Slajd 1. Slajd 2. Slajd 3. Dzieci z zaburzeniami zachowania w szkole, niedostosowanie społeczne. Wykład 3. Niedostosowanie społeczne

Transkrypt

1 Slajd 1 METODYKA ZAJĘĆ KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNYCH I WYRÓWNAWCZYCH DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Z ZABURZENIAMI ROZWOJU EMOCJONALNEGO dr Maria Jolanta Zajączkowska Wykład 3 Dzieci z zaburzeniami zachowania w szkole, niedostosowanie społeczne Slajd 2 Niedostosowanie społeczne Pojęcia niedostosowanie społeczne w literaturze funkcjonują inne terminy dla oznaczenia nieprawidłowych relacji dziecka z otoczeniem społecznym. Odbiegające od norm zachowania określa się bardzo często mianem "niedostosowania społecznego. Pojęcie niedostosowania społecznego jest pojęciem wieloznacznym z uwagi na to, że jest zjawiskiem, które interesuje nie tylko pedagogów ale również psychologów, psychiatrów, socjologów i prawników. W zależności od punktu widzenia, pojęcie i zakres niedostosowania są różnie definiowane. Generalnie pojęcie niedostosowania społecznego odnoszone jest do dalszych etapów rozwojowych zaburzeń w zachowaniu, bądź też utożsamianie z terminami: trudności wychowawcze i nieprzystosowanie społeczne. 1 2 Slajd 3 O specyfice niedostosowania społecznego decydują nieprawidłowe stosunki zachodzące między daną jednostką a innymi jednostkami, czy też jednostką a grupą społeczną. Istotę niedostosowania społecznego rozpatruje się w ścisłym związku z wewnętrznymi przeżyciami jednostek (niepokojem, lękiem, frustracją, czy wreszcie cierpieniem lub złym samopoczuciem). 3

2 Slajd 4 Treści określające niedostosowanie społeczne są wspólne: społeczne niedostosowanie wyraża się w negatywnym stosunku do norm społecznych, do uznawanych społecznie wartości, wyrazem trudnej wewnętrznie sytuacji jednostki społecznie niedostosowanej, trudności wychowawcze wynikające ze społecznego niedostosowania cechuje znaczna trwałość postaw aspołecznych lub antyspołecznych. 4 Slajd 5 Zamiennie stosowany jest termin "nieprzystosowanie społeczne" - rozumiane jest jako wadliwe przystosowanie jednostki do społeczeństwa i jego kultury. Wiążę się również z charakterystycznym układem postaw lub stanami osobowości skłaniającymi jednostkę do reagowania w sposób niezgodny z wymaganiami ról społecznych. Każdy z tych terminów jest nośnikiem pewnych relacji między dzieckiem a jego środowiskiem. Normy społeczne i reguły są łamane, a manifestują się wystąpieniem trzech lub więcej spośród następujących zachowań w ciągu ostatnich 12 miesięcy: 5 Slajd 6 ZACHOWANIA AGRESYWNE, które powodują zagrożenie fizyczne lub wyrządzają krzywdę innym ludziom lub zwierzętom.. OSZUSTWA LUB KRADZIEŻE, o większej wartości. POWAŻNE ŁAMANIE ZASAD, NORM, REGUŁ, NAKAZÓW I PRAW. 6

3 Slajd 7 Kategorie Uwzględniając wiek życia dziecka w chwili wystąpienia zaburzeń wyróżnia się następujące ich kategorie: typ dziecięcych zaburzeń (zaburzenie wystąpiło przed 10 r. ż. ), typ młodzieńczych zaburzeń (zaburzenie wystąpiło po 10 r. ż.). Można też podzielić zaburzenia zachowania na następujące kategorie: zaburzenia zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego zaburzenia zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji zaburzenia zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji zaburzenie opozycyjno - buntownicze. 7 Slajd 8 Błędna diagnoza Problem krzywdzenia dziecka w rodzinie często jest błędnie diagnozowany: traktowanie skutków urazów psychicznych widocznych w zachowaniu dziecka (sygnałów krzywdzenia) jako problemów wychowawczych i przejawów demoralizacji karanie dziecka, wykluczanie, przepychanie z placówki do placówki jako problemu ADHD lub zaburzeń psychicznych delegowanie dziecka do terapii Skutki przypisanie problemu dziecku odwrócenie uwagi od przemocy w rodzinie zmniejszenie szans na interwencję w rodzinie przerzucenie odpowiedzialności za pracę z dzieckiem przez nauczycieli i wychowawców na specjalistów- zaprzestanie pracy z dzieckiem, strategia na przetrwanie 8 Slajd 9 Zniekształcenia relacji wychowawczej Dziecko, które manifestuje zaburzone zachowanie nie jest świadome procesu, który przeżywa i nie potrafi go kontrolować Wychowawca, który styka się z zaburzonym zachowaniem dziecka może przeżywać silny stres a także może nieświadomie swoją reakcją wzmocnić to zachowanie Zachowania dziecka i dysfunkcyjne reakcje wychowawcy mogą się na siebie nakładać, wzmacniać wzajemnie (pętla sprężenia zwrotnego wzmacniającego) Ten proces często przybiera charakter gry, w którą uwikłany jest wychowawca i dziecko 9

4 Slajd 10 Pułapka kar UCZEŃ Uraz Doświadczenie przemocy i odrzucenia Przekonania Wszyscy chcą mnie skrzywdzić Zaburzone zachowanie Atakowanie innych, Łamanie norm Złość Lęk Wrogość Złość Lęk Bezsilność WYCHOWAWCA Doświadczenie Agresji, łamania norm przez Ucznia Przekonania On jest złośliwy Jest zagrożeniem Musimy go powstrzymać Zachowanie Kontrolowanie Karanie 10 Slajd 11 Wzmacnianie zaburzonego zachowania przez grupę Zachowania wychowawcy Krytyka Ucznia przy innych dzieciach Obwinianie Ucznia Odpowiedzialność zbiorowa Etykietowanie Przekonania warunkowane urazem Jestem zły, wszystko co robię jest złe Zawsze wszystko jest na mnie, nie warto się starać Nikt mnie nie lubi Zaburzone zachowanie Uczeń łamie normy Prowokuje innych do agresji Zachowania klasy Okazywanie niechęci Obwinianie za problemy w klasie Etykietowanie debil, złośliwiec Emocje Lęk Poczucie zagrożenia Złość 11 Slajd 12 Jak przerwać błędne koło destrukcji? Każda reakcja wychowawcy na zachowania dziecka potwierdza jego schemat lub go zmienia. Zmiana postrzegania i myślenia Szukaj tego co ukryte, kwestionuj przyjęte założenia Zmiana postawy Ucz się od dziecka, jak z nim pracować Poznaj jego świat, zanim zaczniesz go zmieniać Zmiana metod działania Zaskocz dziecko, zmień scenariusz Sprowokuj, wytrąć ze schematu Skieruj jego aktywność na inne tory Pokaż swoim przykładem, jakiego zachowania oczekujesz 12

5 Slajd 13 Strategie korygujące Powstrzymanie destrukcji Informowanie co jest złe w zachowaniu dziecka Wyrażanie osobistego sprzeciwu Informowanie o oczekiwaniach Ustalenie norm, zasad, zawarcie kontraktu Pokazywanie konsekwencji zachowań Naprawienie szkody przez uczynienie dobra 13 Slajd 14 Strategie korygujące cd Tworzenie dobra Trzeba stworzyć w życiu dziecka tyle dobra, aby wypierało ono zło. (M.Montessori) Dostrzeganie i wzmocnienie wszystkich pozytywnych zachowań Pochwała opisowa Stwarzanie nowych sytuacji w których dziecko może wykazać się zachowaniem które chcemy ukształtować ( zadania, projekty, wyzwania, eksperymenty) a następnie wykorzystujemy te sytuacje jako precedens i proponujemy dalsze działania Rozwijanie mocnych stron, uczenie nowych umiejętności Slajd 15 Strategia dla Ucznia (wzór) Rozmowa z Uczniem (pedagog szkolny i wychowawca klasy): Nazwanie obecnej sytuacji: Zaprosiliśmy cię, żeby porozmawiać o tym, co się ostatnio działo. Zauważyliśmy, że powtarzały się pewne sytuacje - ty zachowywałeś się źle, a my wyciągaliśmy wobec ciebie konsekwencje. Wyglądało to tak, jakbyśmy ze sobą walczyli. Nie chcemy żeby tak było, zależy nam na tobie. Chodzi o to, żebyś ty się czuł w szkole dobrze, a inni z tobą też. Zaproszenie Ucznia do przedstawienia jego punktu widzenia i potrzeb: Jak chcesz być traktowany, co tobie przeszkadza, co powinno się zmienić, żebyś się dobrze czuł w szkole

6 Slajd 16 Strategia dla Ucznia (wzór) cd: Postawienie Uczniowi jasnych wymagań. Skoncentrowanie się przede wszystkim na najważniejszych aspektach (ochrona praw innych dzieci i podstawowa dyscyplina podczas lekcji), a pominięcie zachowań, które są mniej szkodliwe Zawarcie kontraktu, w którym wychowawcy zobowiążą się do sprawiedliwego traktowania Ucznia i dostrzegania jego starań, a on zobowiąże się do przestrzegania ustalonych zasad. Pedagog szkolny ma pełnić rolę osoby wspierającej Ucznia w realizacji umowy. Ustalono, że będzie się spotykał z chłopcem codziennie w pierwszym tygodniu, a potem w miarę potrzeb, w celu omawiania sukcesów i trudności. 16 Slajd 17 Wnioski Dzieci, które doświadczają urazów w środowisku rodzinnym, często są krzywdzone także w innych środowiskach, w szczególności w szkołach i placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Ich rozwój jest poważnie zagrożony, ich szanse edukacyjne znacznie zmniejszone. W szkole przejawiają się problemy dzieci i jest ona odpowiedzialna za ich rozwiązywanie. Każdego dnia wydarza się wiele sytuacji, w których zaburzenia zachowania dzieci mogą być wzmacniane lub korygowane. Szkoła może korygować zaburzenia zachowania dzieci w ramach codziennej pracy wychowawców i nauczycieli. Pomoc specjalistyczna, w tym socjoterapia, może być dziecku potrzebna, jednak nie zmienia relacji w środowisku szkolnym. 17 Slajd 18 Strategia dla Ucznia (wzór) Zmiana przekonań Mogę zaufać dorosłym Zmiana zachowania Współpraca Doświadczenia korygujące Strategia dla Ucznia Zachowania Plastyczne Adekwatne Konstruktywne Emocje adekwatne do sytuacji 18

7 Slajd 19 Analiza przypadku Trudne zachowania dziecka Dlaczego tak się zachowuje? Co czuje dziecko? Czego potrzebuje? Mocne strony dziecka? Co na niego działa? Co nie działa? Jak możemy mu pomóc - pomysły działań? Ustalenia: co? kto? kiedy zrobi? 19 Slajd 20 Literatura: Karasowska A.(2009),Profilaktyka na co dzień. Jak budować porozumienie i współpracę w szkole? Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa Karasowska A.(2009),Profilaktyka na co dzień. Metoda budowania strategii w pracy z dzieckiem i klasą. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa Karasowska A.(2006),Profilaktyka na co dzień. Jak wychowywać i uczyć dzieci z zaburzeniami zachowania. Wydawnictwo Edukacyjne PARPAMEDIA, Warszawa 20 Slajd 21 PODSUMOWANIE: 21