(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP95/03785 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , W096/09993, PCT Gazette nr 15/96 (13) B1 (51) IntCl7 C03C 17/30 (54) Mieszanka do obróbki podłoży zawierających krzem (30) Pierwszeństwo: ,BE, (73) Uprawniony z patentu: METALLGESELLSCHAFT AKTIENGESELLSCHAFT, Frankfurt nad Menem, DE (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 16/97 (72) Twórcy wynalazku: Andre Couttenier, Brüssel, BE (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 08/01 (74) Pełnomocnik: Gugała Barbara, PATPOL Spółka z o.o. PL B1 (5 7 ) 1. M ieszanka do obróbki podłoży zaw ierających krzem szczególnie do obróbki szkła lub ceram iki, znam ienna tym, że składa się z następujących składników : a) ze składnika A, utw orzonego z co najm niej jednego polisiloksanu, który zaw iera w iązania Si-H, o w zorze ogólnym 1 lub w zorze ogólnym 2, przy czym R oznacza resztę alkilow ą zaw ierającą od 1 do 12 atom ów w ęgla i/lub niepodstaw ioną lub podstaw ioną resztę fen y lo w ą przy czym reszty R są częściow o zastąpione przez w odór i przy czym n we w zorze 1 m a w artość od 2 do 50, a n w e w zorze 2 m a w artość od 4 do 50, b) ze składnika B utw orzonego z co najm niej jednego bi-, tri- lub tetrafunkcyjnego silanu o w zorze ogólnym 3, przy czym R1 oznacza niepodstaw ioną lub podstaw ioną resztę alkilow ą zaw ierającą od 1 do 12 atom ów w ęgla, resztę cykloalkilow ą zaw iera ją c ą od 5 do 6 atom ów węgla, niepodstaw ioną lub podstaw ioną resztę fenylow ą i/lub resztę w inylo w ą przy czym R II oznacza resztę alkoksylow ą lub resztę C H 3COO i działa jak o reszta funkcyjna, przy czym część alkilow a reszty alkoksylow ej zaw iera od 1 do 12 atom ów w ę- gla i z m a w artość od 0 do 2 i c) ze składnika C, utw orzonego z co najm niej jednego silnego bezw odnego kw asu organicznego lub nieorganicznego. W Z Ó R 1 WZÓ R 2

2 Mieszanka do obróbki podłoży zawierających krzem Zastrzeżenia patentowe 1. Mieszanka do obróbki podłoży zawierających krzem szczególnie do obróbki szkła lub ceramiki, znamienna tym, że składa się z następujących składników: a) ze składnika A, utworzonego z co najmniej jednego polisiloksanu, który zawiera wiązania Si-H, o wzorze ogólnym 1 lub wzorze ogólnym 2, przy czym R oznacza resztę alkilową zawierającą od 1 do 12 atomów węgla i/lub niepodstawioną lub podstawioną resztę fenylową, przy czym reszty R są częściowo zastąpione przez wodór i przy czym n we wzorze 1 ma wartość od 2 do 50, a n we wzorze 2 ma wartość od 4 do 50, b) ze składnika B utworzonego z co najmniej jednego bi-, tri- lub tetrafunkcyjnego silanu o wzorze ogólnym 3, przy czym R1oznacza niepodstawioną lub podstawioną resztę alkilową zawierającą od 1 do 12 atomów węgla, resztę cykloalkilową zawierającą od 5 do 6 atomów węgla, niepodstawioną lub podstawioną resztę fenylową i/lub resztę winylową, przy czym RII oznacza resztę alkoksylową lub resztę CH3COO i działa jako reszta funkcyjna, przy czym część alkilowa reszty alkoksylowej zawiera od 1 do 12 atomów węgla i z ma wartość od 0 do 2 i c) ze składnika C, utworzonego z co najmniej jednego silnego bezwodnego kwasu organicznego lub nieorganicznego. 2. Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że jako bifunkcyjny silan zawiera dialkilodialkoksysilan, dicykloalkilodialkoksysilan, difenylodialkoksysilan, dialkilodiacetoksysilan, dicykloalkilodiacetoksysilan, difenylodiacetoksysilan, winylometylodialkoksysilan lub winylometylodiacetoksysilan. 3. Mieszanka według zastrz. 2, znamienna tym, że część bifunkcyjnego silanu jest zastąpiona disiloksanem o wzorze ogólnym 4, przy czym RIII oznacza resztę alkilową zawierającą od 1 do 12 atomów węgla, RIV oznacza resztę alkoksylową i część alkilowa reszty alkoksylowej zawiera od 1 do 12 atomów węgla. 4. Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera, jako trifunkcyjny silan, monoalkilotrialkoksysilan, monocykloalkilotrialkosysilan, monofenylotrialkoksysilan, monoalkilotriacetoksysilan, monocykloalkilotriacetosysilan, monofenylotriacetoksysilan, winylotrialkoksysilan, winylotriacetoksysilan lub fluoroalkilotrialkoksysilan. 5. Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera, jako tetrafunkcyjny silan, ester kwasu krzemowego o wzorze ogólnym 5, w którym RV oznacza resztę alkilową zawierającą od 1 do 12 atomów węgla. 6. Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera, jako polisiloksan, liniowy polisiloksan o masie molowej od 350 do Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera jako kwas kwas chlorosulfonowy, kwas benzenosulfonowy, kwas p-toluenosulfonowy lub kwas trichlorooctowy. 8. Mieszanka według zastrz. 7, znamienna tym, że zawiera od 5 do 7% wagowych kwasu chlorosulfonowego lub od 10 do 12% wagowych kwasu trichlorooctowego. 9. Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera silan z jedną lub z kilkoma resztami winylowymi i zawiera FeCl3, ZnCl2, PtCl6 lub SnCl4, w ilości od około 0,0005 do 0,01% wagowych. 10. Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera od 2 do 4% wagowych niższego alkoholu, korzystnie izopropanolu. 11. Mieszanka według zastrz. 1, znamienna tym, że zawiera rozpuszczalnik, który składa się z co najmniej jednego niepolarnego, ciekłego węglowodoru i/lub z co najmniej jednego estru. 12. Mieszanka według zastrz. 11, znamienna tym, że jako rozpuszczalnik, zawiera octan metylu, octan etylu lub octan butylu, n-heksan, n-heptan, izooktan, cykloheksan, pentan, toluen lub ksylen, lub mieszaniny tych substancji.

3 Mieszanka według zastrz. 11 albo 12, znamienna tym, że na jedną część wagową zawiera od 5 części wagowych do 60 części wagowych rozpuszczalnika. 14. Mieszanka według zastrz. 11 albo 12, znamienna tym, że na jedną część wagową zawiera od 90 części wagowych do 100 części wagowych rozpuszczalnika. * * * Przedmiotem wynalazku jest mieszanka do obróbki podłoży, które zawierają związki krzemu, zwłaszcza do obróbki szkła lub ceramiki. Wiadomo, że powierzchnie podłoży, które zawierają związki krzemu, korzystnie dwutlenek krzemu lub krzemiany, są poddawane obróbce mieszankami, które ze swej strony, jako główny składnik, zawierają związki krzemoorganiczne. Celem tych znanych sposobów obróbki jest na przykład zmniejszanie korozji przedmiotów szklanych, spowodowanej przez działanie alkalicznych środków czyszczących lub przez działanie atmosfery, ograniczenie ścierania się etykiet naklejonych na butelkach szklanych lub powstrzymanie zabrudzenia powierzchni szkła lub ceramiki. Z opisu EP-PS nr znany jest środek do obróbki pojemników szklanych, który składa się ze 100 części wagowych poliorganosiloksanu i ze 100 do 1000 części wagowych lotnego polidimetylosiloksanu. Poliorganosiloksan zawiera obok grup metylowych podstawione lub niepodstawione, jednowartościowe grupy węglowodorowe lub atom wodoru, a także grupę hydroksylową lub grupę ulegającą hydrolizie. Polidimetylosiloksan ma strukturę łańcuchową lub pierścieniową. Znany środek może ponadto zawierać katalizator utwardzania. Jako katalizator utwardzania stosuje się aminy, sole metali kwasów karboksylowych, związki cynoorganiczne, estry kwasu tytanowego i czwartorzędowe sole amoniowe. Poliorganosiloksany otrzymuje się w wyniku częściowej hydrolizy i kondensacji alkoksysilanów, przy czym hydroliza i kondensacja zachodzą w obecności wody i kwasów. Za pomocą znanego środka m ają być chronione pojemniki szklane lub etykiety znajdujące się na pojemnikach szklanych, przed korodującym działaniem środków oczyszczających. Z opisu GB-A nr znana jest mieszanina do obróbki powierzchni szkła i ceramiki, która składa się z alkilopolisiloksanu, kwasu i alkoholu etylowego lub alkoholu izopropylowego. Po naniesieniu mieszaniny i odparowaniu rozpuszczalnika tworzy się na powierzchni szkła lub ceramiki ciekła, oleista pozostałość, która jest jedynie krótkotrwała. Ta oleista pozostałość ma chronić powierzchnię szkła lub ceramiki przed korozją i zabrudzeniem. Zadaniem wynalazku jest opracowanie mieszanki, za pomocą której można trwale chronić przed zabrudzeniem i korozją podłoża zawierające związki krzemu, zwłaszcza szkło lub ceramikę. Mieszanka powinna zatem na podłożach tworzyć cienką i zwartą warstwę, która wykazuje dobrą przyczepność i ponadto dobrą mechaniczną odporność na ścieranie. Wytworzona z mieszanki warstwa powinna ponadto nadawać właściwości hydrofobowe powierzchni szkła i ceramiki. Zadanie niniejszego wynalazku rozwiązano przez wytworzenie mieszanki, która składa się z następujących składników: a) ze składnika A, utworzonego z co najmniej jednego polisiloksanu, który zawiera wiązania Si-H, o wzorze ogólnym 1 lub wzorze ogólnym 2, przy czym R oznacza resztę alkilową zawierając od 1 do 12 atomów węgla i/lub niepodstawioną lub podstawioną resztę fenylową, przy czym reszty R są częściowo zastąpione przez wodór i przy czym n we wzorze 1 ma wartość od 2 do 50, a n we wzorze 2 ma wartość od 4 do 50, b) ze składnika B utworzonego z co najmniej jednego bi-, tri- lub tetrafunkcyjnego silanu o wzorze ogólnym 3, przy czym R1oznacza niepodstawioną lub podstawioną resztę alkilową zawierającą od 1 do 12 atomów węgla, resztę cykloalkilową zawierającą od 5 do 6 atomów węgla, niepodstawioną lub podstawioną resztę fenylową i/lub resztę winylową, przy czym RII oznacza resztę alkoksylowąlub resztę CH3COO i działa jako reszta funkcyjna, przy czym część alkilowa reszty alkoksylowej zawiera od 1 do 12 atomów węgla i z ma wartość od 0 do 2 i

4 c) ze składnika C, utworzonego z co najmniej jednego silnego bezwodnego kwasu organicznego lub nieorganicznego. Mieszankę wytwarza się korzystnie z ciekłych składników A, B i C w temperaturze do 80 C, z jednoczesnym mieszaniem. Mieszanka powinna być korzystnie przechowywana w niskiej temperaturze, ponieważ dzięki temu przedłuża się jej trwałość. Mieszankę można szczególnie korzystnie nanosić na podłoże po rozcieńczeniu rozpuszczalnikiem; może ona jednak także nie zawierać rozpuszczalnika i może być nanoszona na podłoże, na przykład przez rozpylanie/natryskiwanie pod ciśnieniem. W innym wariancie wynalazku, mieszanka zawiera jako bifunkcyjny silan dialkilodialkoksysilan, dicykloalkilodialkoksysilan, difenylodialkoksysilan, dialkilodiacetoksysilan, dicykloalkilodiacetoksysilan, difenylodiacetoksysilan, winylometylodialkoksysilan lub winylometylo-diacetoksysilan. Według niniejszego wynalazku okazało się szczególnie korzystne, jeśli w mieszance część bifunkcyjnego silanu jest zastąpiona disiloksanem o wzorze ogólnym 4, przy czym RIII oznacza resztę alkilową zawierającą od 1 do 12 atomów węgla, RIV oznacza resztę alkoksylową i część alkilowa reszty alkoksylowej zawiera od 1 do 12 atomów węgla. W innym wariancie wynalazku, mieszanka zawiera jako trifunkcyjny silan monoalkilotrialkoksysilan, monocykloalkilotrialkosysilan, monofenylotrialkoksysilan, monoalkilotriacetoksysilan, monocykloalkilotriacetosysilan, monofenylotriacetoksysilan, winylotrialkoksysilan, winylotriacetoksysilan lub fluoroalkilotrialkoksysilan. W innym wariancie wynalazku, mieszanka zawiera jako tetrafunkcyjny silan ester kwasu krzemowego o wzorze ogólnym 5, w którym RV oznacza resztę alkilową zawierającą od 1 do 12 atomów węgla. Bifunkcyjne silany działają jako przedłużacze łańcuchów lub łączą łańcuchy ze sobą, podczas gdy trifunkcyjne i tetrafunkcyjne silany powodują przestrzenne usieciowanie łańcuchów. Tak więc, silany powodują, że z mieszanki według niniejszego wynalazku po naniesieniu na podłoże powstaje utwardzona żywica. Reakcje przebiegające podczas tworzenia żywicy będą objaśnione poniżej. Według niniejszego wynalazku jest szczególnie korzystne, jeśli mieszanka zawiera, jako polisiloksan, liniowy polisiloksan o masie molowej od 350 do Taki siloksan nadaje warstwom wytworzonym z mieszanki według niniejszego wynalazku dobrą elastyczność i odporność na ścieranie. W innym wariancie wynalazku, mieszanka zawiera jako kwas kwas chlorosulfonowy, kwas benzenosulfonowy, kwas p-toluenosulfonowy lub kwas trichlorooctowy, przy czym jest korzystne, jeśli mieszanka zawiera od 5 do 7% wagowych kwasu chlorosulfonowego lub od 10 do 12% wagowych kwasu trichlorooctowego. Przy użyciu tych kwasów można uzyskać bardzo równomierne tworzenie się żywicy. W przypadku, jeśli mieszanka według niniejszego wynalazku zawiera silan z jedną lub z kilkoma resztkami winylowymi, jest szczególnie korzystne, jeśli do mieszanki dodaje się FeCl3, ZnCl2, PtCl6 lub SnCl4, w ilości od około 0,0005 do 0,01% wagowych. Te bezwodne substancje działają jako katalizator polimeryzacji i ułatwiają tworzenie się struktury żywicy. W pewnych przypadkach okazało się korzystne, jeśli mieszanka według niniejszego wynalazku zawiera od 2 do 4% wagowych niższego alkoholu, korzystnie izopropanolu. Dzięki temu łatwiejsze jest posługiwanie się mieszanką (mniejsza lepkość), przy czym nie dochodzi do przedwczesnej alkoholizy wiązań Si-H. Niższe alkohole zawierają od 1 do 4 atomów węgla. Mieszanka według niniejszego wynalazku zawiera także rozpuszczalnik, który składa się z co najmniej jednego niepolarnego, ciekłego węglowodoru i/lub co najmniej jednego estru. Dodanie rozpuszczalnika ułatwia nanoszenie cienkich warstw na podłoże. Rozcieńczona, zawierająca rozpuszczalnik mieszanka według niniejszego wynalazku, jest całkowicie trwała podczas wielomiesięcznego przechowywania w temperaturze pokojowej. Można ją stosować znanymi sposobami nanoszenia cienkich warstw, na przykład przez natryskiwanie lub zanurzanie. Przed

5 nanoszeniem mieszanki rozpuszczonej w rozpuszczalniku jest konieczne oczyszczenie powierzchni podłoża. Jako rozpuszczalniki szczególnie odpowiednie są: octan metylu, octan etylu lub octan butylu, n-heptan, izooktan, cykloheksan, pentan, toluen lub ksylen, a także ich mieszaniny, ponieważ są one obojętne względem właściwych reagentów. Według wynalazku jest szczególnie korzystne, jeśli mieszanka zawiera na jedną część wagową od 5 do 60 części wagowych rozpuszczalnika. Przy takim rozcieńczeniu mieszanki można wytwarzać z niej na podłożu cienkie warstwy przez powlekanie lub zanurzanie. Według niniejszego wynalazku jest także szczególnie korzystne, jeśli mieszanka zawiera na jedną część wagową od 90 do 100 części wagowych rozpuszczalnika. Przy takim rozcieńczeniu można wytwarzać z mieszanki cienkie warstwy przez natryskiwanie jej na podłoże. Podczas wytwarzania i przerobu mieszanki zachodzą następujące reakcje. Podczas mieszania składników A, B i C zachodzi w wyniku działania składnika C głównie rozszczepienie pierścieniowych polisiloksanów, a obok niego w mniejszym stopniu hydroliza wiązań Si-H w polisiloksanach z utworzeniem grup Si-OH. Hydrolizę powoduje woda, która występuje w śladowych ilościach w urządzeniach do mieszania lub w związkach chemicznych. Po rozcieńczeniu mieszanki rozpuszczalnikiem i naniesieniu rozcieńczonej mieszanki na podłoże, rozpuszczalnik odparowuje z jednoczesnym utworzeniem się żywicy ze składników A i B, która w miarę postępu polimeryzacji i sieciowania składników, utwardza się i przy tym zostaje przyczepiona do podłoża dzięki utworzeniu się wiązań Si-O-Si. Pod wpływem składnika C, wiązania Si-H składnika A są hydrolizowane przez wodę znajdującą się w atmosferze i zaadsorbowaną lub związaną na powierzchni podłoża z wytworzeniem wodoru i grup Si-OH, które ze swej strony pod wpływem składnika C reagują z funkcyjnymi resztami alkoksylowymi lub CH3COO- składnika B z wytworzeniem alkoholi lub kwasu octowego, przy czym składniki A i B są połączone ze sobą wiązaniami Si-O-Si i zostają usieciowane pomiędzy sobą powierzchniowo lub przestrzennie. Nie jest konieczne dodatkowe doprowadzanie wody do układu reakcyjnego, ponieważ woda występująca w atmosferze i na powierzchni podłoża wystarcza do zadowalającej hydrolizy wiązań Si-H. Utworzenie wiązań Si-O-Si pomiędzy żywicą i podłożem zachodzi pod wpływem składnika C w wyniku kondensacji zhydrolizowanych grup Si-H z grupami Si-OH podłoża z utworzeniem wody, która pozostaje do dyspozycji w reakcji hydrolizy. Składnik C, utworzone alkohole, a także utworzony kwas octowy i nie związane z żywicą reagenty i produkty uboczne mogą być wypłukane wodą z warstwy po wysuszeniu i utwardzeniu żywicy, przy czym do wody dodaje się ewentualnie środek zwilżający i/lub wodorotlenek metali alkalicznych. Przedmiot wynalazku objaśniono za pomocą przykładów. Przykład I Mieszankę 200 g wodorometylopolisiloksanu o masie molowej 2000, 150 g fenylotrimetoksysilanu, 50 g dimetylodietoksysilanu i 200 g oktylotrietoksysilanu zmieszano z 52 g kwasu trichlorooctowego. Mieszaninę ogrzano, z jednoczesnym mieszaniem, do temperatury od 60 do 65 C i utrzymywano w tej temperaturze w ciągu około 15 minut. Ogrzewanie odbywało się przy użyciu chłodnicy zwrotnej, w której skraplają się lotne składniki. Po ochłodzeniu mieszanki do temperatury około 30 C dodano kolejno 50 ml izopropanolu i 500 ml heptanu. Roztwór ten rozcieńczono następnie heptanem lub cykloheksanem do uzyskania zawartości suchej substancji od 4 do 8% wagowych. Roztwór natryskiwano na płytę szklaną. Po odparowaniu rozpuszczalnika uzyskano na płycie szklanej cienką błonę, która składa się z utwardzonej żywicy, jest hydrofobowa i przywiera silnie do płyty szklanej. Przykład II W reaktorze umieszczono 60 g polisiloksanu o masie molowej 950, który składa się z jednostek wodorometylosiloksanu i dimetylosiloksanu. Ten kopolimeryczny polisiloksan zmieszano z 60 g innego kopolimerycznego polisiloksanu, który składa się z jednostek wodoro- metylosiloksanu i metylooktylosiloksanu i ma masę molową Następnie dodano 25 g difenylodimetoksysilanu i 180 g oktylotrimetoksysilanu. Następnie dodano 15 g kwasu chlorosulfonowego. Mieszankę wytwarzano mieszając w temperaturze od 20 do 25 C i ogrze-

6 wano z ciągłym mieszaniem w temperaturze 40 C. Składniki lotne uwolnione podczas ogrzewania usunięto z reaktora. Po ochłodzeniu mieszanki do temperatury około 30 C dodano kolejno 50 ml izopropanolu i 500 ml heptanu. Roztwór ten rozcieńczono następnie heptanem lub cykloheksanem do uzyskania zawartości suchej substancji od 4 do 8% wagowych. Na płytę szklaną natryskiwano rozcieńczony roztwór, przy czym utworzyła się odporna na ścieranie, hydrofobowa błona żywicy. Mieszankę, która zawierała tylko 50 ml izopropanolu i 500 ml heptanu, naniesiono na płytę szklaną. Błona wytworzona w ten sposób także miała dobrą przyczepność do płyty szklanej. Przykład III 200 g wodorometylopolisiloksanu o masie molowej 2000 zmieszano z 300 g fenylotrimetoksysilanu, 30 g dimetylodietoksysilanu, 25 g difenylodimetoksysilanu i 200 g oktylotrimetoksysilanu. Następnie dodano 56 g kwasu trichlorooctowego. Mieszankę tę ogrzano ciągle mieszając do temperatury 50 C i utrzymywano w tej temperaturze w ciągu 10 minut. Składniki lotne skraplano w chłodnicy zwrotnej. Po ochłodzeniu mieszanki do temperatury około 30 C dodano kolejno 50 ml izopropanolu i 500 ml heptanu. Roztwór ten rozcieńczono następnie heptanem lub cykloheksanem do uzyskania zawartości suchej substancji od 4 do 8% wagowych. Mieszankę, która zawierała tylko 50 ml izopropanolu i 500 ml heptanu, naniesiono na płytę szklaną. Utworzyła się błona, która po wysuszeniu miała dobrą przyczepność i była hydrofobowa. Mieszankę, która zawierała od 4 do 8% wagowych suchej substancji, natryskiwano na płytę szklaną. Po wysuszeniu otrzymano utwardzoną, hydrofobową błonę, która wykazywała bardzo dobrą przyczepność. Przykład IV 20 g wodorometylopolisiloksanu o masie molowej 2000 i 80 g cyklopentasiloksanu, który składa się z 5 jednostek dimetylosiloksanu i ma masę molową 300, zmieszano ze 100 g fenylotriacetoksysilanu i 200 g oktylotrimetoksysilanu. Następnie dodano 30 g kwasu trichlorooctowego. Mieszankę ogrzano przy ciągłym mieszaniu do temperatury 65 C i utrzymywano w tej temperaturze w ciągu 10 minut. Składniki lotne uwalniane podczas ogrzewania skraplano w, chłodnicy zwrotnej. Po ochłodzeniu mieszanki do temperatury około 35 C dodawano kolejno 20 g 1, 1,3,3-tetrametylo-1,3-dietoksysilanu, 20 ml izopropanolu i 500 ml heptanu. Roztwór ten rozcieńczono następnie heptanem lub cykloheksanem do uzyskania zawartości suchej substancji od 4 do 8% wagowych. Zarówno mieszankę, która zawierała 20 ml izopropanolu i 500 ml heptanu, jak również mieszankę, która zawierała od 4 do 8 % wagowych suchej substancji, można było nanosić lub natryskiwać na płytę szklaną, przy czym utworzyła się błona, która po wysuszeniu miała dobrą przyczepność do płyty szklanej, była hydrofobowa i także nie zmieniała się po kilkakrotnej obróbce alkalicznym środkiem oczyszczającym. Przy zastosowaniu heptanu i cykloheksanu, jako rozpuszczalników, uzyskano w każdym wypadku takie same właściwości powłoki powierzchniowej. Stężenie suchej substancji w rozcieńczonych roztworach oznaczano przez odparowanie rozpuszczalnika w temperaturze 100 C do stałej wagi pozostałości.

7 WZÓR 1 WZÓR 2 WZÓ R 3

8 WZÓR 4 WZÓR 5 Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz. Cena 2,00 zł.