Podręcznik. wdrażania. dyrektywy o. usługach

Transkrypt

1 Podręcznik wdrażania dyrektywy o usługach

2 Nota prawna Niniejszy dokument, sporządzony przez służby Dyrekcji Generalnej ds. Rynku Wewnętrznego i Usług, nie jest wiążący dla Komisji Europejskiej jako instytucji. Komisja Europejska może zająć inne stanowisko niż przedstawione w tym dokumencie, np. w odniesieniu do postępowania w sprawie naruszenia przepisów prawa, po dokładnym zbadaniu krajowych środków transpozycji. Dokument ten jest dostępny w Internecie. Można go pobrać we wszystkich językach urzędowych UE z serwera Europa pod adresem: Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedź na pytania dotyczące Unii Europejskiej. Oto numer bezpłatny*: * niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami lub pobierają za nie opłaty Bardzo wiele informacji na temat Unii Europejskiej znajduje się w Internecie. Dostęp można uzyskać przez serwer Europa ( Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2007 ISBN Wspólnoty Europejskie, 2007 Powielanie materiałów jest dozwolone, pod warunkiem że zostanie podane ich źródło. Printed in Italy Druk na papierze białym bezchlorowym

3 Wprowadzenie 7 1. Kwestie ogólne Powiązanie dyrektywy z Traktatem WE Metoda wdrażania Przepisy wykonawcze Pozalegislacyjne środki wykonawcze Dalsze postępowanie 9 2. Zakres stosowania dyrektywy Usługi objęte dyrektywą Pojęcie usługi Usługi wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy Dziedzina podatków Związek ze swobodnym przepływem towarów Usługodawcy, których dotyczy dyrektywa Wymogi, których dotyczy dyrektywa Pojęcie wymogu Wymogi ogólne, które nie mają wpływu na podejmowanie lub prowadzenie działalności usługowej Wymogi regulujące dostęp do środków publicznych Związek dyrektywy ze szczególnymi dziedzinami prawa lub polityki Prawo karne Prawo pracy i przepisy dotyczące zabezpieczenia społecznego Prawa podstawowe Międzynarodowe prawo prywatne Związek dyrektywy z innymi przepisami prawa wspólnotowego Uproszczenia procedur administracyjnych Uproszczenie procedur i formalności dotyczących usługodawców Pojedyncze punkty kontaktowe Tworzenie pojedynczych punktów kontaktowych Dopełnianie procedur i formalności za pośrednictwem pojedynczych punktów kontaktowych Informacje i pomoc udzielana przez pojedyncze punkty kontaktowe Informacje udzielane przez pojedyncze punkty kontaktowe Pomoc udzielana przez pojedyncze punkty kontaktowe Zachęcanie do stosowania innych języków Procedury elektroniczne Zakres zobowiązania do zapewnienia procedur elektronicznych Wdrożenie procedur elektronicznych 25

4 6. Swoboda przedsiębiorczości Procedury i systemy zezwoleń Określanie i ocena systemów zezwoleń Warunki udzielenia zezwolenia Unikanie powtarzalności wymogów i środków kontroli Okres ważności zezwoleń Zakres terytorialny Ograniczenie liczby zezwoleń Obowiązek uzasadnienia i prawo do odwołania Procedury udzielania zezwoleń Zakazane wymogi dotyczące prowadzenia przedsiębiorstwa Zakaz stosowania wymogów bezpośrednio lub pośrednio związanych z przynależnością państwową Zakaz stosowania wymogów ograniczających prowadzenie przedsiębiorstwa do jednego państwa członkowskiego Zakaz stosowania wymogów ograniczających swobodę usługodawcy do dokonania wyboru między prowadzeniem przedsiębiorstwa głównego i dodatkowego Zakaz stosowania warunku wzajemności Zakaz stosowania testów ekonomicznych Zakaz uczestnictwa konkurencyjnych podmiotów w procedurze wydawania decyzji przez właściwe organy Zakaz stosowania obowiązku uzyskania gwarancji finansowej albo wykupienia ubezpieczenia od podmiotów prowadzących przedsiębiorstwo na terytorium tego samego państwa członkowskiego Zakaz stosowania obowiązku uprzedniej rejestracji lub wcześniejszego prowadzenia działalności w tym samym państwie członkowskim przez czas określony Wymogi podlegające ocenie Ograniczenia ilościowe lub terytorialne Obowiązek przyjęcia przez usługodawcę określonej formy prawnej Wymogi dotyczące własności udziałów lub akcji w spółce Wymogi zastrzegające świadczenie niektórych usług dla wybranych usługodawców Zakaz posiadania więcej niż jednego przedsiębiorstwa na terytorium tego samego państwa członkowskiego Obowiązek posiadania minimalnej liczby pracowników Obowiązek stosowania ustalonych taryf minimalnych lub maksymalnych Zobowiązanie usługodawcy, aby wraz ze świadczoną przez niego usługą wykonywał też inne szczególne usługi Swobodny przepływ usług Klauzula dotycząca swobody świadczenia usług i określonych odstępstw Rozróżnienie pomiędzy prowadzeniem przedsiębiorstwa a świadczeniem usług transgranicznych Zakres i wpływ klauzuli dotyczącej swobody świadczenia usług Wymogi, jakie mogą nałożyć państwa członkowskie na usługi transgraniczne Odstępstwa określone w art Odstępstwa indywidualne zgodnie z art Zobowiązania dotyczące praw usługobiorców Ograniczenia, których nie można nakładać na usługobiorców Zasada niedyskryminacji Obowiązek pomocy dla usługobiorców 47

5 8. Jakość usług Informacje dotyczące usługodawców i ich usług Informacje udostępniane z inicjatywy usługodawcy Informacje udostępniane na wniosek usługobiorcy Gwarancje i ubezpieczenie od odpowiedzialności zawodowej Zobowiązanie dotyczące gwarancji lub ubezpieczenia tych usługodawców, których usługi stwarzają szczególne ryzyko Niepowielanie wymogów dotyczących ubezpieczenia lub gwarancji Informacje handlowe dostarczane przez zawody regulowane Działalność wielodyscyplinarna Zniesienie ograniczeń dotyczących działalności wielodyscyplinarnej Zapobieganie konfliktom interesów oraz zapewnienie niezależności i bezstronności usługodawców Przegląd ustawodawstwa i treść sprawozdania z oceny Polityka w zakresie jakości usług Rozstrzyganie sporów Udoskonalenie procedur rozpatrywania skarg przez usługodawców Gwarancje finansowe w przypadku orzeczenia sądowego Kodeksy postępowania Opracowywanie wspólnych regulacji na poziomie wspólnotowym Zawartość kodeksów postępowania Współpraca administracyjna Racjonalne podstawy współpracy administracyjnej Podstawowa charakterystyka współpracy Wzajemna pomoc Wsparcie techniczne zapewniane przez system informacji na temat rynku wewnętrznego (IMI) Wymiana informacji Zobowiązanie do dostarczenia informacji na wniosek Zobowiązanie do przeprowadzania kontroli na wniosek Wzajemna pomoc w przypadku świadczenia usługi transgranicznej Podział zadań nadzorujących pomiędzy państwa członkowskie Wzajemna pomoc w odniesieniu do indywidualnych odstępstw Mechanizm ostrzegania Przegląd ustawodawstwa i proces wzajemnej oceny Cele i zasadnicze podejście Procedura przewidziana w art. 39 ust Przegląd i ocena ustawodawstwa Składane sprawozdania Proces wzajemnej ewaluacji Przegląd i ocena wymogów wymienionych w art. 15 ust. 2 oraz usług swiadczonych w ogólnym interesie gospodarczym Powiadamianie o nowych wymogach w rodzaju tych wymienionych w art. 15 ust Procedura przewidziana w art. 39 ust. 5 61

6 W

7 prowadzenie Celem dyrektywy o usługach (1) jest dążenie do uzyskania rzeczywistego rynku wewnętrznego w dziedzinie usług po to, aby w tym największym sektorze gospodarki europejskiej zarówno przedsiębiorstwa, jak i konsumenci, mogli w pełni korzystać z oferowanych przez niego możliwości. Wspierając rozwój w pełni zintegrowanego rynku wewnętrznego w dziedzinie usług, dyrektywa pomoże zrealizować znaczny potencjał w postaci wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy w europejskim sektorze usług. Dlatego też dyrektywa o usługach stanowi główny element odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (2). Ponadto, przewidując uproszczenia administracyjne, wspiera ona również program na rzecz lepszego stanowienia prawa (3). Dyrektywa o usługach stanowi duży krok naprzód w ułatwianiu usługodawcom i usługobiorcom korzystania z podstawowych swobód zagwarantowanych w art. 43 i 49 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług transgranicznych. Aby to osiągnąć, przepisy dyrektywy ukierunkowane są na uproszczenie procedur administracyjnych, usunięcie barier dla działalności usługowej i zwiększenie wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi oraz między usługodawcami i konsumentami na rynku wewnętrznym. Dyrektywa ma zastosowanie do szerokiego zakresu działalności usługowej. Jej przepisy są w znacznej mierze oparte na orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości dotyczącym swobody przedsiębiorczości oraz swobodnego przepływu usług, które stanowi uzupełnienie istniejących instrumentów wspólnotowych, nadal mających pełne zastosowanie. Ponadto, nakładając na państwa członkowskie obowiązek (4) podjęcia określonych środków prawnych, dyrektywa ta wymaga od nich wprowadzenia różnych praktycznych środków np. w zakresie pojedynczych punktów kontaktowych dla usługodawców, procedur elektronicznych i współpracy administracyjnej. Wprowadza ona również instrumenty innowacyjne, takie jak przegląd prawa krajowego i proces wzajemnej oceny. Jeśli te różne instrumenty zostaną odpowiednio wdrożone, pomogą dalej rozwijać rynek wewnętrzny usług po upływie terminu wdrażania dyrektywy. Oczywiście dyrektywa o usługach wymagać będzie nie jednego działania wdrażającego, a ponadto wywoła dynamiczny proces, którego korzystny wpływ zostanie rozłożony na lata. Należy także podkreślić, że dyrektywa rozszerzy prawa usługobiorców, w szczególności konsumentów, przewidując konkretne środki rozwoju polityki w zakresie jakości usług w Europie. Do osiągnięcia tych celów konieczna jest pełna i zgodna z harmonogramem transpozycja dyrektywy o usługach. Dlatego też na szczycie w marcu 2007 r. Rada Europejska stwierdziła, że niedawno przyjęta dyrektywa o usługach jest podstawowym narzędziem do odblokowania pełnego potencjału europejskiego sektora usług. Pełna, spójna, terminowa i konsekwentna transpozycja jej przepisów powinna stać się sprawą o wysokim priorytecie. Pełna i terminowa transpozycja dyrektywy pomoże także państwom członkowskim unowocześnić administrację krajową i jej ramy regulacyjne. Dyrektywa została przyjęta w dniu 12 grudnia 2006 r. i musi być wdrożona przez państwa członkowskie w trzy lata po jej ogłoszeniu, tj. najpóźniej do 28 grudnia 2009 r. Wdrożenie dyrektywy o usługach stanowi znaczne wyzwanie dla państw członkowskich oraz wymaga szybkich i poważnych działań. Biorąc pod uwagę znaczny zakres i szeroki wachlarz zagadnień ujętych w dyrektywie, świeżość podejścia i dużą liczbę rozwiązań, które należy wprowadzić, jest jasne, że w tym przypadku szczególnie ważne będą bliska współpraca i partnerstwo między Komisją a państwami członkowskimi. W związku z tym i zgodnie ze swoją ogólną polityką dotyczącą lepszego stosowania prawa wspólnotowego Komisja zaproponowała pomoc i podjęła bliską współpracę z państwami członkowskimi na cały okres wdrażania. Powinno to przyczynić się odpowiedniego i spójnego wdrożenia i stosowania dyrektywy przez wszystkie państwa członkowskie oraz zapewnić równoważne warunki usługodawcom i usługobiorcom. Może się to okazać szczególnie pomocne w określaniu i rozwiązywaniu problemów na wczesnym etapie. (1) Dyrektywa 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym, Dz.U. L 376 z , str. 36. (2) Komunikat Komisji Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia Nowy początek strategii lizbońskiej, COM(2005) 24 z (3) Komunikat Komisji Strategiczny przegląd procesu lepszego stanowienia prawa w Unii Europejskiej COM(2006) 689 z (4) Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Porozumienie EOG) rozszerza rynek wewnętrzny na trzy kraje EFTA: Islandię, Liechtenstein i Norwegię. Pomoc, o której mowa w niniejszym podręczniku, obejmuje również te kraje.

8 Niniejszy podręcznik wdrażania ma na celu zagwarantowanie państwom członkowskim techniczną pomoc w procesie wdrażania i jest jednym z wielu konkretnych środków towarzyszących, poprzez które Komisja pragnie wesprzeć państwa członkowskie. W odpowiedzi na zapytanie Rady podczas jej posiedzenia w dniach 29 i 30 maja 2006 r., Komisja zobowiązała się m.in. do świadczenia państwom członkowskim pomocy we wdrażaniu tej dyrektywy (5). Niniejszy podręcznik nie jest wyczerpujący ani wiążący prawnie, ani też nie określa jednego sposobu wdrożenia. Jego zadaniem jest raczej opisanie odpowiednich sposobów wdrożenia i zwrócenie uwagi na ważne zagadnienia związane z procesem wdrażania. Stworzono go w oparciu o wstępne dyskusje z państwami członkowskimi i ma on na celu udzielenie odpowiedzi na kwestie już przez nie zgłoszone albo takie, które można łatwo przewidzieć. Wraz z postępem procesu wdrożenia pojawiać się będzie więcej kwestii, dlatego w razie potrzeb podręcznik ten zostanie uzupełniony w późniejszym okresie. 1. Kwestie ogólne 1.1. Powiązanie dyrektywy z Traktatem WE Podobnie jak inne akty prawa wtórnego dyrektywę o usługach należy postrzegać w powiązaniu z prawem pierwotnym, tzn. Traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską (Traktatu WE), a zwłaszcza swobodami dotyczącymi rynku wewnętrznego. Dyrektywę tę należy interpretować i wdrażać w tym kontekście. Należy również wyjaśnić, że kwestie wyłączone z zakresu dyrektywy o usługach podlegają w pełni postanowieniom Traktatu WE. Wyłączone usługi oczywiście objęte są nadal swobodą przedsiębiorczości i swobodą świadczenia usług. Prawo krajowe regulujące te rodzaje działalności usługowej musi być zgodne z art. 43 i 49 Traktatu WE oraz muszą być przestrzegane zasady sformułowane przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) w oparciu o stosowanie tych artykułów. Zadaniem państw członkowskich jest zagwarantowanie zgodności swoich przepisów prawa z Traktatem WE interpretowanym przez ETS. Komisja będzie nadal stać na straży przestrzegania Traktatu WE oraz wspierać w tym państwa członkowskie Metoda wdrażania Wdrażanie dyrektywy o usługach będzie wymagało od państw członkowskich podjęcia rozmaitych środków legislacyjnych i pozalegislacyjnych, tj. środków organizacyjnych lub praktycznych. Dyrektywa jest instrumentem horyzontalnym obejmującym szeroki zakres różnych usług, mogącym wpłynąć na znaczną liczbę przepisów i regulacji krajowych. Z tego względu, jeśli chodzi o przepisy wykonawcze, państwa członkowskie będą musiały rozważyć zbiór określonych i horyzontalnych środków legislacyjnych, w tym prawdopodobnie zmianę istniejącego prawa, oraz przyjęcie nowych określonych regulacji i przepisów wykonawczych w zakresie ram horyzontalnych Przepisy wykonawcze Z orzecznictwa ETS wynika jasno, że w celu zagwarantowania pełnego stosowania dyrektyw w rzeczywistości i pod względem prawnym państwa członkowskie muszą zapewnić precyzyjne ramy prawne w przedmiotowym obszarze, co pozwoli jednostkom na zapoznanie się z ich prawami oraz powołanie się na nie przed sądem krajowym (6). Oznacza to, że państwa członkowskie będą musiały ustanowić przepisy krajowe o charakterze wiążącym po to, by usługodawcy i usługobiorcy mogli korzystać z praw przyznanych im na mocy dyrektywy o usługach. Niektóre z tych artykułów mogą być wdrożone poprzez zmianę istniejących przepisów prawa, np. te w dziedzinie systemów zezwoleń mogłyby być wdrożone poprzez zmianę prawa krajowego dotyczącego procedur administracyjnych. W innych przypadkach, w szczególności w odniesieniu do artykułów ustanawiających zasady ogólne, takich jak art. 16 lub 20, należy rozważyć wprowadzenie przepisów dotyczących nowych ram horyzontalnych (7). PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH Prawo o charakterze horyzontalnym na odpowiednim poziomie może okazać się szczególnie potrzebne jako zabezpieczenie przed przepisami w określonych obszarach, które mogłyby zostać pominięte podczas analizy, a także w celu zagwarantowania, że objęta zostanie również działalność usługowa, która może być rozwijana i regulowana na szczeblu krajowym. Jest jednak oczywiste, że jeśli państwa członkowskie zdecydują się (5) Oświadczenie w dokumencie Rady nr 11296/06 z ( en/06/st11/st11296-ad01.en06.pdf) (6) Zob. m.in.: wyrok z 18 września 2001 r., Komisja przeciwko Włochom, sprawa C-162/99; wyrok z 15 czerwca 1995 r., Komisja przeciwko Luksemburgowi, sprawa C-220/94; wyrok z 30 maja 1991 r., Komisja przeciwko Niemcom, sprawa C-361/88. (7) Przykładem pomyślnego zastosowania takiego podejścia z identycznych względów jest wdrożenie dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego, Dz.U. L 178 z , str. 1.

9 PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH wdrożyć dyrektywę lub pewne artykułu dyrektywy poprzez prawo horyzontalne, będą musiały zapewnić nadrzędność takich przepisów horyzontalnych względem przepisów szczegółowych. Może również zaistnieć konieczność dostosowania przez państwa członkowskie istniejących przepisów szczególnych, zawierających wymogi, które dyrektywa wyraźnie nakazuje zmienić lub znieść. Dotyczy to na przykład art. 9, 14 i 15 w sprawie określonych wymogów ograniczających swobodę przedsiębiorczości. Innym przykładem mogą być art. 24 i 25, które dotyczą informacji handlowych dostarczanych przez zawody regulowane oraz działalności wielodyscyplinarnej. Szczególną uwagę należy zwrócić na prawo zawierające szczególne zasady dla usługodawców mających siedzibę w innych państwach członkowskich. Jeżeli takie zasady są niezgodne z dyrektywą i nie są oparte na innych instrumentach wspólnotowych, muszą zostać zniesione poprzez zmianę danego prawa. Państwa członkowskie muszą np. sprawdzić, czy w ich prawie istnieją wymogi rejestracyjne dla usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim i pragnących świadczyć usługi na ich terytorium; jeśli takie wymogi nie są przewidziane w innym instrumencie wspólnotowym ani nie wynikają z art. 16 lub 17 muszą zostać zlikwidowane. Aby państwa członkowskie były w stanie ocenić, czy wdrożenie jest pełne, zaleca się zastosowanie tabeli wykonawczych wskazujących, jak wdrożono różne przepisy dyrektywy Pozalegislacyjne środki wykonawcze Niektóre przepisy dyrektywy wymagają wdrożenia w postaci wprowadzenia w życie odpowiednich uzgodnień i procedur administracyjnych. Ma to miejsce np. w przypadku stworzenia pojedynczych punktów kontaktowych i procedur elektronicznych. Dotyczy to również organizacji procesu identyfikacji i oceny ustawodawstwa, które państwa członkowskie będą musiały przeprowadzić przed podjęciem decyzji o tym, czy ustawodawstwo należy zmienić, czy znieść (np. sprawdzając, czy systemy zezwoleń są uzasadnione lub analiza ustawodawstwa i określenie odpowiednich wymogów). Ponadto dyrektywa zawiera przepisy takie jak art. 26, dotyczący jakości usług, lub art. 37, dotyczący kodeksów postępowania na szczeblu wspólnotowym, zobowiązujące państwa członkowskie do tego, aby zachęcały do działania podmioty prywatne (na przykład usługodawców, organizacje zawodowe lub konsumenckie). Wykonanie tych zobowiązań będzie wymagało od państw członkowskich podjęcia praktycznych kroków, polegających nie tyle na wprowadzeniu przepisów prawnych, co na wspieraniu podmiotów gospodarczych i ich zrzeszeń. Wreszcie, cały rozdział poświęcony Współpracy administracyjnej wymaga wprowadzenia w życie praktycznych uzgodnień niezbędnych do tego, by właściwe władze w państwach członkowskich mogły ze sobą skutecznie współpracować. Są to wszystko zobowiązania, zgodnie z którymi państwa członkowskie muszą osiągnąć praktyczny rezultat (np. zapewnić dostępność pojedynczych punktów kontaktowych przed terminem wdrożenia) lub podjąć określone działania (np. sprawdzić, czy systemy zezwoleń są zgodne z warunkami ustanowionymi w dyrektywie) Dalsze postępowanie Dyrektywa o usługach wymaga również od państw członkowskich podejmowania działań po końcowym terminie transpozycji w grudniu 2009 r. Dotyczy to w szczególności przeglądu ustawodawstwa i procesu wzajemnej oceny, o którym mowa w art. 39 dyrektywy. Na przykład zgodnie z art. 39 ust. 5 państwa członkowskie mają stały obowiązek powiadamiania o zmianach wymogów dotyczących transgranicznego świadczenia usług (zgodnie z art. 15 ust. 7 podobny obowiązek istnieje w odniesieniu do niektórych wymogów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa). Państwa członkowskie mają również, zgodnie z art. 39 ust. 2, obowiązek uczestniczenia w procesie wzajemnej oceny, następującym po przeglądzie i złożeniu sprawozdań dotyczących ustawodawstwa. Wreszcie, równie oczywiste jest to, że polityka jakości usług, przewidziana w rozdziale V dyrektywy, będzie się stopniowo rozwijać wraz z upływem lat.

10 2. Zakres stosowania dyrektywy 2.1. Usługi objęte dyrektywą Pojęcie usługi Zasadniczo dyrektywa o usługach dotyczy wszystkich usług, które nie są z niej jednoznacznie wyłączone. Na początek należy zrozumieć pojęcie usługi oraz zakres działalności, jakie ono obejmuje. Pojęcie usługi jest, zgodnie z Traktatem WE oraz powiązanym orzecznictwem ETS, definiowane w sposób szeroki (8). Obejmuje ono wszelką działalność gospodarczą prowadzoną na własny rachunek, zwykle świadczoną za wynagrodzeniem, zgodnie z art. 50 Traktatu WE. W ten sposób w rozumieniu Traktatu WE i dyrektywy o usługach, aby działalność mogła stanowić usługę, musi być działalnością na własny rachunek, tj. musi być świadczona przez podmiot (mogący być osobą fizyczną lub prawną) poza stosunkiem umowy zatrudnienia (9). Ponadto działalność zwykle musi być prowadzona za wynagrodzeniem; inaczej mówiąc musi mieć charakter ekonomiczny. Należy to ocenić indywidualnie w odniesieniu do każdej działalności. Sam fakt prowadzenia działalności przez państwo, organ państwowy lub organizację o charakterze niezarobkowym nie oznacza, że działalność taka nie stanowi usługi w rozumieniu Traktatu WE i dyrektywy o usługach (10). Zgodnie z orzecznictwem ETS podstawowe kryterium odpłatności oznacza istnienie wynagrodzenia za dane usługi (11). To, czy wynagrodzenie zapewnia odbiorca usługi, czy strona trzecia, jest bez znaczenia (12). Należy jednak zauważyć, że ETS w kontekście usług edukacyjnych świadczonych w ramach krajowego systemu szkolnictwa orzekł, że opłaty w postaci czesnego lub wpisowego, które uczniowie lub ich rodzice muszą nieraz płacić w krajowym systemie szkolnictwa celem zapewnienia pewnego wkładu w pokrycie wydatków jego funkcjonowania, nie stanowią wynagrodzenia, jeśli system jest zasadniczo nadal finansowany z budżetu państwa (13). W związku z powyższym państwa członkowskie będą musiały zapewnić, by przepisy dyrektywy o usługach miały zastosowanie do różnych rodzajów działalności, bez względu na to, czy są one świadczone na rzecz przedsiębiorstw, czy konsumentów. W niepełnym wykazie usług objętych dyrektywą można wymienić następujące przykłady: działalność związana z większością zawodów regulowanych (14) (np. radców prawnych i doradców podatkowych, architektów, inżynierów, księgowych, geodetów), rzemieślników, usług dla przedsiębiorstw (doradztwo w zakresie zarządzania, organizacja imprez, ściąganie należności, usługi reklamowe i rekrutacyjne), działalność handlowa (w tym detaliczny i hurtowy obrót towarami i usługami), usługi turystyczne (np. usługi biur podróży), usługi rozrywkowe (np. usługi świadczone przez ośrodki sportowe i parki rozrywki), usługi budowlane, usługi w dziedzinie instalacji i konserwacji sprzętu, usługi informatyczne (np. portale internetowe, działania agencji informacyjnych, publikacje, programowanie komputerowe), usługi hotelarskie i gastronomiczne (hotele, restauracje, usługi gastronomiczne), usługi szkoleniowe i edukacyjne, usługi w zakresie wynajmu i dzierżawy, usługi związane z nieruchomościami, usługi w zakresie certyfikacji i testowania, usługi pomocy domowej (np. usługi sprzątania, prywatna opieka nad dziećmi lub usługi ogrodnicze) itp. W kontekście przepisów ramowych wdrażających dyrektywę byłoby wskazane, aby państwa członkowskie stosowały to samo podejście, tj. określiły zakres takich przepisów ramowych, które będą miały zastosowanie do wszelkiej działalności usługowej innej niż usługi, które zostały jednoznacznie wyłączone Usługi wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH Dyrektywa o usługach jednoznacznie wyłącza szereg usług z zakresu swojego stosowania. Wyłączenia te są opcjonalne pod tym względem, że państwa członkowskie mogą, według własnego uznania, zastosować niektóre z ogólnych zasad i rozwiązań w niej zawartych, jak np. pojedyncze punkty kontaktowe w odniesieniu do niektórych lub wszystkich usług wyłączonych z zakresu dyrektywy. Niemniej jednak jest jasne, że krajowe przepisy ustawowe i wykonawcze dotyczące wyłączonych usług muszą być zgodne z innymi zasadami prawa 10 (8) Zob. art. 4 ust. 1. (9) Wyrok z 12 grudnia 1974 r., Walrave, sprawa 36/74. (10) Wyrok z 11 kwietnia 2000 r., Deličge, sprawy połączone C-51/96 oraz C-191/97. (11) Wyrok z 27 września 1988 r., Humbel, sprawa 263/86. (12) Wyrok z 26 kwietnia 1988 r., Bond van Adverteerders, sprawa 352/85; wyrok z 13 maja 2003 r., Müller Fauré, sprawa C-385/99; wyrok z 12 lipca 2001 r., Smits and Peerbooms, sprawa C-157/99. (13) Wyrok z 7 grudnia 1993 r., Walrave, sprawa C-109/92. (14) W tym kontekście należy wyjaśnić, że w dalszym ciągu mają zastosowanie istniejące instrumenty wspólnotowe dotyczące zawodów regulowanych, takie jak dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych. Patrz: sekcja 4 niniejszego podręcznika.

11 PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH wspólnotowego, w szczególności swobodą przedsiębiorczości i swobodą świadczenia usług, które są zagwarantowane odpowiednio w art. 43 i 49 Traktatu WE. W odniesieniu do zakresu tych wyłączeń można udzielić następujących wyjaśnień: m Usługi o charakterze nieekonomicznym świadczone w interesie ogólnym Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. a) ma ścisły związek z wytłumaczonym powyżej pojęciem usługi. Termin usługi o charakterze nieekonomicznym dotyczy usług, które nie są świadczone w zamian za korzyści ekonomiczne. Działalność taka nie stanowi usług w rozumieniu art. 50 Traktatu i tym samym nie są one w żadnym wypadku objęte dyrektywą o usługach. W związku z tym usługi o charakterze nieekonomicznym świadczone w interesie ogólnym, takie jak usługi świadczone nieodpłatnie w ramach krajowego systemu kształcenia na poziomie podstawowym i średnim, nie są objęte dyrektywą o usługach. Z kolei usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym takie jak usługi w sektorze energii elektrycznej i gazu ziemnego są świadczone w zamian za korzyści ekonomiczne, dlatego z zasady wchodzą w zakres stosowania dyrektywy o usługach (15). To, czy usługa uznawana przez państwo członkowskie za usługę świadczoną w interesie ogólnym ma charakter ekonomiczny czy nieekonomiczny, należy określić w świetle wspomnianego powyżej orzecznictwa ETS (16). W żadnym razie nie ma możliwości, by państwa członkowskie uznawały wszystkie usługi z danej dziedziny, np. wszystkie usługi edukacyjne, za usługi o charakterze nieekonomicznym świadczone w interesie ogólnym. m Usługi finansowe Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. b) dotyczy wszystkich usług finansowych, w tym usług bankowych, kredytowych, papierów wartościowych i funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeń i usług w zakresie świadczeń emerytalnych. Obejmuje ono usługi wymienione w załączniku I do dyrektywy 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe (17), takie jak usługi dotyczące kredytu konsumenckiego, kredytu hipotecznego, leasingu finansowego oraz wydawania środków płatniczych i zarządzania nimi. Usługi, które nie stanowią usług finansowych, takie jak usługi w zakresie leasingu operacyjnego polegające na wynajmie towarów, nie wchodzą w zakres wyłączenia, a państwa członkowskie będą musiały zapewnić, by zostały one ujęte w przepisach wykonawczych. m Usługi i sieci łączności elektronicznej Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. c) dotyczy usług i sieci łączności elektronicznej oraz urządzeń i usług towarzyszących określonych w art. 2 dyrektywy 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywy ramowej) (18). Takie usługi i sieci obejmują np. usługi w zakresie telefonii głosowej oraz przekazywania poczty elektronicznej. Jednakże usługi te są wyłączone jedynie w odniesieniu do zagadnień ujętych w pięciu dyrektywach tworzących tzw. pakiet regulacji telekomunikacyjnych (19). W sprawach nieuregulowanych przepisami tych pięciu dyrektyw, takich jak pojedyncze punkty kontaktowe i procedury elektroniczne, zastosowanie ma dyrektywa o usługach. Państwa członkowskie muszą w związku z tym zapewnić, by do usług tych korzystały z stosowały się odpowiednie przepisy dyrektywy o usługach. Można to osiągnąć, zmieniając szczegółowe ustawodawstwo dotyczące sektora telekomunikacyjnego lub regulując daną kwestię w ramowych przepisach horyzontalnych wdrażających dyrektywę. m Usługi w dziedzinie transportu Wyłączenie zawarte w art. 2. ust. 2 lit. d) dotyczy usług transportowych objętych postanowieniami tytułu V Traktatu WE. Tym samym obejmuje ono transport lotniczy, transport morski i śródlądowy, włącznie z usługami (15) Należy zaznaczyć, że w razie wystąpienia konfliktu z którymkolwiek z przepisów dyrektywy o usługach pierwszeństwo będzie miało stosowanie szczególnych przepisów istniejących dyrektyw regulujących te usługi. Patrz: sekcja 4 niniejszego podręcznika. (16) Patrz: sekcja niniejszego podręcznika. (17) Dz.U. L 177 z , str. 1. (18) Dz.U. L 108 z , str. 33. (19) Dyrektywa 2002/19/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie dostępu do sieci łączności elektronicznej i urządzeń towarzyszących oraz wzajemnych połączeń (dyrektywa o dostępie) (Dz.U. L 108 z , str. 7); dyrektywa 2002/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie zezwoleń na udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa o zezwoleniach) (Dz.U. L 108 z , str. 21); dyrektywa 2002/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie wspólnych ram regulacyjnych sieci i usług łączności elektronicznej (dyrektywa ramowa) (Dz.U. L 108 z , str. 33); dyrektywa 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej) (Dz.U. L 108 z , str. 51); oraz dyrektywa 2002/58/WE 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 lipca 2002 r. dotycząca przetwarzania danych osobowych i ochrony prywatności w sektorze łączności elektronicznej (dyrektywa o prywatności i łączności elektronicznej) (Dz.U. L 201 z , str. 37, zmieniona dyrektywą 2006/24/WE (Dz.U. L 105 z , str. 54)). 11

12 portowymi, a także transport kolejowy i drogowy, w tym zwłaszcza transport miejski, taksówki i karetki pogotowia ratunkowego (20). Wyłączenie usług transportowych nie obejmuje usług, które same w sobie nie są tego rodzaju usługami, np. usług szkół jazdy, usług przeprowadzkowych, wynajmu samochodów, usług pogrzebowych czy fotografii lotniczej. Nie obejmuje ono również działalności handlowej w portach lub na lotniskach, takich jak prowadzenie sklepów czy restauracji. Do tych rodzajów działalności mają zastosowanie przepisy dyrektywy o usługach, dlatego muszą one zostać uwzględnione w środkach wykonawczych. m Usługi agencji pracy tymczasowej Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. e) obejmuje usługi leasingu pracowniczego świadczone przez agencje pracy tymczasowej. Świadczone czasem przez tego samego usługodawcę usługi inne niż leasing pracowniczy, np. wyszukiwanie miejsc pracy lub rekrutacja, nie są objęte wykluczeniem, dlatego muszą zostać uwzględnione w środkach wykonawczych. m Usługi zdrowotne Wyłączenie dotyczące usług zdrowotnych zawarte w art. 2 ust. 2 lit. f) obejmuje usługi medyczne i farmaceutyczne świadczone przez pracowników ochrony zdrowia celem oceny stanu zdrowia pacjenta, jego utrzymania lub umożliwienia powrotu do zdrowia, jeżeli taka działalność zarezerwowana jest jedynie dla przedstawicieli regulowanych zawodów medycznych w państwie członkowskim, w którym usługi są świadczone (21). Oznacza to, że usługi, które są świadczone nie na rzecz pacjentów, lecz na rzecz pracowników służby zdrowia lub szpitala, jak np. usługi księgowości, sprzątania, obsługa sekretariatu i usługi administracyjne, dostarczanie i konserwacja sprzętu medycznego oraz usługi ośrodków badań medycznych, nie są objęte powyższym wyłączeniem. Ponadto wyłączenie nie obejmuje działalności, która nie ma za zadanie utrzymywania, oceny stanu zdrowia pacjenta lub umożliwienia jego powrotu do zdrowia. Przykładowo działalność, której celem jest prowadzenie zdrowego trybu życia lub relaksacja, taka jak działalność klubów sportowych, czy ośrodków odnowy biologicznej, wchodzi w zakres dyrektywy o usługach i musi być uwzględniona w środkach wykonawczych. Ponadto wyłączenie usług zdrowotnych dotyczy jedynie działalności zarezerwowanej dla regulowanych zawodów medycznych w państwie członkowskim, w którym usługi te są świadczone. Usługi, które można świadczyć bez wymogu posiadania szczególnych kwalifikacji zawodowych, powinny być objęte środkami wykonawczymi. Wreszcie, należy wyjaśnić, że wyłączenie dotyczące usług zdrowotnych odnosi się do usług związanych ze zdrowiem ludzi i nie powinno być rozumiane jako mające zastosowanie do usług weterynaryjnych, dlatego usługi takie powinny być objęte środkami wykonawczymi. m Usługi audiowizualne i rozpowszechnianie programów radiowych Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. g) dotyczy usług audiowizualnych, tj. usług, których podstawowym celem jest dostarczanie ruchomego obrazu z fonią lub bez fonii, włącznie z usługami telewizyjnymi i pokazami filmów w kinach, niezależnie od sposobu, w jaki są one produkowane, rozprowadzane lub przekazywane. Obejmuje ono również usługi rozpowszechniania programów radiowych. Inne usługi, związane z usługami audiowizualnymi lub rozpowszechnianiem programów radiowych, takie jak usługi reklamowe lub sprzedaż napojów i żywności w kinach nie są wyłączone i muszą być objęte środkami wykonawczymi. m Działalność hazardowa Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. h) dotyczy wszelkich usług związanych ze stawkami pieniężnymi w grach losowych, w szczególności grach liczbowych, np. loteriach, zdrapkach, grach hazardowych w kasynach lub lokalach licencjonowanych, zakładach wzajemnych, bingo oraz usług w zakresie gier hazardowych organizowanych przez i na rzecz organizacji charytatywnych lub organizacji o charakterze niezarobkowym. Natomiast gry zręcznościowe, automaty do gier, które nie wydają nagród lub zapewniają nagrodę jedynie w formie darmowej gry, oraz gry promocyjne, których wyłącznym celem jest zwiększenie sprzedaży towarów bądź usług, nie są objęte wykluczeniem i tym samym podlegają dyrektywie o usługach. Ponadto inne usługi świadczone w kasynach, np. sprzedaż jedzenia i napojów, nie są objęte wykluczeniem i muszą być uwzględnione w środkach wykonawczych. PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH m Działania związane z wykonywaniem władzy publicznej Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. i) stanowi odzwierciedlenie art. 45 Traktatu WE, zgodnie z którym działalność, która jest związana z wykonywaniem władzy publicznej nie jest objęta postanowieniami dotyczącymi swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług. Wyłączenie to, zgodnie z 12 (20) Patrz: motyw 21. (21) Patrz: motyw 22.

13 PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH orzecznictwem ETS, obejmuje jedynie szczególne działania i nie dotyczy całych zawodów (22). Bez względu na to, czy szczególne działania są bezpośrednio bądź w określony sposób związane z wykonywaniem władzy publicznej, nie mogą one być jednostronnie określane przez państwa członkowskie, ale muszą być oceniane według kryteriów ogólnych ustanowionych przez ETS. W związku z powyższym samo uznanie przez państwo członkowskie pewnej działalności za wykonywanie władzy publicznej lub prowadzenie działalności przez państwo, organ państwa lub organ, któremu przyznano obowiązki publiczne, nie oznacza, że taka działalność jest objęta art. 45 Traktatu WE. Przy porównywaniu sytuacji, w których należy ocenić, czy działalność usługowa podlega postanowieniom art. 45 Traktatu WE a tym samym jest wyłączona z zakresu dyrektywy o usługach, państwa członkowskie powinny mieć na uwadze wąski zakres stosowania, jaki ETS przypisał temu artykułowi (23). m Usługi społeczne związane z budownictwem socjalnym, opieką nad dziećmi oraz pomocą rodzinom i osobom będącym stale lub tymczasowo w potrzebie Usługi społeczne, o których mowa w art. 2 ust. 2 lit. j), są wyłączone, o ile są świadczone przez państwo, usługodawców upoważnionych do tego przez państwo i tym samym zobowiązanych do świadczenia tego rodzaju usług lub przez organizacje charytatywne uznane za takie przez państwo. Określenie organizacje charytatywne uznane za takie przez państwo dotyczy również kościołów i organizacji kościelnych o charakterze charytatywnym i dobroczynnym. W świetle sformułowania tego wykluczenia oraz wyjaśnień podanych w motywie 27 jest jasne, że usługi takie nie są wykluczone, jeśli świadczą je usługodawcy innego rodzaju, np. podmioty prywatne działające bez upoważnienia państwa. Dla przykładu opieka nad dziećmi, sprawowana przez prywatne opiekunki lub inne usługi związane z opieką nad dziećmi (np. obozy letnie), świadczone przez podmioty prywatne, nie są wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy o usługach. Podobnie usługi społeczne, związane z udzielaniem pomocy rodzinom i osobom tymczasowo lub stale będącym w potrzebie z uwagi na niewystarczające dochody rodziny lub częściowy albo całkowity brak niezależności oraz osobom, które mogą znaleźć się na marginesie społecznym, takie jak opieka nad starszymi lub usługi dla osób bezrobotnych, są wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy, o ile są świadczone przez jednego z wyżej wymienionych usługodawców (np. państwo, usługodawców upoważnionych przez państwo lub organizacje charytatywne uznane za takie przez państwo). Oznacza to, że np. prywatna pomoc w gospodarstwie domowym nie jest wyłączona z zakresu dyrektywy i musi zostać uwzględniona w środkach wykonawczych. m Usługi ochrony osobistej Wyłączenie zawarte w art. 2 ust. 2 lit. k) dotyczy usług takich jak dozór mienia i posesji, ochrona osób (ochroniarze), patrole służb ochrony lub dozór budynków, a także usługi depozytowe, przechowywanie w sejfie, przewóz i dostarczanie gotówki i przedmiotów wartościowych. Usługi, które jako takie nie stanowią usług ochrony, np. sprzedaż, dostawa, instalacja i konserwacja urządzeń technicznych służących do ochrony, nie są objęte wyłączeniem. W związku z tym muszą zostać uwzględnione w środkach wdrażających dyrektywę. m Usługi świadczone przez notariuszy i komorników powołanych na mocy aktu urzędowego Usługi te są wyłączone z zakresu dyrektywy w art. 2. ust. 2 lit l) niezależnie od tego, czy można je uznać za związane z wykonywaniem władzy publicznej zgodnie z art. 45 Traktatu WE. Wyłączenie obejmuje usługi świadczone przez notariuszy i komorników powołanych na mocy aktu urzędowego. W jego zakres wchodzą np. usługi uwierzytelnienia dokumentów przez notariuszy oraz zajęcia mienia przez komorników Dziedzina podatków Jak określono w art. 2 ust. 3 dyrektywa o usługach nie ma zastosowania w dziedzinie podatków. Dotyczy to zarówno materialnego prawa podatkowego, jak i wymogów administracyjnych koniecznych do wykonania (22) Wyrok z 9 marca 2000 r., Komisja przeciwko Belgii, sprawa C-355/98; patrz także: wyrok z 29 października 1998 r., Komisja przeciwko Hiszpanii, sprawa C-114/97, wyrok z 13 lipca 1993 r., Thijssen, sprawa C-42/92 oraz wyrok z 21 czerwca 1974 r., Reyners, sprawa 2/74. (23) ETS orzekł, iż art. 45 nie dotyczy działań, które względem sprawowania władzy publicznej mają charakter pomocniczy i przygotowawczy (wyrok z 13 czerwca 1993 r., Thijssen, sprawa 42/92), ani działań o charakterze technicznym, takich jak opracowywanie, programowanie i obsługa systemów przetwarzania danych (wyrok z 5 grudnia 1989 r., Komisja przeciwko Włochom, sprawa 3/88). Ponadto istnieje szereg rodzajów działalności usługowej, które ETS już wcześniej uznał za nienależące do zakresu stosowania art. 45 Traktatu WE, takich jak działalność adwokacka (wyrok z 21 czerwca 1974 r., Reyners, sprawa 2/74), usługi ochroniarskie (wyrok z 31 maja 2001 r., Komisja przeciwko Włochom, sprawa C- 283/99; wyrok z 9 marca 2000 r., Komisja przeciwko Belgii, sprawa C-355/98; wyrok z 26 stycznia 2006 r., Komisja przeciwko Hiszpanii, sprawa C-514/03), działalności upoważnionych komisarzy awaryjnych firm ubezpieczeniowych (wyrok z 13 lipca 1993 r., Thijssen, sprawa C-42/92), działalności w zakresie opracowywania, programowania i obsługi systemów przetwarzania danych (wyrok z 5 grudnia 1989 r., Komisja przeciwko Włochom, sprawa 3/88), działań prowadzonych w ramach zamówień dotyczących zapewnienia lokali, dostaw, usług instalacji, utrzymania, obsługi i przekazywania danych niezbędnych do prowadzenia loterii (wyrok z 26 sierpnia 1994 r., Komisja przeciwko Włochom, sprawa C-272/91). 13

14 przepisów podatkowych, takich jak przyznanie numerów VAT. Państwa członkowskie mogą oczywiście zdecydować o zastosowaniu pewnych aspektów dyrektywy o usługach również do kwestii podatkowych, np. wydawać numery VAT poprzez pojedyncze punkty kontaktowe lub drogą elektroniczną Związek ze swobodnym przepływem towarów Jak określono w motywie 76, dyrektywa o usługach nie dotyczy działalności podlegającej art Traktatu WE, odnoszących się do swobodnego przepływu towarów. Oznacza to, że dyrektywa o usługach nie ma zastosowania do wymogów, które należy ocenić w świetle postanowień Traktatu WE dotyczących swobodnego przepływu towarów i które nie mają wpływu na podjęcie lub prowadzenie działalności usługowej, np. wymogów dotyczących etykietowania produktów, materiałów budowlanych lub stosowania pestycydów. Należy jednak wyjaśnić, że wymogi ograniczające stosowanie sprzętu niezbędnego do świadczenia usługi mają wpływ na prowadzenie działalności usługowej, dlatego są objęte dyrektywą o usługach (24). Podczas wdrażania dyrektywy państwa członkowskie powinny mieć na uwadze to, że chociaż wytwarzanie towarów nie jest działalnością usługową (25), istnieje wiele rodzajów usług dodatkowych, które są z nim związane (np. sprzedaż detaliczna, instalacja i konserwacja, usługi posprzedażne) i stanowią działalność usługową, w związku z czym powinny zostać uwzględnione w środkach wykonawczych Usługodawcy, których dotyczy dyrektywa Dyrektywa o usługach ma zastosowanie do usług świadczonych przez osobę fizyczną będącą obywatelem państwa członkowskiego lub osobę prawną w rozumieniu art. 48 Traktatu WE (26) mającą swoją siedzibę w państwie członkowskim. Jak wyjaśniono w motywie 38, pojęcie osoby prawnej oznacza wszystkie podmioty ustanowione na mocy prawa państwa członkowskiego lub podlegające temu prawu (27), niezależnie od tego, czy w świetle prawa krajowego posiadają osobowość prawną. Wszystkie te podmioty muszą być objęte procesem wdrażania dyrektywy. Z kolei usługi świadczone przez osoby fizyczne niebędące obywatelami państwa członkowskiego lub przez podmioty, które założono poza Wspólnotą lub którym nie została nadana osobowość prawna zgodnie z prawem państwa członkowskiego, nie są objęte dyrektywą Wymogi, których dotyczy dyrektywa Pojęcie wymogu Dyrektywa o usługach ma zastosowanie do tych wymogów, które mają wpływ na podejmowanie lub prowadzenie działalności usługowej. Jak określono w art. 4 ust. 7, pojęcie wymogu oznacza wszelkie zobowiązanie, zakaz, warunek lub ograniczenie względem usługodawców (lub usługobiorców), takie jak obowiązek uzyskania zezwolenia lub złożenia oświadczenia u właściwych organów. Pojęcie to oznacza wszelkie tego typu zobowiązanie, zakaz, warunek lub ograniczenie przewidziane w przepisach prawa, wykonawczych lub administracyjnych państw członkowskich, a także przewidziane na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym. Ponadto, zgodnie z orzecznictwem ETS (28), dyrektywa o usługach ma również zastosowanie do przepisów wynikających z regulacji organów zawodowych, regulacji zbiorowych stowarzyszeń zawodowych lub regulacji innych organizacji zawodowych przyjętych przez nie w ramach autonomii prawnej Wymogi ogólne, które nie mają wpływu na podejmowanie lub prowadzenie działalności usługowej Jak wyjaśniono w motywie 9, dyrektywa o usługach nie ma zastosowania do wymogów, które nie regulują szczegółowo działalności usługowej lub nie mają na nią szczególnego wpływu, ale które powinny być przestrzegane przez usługodawców w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej w taki sam sposób jak przez osoby fizyczne, działające jako osoby prywatne. Oznacza to, że z zasady dyrektywa o usługach nie dotyczy np. przepisów ruchu drogowego, przepisów dotyczących użytkowania lub zagospodarowania PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH 14 (24) Patrz: sekcja niniejszego podręcznika. (25) Wyrok z 7 maja 1985 r., Komisja przeciwko Francji, sprawa 18/84; wyrok z 11 lipca 1985 r., Cinéthčque, połączone sprawy 60 61/84. (26) Patrz: motyw 36. Artykuł 48 Traktatu WE odnosi się do przedsiębiorstw lub innych osób prawnych ustanowionych zgodnie z ustawodawstwem państwa członkowskiego i mających statutową siedzibę, zarząd lub główne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej we Wspólnocie. (27) Należy tu zaliczyć np. spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością limited liability company założoną zgodnie z prawem Zjednoczonego Królestwa lub offene Handelsgesellschaft (ohg) założoną zgodnie z prawem niemieckim. (28) Zgodnie z orzecznictwem ETS usunięcie barier państwowych nie powinno być zastępowane przeszkodami wynikającymi z przepisów przyjętych przez związki lub organizacje niepodlegające prawu publicznemu w ramach swojej autonomii prawnej. Patrz: wyrok z 12 grudnia 1974 r., Walrave, sprawa 36/74, ust. 17, 23 i 24; wyrok z 14 lipca 1976 r., Donŕ, sprawa 13/76, ust. 17 i 18; wyrok z 15 grudnia 1995 r., Bosman, sprawa C-415/93, ust. 83 i 84; wyrok z 19 lutego 2002 r., Wouters, sprawa C-309/99, ust. 120.

15 PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH terenu, planowania przestrzennego w środowisku miejskim i wiejskim, czy też norm budowlanych. Oczywiste jest jednak to, że sam fakt nadania przepisom określonej nazwy, np. przepisy urbanistyczne, czy sformułowania wymogów w sposób ogólny, tj. tak, by nie były one szczególnie adresowane do usługodawców, nie jest wystarczającym powodem do stwierdzenia, że nie wchodzą one w zakres dyrektywy o usługach. W rzeczywistości konieczna jest ocena faktycznego wpływu takich wymogów, aby można było stwierdzić, czy mają one charakter ogólny. Oznacza to, że podczas wdrażania dyrektywy państwa członkowskie muszą wziąć pod uwagę, iż ustawodawstwo określane nazwą przepisy urbanistyczne czy normy budowlane może zawierać wymogi, które w sposób szczególny regulują działalność usługową i tym samym wchodzą w zakres dyrektywy o usługach. Na przykład regulacje odnoszące się do maksymalnej powierzchni niektórych obiektów handlowych, nawet jeśli wchodzą w skład ogólnych przepisów urbanistycznych, podlegają dyrektywie o usługach i, co się z tym wiąże, mają do nich zastosowanie obowiązki zawarte w rozdziale dyrektywy dotyczącym przedsiębiorczości Wymogi regulujące dostęp do środków publicznych Jak wyjaśniono w motywie 10, dyrektywa o usługach nie dotyczy wymogów, których spełnienie jest warunkiem uzyskania dostępu do środków publicznych, np. w odniesieniu do norm jakości lub szczególnych warunków zamówień na niektóre usług świadczone w ogólnym interesie gospodarczym. Wdrażanie dyrektywy o usługach nie może mieć wpływu na takie wymogi. W szczególności dyrektywa o usługach nie zobowiązuje państwa członkowskiego do przyznawania usługodawcom mającym siedzibę w innych państwach członkowskich prawa do takiego samego finansowania, jakie otrzymują usługodawcy mający siedzibę na jego własnym terytorium. Jednak jest rzeczą oczywistą, że wymogi regulujące dostęp usługodawców do środków publicznych i innych form pomocy przyznawanych przez państwa członkowskie (lub poprzez zasoby państwowe), muszą być zgodne z innymi regułami wspólnotowymi, w tym regułami konkurencji, w szczególności art. 87 Traktatu WE. 3. Związek dyrektywy ze szczególnymi dziedzinami prawa lub polityki 3.1. Prawo karne Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi w motywie 12, dyrektywa o usługach ma na celu stworzenie ram prawnych służących zapewnieniu swobody przedsiębiorczości i swobodnego przepływu usług między państwami członkowskimi, przy czym nie harmonizuje ona przepisów prawa karnego państwa członkowskiego, nie stanowi dla nich uszczerbku ani też jak określono w art. 1 ust. 5 nie ma na nie wpływu. Oczywiste jest na przykład to, że sytuacja, w której usługodawca z innego państwa członkowskiego podczas świadczenia usługi popełni przestępstwo, takie jak zniesławienie lub oszustwo, nie wchodzi w zakres dyrektywy. Rzeczą oczywistą jest również to, że prawo karne nie może być wykorzystywane do ograniczania podstawowych swobód gwarantowanych prawem Wspólnoty (29) oraz że państwa członkowskie nie mogą omijać lub uniemożliwiać stosowania przepisów dyrektywy o usługach za pomocą prawa karnego. Oznacza to m.in., że państwo członkowskie, któremu zgodnie z art. 9 dyrektywy o usługach nie wolno utrzymywać systemu zezwoleń z uwagi na jego nieproporcjonalny lub dyskryminujący charakter, nie może omijać tej regulacji poprzez wprowadzanie sankcji karnych w razie niezgodności z tym systemem zezwoleń. Analogicznie, jeśli państwu członkowskiemu nie wolno stosować na poziomie krajowym pewnych wymogów dotyczących usług oferowanych przez usługodawców z innych krajów ze względu na to, że są one niezgodne z kryteriami ustanowionymi w art. 16, państwo takie nie może omijać tej regulacji poprzez nakładanie sankcji karnych za niezgodność z tymi wymogami. Oznacza to, że podczas oceny krajowych wymogów dotyczących usługodawców państwa członkowskie będą również musiały dokonać przeglądu niektórych przepisów prawa karnego, których stosowanie mogłoby powodować omijanie obowiązków wynikających z dyrektywy Prawo pracy i przepisy dotyczące zabezpieczenia społecznego Artykuł 1 ust. 6 stanowi, że dyrektywa o usługach nie ma wpływu na prawo pracy ani przepisy dotyczące zabezpieczenia społecznego. Dyrektywa nie zawiera również żadnych zasad należących do zakresu prawa pracy czy zabezpieczenia społecznego, ani też nie zobowiązuje państw członkowskich do zmiany ich ustawodawstwa w dziedzinie prawa pracy czy zabezpieczenia społecznego. Ponieważ w prawie wspólnotowym nie istnieje wspólne pojęcie prawa pracy, art. 1 ust. 6 wyjaśnia, co to pojęcie oznacza: jakiekolwiek przepisy prawne lub postanowienia umowne dotyczące warunków zatrudnienia, warunków pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosunków między pracodawcą a pracownikiem. Obejmuje to wszystkie regulacje dotyczące indywidualnych warunków zatrudnienia pracowników oraz stosunku między (29) Patrz np.: wyrok z 19 stycznia 1999 r., Calfa, sprawa C-348/96; wyrok z 6 marca 2007 r., Placanica, połączone sprawy C-338/04, C-359/04 oraz C-360/04. 15

16 pracownikiem a pracodawcą. W jego zakres wchodzą regulacje dotyczące płac, czasu pracy, corocznego urlopu oraz wszelkie przepisy dotyczące zobowiązań umownych między pracodawcą i jego pracownikami. Artykuł 1 ust. 6 stanowi ponadto, że przy stosowaniu prawa krajowego należy przestrzegać prawa wspólnotowego. Oznacza to, że w odniesieniu do pracowników oddelegowanych przyjmujące państwo członkowskie obowiązuje dyrektywa dotycząca delegowania pracowników (30) Prawa podstawowe Artykuł 1 ust. 7 stanowi, że dyrektywa nie narusza praw podstawowych uznanych w państwach członkowskich oraz w prawie wspólnotowym, jednak nie określa tego bardziej szczegółowo. Drugie zdanie dotyczy prawa do negocjowania, zawierania i wdrażania umów zbiorowych, zgodnie z prawem i praktykami krajowymi zgodnymi z prawem wspólnotowym. Artykuł 1 ust. 7 nie precyzuje, czy negocjowanie, zawieranie i wdrażanie umów zbiorowych wchodzi w zakres praw podstawowych. W kontekście tego artykułu szczególnie ważny jest motyw 15. Wyjaśnia on podstawową zasadę, zgodnie z którą nie istnieje wewnętrzny konflikt między wykonywaniem praw podstawowych oraz podstawowych swobód wynikających z Traktatu WE i żadne z nich nie maja charakteru nadrzędnego (31) Międzynarodowe prawo prywatne Jak określono w art. 3 ust. 2 dyrektywa o usługach nie dotyczy zasad międzynarodowego prawa prywatnego. Zasady międzynarodowego prawa prywatnego (w tym konwencja rzymska oraz przyszłe regulacje Rzym I i Rzym II ) (32), określają, jakie zasady prawa prywatnego, ze szczególnym uwzględnieniem zobowiązań umownych i pozaumownych, mają zastosowanie w przypadkach sporów sądowych między usługodawcą a usługobiorcą lub innym usługodawcą. Artykuł 17 ust. 15 dyrektywy zawiera szczególną klauzulę odstępstwa od swobody świadczenia usług, zapewniając tym samym, że zasady międzynarodowego prawa prywatnego nie będą naruszane poprzez wdrażanie dyrektywy o usługach. Dotyczy to wszystkich zasad międzynarodowego prawa prywatnego, włącznie z tymi, które jak art. 5 konwencji rzymskiej stanowią, że w szczególnych sprawach dotyczących konsumentów stosuje się przepisy prawa zwykłego miejsca pobytu konsumenta. Należy jednak podkreślić, że zasady międzynarodowego prawa prywatnego określają jedynie, które przepisy prawa prywatnego dotyczą stosunku umownego lub pozaumownego, w tym stosunku między usługodawcą a konsumentem. Nie określają one na przykład, które przepisy prawa publicznego mają zastosowanie. Międzynarodowe prawo prywatne nie określa, czy wobec usługodawcy stosują się przepisy państwa członkowskiego, w którym znajduje się zwykłe miejsce pobytu konsumenta, inne niż zasady prawa prywatnego. Reguluje to natomiast dyrektywa o usługach, w szczególności jej art. 16. Poza tym dyrektywa o usługach nie dotyczy właściwości sądów. Kwestie te reguluje obecne rozporządzenie wspólnotowe w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (33). 4. Związek dyrektywy z innymi przepisami prawa wspólnotowego Z zasady dyrektywę o usługach stosuje się jako uzupełnienie istniejącego prawa Wspólnoty. Możliwe kolizje między dyrektywą o usługach a innymi instrumentami wtórnego prawa wspólnotowego zostały zasadniczo rozwiązane bezpośrednio w dyrektywie, zwłaszcza w formie odstępstw od przepisów szczególnych (34). Niemniej jednak art. 3 zawiera regulację dotyczącą wszelkich pozostałych lub wyjątkowych sytuacji, w których może pojawić się kolizja między przepisami dyrektywy o usługach a przepisami innego instrumentu wtórnego prawa wspólnotowego. PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH 16 (30) Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług, Dz.U. L 18 z , str. 1. (31) Zgodnie z argumentacją ETS w wyrokach z dnia 12 czerwca 2003 r., Schmidberger, sprawa C-112/00, oraz z dnia 9 grudnia 1995 r., Komisja przeciwko Francji (truskawki), sprawa C-265/95, wykonywanie praw podstawowych może i musi być zgodne z wykonywaniem podstawowych swobód wynikających z Traktatu WE. (32) Konwencja o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, Dz.U. C 27 z , str. 34, obecnie zmieniana i przekształcana w instrument wspólnotowy, patrz: Wniosek w sprawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego prawa właściwego dla zobowiązań umownych ( Rzym I ) COM/2005/0650 końcowy. Rozporządzenie dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych ( Rzym II ) (Wniosek Komisji, COM/2006/0083 końcowy), przyjęte przez Parlament Europejski w dniu 10 lipca 2007 r. (33) Rozporządzenie Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych, Dz.U. L 12 z , str. 1. (34) Patrz np.: art. 5 ust. 3, art. 9 ust. 3 lub art. 15 ust. 2 lit. d).

17 PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH Artykuł 3 stanowi, że w razie takiej kolizji z przepisami dyrektywy o usługach pierwszeństwo mają przepisy innego instrumentu wtórnego prawa wspólnotowego. Oznacza to, że w takich przypadkach nadrzędne są przepisy innego instrumentu wtórnego prawa wspólnotowego, a przepisy dyrektywy o usługach nie mają zastosowania. Należy podkreślić, że dotyczy to jedynie określonych przepisów kolizyjnych, a nie pozostałych przepisów dyrektywy o usługach, które w dalszym ciągu są obowiązujące. Ocenę tego, czy istnieje kolizja między przepisami dyrektywy o usługach a przepisami innego instrumentu wspólnotowego należy starannie przeprowadzić w każdym pojedynczym przypadku. Sam fakt ustanowienia w innym instrumencie wspólnotowym (włącznie z instrumentami wymienionymi w art. 3) regulacji dotyczących określonych aspektów konkretnej usługi nie jest wystarczającym powodem do stwierdzenia kolizji z przepisami dyrektywy o usługach. Aby zrezygnować ze stosowania przepisów dyrektywy o usługach, należy wykazać, że istnieje sprzeczność między określonymi regulacjami obu instrumentów. Ocena taka musi być oparta na pełnej interpretacji przedmiotowych przepisów zgodnie z ich podstawą prawną i podstawowymi swobodami wynikającymi z art. 43 i 49 Traktatu WE. 5. Uproszczenia procedur administracyjnych Rozdział II dyrektywy o usługach (art. 5 8) zawiera ambitny program unowocześnienia i uproszczenia procedur administracyjnych. Wymaga on od państw członkowskich uproszczenia procedur administracyjnych, stworzenia pojedynczych punktów kontaktowych jako kompleksowych organów dla usługodawców, zapewnienia możliwości dopełnienia procedur na odległość i drogą elektroniczną oraz stworzenia usługodawcom i usługobiorcom łatwego dostępu do informacji nt. krajowych wymogów i procedur. Artykuły 5 8 mają zastosowanie do wszystkich procedur i formalności niezbędnych do podjęcia lub prowadzenia działalności usługowej, w odniesieniu do wszystkich usług wchodzących w zakres stosowania dyrektywy, bez względu na to, czy obowiązują one na poziomie centralnym, regionalnym, czy lokalnym. Artykuły te nie wprowadzają rozróżnienia na usługodawców krajowych i zagranicznych. W związku z tym stosują się one tak samo do usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim, jak i do usługodawców mających (lub zamierzających założyć) siedzibę na terytorium własnego państwa członkowskiego. Ponadto artykuły te mają zastosowanie do wszystkich procedur, bez względu na to, czy usługodawca musi je spełnić celem założenia siedziby w państwie członkowskim lub świadczenia usług transgranicznych (w stopniu, w jakim można zastosować procedury i formalności względem usługodawców mających siedzibę w innych państwach członkowskich i świadczących usługi transgraniczne) (35). Uproszczenia procedur administracyjnych przewidziane w dyrektywie o usługach przyczynią się do zwiększenia konkurencyjności gospodarki europejskiej (36). Dlatego względem usług lub spraw nie wchodzących w zakres dyrektywy państwa członkowskie mogą rozważyć możliwość zastosowania pewnych lub wszystkich postanowień zawartych w rozdziale II, w szczególności dotyczących pojedynczych punktów kontaktowych i procedur elektronicznych Uproszczenie procedur i formalności dotyczących usługodawców Zgodnie z art. 5 ust. 1 państwa członkowskie muszą przeanalizować wszystkie procedury i formalności dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności usługowej, a jeśli procedury te nie są wystarczająco proste muszą je uprościć. Wymaga to podjęcia przez państwa członkowskie konkretnych działań w zakresie uproszczenia procedur administracyjnych. Podczas realizacji tego zadania państwa członkowskie powinny przeanalizować i ocenić procedury i formalności z perspektywy usługodawcy, mając jednocześnie na uwadze to, że uproszczenie procedur ograniczy obciążenie administracyjne samych organów administracji. Państwa członkowskie powinny przy tym uwzględnić uproszczone procedury stosowane w innych państwach członkowskich i wymieniać między sobą informacje nt. najlepszych praktyk. Komisja dołoży wszelkich starań, aby ten proces ułatwić. Pojęcie procedur i formalności jest szerokie i obejmuje wszelkie działania administracyjne wymagane od przedsiębiorców, np. składanie dokumentów, oświadczeń lub rejestracja we właściwym organie władzy. Oznacza ono nie tylko te procedury i formalności, których spełnienie jest wstępnym warunkiem prowadzenia działalności usługowej, ale także te, które są nakładane na późniejszym etapie, podczas prowadzenia (35) Należy mieć świadomość, że zgodnie z art. 16 państwa członkowskie mogą nakładać wymogi na usługodawców zewnętrznych jedynie w ograniczonych przypadkach. Patrz: sekcja niniejszego podręcznika. (36) Zgodnie z odnowioną strategią lizbońską oraz inicjatywami w zakresie lepszego stanowienia prawa, patrz: komunikat Komisji Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia Nowy początek strategii lizbońskiej COM(2005) 24 z oraz komunikat Komisji Strategiczny przegląd procesu lepszego stanowienia prawa w Unii Europejskiej COM(2006) 698 z

18 działalności, lub nawet po jej zakończeniu (np. obowiązek składania rocznych sprawozdań z przeprowadzonych transakcji). Z praktycznego punktu widzenia państwa członkowskie będą musiały ocenić, czy ich wymogi administracyjne są rzeczywiście konieczne, czy też niektóre procedury bądź ich części można znieść lub zastąpić rozwiązaniami alternatywnymi, które stanowiłyby dla usługodawców mniejsze obciążenie. Państwa członkowskie będą również musiały ocenić liczbę różnych procedur administracyjnych, które musi spełnić usługodawca, ryzyko ich powtarzania się, ich koszt, jasność i dostępność, jak również opóźnienia i praktyczne trudności dla danego usługodawcy, które te procedury i formalności mogłyby spowodować (37). Państwa członkowskie będą ponadto musiały ocenić, czy wszystkie wymagane potwierdzenia i dokumenty są niezbędne i czy konieczny jest wymóg przedstawiania wszystkich dokumentów przez samego usługodawcę, czy też niektóre informacje mogą być przysłane z innych źródeł (np. innych właściwych władz). Na przykład przepisy zobowiązujące usługodawcę do przedłożenia pełnej dokumentacji, bez możliwości uzyskania zwolnienia w odniesieniu do niektórych dokumentów lub potwierdzeń, które organ administracyjny już posiada, są zwykle niepotrzebne i w takim przypadku powinny zostać zniesione. Podobnie procedury wymagające składania oddzielnych zestawów dokumentów dla każdego wymogu mogą zostać uproszczone, tak aby dopuścić możliwość składania tylko jednego zestawu dokumentów. Państwa członkowskie będą również musiały ocenić, czy uprawnione jest wymaganie przedstawiania niektórych dowodów w określonej formie, np. w formie oryginalnej, uwierzytelnionej kopii lub tłumaczenia uwierzytelnionego, czy też wystarczające byłoby przedłożenie nieuwierzytelnionej kopii lub nieuwierzytelnionego tłumaczenia. Zasadniczo, zgodnie z art. 5 ust. 3, państwa członkowskie mogą wymagać przedłożenia dokumentów w oryginale lub w formie kopii uwierzytelnionej bądź dołączenia tłumaczenia uwierzytelnionego jedynie, jeśli jest to uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym lub przewidziane przez inny instrument wspólnotowy. Należy podkreślić, że w razie wątpliwości co do autentyczności danego dokumentu lub jego treści można, dzięki współpracy administracyjnej, skontaktować się z odpowiednimi organami (w szczególności z organem, który wydał dokument). Nie powinno wiązać się to ze szczególnym obciążeniem, ponieważ system informacji na temat rynku wewnętrznego (IMI) (38) umożliwi łatwe przesłanie i sprawdzenie dokumentu na odległość. Ponadto na mocy art. 5 ust. 3 państwa członkowskie są zobowiązane przyjmować każdy dokument z innego państwa członkowskiego, który służy podobnemu celowi, lub z którego jasno wynika, że dany wymóg został spełniony. Oznacza to, że od krajowych organów administracji wymagane jest przeanalizowanie treści, a nie tylko formy, dokumentów wydanych przez inne państwa członkowskie. Na przykład państwa członkowskie nie mogą wymagać przedstawienia poświadczenia obywatelstwa lub stałego zamieszkania, jeśli inne oficjalne dokumenty identyfikacyjne (np. paszport lub dowód tożsamości) już te dane potwierdzają. Artykuł 5 ust. 3 nie ma jednak zastosowania do wielu dokumentów, o których mowa w następujących instrumentach wspólnotowych: dyrektywie w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (39), dyrektywie o zamówieniach publicznych (40), dyrektywie o wykonywaniu praktyki prawniczej (41) oraz dyrektywach pierwszej i jedenastej dotyczących prawa spółek (42). Zgodnie z art. 5 ust. 2 Komisja może zastosować procedurę komitetową, o której mowa w art. 40 ust. 2, w celu wprowadzenia ujednoliconych formularzy stanowiących odpowiedniki certyfikatów, zaświadczeń lub jakichkolwiek innych dokumentów wymaganych od usługodawcy. Ujednolicone formularze mogą zostać wprowadzone w odniesieniu do określonych certyfikatów lub innych dokumentów, jeśli różnice między dokumentami krajowymi służącymi do podobnych celów sprawiają, że właściwe organy mają trudności w stwierdzeniu treści lub znaczenia certyfikatu, przez co usługodawcy są zmuszeni do wypełniania wielu rozmaitych formularzy. Na przykład za dowód posiadania siedziby w państwie członkowskim może służyć wiele różnych dokumentów prawnych: od postanowienia o zarejestrowaniu przedsiębiorstwa, wydanego przez organ publiczny, po potwierdzenie członkostwa w izbie handlowej lub przemysłowej, w zależności PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH 18 (37) Patrz: motyw 45. (38) Patrz: sekcja niniejszego podręcznika. (39) Dyrektywa 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, Dz.U. L 255 z , str. 22. (40) Dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi, Dz.U. L 134 z , str (41) Dyrektywa 98/5/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 1998 r. mająca na celu ułatwienie stałego wykonywania zawodu prawnika w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych, Dz.U. L 77 z , str. 36. (42) Pierwsza dyrektywa Rady z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie koordynacji gwarancji, jakie są wymagane w państwach członkowskich od spółek w rozumieniu art. 58 akapit drugi Traktatu, w celu uzyskania ich równoważności w całej Wspólnocie, dla zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników jak i osób trzecich, Dz.U. L 65 z , str. 8; Jedenasta dyrektywa Rady z dnia 21 grudnia 1989 r. dotycząca wymogów ujawniania informacji odnośnie do oddziałów utworzonych w państwie członkowskim przez niektóre rodzaje spółek podlegające prawu innego państwa; Dz.U. L 395 z , str. 36.

19 PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH państwa członkowskiego. Jeśli z praktyki wynika, że usługodawcy ciągle muszą wypełniać dużą liczbę różnych formularzy (pomimo pomocy zapewnionej dzięki współpracy administracyjnej wynikającej z dyrektywy), skutecznym rozwiązaniem mogą okazać się ujednolicone formularze. Decyzję taką można jednak podjąć dopiero na późniejszym etapie, na podstawie doświadczenia zebranego podczas stosowania dyrektywy o usługach Pojedyncze punkty kontaktowe Na mocy art. 6 państwa członkowskie są zobowiązane zapewnić usługodawcom możliwość dopełnienia wszystkich procedur i formalności niezbędnych do podjęcia i prowadzenia działalności usługowej poprzez pojedyncze punkty kontaktowe. Jest to jedno ze zobowiązań wynikających z dyrektywy o usługach. Państwa członkowskie będą musiały podjąć szereg decyzji w sprawie sposobu zorganizowania pojedynczych punktów kontaktowych oraz zagwarantować utworzenie i funkcjonowanie takich punktów przed końcem okresu wdrażania. Pojedyncze punkty kontaktowe mają być kompleksowymi podmiotami instytucjonalnymi z punktu widzenia usługodawców tak, aby nie musieli oni zwracać się do kilku właściwych władz lub organów w celu zebrania wszelkich potrzebnych informacji i podjęcia wszystkich niezbędnych kroków związanych z ich działalnością usługową. Państwa członkowskie muszą zapewnić dostęp do pojedynczych punktów kontaktowych wszystkim usługodawcom, niezależnie od tego, czy mają oni siedzibę na ich terytorium, czy na terytorium innego państwa członkowskiego. Oczywiście obowiązek ten dotyczy tylko sektorów usług objętych dyrektywą, jednak państwa członkowskie mogą rozszerzyć działalność pojedynczych punktów kontaktowych na wszystkie lub niektóre sektory wyłączone z zakresu dyrektywy. To samo dotyczy niektórych spraw, które nie są objęte dyrektywą. Na przykład państwa członkowskie mogą rozważyć włączenie do zakresu pojedynczych punktów kontaktowych pewnych wymogów związanych z podatkami, takich jak przyznawanie numerów VAT. Cel stworzenia punktów kompleksowej obsługi dla przedsiębiorstw jest realizowany przez państwa członkowskie od kilku lat; obowiązek zawarty w dyrektywie jest zatem zgodny i stanowi uzupełnienie celów innych inicjatyw wspólnotowych, w szczególności zobowiązania podjętego przez Radę Europejską, dotyczącego wprowadzenia kompleksowych punktów obsługi dla nowo powstałych przedsiębiorstw do końca 2007 r. (43). Zobowiązanie prawne zawarte w dyrektywie o usługach ma jednak charakter szerszy i dotyczy wszystkich rodzajów przedsiębiorstw (nie tylko nowo powstałych), usługobiorców (do celów informacyjnych) oraz wszelkiego typu procedur (a nie tylko procedur dotyczących nowo powstałych przedsiębiorstw). Z drugiej strony jest rzeczą jasną, że inne funkcje, które mogą pełnić kompleksowe punkty obsługi w odniesieniu do nowo powstałych przedsiębiorstw (44), takie jak zapewnianie indywidualnych konsultacji, szkoleń, doradztwa finansowego i wytycznych dotyczących biznesplanu, wykraczają poza obowiązki zawarte w dyrektywie o usługach. Realizacja ustanowionego przez Radę Europejską celu związanego z kompleksowymi punktami obsługi przyczyni się do wdrożenia pojedynczych punktów kontaktowych. Oczywiście państwa członkowskie nie muszą tworzyć dwóch oddzielnych sieci i mogą do wykonywania zobowiązań prawnych wynikających z dyrektywy o usługach wykorzystywać istniejące inicjatywy Tworzenie pojedynczych punktów kontaktowych Każde państwo członkowskie ma swobodę decydowania o sposobie zorganizowania na własnym terytorium pojedynczych punktów kontaktowych, jednak musi zapewnić ich dostępność wszystkim usługodawcom, których dotyczy dyrektywa, w celu umożliwienia im dopełnienia wszystkich procedur i formalności związanych z usługami i sprawami leżącymi w zakresie stosowania dyrektywy. Pojęcie pojedynczych punktów kontaktowych nie oznacza, że państwa członkowskie muszą stworzyć na swoim terytorium jeden scentralizowany organ. Państwa członkowskie mogą postanowić o stworzeniu na swoim terytorium kilku pojedynczych punktów kontaktowych. Punkt taki musi jednak być jeden z punktu widzenia indywidualnych usługodawców (tj. usługodawcy powinni być w stanie dopełnić wszelkich procedur, korzystając tylko z jednego takiego punktu kontaktowego). Państwa członkowskie mogą zdecydować o stworzeniu różnych pojedynczych punktów kontaktowych dla różnych sektorów, np. pojedynczych punktów kontaktowych dla zawodów regulowanych i pojedynczych (43) Cel stworzenia do końca 2007 r. kompleksowych punktów obsługi dla przedsiębiorstw został zawarty w zintegrowanych wytycznych w sprawie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w latach (wytyczne nr 15), przyjętych przez Radę w czerwcu 2005 r.; zalecenie Rady z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie ogólnych wytycznych polityki gospodarczej państw członkowskich i Wspólnoty ( ) (2005/601/WE). (44) Zob. dokument roboczy Komisji: Ocena procedur dotyczących nowo utworzonych przedsiębiorstw w kontekście odnowionej strategii lizbońskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (SEC(2007) 129). 19

20 punktów dla działalności handlowej, takiej jak sprzedaż detaliczna itp. Ważne jest jednak uniknięcie ewentualnych luk w pokryciu działalności usługowej. Dlatego jeśli państwa członkowskie postanowią stworzyć pojedyncze punkty kontaktowe dla określonych sektorów, będą musiały również stworzyć pojedyncze punkty kontaktowe, które dotyczyłyby wszystkich usług nieobjętych działalnością punktów kontaktowych dla określonych sektorów. W każdym razie, jeśli państwo członkowskie postanowi utworzyć różne pojedyncze punkty kontaktowe, usługodawca powinien być w stanie łatwo określić różnice w zakresie ich właściwości. Może to wymagać stworzenia głównej strony internetowej, która umożliwiałaby usługodawcom łatwe znalezienie i skontaktowanie się z pojedynczymi punktami kontaktowymi w danym państwie członkowskim. Ponadto, w przypadku istnienia różnych pojedynczych punktów kontaktowych, jeśli usługodawca zwróci się do punktu kontaktowego, który nie jest właściwy dla działalności usługowej tego usługodawcy, taki punkt kontaktowy powinien pomóc usługodawcy znaleźć właściwy pojedynczy punkt kontaktowy. Tworzenie oddzielnych punktów kontaktowych dla usługodawców krajowych i zagranicznych może skutkować dyskryminacją. Dyskryminacja może również mieć miejsce wówczas, gdy państwa członkowskie utworzą różne pojedyncze punkty kontaktowe dla spraw związanych z zakładaniem przedsiębiorstwa i spraw związanych ze świadczeniem usług transgranicznych. Takich różnic należy zatem unikać. Państwa członkowskie mogą postanowić, by pojedyncze punkty kontaktowe spełniały jedynie rolę koordynacyjną tak, aby ostateczne decyzje pozostały w gestii istniejących właściwych organów. Państwa członkowskie, które postanowią podjąć taką decyzję, będą musiały zapewnić łączność między punktami pojedynczego kontaktu a właściwymi organami, celem zagwarantowania ich niezawodności i szybkości działania. Niemniej jednak państwa członkowskie mogą przydzielić pojedynczym punktom kontaktowym pewne kompetencje decyzyjne. Państwa członkowskie mogą np. powierzyć pojedynczym punktom kontaktowym obowiązki związane z rejestracją przedsiębiorstw lub wydawania zezwoleń w prostych sprawach. W każdym razie dyrektywa precyzuje, że działanie pojedynczych punktów kontaktowych nie wpływa na podział obowiązków i kompetencji pomiędzy właściwymi organami (45). Państwa członkowskie mogą swobodnie decydować o tym, jakiemu podmiotowi powierzyć funkcje pojedynczego punktu kontaktowego : odpowiednim władzom na poziomie krajowym, regionalnym lub lokalnym, izbom zawodowym, innym organizacjom zawodowym czy nawet podmiotom prywatnym. Niemniej jednak, jeżeli dotyczy, należy przestrzegać przepisów dotyczących zamówień publicznych, w szczególności przepisów dotyczących zamówień publicznych na usługi (46). Jeśli państwa członkowskie postanowią powierzyć prowadzenie pojedynczych punktów kontaktowych podmiotom prywatnym, powinny wprowadzić odpowiednie mechanizmy gwarantujące wykonywanie przez te podmioty ich obowiązków zgodnie z wymogami ustanowionymi w dyrektywie. Ponadto państwa członkowskie mogą zdecydować o prowadzeniu pojedynczych punktów kontaktowych jedynie w formie elektronicznej i nie tworzyć szczególnej fizycznej infrastruktury, do której usługodawcy mogliby się udać. W takim przypadku szczególny nacisk trzeba położyć na jasną strukturę informacji i procedur, jakie muszą być zawarte na stronach internetowych i w podobnych narzędziach łączności elektronicznej, które muszą dawać zrozumiałe wytyczne w zakresie procedur i formalności związanych z podejmowaniem i prowadzeniem działalności usługowej. Usługodawcy powinni być w stanie łatwo określić wszystkie procedury i formalności mające zastosowanie do ich określonych spraw oraz uzyskać spójny przegląd złożonych wniosków lub spraw aktualnie rozpatrywanych przez pojedyncze punkty kontaktowe, działające jedynie drogą elektroniczną. W związku z tym nie wystarczy, jeśli państwa członkowskie zamieszczą na głównej stronie internetowej jedynie wykaz lub zestawienie łączy internetowych. Ponadto w przypadku tworzenia pojedynczych punktów kontaktowych wyłącznie w formie elektronicznej konieczne będzie stworzenie serwisu pomocy, z którym usługodawcy mogliby się w razie trudności skontaktować. Państwa członkowskie powinny rozważyć możliwość udzielania wsparcia w funkcjonowaniu pojedynczych punktów kontaktowych drogą elektroniczną poprzez zapewnienie pewnej infrastruktury fizycznej, w szczególności jeśli ułatwia to korzystanie z takich punktów tym usługodawcom, którzy niekoniecznie potrafią korzystać ze środków elektronicznych. PODRĘCZNIK WDRAŻANIA DYREKTYWY O USŁUGACH Wreszcie, państwa członkowskie mogą dowolnie wybrać sposób finansowania pojedynczych punktów kontaktowych. Jak określono w motywie 49, pojedyncze punkty kontaktowe mogą pobierać od użytkowników opłaty za świadczone usługi. Jednak naliczane opłaty muszą odpowiadać rzeczywistemu kosztowi prowadzonych procedur. W każdym razie opłaty nie powinny być na tyle duże, by zniechęcać usługodawców do korzystania z pojedynczych punktów kontaktowych. Ponadto państwa członkowskie 20 (45) Zob. art. 6 ust. 2. (46) Zob. zwłaszcza: dyrektywa 2004/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, dostawy i usługi, Dz.U. L 134 z , str. 114.