ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE NIEZGODNOŚCI WYROBÓW ODLEWANYCH PO WDROŻENIU ZARZĄDZANIA PROCESOWEGO

Transkrypt

1 8/14 Archives of Foundry, Year 2004, Volume 4, 14 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2004, Rocznik 4, Nr 14 PAN Katowice PL ISSN ANALIZA ZMIAN W STRUKTURZE NIEZGODNOŚCI WYROBÓW ODLEWANYCH PO WDROŻENIU ZARZĄDZANIA PROCESOWEGO S. BORKOWSKI 1, K. SIEKAŃSKI 2 Katedra Inżynierii Produkcji, Wydział Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, Al. Armii Krajowej 19B, Częstochowa STRESZCZENIE W artykule przedstawiono wykorzystanie systemu informacyjnego stanowiącego wymierne wsparcie dla zarządzania jakością wyrobów odlewanych. Omówiono zmiany ilościowe i jakościowe w strukturze niezgodności wyrobów wybranej odlewni oraz tendencje wskazujące na możliwość uzyskania znacznej poprawy poziomu jakości przy umiejętnym korzystaniu ze źródeł danych powiązanych bezpośrednio z poszczególnymi procesami produkcyjnymi. Key words: nonconformities, quality management, foundry production, quality tools 1. WPROWADZENIE Aby podjąć próbę działań naprawczych w przedsiębiorstwie konieczny jest wybór adekwatnych metod poprawy jakości. Obiektem badawczym jest odlewnia żeliwa. Kryteria, uwzględniane w analizie pracy odlewni, rozumieć można, jako zespół cech i parametrów procesów i wyrobów, których zachowanie, lub niedopełnienie posłużyć może za podstawę do zbiorczej oceny jakości [1, s 23]. Wartościowanie wyróżnionych czynników, porównywanie i ocena pozwala na ciągłe doskonalenie jakości. Odlewnia gromadzi i przetwarza zapisy, które zawierają informacje o dotrzymaniu nałożonych przez klienta na wyrób wymagań, lub braku zgodności. Za główny cel artykułu obrano analizę zapisów dotyczących niezgodności oraz podjęcie próby ograniczenia ich poziomu poprzez badanie dostępnych danych z poszczególnych procesów. 1 prof. dr hab. inż.; bork@zim.pcz.czest.pl. 2 mgr inż.; ksiekanski@op.pl.

2 71 2. ANALIZA NIEZGODNOŚCI ODLEWNICZYCH 2.1. Identyfikacja głównych obszarów determinujących występowanie niezgodności odlewniczych W celu określenia podstawowych możliwości wprowadzenia usprawnień oraz eliminacji niezgodności zastosowano wybrane narzędzie zarządzania jakością diagram relacji (rys. 1). Diagram ten jest jedną z siedmiu nowych technik poprawy jakości. Wszystkie pozostałe stosowane są zależnie od potrzeb, razem lub też niezależnie od siebie [2, s. 6-7]. Diagram relacji w postaci zaprezentowanej na rys. 1 ma za zadanie wspomaganie usunięcia problemu poprzez wyjaśnienie związków przyczynowo skutkowych ( ) w celu ustalenia poprawnego rozwiązania [2, s. 7]. Rys.1. Diagram strzałkowy dla problemu - ograniczenie liczby niezgodności w procesie odlewania. Źródło: Opracowanie własne Fig. 1. Arrow diagram for the nonconformity level delimitation. Source: Self-research Diagram przedstawia nie tylko czynniki mające wpływ na analizowane zagadnienie, ale i wzajemne powiązania między nimi. W toku dalszej analizy oznaczono kilka czynników, od których przedsiębiorstwo rozpoczyna poprawę procesów, czyli np. konieczność zwiększania liczby działań zapobiegawczych w odniesieniu do głównych asortymentów produkcyjnych przedsiębiorstwa oraz potrzeba modyfikacji systemu informacyjnego przedsiębiorstwa na potrzeby podejścia procesowego prezentowanego w normie ISO 9001: Analiza niezgodności w podejściu procesowym Podejście procesowe wymaga podzielenia całości działań produkcyjnych przedsiębiorstwa na subprocesy oraz dla każdego z nich zainicjowania działań usprawniających. Jest to zgodne z fizyczną konstrukcją procesu odlewania, w którym można wyróżnić wyraźne etapy kształtowania wyrobu. Dla zobrazowania możliwości

3 udział niezgodności związanych z danym procesem w produkcji ogółem 72 wykorzystania danych powiązanych bezpośrednio z procesami przeprowadzono analizę niezgodności w przekrojach miejsc powstawania niezgodności. Analiza tego rodzaju jest możliwa dopiero w przypadku reorientacji systemu informacyjnego firmy na potrzeby wymagań zarządzania procesowego [3, s. 591]. Rys. 2 prezentuje zestawienie niezgodności we wszystkich asortymentach (legenda omawia poszczególne procesy, zaś procentowa tendencja w zmienności zjawiska ujęta jest na wykresie słupkowym) ,78 0,59 0,33 0,31 3,83 0,30 0,38 0,47 0,11 2,55 0,43 0,02 P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 P10 P11 P12 Procesy w ytw arzania odlew ów w kolejności następow ania Proce sy P1 P2 P3 P4 P5 P6 P7 P8 P9 p10 P11 P12 Opis procesów przygotowanie mas wytop wykonanie form składanie form zalewanie obróbka oczy szczania obróbka cieplna obróbka mechaniczna nakładanie powłok testy i badania odbiór końcowy kontrola przed pakowaniem Rys. 2. Zestawienie niezgodności w kolejnych procesach produkcyjnych lata Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych odlewni Fig. 2. The nonconformities report for the following processes years Source: Self-research on the basis of the foundry data Udział niezgodności ogółem w produkcji odlewni (średnia z 13 kolejnych kwartałów I 01-I 03) wynosi 10,10%, przy czym niezgodności bezpośrednio związane z odlewniczymi procesami wynoszą 5,84% (P1-P5). Pozostałe procesy wiążą się już z obróbką cieplną, mechaniczną, nakładaniem powłok, testami specjalnymi itp. (P6-P12). Celowym dla zwiększenia skuteczności ciągłego doskonalenia jest badanie jakości nie dla całości produkcji, ale dla poszczególnych asortymentów Analiza niezgodności oraz działań zapobiegawczych dla wybranego asortymentu Dla przykładu do analizy wybrano wiodący asortyment odlewów stanowi on ok. 6% ogólnej wielkości sprzedaży. Wyniki obrazujące tendencje zmienności dla podstawowych niezgodności, w obszarze których podjęto się systematycznego wdrażania szeregu działań zapobiegawczych i korygujących prezentuje rys. 3. Poziom niezgodności (udział w całości produkcji omawianego asortymentu) wynosił w początkowym okresie 6,3%, zaś w końcowym po wprowadzeniu działań zapobiegawczych i korygujących 4,29%. Niezgodności związane z niedolewami, chropowatościami i wgnieceniami stanowiły w I 01 o ponad 69% udziale w niezgodnościach ogółem (zaobserwowano 14 typów niezgodności), zaś w I 04 o ok. 34% udziale. Odpowiednio nastąpiło, więc też zmniejszenie udziału niezgodności

4 udział niezgodności w całości produkcji danego asortymentu udział niezgodności w całości produkcji danego asortymentu udział niezgodności w całości produkcji danego asortymentu 73 w tonażu produkcji omawianego asortymentu z 4,41% do 1,46%. W przypadku pozostałych niezgodności zanotowano utrzymanie ich niezmienionego poziomu, lub też nieznaczną tendencję wzrostową nie rzutującą jednak na wynik ogólny. a) 2,00 1,60 niedolew y 102 1,20 0,80 0,40 b) 0,00 2,50 2,00 kolejne kwartały lat chropowatości 201 1,50 1,00 0,50 c) 0,00 2,50 2,00 kolejne kwartały lat w gniecenia 211 1,50 1,00 0,50 0,00 kolejne kwartały lat Rys. 3. Zmiany w strukturze niezgodności odlewniczych w kwartałach I 2001-I 2004 dla a) niedolewów 102, b) chropowatości 201, c) wgnieceń 211. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych odlewni Fig. 3. Changes in the nonconformities structure I 2001-I 2004 for a) 102, b) 201, c) 211. Source: Self-research on the basis of the foundry data W odlewni żeliwa podjęto się równoległego i kompleksowego przeprowadzenia działań korygujących i zapobiegawczych w obszarze 9 głównych asortymentów (około 34% produkcji przedsiębiorstwa ogółem). Całościowe wyniki przedstawiające obniżenie kosztów niezgodności oraz tendencji w redukcji poziomu

5 udział procentowy niezgodności w produkcji odlewniczej ogółem koszt niezgodności do produkcji dobrej [zł/t] 74 niezgodności prezentują rys. 4 i 5. Rys. 4 obrazuje znaczące zmniejszenie kosztu związanego z postępowaniem z wyrobem niezgodnym. Koszt w przeliczeniu na tonę produktu dobrego uległ blisko dwukrotnej redukcji Xśr=263, kolejne kwartały I'2001-I'2004 Rys. 4. Zmiana poziomu kosztów niezgodności w kolejnych kwartałach: I I Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych odlewni Fig. 4. Changes In the cost level I 2000 I Source: Self-researches Dla porównania na rys 5. zestawiono ze sobą niezgodności ogółem występujące w P 1 P 10 oraz wyłącznie niezgodności odlewnicze w P 1 P 5 (por. rys. 2). Krzywa oznaczona jako N R wykazuje wyjątkowo silne wahania dochodzące w niektórych kwartałach do 12% udziału niezgodności w produkcji ogółem. Zjawisko takie wynika z polityki jakości przedsiębiorstwa, które przez rygorystyczną kontrolę nie dopuszcza do sprzedaży wyrobów zawierających jakiekolwiek defekty, nawet dopuszczalne przez odbiorcę. W wyniku tego poziom reklamacji w badanej odlewni jest bliski zeru. 12 linie trendu niezgodności ogółem - NR niezgodności zw iązane z procesami w ytopu i odlew ania - NO I'01 II'01 III'01 IV'01 I'02 II'02 III'02 IV'02 I'03 II'03 III'03 IV'03 Serie1 NR 11,39 10,03 11,92 7,71 9,32 10,45 7,69 12,03 8,97 11,03 9,21 9,56 Serie2 NO 9,59 9,85 8,59 6,67 8,71 8,21 6,71 8,70 8,40 8,71 7,48 7,46 kolejne kwartały lat Rys. 5. Działy niezgodności ogółem oraz niezgodności powstałych w procesach odlewniczych w całości produkcji w kolejnych kwartałach lach Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych odlewni Fig. 5. All nonconformities share and the nonconformities from the casting processes years Source: Self-research on the basis of the foundry data Pozytywny malejący trend (silniejszy dla krzywej N O ) jest sygnałem wskazującym na poprawę jakości produkcji ogółem oraz jest wynikiem innowacji i

6 75 działań zapobiegawczych podjętych w następujących obszarach procesów odlewniczych: ostrzejsze procedury nadzoru pracowników bezpośrednioprodukcyjnych, inwestycje w sprzęt kontrolno pomiarowy, modyfikacje procesu zalewania, szkolenia pracowników kontroli. Jest to zgodne z zaleceniami rys PODSUMOWANIE Zastosowanie diagramu relacji pozwoliło zidentyfikować główne źródła poprawy procesów służące ograniczeniu poziomu niezgodności oraz wskazało obszary podatne na innowacje i doskonalenie. Diagram zalecił innowacje w obszarze systemu informacyjnego oraz podjęcie działań wspomagających doskonalenie procesów. Dalsze przeprowadzone analizy dają podstawę do stwierdzenia skuteczności działań zapobiegawczych i korygujących podjętych kompleksowo dla produkcji wyrobów odlewniczych. Stwierdzono, że do analizy poszczególnych asortymentów (badane przedsiębiorstwo w roku 2003 wytwarzało ponad 350 różnego typu asortymentów odlewów) zbiorcza analiza dla całości produkcji jest bezcelowa. Dlatego też wykazano konieczność badań wyrobów wytwarzanych seryjnie o najwyższym udziale w produkcji ogółem. Analizy pozwoliły zmodyfikować proces głównie w obszarach wykonania formy oraz zalewania oraz zwiększyć liczbę szkoleń pracowników bezpośrednioprodukcyjnych. Ukazano też konieczność wykonywania analiz w poszczególnych asortymentach pod kątem przyszłego doskonalenia całości produkcji skuteczność działań potwierdzono prezentując korzystne tendencje redukcji niezgodności odlewniczych ogółem z 8,8% do 7,4% (lata ). LITERATURA: [1] Borkowski S.: Sterowanie jakością tworzyw odlewniczych na przykładzie żeliwa, WNT, Warszawa [2] Obora H., Ćwiklicki M.: Kompleksowe wykorzystanie 7 nowych metod TQM, Problemy jakości nr , s [3] Ulewicz R., Selejdak J., System kontroli jakości wytwarzania odlewów z żeliwa sferoidalnego, [w:] IV Warsztaty z nauk o zarządzaniu, Zakopane 2003, THE ANALYSIS OF CHANGES IN THE NONCONFORMITY STRUCTURE OF CASTINGS AFTER THE PROCESS MANAGEMENT IMPLEMENTATION SUMMARY The application and usage of the results of the informational system functioning was presented in the paper. The qualitative and quantitative changes as well as the tendencies of changes in the structure of the nonconformities in the chosen foundry were showed. The necessity of the process approach implementation and possibility of quality improvement in every single process was also described. Recenzował Prof. Roman Wrona