe Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone 4 Instytucje ubezpieczeniowe Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone Razem zaangażowanie w sektorze finansowym Strukturę zaangażowania Banku wobec sektora niefinansowego wg wartości nominalnej w podziale na branże według stanu na dzień roku przedstawia poniższa tabela: Lp. Typ kontrahenta Wartość w tys zł 1. Przedsiębiorstwa i spółki państwowe Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone 2. Przedsiębiorstwa i spółki prywatne oraz spółdzielnie Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone

17 3. Przedsiębiorcy indywidualni Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone 4. Osoby prywatne Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone 5. Rolnicy indywidualni Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone 6. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone Razem zaangażowanie w sektorze niefinansowym Strukturę zaangażowania Banku wobec sektora budżetowego wg wartości nominalnej w rozbiciu na kategorie należności według stanu na dzień roku przedstawia poniższa tabela: Wyszczególnienie Wartość w tys zł Należności normalne Należności pod obserwacją Należności zagrożone Razem zaangażowanie w sektorze budżetowym

18 Strukturę ekspozycji wg wartości nominalnej według okresów zapadalności w podziale na klasy ekspozycji wg stanu na r. przedstawia poniższa tabela: Lp. Okres zapadalności Wartość w tys zł 1. Do 1 miesiąca należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone 2. Od 1 do 3 miesięcy należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone 3. Od 3 do 6 miesięcy należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone 4. Od 6 do 12 miesięcy należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone 5. Od 1 roku do 3 lat należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone 6. Od 3 do 5 lat należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone 7. Od 5 do 1 lat należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone 8. Powyżej 1 lat należności normalne należności pod obserwacją należności zagrożone Zaangażowanie razem Zmiana stanu wartości rezerw celowych na należności (w tym należności zagrożone) w 214 roku kształtuje się następująco: Wyszczególnienie Rezerwy celowe na Rezerwy celowe należności ogółem zagrożone Saldo początkowe (na dzień r.) Zwiększenia: a) utworzenie rezerw celowych

19 b) dopełnienie rezerw celowych przy kredytach przenoszonych na pozabilans Zmniejszenia: a) rozwiązanie rezerw b) spisanie w ciężar rezerw, przeniesienie do ewidencji pozabilansowej Saldo końcowe (na dzień r.) RYZYKO WALUTOWE Ryzyko walutowe, rozumiane jako ryzyko kursu walutowego, oznacza niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian kursów walutowych na sytuację finansową Banku, w tym jego wynik finansowy i fundusze własne. Ryzyko walutowe wynika z utrzymywania przez Bank otwartych pozycji w walutach obcych i powstaje w związku z prowadzeniem przez Bank działalności dewizowej tj. skup, sprzedaż walut w kantorze oraz w banku zrzeszającym, realizacja przelewów na rzecz klientów Banku oraz na rachunek własny. Opis procesów zarządzania ryzykiem walutowym Z zarządzaniem ryzykiem walutowym wiąże się: 1) zarządzanie pozycją walutową Banku poprzez zapewnienie odpowiedniej struktury walutowej i terminowej aktywów i pasywów bilansowych oraz pozycji pozabilansowych; 2) zapewnienie płynności płatniczej Banku, przy optymalizacji stanów środków na rachunkach nostro; 3) kontrola i monitorowanie różnych rodzajów ryzyka, towarzyszących transakcjom walutowym. Pomiar ryzyka walutowego ma na celu określenie poziomu ryzyka oraz wpływu operacji obciążonych ryzykiem na sytuację finansową Banku. Ocena ekspozycji Banku na ryzyko walutowe jest dokonywana w oparciu o: 19

20 a) zestawienie pozycji walutowych Banku, sporządzane dla potrzeb sprawozdawczości do NBP, według stanu na koniec każdego dnia roboczego; b) raporty generowane przez program RYZYWAL (pozycje walutowe, rewaluacja portfela, zmienność kursów walut, wykorzystanie limitów). Raz na kwartał sporządzany jest raport dla Zarządu Banku, obejmujący zestawienie pozycji Banku w poszczególnych walutach obcych oraz pozycję całkowitą Banku, dla potrzeb sprawozdawczości NBP jest przygotowywany przez WRiR. Raporty generowane przez program RYZYWAL sporządza ZZRiA. Źródłem danych do sporządzania ww. raportów jest system finansowo-księgowy EuroBankNet. Opis systemów identyfikacji, pomiaru i raportowania ryzyka walutowego Poziom ekspozycji na ryzyko walutowe ogranicza obowiązujący w Banku system limitów zewnętrznych i wewnętrznych. Normę zewnętrzną dopuszczalnego ryzyka walutowego w działalności banków określają obowiązujące w tym zakresie uregulowania nadzorcze, w tym regulacje KNF. Normę zewnętrzną dopuszczalnego ryzyka walutowego stanowią przede wszystkim: współczynnik wypłacalności Banku, poziom funduszy własnych i poziom kapitału wewnętrznego Banku. Bank może ponosić ryzyko walutowe pod warunkiem, że wyliczony zgodnie z zapisami Uchwały KNF, całkowity wymóg kapitałowy na pokrycie wszystkich rodzajów ryzyka, w tym wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka walutowego, nie przekracza funduszy własnych Banku. W przypadku, gdy warunek ten nie jest spełniony, Bank zobowiązany jest do podwyższenia kapitałów własnych i/lub redukcji ryzyka (obniżenia wymogów kapitałowych na pokrycie ryzyka np. poprzez zmniejszenie pozycji walutowej całkowitej). Do limitów wewnętrznych ograniczających ekspozycję na ryzyko walutowe należą: 1) limit pozycji walutowej całkowitej 2) limit pozycji walutowej indywidualnej w dolarach amerykańskich (USD) 3) limit pozycji walutowej indywidualnej w euro (EUR) Wysokość wyżej wymienionych limitów zatwierdza Zarząd. W przypadku przekroczenia któregokolwiek z limitów wewnętrznych Zarząd w przeciągu maksymalnie 15 kolejnych dni roboczych, powinien doprowadzić do zmniejszenia pozycji walutowej poniżej przyjętego poziomu limitów. 2

21 Informacja o ekspozycji Banku na ryzyko walutowe, w tym o wykorzystaniu limitów obowiązujących dla tego ryzyka, przekazywana jest: 1) Zarządowi Banku w okresach kwartalnych; 2) Radzie Nadzorczej w okresach półrocznych; Informacja z pomiaru i oceny ryzyka walutowego sporządzana kwartalnie dla Zarządu, zawiera następujące elementy: a) zmienność kursów walut, b) rewaluację portfela, c) pozycje walutowe, d) walutowy wymóg kapitałowy, e) wykorzystanie limitów pozycji walutowych indywidualnych i pozycji walutowej całkowitej, f) analizę rachunku zysków i strat w zakresie wyniku z pozycji wymiany, g) testy warunków skrajnych Zasady polityki stosowania zabezpieczeń i ograniczania ryzyka oraz procesy monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod redukcji ryzyka. Wykorzystując raporty ZZRiA dokonuje dziennego monitoringu wykorzystania limitów wewnętrznych niezwłocznie informuje Zarząd o każdorazowym przekroczeniu limitów. W okresach miesięcznych, ZZRiA przekazuje Zarządowi informację o wykorzystaniu limitów. W przypadku gdy wykorzystanie któregokolwiek z limitów wewnętrznych przekroczy 9 % oraz dodatkowo gdy sytuacja taka będzie trwała co najmniej 5 kolejnych dni roboczych, ZZRiA niezwłocznie sporządza informację dla Zarządu zawierającą: a) aktualne wartości pozycji walutowych w Banku, b) potencjalny zysk/stratę Banku w wyniku niekorzystnej zmiany kursu walut, c) rekomendację dalszych działań dla zaistniałej sytuacji. 21

22 Za okresową kontrolę zgodności obowiązujących w Banku procedur z regulacjami nadzorczymi, prawidłowości wyliczania i przestrzeganie limitów oraz terminowości sporządzania raportów i analiz dotyczących ryzyka walutowego odpowiada, w zakresie wskazanym w Regulaminie Kontroli Wewnętrznej i Audytu w Banku Spółdzielczym w Brańsku, Zespół Kontroli Wewnętrznej. W ramach systemu kontroli wewnętrznej, w komórkach organizacyjnych Banku uczestniczących w procesie zarządzania ryzykiem walutowym, zgodnie z zagadnieniami opisanymi w Regulaminie Kontroli Wewnętrznej i Audytu w Banku Spółdzielczym w Brańsku, jest przeprowadzana kontrola funkcjonalna, mająca na celu sprawdzenie i zapewnienie prawidłowej realizacji zadań przypisanych danej komórce organizacyjnej Banku i w jej ramach poszczególnym stanowiskom. RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Celem polityki zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest minimalizacja ryzyka związanego z możliwością wystąpienia niekorzystnych zmian rynkowych stóp procentowych i negatywnym wpływem tych zmian na wynik finansowy Banku. Opis charakteru ryzyka stopy procentowej, podstawowe założenia, w tym dotyczące przyszłych wcześniejszych spłat kredytów oraz zachowania depozytów o nieokreślonym terminie wymagalności W Banku wyróżnia się następujące pozycje aktywów/pasywów wrażliwych na zmiany stóp procentowych: 1) aktywa wrażliwe: a) środki na rachunkach bieżących i pomocniczych oraz rachunku rezerwy obowiązkowej, b) lokaty udzielane na zasadach rynku międzybankowego, c) kredyty i pożyczki, d) papiery wartościowe, e) środki gwarantowanych świadczeń socjalnych, f) fundusz pomocowy Banku BPS S.A. g) inne bilansowe pozycje aktywów. 2) pasywa wrażliwe: 22

23 a) otrzymane pożyczki, b) wyemitowane papiery wartościowe, c) depozyty bieżące i terminowe, d) przekroczenie salda na oprocentowanych rachunkach Nostro, e) inne bilansowe pozycje pasywów. Nie wymienione powyżej pozycje bilansowe i pozabilansowe zalicza się do aktywów/pasywów niewrażliwych. Dla potrzeb sporządzenia analizy ryzyka stopy procentowej, przyjmuje się następujące, dodatkowe założenia odnośnie pozycji aktywów/pasywów wrażliwych wymienionych powyżej w pkt 1) 1) należności ujmuje się w według ich wartości nominalnej pozostającej do spłaty, tj. bez pomniejszeń o utworzone rezerwy celowe i odpisy z tytułu utraty wartości, 2) należności zagrożone zostają wyłączone z analizy, 3) pozycje wyrażone w walutach obcych przeliczane są według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na dzień sprawozdawczy. Aktywa/Pasywa wrażliwe na zmiany stóp procentowych grupowane są w następujących pozycjach: 1) Redyskonto weksli NBP 2) Rentowność bonów 52 tyg. 3) WIBID/WIBOR 1 m-c 4) WIBID/WIBOR 3 m-ce 5) Stopy własne Banku =>2% 6) Stopy własne Banku <2% Kryterium przyporządkowania odpowiedniego aktywa/pasywa wrażliwego na zmiany oprocentowania do odpowiedniej pozycji jest podstawa oprocentowania, w oparciu o którą ustalana jest wielkość oprocentowania danego aktywa/pasywa wrażliwego. Opis procesów zarządzania W procesie zarządzania ryzykiem stopy procentowej Bank podejmuje następujące działania: 23

24 1) prowadzi monitoring kształtowania się najważniejszych rynkowych stóp procentowych, mających bezpośredni wpływ na oprocentowanie produktów kredytowych i depozytowych w banku, 2) analizuje kształtowanie się oprocentowania własnych produktów bankowych na tle oferty konkurencyjnych banków i instytucji kredytowych, na lokalnym rynku usług finansowych, 3) zarządza poszczególnymi grupami aktywów i pasywów w taki sposób, aby zapewnić realizację optymalnej, w danych warunkach, wysokości marży odsetkowej Banku. 4) przeprowadza testy warunków skrajnych, tj. analizuje wpływ szokowych zmian stóp procentowych dla ryzyka przeszacowania i bazowego (tj. o 2 p.b.) na wynik finansowy. Zasady polityki stosowania zabezpieczeń i ograniczania ryzyka oraz procesy monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod redukcji ryzyka W przypadku zniżkujących rynkowych stóp procentowych Bank kształtuje rozmiar i znak niedopasowania luki w kierunku wielkości ujemnej, podejmując następujące działania: 1) skraca terminy pozyskiwanych środków oprocentowanych stałą stopą, 2) wydłuża terminy środków lokowanych w Banku Zrzeszającym oprocentowanych stałą stopą, 3) rozbudowuje portfel kredytów o stałym oprocentowaniu 4) dokonuje weryfikacji polityki kalkulacji cen kredytów, poprzez zwiększanie udziału marży stałej w stosunku do stóp bazowych przy ustalaniu stóp nominalnych, 5) dokonuje weryfikacji cen depozytów o stałym oprocentowaniu, poprzez preferowanie depozytów o krótszych terminach wymagalności. W przypadku zwyżkujących rynkowych stóp procentowych Bank kształtuje rozmiar i znak niedopasowania luki w kierunku wielkości dodatniej, podejmując następujące działania: 1) wydłuża terminy pozyskiwanych środków oprocentowanych stałą stopą, 2) skraca terminy lokowanych środków w Banku Zrzeszającym oprocentowanych stałą stopą, 3) ogranicza portfel kredytów o stałym oprocentowaniu, 4) zmniejsza udział stałej marży odsetkowej w relacji do stóp bazowych, przy kalkulowaniu stóp nominalnych oprocentowania kredytów. 24

25 5) dokonuje weryfikacji cen depozytów o stałym oprocentowaniu, poprzez preferowanie depozytów o dłuższych terminach wymagalności. W celu zapewnienia realizacji wyniku z tytułu odsetek, założonego w planie ekonomicznofinansowym, Bank zmienia swoje narażenie na ryzyko stopy procentowej za pomocą określonych metod tj.: 1) inwestowania (głównie poprzez sterowanie terminami zapadalności lokat o stałym oprocentowaniu deponowanych w Banku Zrzeszającym), 2) kredytowania (ustalanie parametrów produktów kredytowych), 3) finansowania zewnętrznego (polityką depozytową), 4) ustalania oprocentowania, 5) zarządzania terminami przeszacowania stóp procentowych dla poszczególnych pozycji bilansu. Częstotliwość pomiaru oraz opis systemów identyfikacji, pomiaru i raportowania ryzyka stopy procentowej ZZRiA sporządza następujące informacje: I. W terminie do 25-go dnia każdego następnego miesiąca raporty ekspozycji na ryzyko stopy procentowej zawierające w szczególności: 1) miesięczną analizę luki za dany okres wraz z analizą marży odsetkowej i wnioskami dotyczącymi bieżących działań, zmierzających do utrzymania właściwego poziomu ryzyka stopy procentowej, 2) wykorzystanie obowiązujących limitów w zakresie ryzyka stopy procentowej, 3) określenie poziomu ryzyka stopy procentowej: a) poziom akceptowalny w przypadku gdy: poziom marży odsetkowej jest na poziomie równym lub powyżej wartości określonej w Strategii Banku Spółdzielczego na lata oraz nastąpiło przekroczenie maksymalnie 2 limitów wewnętrznych, jednakże przekroczenie to trwało nie dłużej niż 3 następujące po sobie miesiące, poziom marży odsetkowej jest na poziomie niższym niż wartość określona w Strategii Banku Spółdzielczego na lata oraz nie nastąpiło przekroczenie limitów wewnętrznych, b) poziom podwyższony w przypadku gdy: 25

26 poziom marży odsetkowej jest na poziomie równym lub powyżej wartości określonej w Strategii Banku Spółdzielczego na lata oraz nastąpiło przekroczenie 3 lub 4 limitów wewnętrznych, jednakże przekroczenie to trwało nie dłużej niż 3 następujące po sobie miesiące, poziom marży odsetkowej jest na poziomie niższym niż wartość określona w Strategii Banku Spółdzielczego na lata oraz nastąpiło przekroczenie maksymalnie 2 limitów wewnętrznych, jednakże przekroczenie to trwało nie dłużej niż 3 następujące po sobie miesiące, c) poziom nieakceptowany gdy: sytuacja, w której niespełnione są warunki z punktu a) lub b). II. Kwartalnie wykonanie planu finansowego w zakresie wyniku odsetkowego. Analizy po zaopiniowaniu przez Wiceprezesa ds. ekonomiki i analiz, przedkładane są Zarządowi Banku. W zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej Zarząd Banku zobowiązany jest przedstawiać do akceptacji Radzie Nadzorczej Banku: 1) zasady polityki Banku w zakresie zarządzania ryzykiem stopy procentowej zgodne z obowiązującą strategią Banku na każdy rok kalendarzowy, 2) analizy ekspozycji Banku na ryzyko stopy procentowej w trybie co najmniej raz na kwartał. Zmiany wyniku finansowego, zdyskontowanej wartości ekonomicznej lub innych miar stosowanych do oceny skutków szokowych spadków lub wzrostów stóp procentowych obliczonych zgodnie z metodą pomiaru ryzyka stopy procentowej stosowaną przez Bank. Bank mierzy wielkość ryzyka przeszacowania w przypadku spadku stóp procentowych o 1 p.b. i 2 p.b. W przypadku spadku stóp procentowych o 1 p.b. niekorzystna zmiana dochodu odsetkowego stanowi 3,1 % funduszy własnych Banku oraz 31,7 % planowanego na 214 rok wyniku finansowego Banku. Zakładając spadek stóp procentowych o 2 p.b. spadek dochodów odsetkowych wyniósłby 8,6 % funduszy własnych Banku oraz 83,32 % planowanego na 214 rok wyniku finansowego Banku. Podobnie jak w przypadku ryzyka przeszacowania, wielkość ryzyka bazowego mierzona jest w dwóch wersjach i zakłada spadek oprocentowania o 1 p.b. lub 2 p.b. W 26

27 pierwszym przypadku spadek dochodów odsetkowych wywołany tak niekorzystną zmianą stóp procentowych stanowi 8,1 % funduszy własnych Banku oraz 83,67 % planowanego na 214 rok wyniku finansowego Banku. Założenie natychmiastowego spadku stóp procentowych o 2 p.b. w konsekwencji mógłby doprowadzić do spadku dochodów odsetkowych o 16,2 % funduszy własnych Banku oraz 167,34 % planowanego na 214 rok wyniku finansowego Banku. RYZYKO OPERACYJNE Celem nadrzędnym w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym jest utrzymanie narażenia Banku na ryzyko operacyjne na akceptowalnym przez Zarząd i Radę Nadzorczą Banku, bezpiecznym dla działania i rozwoju Banku poziomie. Opis procesów zarządzania Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym odbywa się wg następujących etapów: 1) Identyfikacja ryzyka polega na realizowaniu i dokumentowaniu procesu identyfikacji zagrożeń związanych z ryzykiem operacyjnym dla wszystkich istotnych obszarów działalności Banku oraz na tworzeniu nowych i modyfikacji już istniejących produktów, procesów i systemów. 2) Ocena ryzyka - opiera się na rzetelnej ocenie ryzyka, przeprowadzonej na podstawie zatwierdzonych procedur. 3) Przeciwdziałanie ryzyku Bank posiada zdefiniowane działania przeciwdziałające ryzyku, polegające na jego unikaniu, ograniczaniu lub transferowaniu, które są podejmowane w zależności od zidentyfikowanego poziomu ryzyka operacyjnego w stosunku do tolerancji/apetytu na ryzyko operacyjne zaakceptowane przez Radę Nadzorczą. 4) Kontrola Zarząd Banku zapewnia istnienie i funkcjonowanie reguł kontroli zarządzania ryzykiem operacyjnym i podejmuje działania wspomagające ten proces. 5) Monitorowanie Bank w okresach miesięcznych monitoruje zdarzenia operacyjne oraz wyniki pozostałych narzędzi w tym zakresie (KRI), co umożliwia obserwację profilu ryzyka operacyjnego. Informacje te są przekazywane regularnie Zarządowi i Radzie Nadzorczej w terminach określonych w procedurach wewnętrznych. 27

28 6) Raportowanie i przejrzystość działania Zarząd Banku zapewnia raportowanie ryzyka operacyjnego na odpowiednie poziomy zarządzania i dostosowuje częstotliwość tego raportowania do skali działalności, profilu ryzyka i stopnia złożoności prowadzonej działalności. Bank regularnie (co najmniej raz w roku) ogłasza informacje na temat podejścia do ryzyka operacyjnego służące ograniczeniu asymetrii informacji pomiędzy Bankiem a jego otoczeniem. Opis systemów identyfikacji, pomiaru i raportowania W celu identyfikacji zagrożeń ryzyka operacyjnego dokonywane są następujące czynności: 1) identyfikowane są zagrożenia wewnętrzne, 2) identyfikowane są zagrożenia zewnętrzne. Dokonywana jest identyfikacja zagrożeń na podstawie danych historycznych jak i identyfikacja zagrożeń hipotetycznych. W Banku określa się ryzyko operacyjne na poziomie akceptowalnym, podwyższonym lub nieakceptowanym. Poziomy ryzyka operacyjnego definiuje się w następujący sposób: - poziom akceptowalny, tj. sytuacja w której nie doszło do przekroczenia żadnego limitu wewnętrznego, - poziom podwyższony, tj. sytuacja, w której wykorzystanie limitu, w wysokości 2% wymogu w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka operacyjnego, kształtuje się w przedziale 9% 1% i/lub doszło do przekroczenia maksymalnie 2 limitów wewnętrznych określonych na poszczególne rodzaje zdarzeń ryzyka operacyjnego, - poziom nieakceptowany, tj. sytuacja w której doszło do przekroczenia limitu określonego w wysokości 2% wymogu w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka operacyjnego i/lub doszło do przekroczenia co najmniej 3 limitów wewnętrznych określonych na poszczególne rodzaje zdarzeń ryzyka operacyjnego. Docelowy profil ryzyka operacyjnego w BS w Brańsku wyrażony jest jako: 1. Suma rocznych strat z tytułu ryzyka operacyjnego nieprzekraczająca apetytu na ryzyko operacyjne określonego w Strategii zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku Spółdzielczym w Brańsku (czyli 2% wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne). 2. Kształtowanie się limitów ograniczających ryzyko operacyjne w Banku w granicach u 28

29 ustalonego przez Zarząd Banku poziomu. 3. Kształtowanie się wskaźników KRI na poziomie sytuacja normalna, przy czym dopuszcza się by 3 % wskaźników KRI kształtowało się na poziomie podwyższone ryzyko, 4. Kształtowanie się łącznego ryzyka danego procesu kluczowego (głównego i pomocniczego), w wyniku przeprowadzonej w Banku samooceny ryzyka procesów, na poziomie nieprzekraczającym 72 punktów (wartość ta może kształtować się w przedziale punkty, przy czym im niższa wartość tym ryzyko danego procesu jest niższe). ZZRiA w cyklach kwartalnych dokonuje analizy ryzyka operacyjnego z uwzględnieniem ryzyka poszczególnych linii biznesowych wraz z oceną ryzyka, przedstawieniem profilu ryzyka oraz propozycjami działań w celu ograniczania ryzyka i przekazuje ją Zarządowi oraz syntetycznie Radzie Nadzorczej zgodnie z Instrukcją sporządzania informacji zarządczej w Banku Spółdzielczym w Brańsku. Analiza ta powinna zawierać również następujące elementy: 1) zestawienia generowane z systemu OperNet: - zestawienie zdarzeń operacyjnych za dany okres, - zestawienie kosztów zdarzeń operacyjnych dla linii biznesowych i procesów, - zestawienie kosztów zdarzeń operacyjnych dla procesu, rodzaju, kategorii, - zestawienie kosztów zdarzeń operacyjnych w rozbiciu na oddziały, - zestawienie zewnętrznych zdarzeń operacyjnych, jeśli wystąpiły w badanym okresie, - zdarzenia powiązane, jeśli wystąpiły w badanym okresie, - inne w zależności od potrzeb. 2) wykorzystanie założonych tolerancji/apetytu na ryzyko operacyjne danego rodzaju (limity wewnętrzne), 3) szczegółową charakterystykę ostatnich znaczących wewnętrznych zdarzeń operacyjnych z rejestru zdarzeń operacyjnych i strat z nimi związanych, 4) informacje dotyczące istotnych zdarzeń zewnętrznych oraz prawdopodobieństwa zajścia takich zdarzeń w Banku i ich potencjalnego wpływu m.in. na wynik finansowy i wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego, 5) informacje pochodzące z innych wykorzystywanych w Banku narzędzi zarządzania ryzykiem operacyjnym, w tym z wykonania KRI oraz samooceny ryzyka i mapy ryzyka Banku zgodnie z Instrukcją sporządzania informacji zarządczej w Banku Spółdzielczym w Brańsku, 29

30 6) w analizie powinny być odpowiednio opisane zarówno zidentyfikowane zdarzenia, jak i działania je korygujące, które pomogą uniknąć strat związanych z zajściem podobnych zdarzeń w przyszłości. Do 15 dnia każdego miesiąca (z wyłączeniem miesięcy, w których sporządza się powyżej opisaną Analizę ryzyka operacyjnego oraz wskaźników liczonych co kwartał) wg stanu na ostatni dzień poprzedniego miesiąca przedstawiana jest Zarządowi analiza przestrzegania limitów wewnętrznych ryzyka operacyjnego oraz informacja o kształtowaniu się KRI. Właściciele procesów otrzymują regularne kwartalne raporty z uwzględnieniem ryzyka procesów sporządzane przez ZZRiA, a także wyniki odpowiednich kontroli wewnętrznych i audytu wewnętrznego dotyczących nadzorowanego procesu. Raporty dotyczące ryzyka operacyjnego powinny zawierać co najmniej informacje wymagane przepisami uchwały w sprawie funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej. Zasady polityki stosowania zabezpieczeń i ograniczania ryzyka oraz procesy monitorowania skuteczności zabezpieczeń i metod redukcji ryzyka. Polityka działania Banku związana z redukcją ryzyka operacyjnego jest ukierunkowana w pierwszej mierze na działania zapobiegawcze. W zależności od ocenionego poziomu ryzyka stosowane są odpowiednie działania związane z przeciwdziałaniem zagrożeniom ryzyka. W zakresie zagrożeń o poziomie oszacowanym w zakresie od 1 do 2 ryzyko jest akceptowane, nie są konieczne dodatkowe metody kształtowania ryzyka ponad: 1) kontrolę wewnętrzną (funkcjonalną), 2) stosowanie odpowiednich procedur dokonywania operacji, 3) szkolenie pracowników mające na celu prawidłowe wykonywanie operacji, a także uświadomienie istnienia i sposobów zapobiegania występowaniu ryzyka, 4) przekazywanie bieżących informacji na temat istotnych zdarzeń ryzyka operacyjnego, w celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się ryzyka i ograniczeniu jego wpływu, 5) monitorowanie zdarzeń ryzyka operacyjnego, gromadzenie informacji dotyczących ryzyka i ich okresowa analiza, 6) okresową identyfikację, ocenę i raportowanie na temat poziomu ryzyka. 3

31 W przypadku zagrożeń o poziomie ocenionym w zakresie od 3 do 4 podejmowane są działania w zakresie kształtowania ryzyka, zależne od identyfikowanych zagrożeń, ich charakteru i wielkości ryzyka w postaci: 1) przyjęcia limitów w zakresie podejmowania decyzji, w celu ograniczenie strat mogących powstać z tytułu błędów popełnianych przez ludzi, 2) opracowania i wdrożenia odpowiednich planów awaryjnych lub planów utrzymania ciągłości działania, 3) automatyzacji wykonywanych czynności stosowania w celu zapobiegania lub wychwytywania błędów ludzkich lub występowania innych zdarzeń ryzyka, 4) przeniesienie ryzyka poprzez ubezpieczenie, 5) przeniesienie ryzyka poprzez zlecenie wykonania działań wyspecjalizowanemu podmiotowi, w tym przypadku stosowane są odpowiednie zapisy w zawieranych z dostawcami lub partnerami umowach, ograniczające ryzyko i dające Bankowi możliwość odszkodowania w przypadku niewywiązania się przez druga stronę z umowy, 6) tworzenia rezerw na poczet ewentualnych strat, 7) zwiększenie zakresu i częstotliwości kontroli lub monitorowania danego obszaru, 8) inne uznane za odpowiednie dla danego zagrożenia. W przypadku zagrożeń o poziomie ocenionym w zakresie powyżej 4 do 9 podejmowane są dodatkowe działania: 1) w zakresie monitorowania ryzyka poprzez wyznaczenie i monitorowanie wskaźników KRI, 2) dla zagrożeń o poziomie 9, przy spodziewanej niskiej efektywności ograniczania zagrożeń, podejmowana może być decyzja o powstrzymaniu działań niosących ryzyko do czasu opracowania skutecznych działań zabezpieczających o ograniczeniu poziomu ryzyka. Bank stosuje transfer ryzyka w przypadku stwierdzenia zagrożeń związanych z trudnymi do przewidzenia błędami lub zdarzeniami operacyjnymi o znaczących skutkach finansowych, a małej częstotliwości występowania. W przypadku transferu ryzyka poprzez ubezpieczenie stosowane są następujące zasady: 31