Dwunaste spotkanie europejskiego Forum Regulacji Sektora Energii Elektrycznej

Transkrypt

1 Dwunaste spotkanie europejskiego Forum Regulacji Sektora Energii Elektrycznej Autor: Zofia Janiszewska (Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr 6/2005) Dwunasta runda Forum Florenckiego odbyła się 1-2 września 2005 roku w mieście, z którym wiążą się początki tej instytucji platformy dyskusji i wymiany opinii między uczestnikami rynku energii elektrycznej powracając po kilkuletniej przerwie z Rzymu do Florencji. Uczestnikami Forum byli przedstawiciele Komisji Europejskiej (DG TREN, DG COMP), krajów członkowskich (ministerstw właściwych w sprawach sektora energii elektrycznej), CEER/ERGEG, krajowych organów regulacyjnych oraz międzynarodowych stowarzyszeń przemysłowych i konsumenckich 1]. W Forum uczestniczyli także przedstawiciele krajów niebędących członkami UE, zainteresowanych przyszłym uczestnictwem w europejskim rynku energii elektrycznej (w tym przedstawiciel Szwajcarii). We wstępnym wystąpieniu przedstawiciela Prezydencji Brytyjskiej wskazano, że głównym problemem europejskiego rynku energii elektrycznej są wysokie i szybko rosnące ceny. Pojawiają się także coraz częstsze głosy wskazujące na istnienie prostego związku między procesami liberalizacji a wzrostem cen i tym samym kwestionujące sens liberalizacji rynku energii. 1. Rynki regionalne Przedstawiciel Komisji Europejskiej przedstawił podsumowanie dokonań wstępnej rundy mini-forów, powołanych w czasie ubiegłorocznych obrad Forum Florenckiego 2]. Osiągnięte rezultaty mini-forów to: 1) Benelux (FR-BE-NL-LU-DE) zarządzanie ograniczeniami z zastosowaniem market coupling 3] możliwe jest do zastosowania od 2006 r. w wymianie między Francją, Belgią i Holandią, trwają prace nad programem Open Market Coupling, 2) kraje nordyckie (NO-DK-SE-FI-DE-PL) we wrześniu br. ma zostać uruchomiony pilotażowy program zarządzania ograniczeniami w drodze aukcji implicit 4] na połączeniu (kabel KONTEK) między Niemcami i Danią 5], pozostałe połączenia mają być monitorowane, 3) półwysep Iberyjski (PT-ES-FR) zarządzanie ograniczeniami z zastosowaniem market coupling możliwe jest do zastosowania od 2006 r. w wymianie między Francją i Hiszpanią, prace nad konstrukcją rynku iberyjskiego wymagają akceptacji rządów zaangażowanych państw, 4) Europa środkowo-wschodnia (DE-PL-CZ-SK-AT-HU-SI) wdrożenie od 2006 r. systemu zarządzania ograniczeniami w drodze skoordynowanych aukcji explicit 6] na terytorium 7 operatorów 7] i dalsze prace zmierzające do uruchomienia aukcji implicit, 5) kraje bałtyckie (EE-LV-LT) zdiagnozowano brak ograniczeń.

2 Zbiorcza informacja o możliwych do zastosowania w 2006 roku metodach zarządzania ograniczeniami w wymianie międzysystemowej na terenie Europy przedstawiona jest na mapce poniżej. Źródło: Directorate General for Energy and Transport. Zdaniem przedstawiciela Komisji Europejskiej wyniki prac mini-forów pozwalają na optymistyczne stwierdzenie, że od przyszłego roku zarządzanie ograniczeniami przesyłowymi w wymianie międzysystemowej na terenie całej Europy odbywać się będzie z wykorzystaniem metod rynkowych (aukcji). Mimo, że postawiony mini-forom cel w postaci wypracowania zasad i harmonogramu wdrożenia koordynowanych i opartych na metodach rynkowych procedur alokacji zdolności przesyłowych (przynajmniej day-ahead) nie został osiągnięty, to uczestnicy forum przyznali, że rezultaty prac są obiecujące i wobec powyższego podjęli decyzję o kontynuacji prac kolejna runda mini-forów odbędzie się wiosną 2006 roku (z wyjątkiem mini-forum Europy środkowo-wschodniej, które ma własny intensywniejszy harmonogram prac). Przedstawiono także postulat poszerzenia składu uczestników mini-forów np. o przedstawicieli giełd energii. Przewodniczący CEER podkreślił znaczenie zgodnego działania państw członkowskich i harmonizacji prac mających na celu stworzenie warunków rozwoju rynków regionalnych, a w przyszłości ich integracji w jeden rynek europejski. Kluczowe elementy dla harmonijnego rozwoju rynków regionalnych to stan sieci (konieczne są inwestycje, zwłaszcza w zakresie rozbudowy połączeń międzysystemowych) i stosowanie wyłącznie rynkowych zasad wyznaczania i udostępniania zdolności przesyłowych. Warunkiem koniecznym jest też kompatybilność rozwiązań stosowanych na krajowych rynkach hurtowych i chodzi tu zarówno o ramy regulacyjne jak i o rozwiązania na poziomie działań operatorskich (OSP). Właściwa współpraca operatorów jest zresztą kolejnym istotnym (może najistotniejszym) warunkiem powodzenia procesu integracji europejskiego rynku energii. Nie do pominięcia jest także zgodna polityka informacyjna i kompatybilność systemów informatycznych. Przewodniczący CEER zaapelował o współpracę w wypełnianiu istniejących luk prawnych

3 jeśli któremuś z krajów członkowskich doskwiera brak uregulowań w jakimś zakresie, to prace nad wypełnieniem takiej luki powinny, jego zdaniem, być poprzedzone konsultacjami na poziomie europejskim i odbywać się w możliwie szerokim gronie zainteresowanych podmiotów. Kończąc swoje wystąpienie przewodniczący CEER poinformował, że do końca br. opublikowany zostanie raport ERGEG poświęcony rynkom regionalnym. Przedstawiciel EURELECTRIC potwierdził, że mini-fora powinny pozostać kluczowym narzędziem integracji rynku europejskiego, zaś wszelkie prace powinny odbywać się w dwóch podstawowych nurtach: 1) rozwój rynków krajowych wdrożenie przejrzystych zasad działania rynku i wymiany informacji, rozwiązanie długoterminowych kontraktów na zakup mocy, zaprzestanie regulacji cen na rynku hurtowym, uproszczenie procedur koncesyjnych dla nowych inwestycji w moce wytwórcze i przesyłowe), 2) rozwój współpracy wewnątrz regionów wspólne planowanie inwestycji, zgodne standardy w zakresie bezpieczeństwa, podobne mechanizmy wspierania energii tzw. zielonej i nowych inwestycji, wypracowanie wspólnych zasad cenotwórstwa i wzajemnych rozliczeń. W wystąpieniach innych uczestników Forum Florenckiego powracały tezy o konieczności bliższej współpracy i harmonizacji działań i priorytecie dla rynkowych zasad zarządzania ograniczeniami w wymianie międzysystemowej. Wielokrotnie powracał też postulat koncentracji wysiłków na harmonijnym rozwoju infrastruktury i rozwiązań na hurtowych rynkach energii elektrycznej w krajach członkowskich UE. W czasie dyskusji pojawił się także pomysł utworzenia jednego podmiotu europejskiego Operatora Systemu Przesyłowego. Pomysł ten został jednak krytycznie oceniony przez przedstawicieli Komisji Europejskiej (którzy pozytywnie ocenili istniejącą strukturę) oraz CEER (którzy z kolei wskazywali na konieczność pilnych prac nad integracją rynku widząc w planie powołania europejskiego OSP groźbę kilkuletniego przesunięcia planowanych do wdrożenia rozwiązań). Specyficznym problemem w sprawie budowy wewnętrznego rynku jest czarna plama na mapie Europy Szwajcaria. Jednakże w obszarze rynku energii można mówić o istotnych postępach w eliminowaniu różnic projekty przepisów wewnętrznych, zgodnych z Dyrektywą 2003/54/WE i Rozporządzeniem 1228/2003/WE mają być przyjęte do końca bieżącego roku, więc od 2007 r. szwajcarski rynek energii będzie zorganizowany na tych samych zasadach co europejski. Przygotowany do podjęcia prac jest już także szwajcarski OSP Swissgrid który objąć ma swoim zasięgiem całe terytorium kraju. Jednocześnie od 1 stycznia 2006 r. uruchomiony zostanie mechanizm bilansujący a alokacja zdolności przesyłowych na granicy szwajcarsko-niemieckiej odbywać się będzie na podstawie wyników aukcji. 2. Nowe regulacje w zakresie wymiany transgranicznej stan prac Przedstawiciel Komisji Europejskiej przedstawił aktualny stan prac nad pakietem wytycznych, które mają zostać wydane na podstawie dyspozycji Rozporządzenia 1228/2003/WE. W skład pakietu wchodzą wytyczne w sprawie:

4 1) zarządzania ograniczeniami, 2) zasad harmonizacji taryf, 3) mechanizmu rozliczeń międzyoperatorskich (Inter-TSO compensation mechanism ITC). Pierwsze konsultacje projektów wytycznych, przygotowanych przez Komisję Europejską, miały miejsce w roku W czasie obrad XI Forum Florenckiego we wrześniu 2004 roku zaprezentowano projekty wytycznych wraz z komentarzami i uwagami. Potem zawieszono konsultacje oczekując na wyniki prac mini-forów ostatecznie ERGEG przedstawił swoje stanowisko w sprawie zarządzania ograniczeniami oraz harmonizacji taryf w lipcu br. (dokument dostępny na stronie internetowej ERGEG). Najbardziej zaawansowane prace dotyczą wytycznych w sprawie zarządzania ograniczeniami, mających być wkrótce przyjętymi w ramach procedury komitologii, która obejmie następujące etapy: - przyjęcie przez Komisję, po konsulatacji z komitetem składającym się z przedstawicieli krajów członkowskich (wybranych przez te kraje), - pozytywny wynik głosowania kwalifikowaną większością głosów lub w przypadku braku akceptacji powrót do Rady, która może kwalifikowaną większością głosów odrzucić projekt, - badanie i ocena Parlamentu Europejskiego w sprawie ewentualnego przekroczenia zakresu upoważnień przez Komisję oraz niewiążąca dla Komisji opinia Parlamentu. Zakłada się, że wytyczne w sprawie zarządzania ograniczeniami zostaną przyjęte do końca br. Wytyczne w sprawie zasad harmonizacji taryf powinny zostać przyjęte razem z wytycznymi w sprawie mechanizmu rozliczeń międzyoperatorskich. Spodziewany termin ich uchwalenia to pierwsza połowa roku Obecnie trwają jeszcze analizy i studia realizowane w ramach ERGEG, a ich wynik spodziewany jest na przełomie października i listopada br. Uczestnicy Forum dyskutowali też o ostatnim wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości 8] w sprawie priorytetu w alokacji zdolności przesyłowych dla kontraktów historycznych. Przedstawiciel Komisji Europejskiej poinformował, że bada ona obecnie praktyczne konsekwencje wyroku i ocenia poszczególne kontrakty oraz że zamierza uwzględnić rozstrzygnięcie tego wyroku w wytycznych zarządzania ograniczeniami. Wytyczne wydane na podstawie Rozporządzenia 1228/2003/WE obowiązywać będą wprost, bez konieczności implementacji do prawa krajowego, a strażnikami ich właściwego stosowania w praktyce mają być krajowe organy regulacyjne. Tyle, że z oceny stanu prac wynika, że przynajmniej przez część roku 2006 wymiana międzysystemowa odbywać się będzie na niezmienionych w stosunku do stanu obecnego zasadach. 3. Dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa dostaw i inwestycji infrastrukturalnych Pierwszy projekt dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa dostaw, datowany na grudzień 2003 r., po konsultacjach przyjęty został przez Komisję w kwietniu 2005 r. a w lipcu br. odbyło się

5 jego pierwsze czytanie. Jako kluczowe elementy tej nowej regulacji wskazać można: zobowiązanie każdego państwa członkowskiego do uzgodnienia z państwami sąsiadującymi (poprzez działania poszczególnych krajowych OSP, podlegające ocenie i akceptacji Regulatorów) i do stosowania skoordynowanych zasad ruchu i eksploatacji sieci przesyłowych, gwarantujących właściwy poziom bezpieczeństwa dostaw, zapewnienie równowagi pomiędzy zdolnościami wytwórczymi a istniejącym popytem poprzez m.in. właściwe (czyli takie, które zapewni właściwe sygnały cenowe zarówno dla wytwórców jak i odbiorców) określenie ram rynku hurtowego, rozwój narzędzi zarządzania popytem w czasie rzeczywistym (np. dzięki wykorzystaniu zaawansowanych technologii opomiarowania, umożliwiających odbiorcy otrzymywanie zwrotnej informacji o aktualnym poziomie ceny), umożliwienia zawierania kontraktów przerywalnych i o zróżnicowanym czasie obowiązywania, promowanie środków i rozwiązań ograniczających zużycie energii, rozwój infrastruktury wsparcie uzasadnionych inwestycji sieciowych, realizowane poprzez odpowiednie zasady (przepisy) regulacyjne i oparte na założeniu, że sygnały inwestycyjne powinny być dostarczane przede wszystkim przez rynek oraz akceptacja dla budowy połączeń komercyjnych, sprawozdawczość poszerzenie i przedefiniowanie obowiązków w tym zakresie, wzmocnienie roli OSP także na poziomie europejskim, rozszerzenie zakresu sprawozdawczości nt. projektowanych połączeń międzysystemowych, wprowadzenie 5- i 15- letnich horyzontów planowania. Przewiduje się, że dyrektywa przyjęta zostanie do końca 2005 roku a jako datę wejścia w życie wskazano dzień 1 grudnia 2007 roku. Kluczowym momentem obrad Forum była wizyta Komisarza Piebalgsa. W swoim wystąpieniu podkreślił on rolę Forum Florenckiego w procesie budowy wewnętrznego rynku energii oraz pozytywnie ocenił dotychczasowe efekty działań w zakresie liberalizacji rynku. Jako priorytetowe cele polityki energetycznej wskazał na bezpieczeństwo dostaw oraz zrównoważony i stały rozwój, podkreślając znaczenie wzrostu efektywności użytkowania paliw i energii w osiąganiu tych celów. Obecność Komisarza Piebalgsa została wykorzystana przez przedstawicieli wszystkich reprezentowanych stron-uczestników Forum do prezentowania własnych ocen i identyfikowanych problemów rynku energii. W posiedzeniu XII Forum Florenckiego Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki reprezentowali: Zofia Janiszewska p.o. dyrektor Departamentu Promowania Konkurencji i dr inż. Tomasz Kowalak p.o. dyrektor Departamentu Taryf. Materiały z forum dostępne są na stronie internetowej w portalu Unii Europejskiej pod adresem 1] Pełna lista stowarzyszeń reprezentowanych w obradach: ETSO European Transmisssion System Operators, UCTE Union for the Coordination of Transmission of Electricity, NORDEL association for electricity co-operation in the Nordic countries, CEDEC European Federation of Local Public Energy Distribution Companies, EURELECTRIC Union of the Electricity Industry, EFET European Federation of Energy Traders,

6 EUROPEX Association of European Power Exchanges, IFIEC International Federation of Industrial Energy Consumers, CEFIC European Chemical Industry Council, UNICE (The Voice of Business in Europe), IEA International Energy Agency, EPSU European Federation of Public Service Unions, EFTA European Free Trade Association. 2] Podział Europy na regiony XI Forum Florenckie, września 2004 r.: - półwysep Iberyjski (PT-ES-FR); - Wielka Brytania i Irlandia (IE-UK-FR); - Benelux (FR-BE-NL-LU-DE); - Włochy (FR-IT-CH-DE-AT-SI); - kraje nordyckie (NO-DK-SE-FI-DE-PL); - Europa środkowo-wschodnia (DE-PL-CZ-SK-AT-HU-SI); - kraje bałtyckie (EE-LV-LT). 3] Metoda zarządzania ograniczeniami przesyłowymi w wymianie międzysystemowej polegająca na łączeniu odrębnych rynków w jeden region. 4] Aukcje, których przedmiotem jest prawo do korzystania ze zdolności przesyłowych na konkretnym przekroju. 5] Notowania na rynku Nord Pool Spot od dnia 5 października br. 6] Aukcje, których przedmiotem jest prawo do wykorzystania zdolności przesyłowych łącznie z kontraktem handlowym. 7] Bez Słowenii. 8] Orzeczenie prejudycjalne ETS w sprawie o sygn. akt C-17/03, dotyczące dostępu do transgranicznej sieci przesyłowej.