Spis treści 1. Rola nauki o żywieniu człowieka 2. Podstawowe składniki w żywności i ich przemiany w organizmie człowieka
|
|
- Maksymilian Szewczyk
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1
2 Spis treści 1. Rola nauki o żywieniu człowieka Znaczenie nauki o żywieniu Rys historyczny nauki o żywieniu Znaczenie nauki o żywieniu w aspekcie promocji zdrowia Podstawy ustawodawstwa w zakresie żywności i żywienia Podstawowe składniki w żywności i ich przemiany w organizmie człowieka Gospodarka energetyczna organizmu Białka Tłuszcze Węglowodany Gospodarka wodna organizmu Witaminy w produktach spożywczych i ich rola w organizmie człowieka Witaminy rozpuszczalne w wodzie Witaminy rozpuszczalne w tłuszczu Składniki mineralne i ich rola w organizmie człowieka Czynniki wpływające na przyswajanie składników mineralnych Makroskładniki mineralne Mikroskładniki mineralne Rola składników mineralnych w utrzymaniu równowagi kwasowo zasadowej w organizmie człowieka Racja pokarmowa jako źródło składników mineralnych Tabele składu i wartości odżywczych produktów spożywczych Rys historyczny Sposób opracowania danych do Tabel składu i wartości odżywczych produktów spożywczych Układ Tabel składu i wartości odżywczych produktów spożywczych i ich omówienie Normy żywienia dzienne normy na energię i składniki odżywcze Rys historyczny Omówienie dziennych (dobowych) norm na energię i składniki odżywcze Wybrane zagadnienia z nauki o żywności i żywieniu człowieka Substancje nieodżywcze występujące w produktach spożywczych Środowiskowe zanieczyszczenia żywności i wody Substancje dodatkowe stosowane w produkcji żywności Znakowanie żywności informacja żywieniowa na opakowaniu Zasady prawidłowego żywienia Podział produktów spożywczych na podstawowe grupy i ich charakterystyka Zasady zamiany produktów spożywczych Zalecane modele prawidowego żywienia
3 9. Modelowe racje pokarmowe normy wyżywienia Charakterystyka i podział racji pokarmowych Założenia przy opracowywaniu modelowych racji pokarmowych Interpretacja modelowych racji pokarmowych Organizacja żywienia zbiorowego Typy zakładów żywienia zbiorowego Cel i zasady układania jadłospisów Zalecenia przy przyrządzaniu posiłków dla różnych grup ludności Metody oceny sposobu żywienia Metody oceny stanu odżywienia Wpływ procesów technologicznych i kulinarnych na wartość odżywczą potraw Zmiany zachodzące w żywności pod wpływem procesów technologicznych Zmiany zawartości poszczególnych składników odżywczych przy przetwarzaniu żywności Zasady prawidłowego prowadzenia procesów technologicznych Zapewnienie bezpieczeństwa i jakości zdrowotnej żywności podczas jej produkcji i przetwórstwa Systemy zapewnienia bezpieczeństwa i jakości zdrowotnej żywności Zasady dobrej praktyki higienicznej oraz dobrej praktyki produkcyjnej Dobra praktyka produkcyjna System analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli HACCP Normy z serii ISO Kompleksowe zarządzanie jakością TQM Główne regulacje prawne i dokumenty międzynarodowe dotyczące higieny i bezpieczeństwa żywności Podstawy żywienia dietetycznego Aktualny system dietetyczny Charakterystyka diet leczniczych stosowanych w wybranych jednostkach chorobowych Wybrane zagadnienia żywienia odbiegającego od tradycyjnego Wegetarianizm Inne nietradycyjne sposoby żywienia Znaczenie prawidłowego żywienia w zapobieganiu chorobom na tle wadliwego żywienia Zaburzenia w stanie zdrowia i choroby wywołanie niedoborem lub nadmiarem składników odżywczych Krótkie omówienie głównych chorób spowodowanych wadliwym żywieniem Rola wybranych składników odżywczych w zapobieganiu niektórym chorobom Bibliografia
4 1 Rola nauki o żywieniu człowieka 1.1. Znaczenie nauki o żywieniu Nauka o żywieniu człowieka ma charakter interdyscyplinarny, łączy bowiem różne dziedziny: biologię, biochemię, fizjologię, a także nauki socjologiczne i ekonomiczne. Postęp w nauce o żywieniu jest wynikiem rozwoju nauk doświadczalnych, lecz sprawa wyżywienia ludności w kraju, dostęp do żywności, jej dystrybucja, międzynarodowy obrót żywnością wykraczają poza nauki przyrodnicze i wymagają podejmowania właściwych rozwiązań gospodarczych, a nawet politycznych. Prof. Aleksander Szczygieł ( ), twórca polskiej nauki o żywieniu, podał następującą definicję: Nauka o żywieniu jest gałęzią wiedzy o związkach między pożywieniem i sposobem żywienia się a zdrowiem i życiem.. To stwierdzenie wskazuje na doniosłą rolę tej nauki i ważne zadania, które czekają specjalistów. Trzeba przecież pamiętać, że wszystko, co człowiek spożyje, musi przejść przez skomplikowaną aparaturę naszego organizmu składniki wartościowe będą wykorzystane pozytywnie, a wszystkie składniki nieodpowiednie będą musiały zostać rozłożone, zinaktywowane 1 ) lub wydalone. Powietrze, woda, żywność składają się na środowisko człowieka. Ważne jest, aby produkty żywnościowe, które człowiek spożywa, zostały wykorzystane, a więc organizm czerpał z tego korzyści, a człowiek mógł żyć zdrowo. Dzieci zaniedbane, źle i niewłaściwie żywione, rosną gorzej od swoich rówieśników i często zapadają na różne choroby. Jak bowiem wynika z dalszych części książki, istnieje wiele składników (ok. siedemdziesięciu), które muszą być 1) Zinaktywowane inaczej unieczynnione. 5
5 W metodach biologicznych prowadzi się doświadczenia na szczurach i oblicza się stosunek przyrostu azotu w tkankach zwierząt żywionych dietą zawierającą białko testowane do ilości azotu spożytego. Za pomocą odpowiednich oznaczeń i wzorów oblicza się współczynnik wykorzystania białka, w skrócie NPU. Wartości NPU są wyrażane w procentach i na ogół są nieco wyższe od wartości CS Obliczanie wartości odżywczej białek Przykład 22 Obliczenie wskaźnika CS dla chleba praskiego. Biorąc pod uwagę dane zawarte w tabeli 3 oraz skład aminokwasowy białka wzorcowego (tab. 2), obliczamy kolejne wartości CS dla poszczególnych aminokwasów wg wzoru: CS aminokwasu = CS izoleucyny = 4,58 5, = 84, 8 zawartość aminokwasu w białku badanym zawartość aminokwasu w białku wzorcowym 100% CS leucyny = 6,49 8, = 75, 5 CS lizyny = 2,82 7, = 403, CS metioniny + cystyny = CS fenyloalaniny + tyrozyny = CS treoniny = 3,25 4, = 691, CS tryptofanu = 0,93 1, = 54, 7 2,00 + 2, = 833, 5,70 CS waliny = 5,32 6, = 80, 6 4,91+ 3, = 87 1, 9,30 Najniższy spośród obliczonych wskaźników jest wskaźnikiem aminokwasu ograniczającego, w tym wypadku jest to wartość CS lizyny = 40,3. Mówimy więc, że lizyna ogranicza wartość odżywczą białka chleba praskiego, a wskaźnik aminokwasu ograniczającego wynosi 40,3.
6 Jeżeli do białka chleba dodamy białko mleka, np. przez spożycie zestawu śniadaniowego, w którym będzie szklanka mleka i dwie kromki chleba praskiego, nastąpi wówczas uzupełnienie się aminokwasów w białku mieszaniny, a wartość odżywcza białka takiego posiłku wzrośnie. Możemy to sprawdzić. Z tabeli 3 wiadomo, że CS mleka wynosi 56,1, a CS chleba praskiego wynosi 40,3 (umiemy już te wartości wyliczyć, posługując się wzorem). Jedna szklanka mleka waży 250 g i dostarcza 34, 250 = 8, 50 g białka, 100 dwie kromki chleba ważą 80 g i dostarczają 57, 80 = 4, 56 g białka,. 100 A zatem spożyta mieszanina dostarczy organizmowi łącznie 13,06 g białka. W mieszaninie są zawarte w odpowiedniej proporcji aminokwasy: 850, 100 = 65%, z mleka 13, , 100 = 35%. z chleba 13, 06 Skład aminokwasowy 100 g spożytego białka w postaci mieszaniny mleka z chlebem będzie następujący: Obliczając, w porównaniu z wzorcem, wartości CS dla mieszaniny, uzyskamy następujące dane: CS izoleucyny = 5,23 5, = 96, 9 CS leucyny = 7,93 8, = 92, 2 CS lizyny = 7,35 7, =
7 Tabela 6 Procentowa zawartość NNKT w wybranych produktach [39] i powstawanie, a także odkładanie złogów cholesterolu w organizmie nie zależą wyłącznie od ilości cholesterolu spożytego, należy jednak dbać o to, aby spożycie to nie było zbyt wysokie. Syntezę cholesterolu w organizmie podwyższa zbyt duża ilość spożywanych produktów wysokoenergetycznych, a zwłaszcza wysoka zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w pożywieniu. Natomiast czynnikiem regulującym i obniżającym jego odkładanie, poprzez zwiększenie wydalania steroli z kałem, jest np. spożycie błonnika, o czym będzie mowa w podrozdziale 2.4. Węglowodany. Tabela 7 Zawartość cholesterolu w 100 g części jadalnych niektórych produktów i przetworów [11, 12] 32
8 Sterole i stanole (nasycone ich formy) występują w roślinach. Ich spożycie hamuje wchłanianie cholesterolu zwierzęcego. Na polskim rynku pojawiły się margaryny z dodatkiem steroli lub stanoli. Mogą one znaleźć zastosowanie w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca Trawienie tłuszczów i główne kierunki ich przemian Trawienie spożytych tłuszczów zaczyna się w żołądku. Główny proces trawienia tłuszczów zachodzi w dwunastnicy. Działają tam dwa czynniki: enzym lipaza trzustkowa i żółć wydzielana przez wątrobę. Zawarte w żółci sole kwasów żółciowych powodują emulgowanie tłuszczów i czynią je bardziej podatnymi na działanie enzymu. Lipaza trzustkowa rozkłada tłuszcze do jedno, dwu i trójglicerydów oraz wolnych kwasów tłuszczowych i w tej formie następuje dalsze wchłanianie przez układ krwionośny oraz limfatyczny (rys. 7). Stopień strawności tłuszczów zależy przede wszystkim od długości łańcuchów kwasów tłuszczowych. Im dłuższy jest łańcuch i im wyższy jest punkt topnienia, tym gorsze jest wchłanianie. Jeżeli zawartość tłuszczu w pokarmie jest duża lub produkty są przesiąknięte tłuszczem, np. przy wadliwym smażeniu, wówczas jest utrudnione trawienie innych składników, np. białka. Natomiast odpowiednia ilość tłuszczu w pożywieniu sprzyja wykorzystaniu niektórych witamin, np. witaminy A, a więc przy gotowaniu marchwi należy dodać trochę tłuszczu. Trzeba podkreślić, że wchłanianie tłuszczów jest procesem bardzo złożonym. Upraszczając ten proces, można powiedzieć, że część kwasów tłuszczowych jest transportowana przez żyłę wrotną do wątroby. Część zaś glicerydów zostaje przekazana przez komórki nabłonka jelitowego do układu limfatycznego i dopiero stamtąd dostaje się do krwi i dalej do tkanek. Inne substancje zawarte w tłuszczach, np. cholesterol, wchłaniają się także, sterole roślinne zaś są źle wchłaniane lub niewchłaniane wcale. Glicerydy i kwasy tłuszczowe w powiązaniu z odpowiednimi białkami, ogólnie zwane lipoproteinami, krążą we krwi i wraz z nią są rozprowadzane do tkanek. Następnie kwasy tłuszczowe uwalniane pod działaniem lipazy lipoproteinowej enzymu wydzielanego przez włosowate naczynia krwionośne są wykorzystywane w komórkach do budowy trójglicerydów, kwasów fosfatydowych i estrów cholesterolu. W komórkach zachodzi też w miarę potrzeby spalanie, czyli utlenianie kwasów tłuszczowych w celu uzyskania energii (rys. 7). Szczególną rolę w metabolizmie tłuszczów pełni tkanka tłuszczowa przy nadmiernym dostarczeniu tłuszczów znaczna część uwalnianych kwasów tłuszczowych jest w niej ponownie syntetyzowana do trójglicerydów i w tej formie magazynowana. Tłuszcze zmagazynowane w tkance tłuszczowej stanowią zapas energii, z którego organizm może później korzystać. Trzeba wiedzieć, że również przy nadmiernym spożyciu węglowodanów następuje synteza trójglicerydów w tkance tłuszczowej. Tkanka tłuszczowa jest nie tylko magazynem energii, lecz chroni człowieka przed nadmierną utratą ciepła, a otaczając ważne narządy w jamie brzusznej, utrzymuje je w należytym położeniu. Ilość tłuszczu w organizmie mężczyzny o prawidłowej masie ciała wynosi 10 15%, a w organizmie kobiety 15 25%. U ludzi otyłych ilość tłuszczu dochodzi nawet do 50% masy ciała. 33
9 Wielocukry (podobnie jak kilkucukry) są związkami, które składają się z cukrów prostych. W skład cząsteczki takiego polimeru wchodzi jednak kilkaset, a czasem nawet ponad 1000 cząsteczek jednocukrów. Poszczególne jednocukry w cząsteczce wielocukrów są ze sobą połączone glukozydowo (wiązanie α glukozydowe lub β glukozydowe) tworząc długie łańcuchy, czasem rozgałęzione. Podobnie jak z aminokwasów tworzą się różne białka, tak z cukrów prostych powstaje wiele różnych wielocukrów. Niektóre spośród wielocukrów zawierają poza cząsteczkami cukrów jeszcze inne związki, np. kwasy lub aminocukry. Do cukrów prostych zalicza się m.in. p e n t o z y (C 5 H 10 O 5 ), np. rybozę, ksylozę oraz h e k s o z y (C 6 H 12 O 6 ), np. glukozę, fruktozę, galaktozę i mannozę. Glukoza (cukier gronowy) i fruktoza (cukier owocowy) występują w owocach wielu roślin. Glukoza jest mniej słodka niż sacharoza. Mieszaniną glukozy i fruktozy, powstałą pod wpływem działania enzymów pszczelich, jest miód naturalny. Był on niegdyś popularnie używany do słodzenia napojów i potraw, został jednak wyparty przez znacznie tańszy cukier buraczany. Produktem kwasowej hydrolizy sacharozy, też składającym się z glukozy i fruktozy, jest miód sztuczny. Z kilkucukrów najbardziej pospolite są dwucukry, wśród których wyróżnia się: sacharozę, laktozę i maltozę: sacharoza = glukoza + fruktoza, laktoza = glukoza + galaktoza, maltoza = glukoza + glukoza. Sacharoza (potocznie nazywana cukrem) występuje w wielu roślinach. Jest otrzymywana z buraków cukrowych i bardzo rozpowszechniona jako cukier krystaliczny. Jest cukrem o najsłodszym smaku. Laktoza (cukier mlekowy) występuje w mleku, jest słabo słodka. Maltoza jest produktem hydrolizy skrobi, wchodzi w skład syropu skrobiowego, który znajduje zastosowanie jako nadzienie cukierków. Do trójcukrów zalicza się rafinozę, a do czterocukrów stachiozę. Niektóre oligosacharydy, jak inulina, mają pozytywny wpływ na rozwój prawidłowej mikroflory przewodu pokarmowego. Skrobia składa się z cząsteczek glukozy połączonych ze sobą wiązaniem glukozydowym, przy czym wiązanie 1,4 glukozydowe cząsteczek glukozy daje a m y 1 o z ę, znajdującą się wewnątrz ziaren skrobiowych. Natomiast występowanie wiązań 1,6 glukozydowych między niektórymi cząsteczkami glukozy daje a m y 1 o p e k t y n ę, która otacza zewnętrzne części ziaren skrobiowych. Na rysunku 9 pokazano odcinek długiego łańcucha amylozy i amylopektyny. 38
10 a) α b) α α α α α Rys. 9. Budowa chemiczna skrobi: a) amyloza, b) amylopektyna [10] Skrobia występuje w wielu produktach: ziarnach zbóż, ziemniakach, a także w wielu warzywach okopowych. Jest ona magazynowana w roślinach jako materiał zapasowy. W tkankach roślin jest odkładana w komórkach, oddzielonych od siebie błoną celulozową. Ziarenka skrobi pod mikroskopem mają dość charakterystyczny kształt, który pozwala odróżnić z jakiej rośliny pochodzą (rys. 10). W czasie gotowania produktów zawierających skrobię ziarnka jej pęcznieją. Proces ten nosi nazwę k l e i k o w a n i a s k r o b i. Jednocześnie otoczka celulozowa pęka, ułatwiając dostęp enzymom trawiennym. Istnieją dwa rodzaje enzymów trawiących skrobię amylazy (dekstrynujące) i amylazy (scukrzające). Pod wpływem działania amylazy scukrzającej są oddzielane końcowe cząsteczki maltozy, natomiast amylaza dekstrynująca atakuje łańcuch skrobiowy w środku, dzieląc go na mniejsze odcinki, czyli d ekstryny. Dekstryny otrzymuje się więc przez częściową hydrolizę skrobi. Obecnie w przemyśle spożywczym znajdują zastosowanie nie tylko dekstryny i syrop skrobiowy, ale także tzw. skrobia modyfikowana, m.in. przez przyłączanie reszt fosforanowych. Skrobie takie cechują się cenionymi właściwościami funkcjonalnymi, np. powodują zwiększoną wodochłonność, zachowywanie struktury żelu i innymi. Z punktu widzenia żywieniowego węglowodany można podzielić na przyswajalne i nieprzyswajalne. Przy takim kryterium podziału bierze się pod uwagę działanie enzymów trawiennych przewodu pokarmowego człowieka. Do węglowodanów przyswajalnych, z których organizm czerpie energię, zalicza się: z jednocukrów 39
11 Na zakwaszenie organizmu ma też wpływ nadmiernie wysokie spożycie tłuszczów. Powstają wówczas produkty niecałkowitego ich spalenia, o charakterze kwasów. Produkty kwasotwórcze są zwyczajowo spożywane w większych ilościach. Aby zapobiec zakwaszeniu organizmu, należy dążyć do zwiększenia dziennego spożycia mleka, białego sera, warzyw, owoców. Podczas intensywnego wysiłku fizycznego dochodzi do zakwaszenia organizmu, między innymi kwasem mlekowym wytwarzanym w mięśniach z glikogenu. Osoby ciężko i długotrwale pracujące fizycznie powinny szczególnie zadbać o wysokie spożycie produktów zasadotwórczych. Ubytki składników mineralnych z potem powinny być uzupełniane sokami z warzyw i owoców. Prawidłowo zestawiona racja pokarmowa, o odpowiedniej ilości i proporcji składników odżywczych, jest także zrównoważona pod względem kwasowo zasadowym Racja pokarmowa jako źródło składników mineralnych Składniki mineralne w racji pokarmowej pochodzą z różnorodnych produktów spożywczych. Znajdują się one także w wodzie do picia (tzw. woda twarda zawiera spore ilości wapnia, magnezu) oraz w wodach mineralnych. Zawartość składników mineralnych, zwłaszcza mikroelementów, w produktach spożywczych zależy w dużym stopniu od ich ilości w glebie (produkty roślinne) i w paszy zwierząt hodowlanych (produkty zwierzęce). Żywność wysokooczyszczona, jak cukier, oleje, skrobia ziemniaczana, zawiera minimalne ilości tych składników. W tabeli 18 podano główne źródła wybranych składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych. Całodzienne racje pokarmowe zostały zestawione na podstawie danych o spożyciu produktów przez różne grupy ludzi: pracowników fizycznych i umysłowych, ludzi o dochodach niskich, średnich i wysokich. Posługując się Tabelami składu i wartości odżywczych produktów spożywczych, wyliczono ilość poszczególnych składników mineralnych dostarczonych w dziennej racji pokarmowej. W zależności od wahań w ilości i asortymencie spożywanych produktów ilość składników mineralnych dostarczona przez poszczególne grupy produktów waha się w szerokich granicach. Ogólnie można stwierdzić, że głównymi źródłami składników mineralnych w krajowych racjach pokarmowych są produkty zbożowe (codziennie spożywane), następnie mleko i produkty mleczne, mięso i produkty mięsne oraz ziemniaki. Warzywa, owoce i jaja dostarczają mniejszych ilości składników mineralnych. Dane zawarte w tabeli 18 wskazują, że nie ma produktów, które zawierałyby wszystkie konieczne do życia składniki mineralne. Dzienna racja pokarmowa powinna być jak najbardziej urozmaicona i zawierać produkty ze wszystkich grup. 84
12 Tabela 18 Główne źródła wybranych składników mineralnych (w %) w całodziennych krajowych racjach pokarmowych (dane za lata ) [22, 23, 24] Pytania i ćwiczenia 1. Wymień składniki mineralne konieczne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka z podziałem na makroskładniki i mikroskładniki. 2. Jaką rolę odgrywają składniki mineralne w organizmie człowieka? Podaj przykłady. 3. Wymień czynniki, które wpływają na wchłanianie i wykorzystanie składników mineralnych (stan wysycenia organizmu człowieka, skład racji pokarmowej). 4. Przedstaw rolę składników mineralnych w utrzymaniu równowagi kwasowo zasadowej. Wymień produkty spożywcze kwasotwórcze i zasadotwórcze. 5. Jakie znasz objawy niedoboru wapnia i żelaza? Wymień produkty spożywcze, które są dobrym źródłem tych składników w racji pokarmowej. 6. Na podstawie tabeli 18 podaj główne źródła składników mineralnych w krajowej dziennej racji pokarmowej. 7. Dlaczego zaleca się podwyższenie spożycia suchych nasion roślin strączkowych (fasoli, grochu)? 85
13 9 Modelowe racje pokarmowe normy wyżywienia 9.1. Charakterystyka i podział racji pokarmowych Przy planowaniu i realizacji żywienia, szczególnie zbiorowego, pomaga posługiwanie się modelowymi racjami pokarmowymi, w których są podane ilości poszczególnych grup produktów spożywczych. Są one praktycznym odzwierciedleniem norm żywienia. Racje te określano do niedawna mianem norm wyżywienia. Normy te zostały ujęte w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 24 czerwca 1974 r. w sprawie ustalania racji pokarmowych w całodziennym wyżywieniu określonych grup ludności i były do 1996 r. traktowane jako obowiązujące. Zarządzenie to przestało obecnie obowiązywać. Odchodzi się również od nazewnictwa normy, gdyż takie określenie wskazuje na konieczność ich bezwzględnego stosowania. Obecnie racje pokarmowe w żywieniu zbiorowym nie są obligatoryjne, a jedynie zalecane. Pełnią jednak w dalszym ciągu istotną pomocną i edukacyjną rolę w praktycznej realizacji tego żywienia. Zalecane modelowe racje pokarmowe są to zestawy produktów z różnych grup wyrażone w gramach, w przeliczeniu na jedną osobę na dzień, które pokrywają zalecane normy na energię i składniki odżywcze dla poszczególnych grup ludności przy uwzględnieniu określonego marginesu bezpieczeństwa. Racje te powinny odpowiadać następującym kryteriom: zgodność z zaleceniami norm żywienia dla poszczególnych grup ludności, akceptacja ludności z uwzględnieniem jej tradycji i zwyczajów żywieniowych, prozdrowotny charakter i sprzyjanie racjonalizacji żywienia społeczeństwa, możliwość realizacji w warunkach istniejącej na rynku dostępności asortymentowej produktów spożywczych. 152
14 Przy opracowywaniu modelowych racji pokarmowych, zależnie od założonego celu i potrzeb, wyodrębnia się podział produktów spożywczych na 4, 5, 6, 9 lub 12 grup. W upowszechnianiu zasad racjonalnego żywienia i planowaniu jadłospisów stosuje się podział na mniejszą liczbę grup i zaleca możliwie największą różnorodność w wyborze produktów w obrębie każdej z nich. Przy opracowywaniu zalecanych modelowych racji pokarmowych stosuje się najczęściej podział na 12 grup produktów spożywczych. Przyjmuje się ponadto założenie, że do każdej grupy wchodzą produkty o zbliżonym składzie chemicznym i podobnej wartości odżywczej. W większości grup wyodrębnia się dodatkowo podgrupy produktów różniących się swymi właściwościami. Przyjęty powszechnie podział obejmuje następujące grupy i podgrupy produktów spożywczych: 1. Produkty zbożowe: pieczywo pszenne, żytnie, mąka i makarony, kasze, musli. 2. Mleko i produkty mleczne: mleko, jogurt, twaróg, ser podpuszczkowy. 3. Jaja. 4. Mięso, wędliny, ryby: mięso, drób, wędliny, ryby. 5. Masło: masło, śmietana. 6. Inne tłuszcze: oleje roślinne. 7. Ziemniaki. 8. Warzywa i owoce obfitujące w witaminę C: warzywa, owoce. 9. Warzywa i owoce obfitujące w karoten: warzywa, owoce. 10. Inne warzywa i owoce: warzywa, owoce. 11. Strączkowe. 12. Cukier i słodycze. Modelowe racje pokarmowe opracowuje się najczęściej dla kilkunastu grup ludności zróżnicowanych pod względem płci, wieku, aktywności fizycznej i stanu fizjologicznego. Najczęściej podział ten obejmuje: dzieci w wieku 1 3 lat, dzieci w wieku 4 6 lat, dzieci w wieku 7 9 lat, dziewczęta w wieku lat, chłopców w wieku lat, dziewczęta w wieku lat, chłopców w wieku lat, dziewczęta w wieku lat, chłopców w wieku lat, kobiety w wieku lat, mężczyzn w wieku lat, 153
8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185
SpiS treści 1. Znaczenie nauki o żywieniu człowieka...9 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu...9 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka...9 1.3. Problemy żywieniowe Polski i świata...11 1.4. Organizacje
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola
3 SPIS TREŚCI 1. Znaczenie nauki o żywieniu 1.1. Cele i zadania nauki o żywieniu................................................8 1.2. Rozwój nauki o żywieniu człowieka.............................................9
Bardziej szczegółowo10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA 10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie
Bardziej szczegółowodr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć?
dr inż. Beata Przygoda Wartość odżywcza żywności co powinnyśmy wiedzieć? Do prawidłowego rozwoju, dobrego stanu zdrowia, odpowiedniej sprawności fizycznej i umysłowej powinnyśmy codziennie spożywać określoną
Bardziej szczegółowoSkładniki pokarmowe i ich rola w żywieniu
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: technik żywienia i usług gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 2. Ocena Nazwa
Bardziej szczegółowoW jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek?
W jaki sposób powinien odżywiać się młody człowiek? Prawidłowe odżywianie się to dostarczanie organizmowi niezbędnych składników odżywczych, a tym samym energii i substratów potrzebnych do utrzymania zdrowia
Bardziej szczegółowoLp. Dział 1. Zakres i znaczenie nauki o żywieniu człowieka 2. Charakterystyka, źródła i znaczenie dla organizmu człowieka Umiejętności i wiadomości na
Technikum Żywienia i Gospodarstwa Domowego Podstawy żywienia człowieka Przedmiotowy system oceniania Lp. Dział 1. Zakres i znaczenie nauki o żywieniu człowieka 2. Charakterystyka, źródła i znaczenie dla
Bardziej szczegółowoSPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku
SPOŁECZEŃSTWO OD KUCHNI Integracja międzypokoleniowa mieszkańców Śliwkowego Szlaku NASZE KULINARNE TRADYCJE NASZE KULINARNE TRADYCJE Co składa się na nie? Bez jakich produktów i potraw nie wyobrażamy sobie
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowoNormy wyżywienia Racje pokarmowe. Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015
Normy wyżywienia Racje pokarmowe Roman Cichon Katedra Żywienia i Dietetyki CM UMK Bydgoszcz 2015 1 Normy wyżywienia (zalecane racje pokarmowe) (recommended pattern of food use) dzienne zestawy produktów
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoCukry właściwości i funkcje
Cukry właściwości i funkcje Miejsce cukrów wśród innych składników chemicznych Cukry Z cukrem mamy do czynienia bardzo często - kiedy sięgamy po białe kryształy z cukiernicy. Większość z nas nie uświadamia
Bardziej szczegółowoSkładniki pokarmowe i ich rola w żywieniu
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Zawód: kucharz Przedmiot: Zasady żywienia Klasa 1. Ocena Nazwa działu / wymagania Znaczenie nauki
Bardziej szczegółowoZawód i symbol cyfrowy zawodu: Technik Żywienia i Usług Gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia. Klasa: II TŻ
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych zajęć edukacyjnych (kształcenie w zawodzie) Zawód i symbol cyfrowy zawodu: Technik
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE CZŁOWIEKA. Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia.
ŻYWIENIE CZŁOWIEKA Racjonalne żywienie jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego i dobrego zdrowia. Prawidłowe żywienie należy do najważniejszych czynników środowiskowych,
Bardziej szczegółowoTematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2
Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2 1. Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i strukturą egzaminu zewnętrznego. 2. Problematyka żywienia w Polsce i na świecie. -wymienia
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoZajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe
Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania podstawowe Zajęcia żywieniowe Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: wymienia zasady bezpieczeństwa obowiązujące podczas zajęć żywieniowych
Bardziej szczegółowoRola poszczególnych składników pokarmowych
Zdrowy styl życia Rola poszczególnych składników pokarmowych 1. Białka Pełnią w organizmie funkcję budulcową. Są składnikiem wszystkich tkanek oraz kości. 2. Tłuszcze Pełnią w organizmie funkcję energetyczną.
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI
ZASADY ZDROWEGO Z YWIENIA DZIECI 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny fizycznie - ruch korzystnie wpływa na sprawność i prawidłową sylwetkę.
Bardziej szczegółowoPiramida Żywienia. Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS
Piramida Żywienia Dominika Kondrak Karina Warwas 1TFS Zasady zdrowego żywienia 1. Dbaj o różnorodnośd spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (ZBiJŻ) Ćwiczenie nr
Bardziej szczegółowoKARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ
KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ Kierunek studiów: Dietetyka Poziom : studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoBłonnik pokarmowy: właściwości, skład, występowanie w żywności
Błonnik pokarmowy: właściwości, skład, występowanie w żywności Dr hab. Jarosława Rutkowska, prof. nadzwycz. SGGW Zakład Analiz Instrumentalnych Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji, SGGW w Warszawie
Bardziej szczegółowoTrawienie i wchłanianie substancji odżywczych
Trawienie i wchłanianie substancji odżywczych Człowiek, aby mógł się rozwijać, wzrastać i wykonywać podstawowe funkcje życiowe musi się odżywiać. Poprzez ten proces każda komórka organizmu otrzymuje niezbędne
Bardziej szczegółowoSpis treści SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI Rozdział 1. Wiadomości wstępne 9 1.1. Czym zajmuje się technologia gastronomiczna z towaroznawstwem? 10 1.2. Pracownia technologii gastronomicznej 11 1.2.1. Regulamin pracowni 12 1.2.2. Organizacja
Bardziej szczegółowoMateriałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiałpomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG GASTRONOMICZNYCH przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej
Bardziej szczegółowo5. Surowce, dodatki do żywności i materiały pomocnicze
spis treści 3 Wstęp... 8 1. Żywność 1.1. Podstawowe definicje związane z żywnością... 9 1.2. Klasyfikacja żywności... 11 2. Przechowywanie i utrwalanie żywności 2.1. Zasady przechowywania żywności... 13
Bardziej szczegółowoMateriał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie:
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: DIETETYK przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoWARTOŚĆ ODŻYWCZA. STRAWNOŚĆ I BIODOSTĘPNOŚĆ PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH. Roman Cichon CM UMK Bydgoszcz 2015
WARTOŚĆ ODŻYWCZA. STRAWNOŚĆ I BIODOSTĘPNOŚĆ PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH Roman Cichon CM UMK Bydgoszcz 2015 Wartość odżywcza produktów spożywczych określana jest jako stopień, w jakim produkt wykorzystywany jest
Bardziej szczegółowoŻywienie dziecka. Żywienie dziecka. Budowa nowych tkanek (rozrost) Odnowa zużytych tkanek. Wytwarzanie energii. Utrzymywanie temperatury ciała
Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży
Zasady zdrowego żywienia i aktywności fizycznej młodzieży Pamiętaj o codziennym spożywaniu produktów zawartych w piramidzie! PRODUKTY ZBOŻOWE ( mąki, kasza, ryż, płatki, pieczywo i makarony) Sągłównym
Bardziej szczegółowoZnaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży. Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka
Znaczenie pierwszego śniadania, czyli zdrowe odżywianie dzieci i młodzieży Na podstawie materiałów ORE- Anna Pisowacka JAK PRAWIDŁOWO SIĘ ODŻYWIAĆ? Zalecenia żywieniowe 6 + 1 U według S. Bergera Urozmaicenie
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wiadomości wstępne 9
Wiadomości wstępne 9 Rozdział 1. Zapewnianie bezpieczeństwa żywności 11 1.1. Prawo żywnościowe 12 1.2. Normalizacja i normy 18 1.3. Systemy zapewniania bezpieczeństwa zdrowotnego żywności 20 1.3.1. Wiadomości
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA
WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA ZAKŁAD PODSTAW ŻYWIENIA CZŁOWIEKA Dr inż. Edyta Balejko, dr inż. Anna Bogacka, dr inż. Anna Sobczak-Czynsz Przedmiot: Podstawy żywienia człowieka (MS i TŻiŻCz z uz.)
Bardziej szczegółowomgr Grzegorz Kępa Wykładowca AWF Warszawa Trener I klasy w kulturystyce i fitness Specjalista ds. żywienia i suplementacji w sporcie
mgr Grzegorz Kępa Wykładowca AWF Warszawa Trener I klasy w kulturystyce i fitness Specjalista ds. żywienia i suplementacji w sporcie Węglowodany są to związki organiczne składające się z węgla, wodoru
Bardziej szczegółowoZadanie zawarte w arkuszach egzaminacyjnych CKE w latach 2002-2007
Układ pokarmowy - zadania Zadanie 1. (2 pkt) Przedstaw schematyczny zapis kolejnych etapów trawienia skrobi przez człowieka bez ich lokalizacji w organizmie. Uwzględnij następujące substancje: glukoza,
Bardziej szczegółowoMAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA
MAGDALENA KRZYSZKA studentka WYDZIAŁU WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I PROMOCJI ZDROWIA UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI ZDROWY STYL ŻYCIA Na czym polega zdrowy styl życia? ZDROWY STYL ŻYCIA Prawidłowe odżywianie Aktywność
Bardziej szczegółowoRACJONALNE ŻYWIENIE. Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów. 2007 r.
RACJONALNE ŻYWIENIE Zespół Szkół Rolnicze Centrum Mokrzeszów 2007 r. RACJONALNE ŻYWIENIE Polega na systematycznym dostarczaniu do organizmu wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilościach i proporcjach
Bardziej szczegółowoWarsztaty Żywieniowe. Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej
Warsztaty Żywieniowe Temat: Zasady żywienia młodzieży aktywnej Jeśli jesteś aktywny Powinieneś dbać szczególnie o to, co jesz! potrzebujesz więcej energii potrzebujesz więcej witamin i składników mineralnych
Bardziej szczegółowoPowszechne mity dotyczące diety. Zofia Kwiatkowska
Powszechne mity dotyczące diety 1 Zofia Kwiatkowska Struktura prezentacji O Historia O Czym jest dieta? O Czym jest żywienie? O Zasady zdrowego żywienia O Najczęstsze mity dotyczące diety O Podsumowanie
Bardziej szczegółowoMIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA
MIĘSO, WĘDLINY, RYBY, JAJKA I NASIONA ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W DIECIE DZIECKA Wartość odżywcza Żywność z tej grupy należy do grupy produktów białkowych. Białko mięsa, ryb i jaj charakteryzuje sie dużą wartością
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1. PODSTAWY TOWAROZNAWSTWA 11 WSTĘP 9
SPIS TREŚCI WSTĘP 9 ROZDZIAŁ 1. PODSTAWY TOWAROZNAWSTWA 11 1. Podstawy towaroznawstwa 13 1.1. Zakres towaroznawstwa 13 1.2. Klasyf ikacja towarów 15 1.3. Kryteria podziału towarów (PKWiU) 15 1.4. Normalizacja
Bardziej szczegółowoZalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach
Zalecenia dotyczące żywienia dzieci w przedszkolach NORMY ŻYWIENIA DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM I SZKOLNYM W POLSCE OPRACOWANO W INSTYTUCIE ŻYWNOŚCI I ŻYWIENIA I ZATWIERDZONE ZOSTAŁY PRZEZ INSTYTUT
Bardziej szczegółowo8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum
8. Scenariusz lekcji dla klasy IV-VI szkoły podstawowej i I klasy gimnazjum Temat: Wybory żywieniowe produkty zalecane i niezalecane w żywieniu. Cel: Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych. Zdobyte
Bardziej szczegółowo[tlił [ f lliu I K lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N
[tlił [flliu IK lm ll W Y D A W N I C T W O N A U K O W E P W N Redakcja naukowa Jan Gawęcki ŻYWIENIE CZŁOWIEKA i* WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 2012 I. Wstęp 1. Człowiek i jego pokarm (Jan G aw ęcki)...13
Bardziej szczegółowo10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
10. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Potrawy typu fast food a żywność przygotowywana w domu. Cele: uświadomienie różnic pomiędzy daniami typu fast food a żywnością przygotowywaną
Bardziej szczegółowo11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych
11. Scenariusz lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych Temat: Samodzielna ocena swojego żywienia i aktywności fizycznej. Cele: zapoznanie ucznia z praktycznymi aspektami układania prawidłowo zbilansowanej
Bardziej szczegółowoŻywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA. Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA Agnieszka Wyszyńska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku Nadwaga i otyłość - najważniejszy problem zdrowia publicznego. Istnieje ok. 80 chorób powstających na tle wadliwego
Bardziej szczegółowo2011-03-17. Woda. Rola wody. Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia?
Jestem tym co piję-dlaczego woda jest niezbędna dla zdrowia? A. Jarosz Woda głównym składnikiem ciała i podstawowym składnikiem pożywienia stanowi 50 80 %masy ciała zasoby wodne organizmu muszą być stale
Bardziej szczegółowoŻywienie dziecka. dr n.med. Jolanta Meller
Żywienie dziecka dr n.med. Jolanta Meller Na wiele potrzebnych nam rzeczy możemy poczekać. Dziecko nie może. Właśnie teraz formują się jego kości, tworzy się krew, rozwija umysł. Nie możemy mu powiedzieć
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3
1 ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU 1-3 Uniwersytet Medyczny w Łodzi DIETA DZIECKA POWINNA BYĆ: Urozmaicona pod względem doboru produktów spożywczych, Uregulowana pod względem częstości i pory spożywania posiłków,
Bardziej szczegółowoW WIEKU PRZEDSZKOLNYM
10 ZASAD ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM 1.Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2.Bądź codziennie aktywny fizycznie ruch korzystnie wpływa na sprawność
Bardziej szczegółowoOdżywki węglowodanowe
Odżywki węglowodanowe Jak i dlaczgo? Agnieszka Krok Węglowodany są głównym źródłem energii, służącej do utrzymywania zarówno funkcji życiowych (np. pracy narządów wewnętrznych) jak też podejmowania pracy
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY. 26.10.2015r.
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY 26.10.2015r. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY Żywienie, szczególnie zbiorowe, nie powinno być realizowane w sposób doraźny. Jest to istotny problem
Bardziej szczegółowoŻywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk?
Żywienie w sporcie, czyli po co mojemu dziecku dietetyk? Podczas intensywnego treningu organizm produkuje energię znacznie szybciej, niż wówczas, gdy aktywność jest mała. W trakcie ćwiczeń serce bije częściej,
Bardziej szczegółowoTalerz zdrowia skuteczne
Talerz zdrowia skuteczne narzędzie zdrowego odżywiania PSSE Chełm Kierownik Sekcji OZiPZ Alicja Bork PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE Gwarancją właściwego rozwoju fizycznego, sprawności umysłu oraz dobrego zdrowia
Bardziej szczegółowoEcho Dobrocina. Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch.
Echo Dobrocina Nr 1 W zdrowym ciele zdrowy duch. Kwiecień 2015 Ważne aspekty wychowania fizycznego Aby poznać pojęcie wychowania fizycznego należy najpierw zaznajomić się z definicją kultury fizycznej.
Bardziej szczegółowoZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY W WIEKU SZKOLNYM (Instytutu Żywności i Żywienia 2009) 1. Jedz codziennie różne produkty z każdej grupy uwzględnionej w piramidzie. 2. Bądź codziennie aktywny
Bardziej szczegółowoPodstawowe składniki odżywcze i ich rola dla organizmu człowieka ZAPRASZAMY
Podstawowe składniki odżywcze i ich rola dla organizmu człowieka ZAPRASZAMY Czym są składniki odżywcze Składniki odżywcze substancje chemiczne dostarczane do organizmu przez pokarm, który dostaje się do
Bardziej szczegółowoKonkursu wiedzy o zdrowym stylu życia Trzymaj Formę! rok szkolny 2013/2014
Konkursu wiedzy o zdrowym stylu życia Trzymaj Formę! rok szkolny 2013/2014 Kod ucznia Informacje dla ucznia 1. Na stronie tytułowej arkusza w wyznaczonym miejscu wpisz swój kod ustalony przez komisję.
Bardziej szczegółowoPrawidłowo zbilansowana dieta i aktywność fizyczna jako niezbędny element zdrowego stylu życia. Anna Jelonek dietetyk
Prawidłowo zbilansowana dieta i aktywność fizyczna jako niezbędny element zdrowego stylu życia Anna Jelonek dietetyk Rola jednostek i społeczeństwa Sposób odżywiania kobiety w ciąży związany z przekarmieniem
Bardziej szczegółowoZapraszamy do oglądania
Zapraszamy do oglądania 1.Odżywiaj się regularnie Należy spożywać przynajmniej 3 podstawowe posiłki dziennie (śniadanie, obiad, kolacja), a jeszcze zdrowiej będzie dołączyć dwie przekąski (II śniadanie
Bardziej szczegółowoProdukty Mleczne Tłuszcze Mięso, ryby, jaja Piramida żywienia Czego powinniśmy unikać Napoje gazowane, Chipsy Słodycze, Fast Foody PAMIĘTAJ!!
Zdrowy tryb życia Co robić żeby zdrowo żyć? Co otrzymujemy dzięki zdrowemu stylowi życia? Jak wygląda plan zdrowego żywienia? Chcesz być szczupła? Zdrowe odżywianie Węglowodany Warzywa i owoce Produkty
Bardziej szczegółowoPowiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis
Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna 43-400 Cieszyn ul. Liburnia 2 asystent Teresa Kopiec asystent Halina Dziadek st. asystent Czesława Lis Żywienie i aktywność fizyczna mają wpływ na rozwój psychofizyczny
Bardziej szczegółowoZdrowe odżywianie - sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia.
Łukasz Sujecki IIIA Zdrowe odżywianie - sposób odżywiania, polegający na przyjmowaniu substancji korzystnych dla zdrowia w celu zapewnienia lub poprawy zdrowia. Piramida zdrowego Odżywiania Pyyyszne mięsko
Bardziej szczegółowoPrezentacja materiałów przygotowanych. programu edukacyjnego Trzymaj formę!
Prezentacja materiałów przygotowanych do realizacji V edycji programu edukacyjnego Trzymaj formę! KONFERENCJA PODSUMOWUJĄCA REALIZACJĘ IV EDYCJI PROGRAMU EDUKACYJNEGO PT. TRZYMAJ FORMĘ! ZAKOPANE, 6 8 PAŹDZIERNIKA
Bardziej szczegółowoInterwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie
Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie H. Dyląg, 1 H. Weker 1, M. Barańska 2 1 Zakład Żywienia 2 Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej karmienie na żądanie 7-5 posiłków 3 posiłki
Bardziej szczegółowoZasady zdrowego żywienia
Metadane scenariusza Zasady zdrowego żywienia 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń: - zna zasady prawidłowego żywienia, - zna piramidę zdrowego żywienia, - zna zapotrzebowanie energetyczne dla osób w danym
Bardziej szczegółowoZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH
ZNACZENIE ŻYWIENIA W PREWENCJI CHORÓB CYWILIZACYJNYCH Dr inż. Anna Tokarska Dział Żywienia Świętokrzyskie Centrum Onkologii Obserwowane trendy w żywieniu w ostatnim czasie wskazują, że na wskaźniki zachorowalności
Bardziej szczegółowoZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW
ZDROWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW PORADNIK DLA RODZICÓW I UCZNIÓW SPIS TREŚCI 1. Zasady zdrowego żywienia 2. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 3. Zapotrzebowanie energetyczne nastolatków 4. Zalecenia
Bardziej szczegółowozbyt wysoki poziom DOBRE I ZŁE STRONY CHOLESTEROLU Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej 18r.ż. ma cholesterolu całkowitego (>190mg/dl)
HIPERLIPIDEMIA to stan zaburzenia gospodarki lipidowej, w którym występuje wzrost stężenia lipidów (cholesterolu i/lub triglicerydów ) w surowicy krwi. Ponad 60% naszego społeczeństwa w populacji powyżej
Bardziej szczegółowo,,CHEMIA W ORGANIZMIE CZŁOWIEKA REAKCJE CHEMICZNE W UKŁADZIE TRAWIENNYM. Autor pracy i zdjęć 100% : -Anna Michalska
,,CHEMIA W ORGANIZMIE CZŁOWIEKA REAKCJE CHEMICZNE W UKŁADZIE TRAWIENNYM. Autor pracy i zdjęć 100% : -Anna Michalska JESTEŚMY TYM CO JEMY W obecnych czasach mało kto zwraca uwagę na to co je. Pośpiech,
Bardziej szczegółowo"Program pilotażowy - Dieta Mamy".
"Program pilotażowy - Dieta Mamy". Dnia 1.10.2019 r Szpital Powiatowy im.t.malińskiego w Śremie podjął współpracę z programem pilotażowym Standard szpitalnego żywienia kobiet w ciąży i w okresie poporodowym-dieta
Bardziej szczegółowo1 TŻ technologia gastronomiczna z towaroznawstwem
1 TŻ technologia gastronomiczna z towaroznawstwem Moduł - dział -temat L.p. Zakres treści Zapoznanie z PSO Kryteriami egzaminu zawodowego 1 Procesy technologiczne w produkcji potraw. Cele i zadania przedmiotu
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 1. ASORTYMENT TOWAROWY 11
Spis treści WSTĘP 9 ROZDZIAŁ 1. ASORTYMENT TOWAROWY 11 1.1. Podstawowe pojęcia towaroznawstwa 12 1.2. Towar 14 1.2.1. Podział towaroznawstwa 14 1.2.2. Przydatność wiedzy o towarach w pracy w handlu 15
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA GASTRONOMICZNA Z OBSŁUGĄ KONSUMENTA CZ. 2. Danuta Górecka, Halina Limanówka, Ewa Superczyńska, Melania Żylińska-Kaczmarek
TECHNOLOGIA GASTRONOMICZNA Z OBSŁUGĄ KONSUMENTA CZ. 2 Danuta Górecka, Halina Limanówka, Ewa Superczyńska, Melania Żylińska-Kaczmarek SPIS TREŚCI Rozdział 1. Podstawowe wiadomości o produktach spożywczych
Bardziej szczegółowoSklepik wzorowy smaczny i zdrowy
Sklepik wzorowy smaczny i zdrowy To NASZ Zielony sklepik w Zespole Szkół im. Jana Pawła II w Zielonkach! ZIELONKI = Zielony Sklepik = zdrowe i smaczne jedzenie Mamy coś do powiedzenia o piramidzie zdrowego
Bardziej szczegółowoZasady żywienia. Kwalifikacja T.15.1 REFORMA 2012 PLANOWANIE I OCENA. Hanna Kunachowicz, Irena Nadolna, Beata Przygoda, Beata Sińska, Halina Turlejska
REFORMA 2012 Zasady żywienia PLANOWANIE I OCENA Hanna Kunachowicz, Irena Nadolna, Beata Przygoda, Beata Sińska, Halina Turlejska Kwalifikacja T.15.1 Podręcznik do nauki zawodu TECHNIK ŻYWIENIA I USŁUG
Bardziej szczegółowoGDA. Prawidłowe odżywianie
GDA Prawidłowe odżywianie Co to jest GDA? Prawidłowe odżywianie jest jednym z warunków zachowania dobrego stanu zdrowia. Aby móc dopasować swój sposób odżywiania do stylu życia jaki prowadzimy, niezbędne
Bardziej szczegółowoJakościowe metody oceny sposobu żywienia
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gorzowie Wlkp. Jakościowe metody oceny sposobu żywienia Małgorzata Stodolak Gorzów Wlkp. 15.12.2014 r. Normy żywienia dla populacji polskiej nowelizacja,
Bardziej szczegółowodr inż. Marta Jeruszka-Bielak Wszechnica żywieniowa Warszawa, 21 października 2015 r.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia dotyczące żywienia w stołówkach i asortymentu w sklepikach szkolnych szansą na poprawę sposobu żywienia i stanu zdrowia dzieci i młodzieży. dr inż. Marta Jeruszka-Bielak
Bardziej szczegółowoTematyka zajęć z zasad żywienia człowieka klasa: 1 TG
Tematyka zajęć z zasad żywienia człowieka klasa: 1 TG 1. Zapoznanie z PSO, wymaganiami edukacyjnymi i strukturą egzaminu zewnętrznego. 2. Problematyka żywienia w Polsce i na świecie. -wymienia twórców
Bardziej szczegółowoMyślę co jem - profilaktyka otyłości i chorób dietozależnych wśród dzieci. Temat 2: Jak jem? Opracowanie: mgr Agnieszka Augustyniak
1. Cel główny Uczeń ocenia swój sposób żywienia Temat 2: Jak jem? Opracowanie: mgr Agnieszka Augustyniak 2. Cele szczegółowe Uczeń: ocenia wielkość porcji poszczególnych grup produktów spożywczych identyfikuje
Bardziej szczegółowoZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE
ZDROWO AKTYWNI SZKOŁA PODSTAWOWA NR 8 W TARNOWIE PIRAMIDY EGIPSKIE Piramidy to budowle, które przetrwały tysiące lat. Najbardziej trwała była ich podstawa, czyli część zbudowana na ziemi. PIRAMIDA ZDROWEGO
Bardziej szczegółowoŻywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna
Żywność ekologiczna najlepsza żywność funkcjonalna Prof. Dr hab. Ewa Solarska Pracownia Żywności Ekologicznej Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Konferencja naukowa
Bardziej szczegółowoSubstancje o Znaczeniu Biologicznym
Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów
Bardziej szczegółowoLiofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki.
Suplement diety Składniki: Liofilizowany ocet jabłkowy 80% (±5%), mikronizowany błonnik jabłkowy 20% (±5%), celulozowa otoczka kapsułki. Przechowywanie: W miejscu niedostępnym dla małych dzieci. Przechowywać
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY
SCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCJI PRZYRODY Hasło: Czynności życiowe człowieka. Czym się odżywiamy? Temat: Składniki odżywcze i ich znaczenie dla organizmu. Cele: 1. Poziom wiadomości - uczeń - zna podstawowe składniki
Bardziej szczegółowoW glowodany. Celuloza. Fruktooligosacharydy. Cukry. W glowodany. Mannooligosacharydy. Dro d e CHO CHO2OH CHOH CH2OH O CHOH CHOH CH 2 OH
W glowodany CH 2 H H H H CH 2H H H CH 2 CH 2 H Celuloza H CH 2 H H Fruktooligosacharydy Cukry CH2H Mannooligosacharydy W glowodany CH CHH Glucose Mannose CHH CH2H CHH CHH CH2H CH2H 15 W G L W D A N Y ZDRWIE
Bardziej szczegółowoFIT WITH FOOD. Joanna Szurkowska DIETETYK SPORTOWY MoveOnsport Team
FIT WITH FOOD Nie ma dobrego treningu bez dobrego odżywienia i dostarczonych w odpowiedniej ilości kalorii oraz makroskładników. Tylko dzięki odpowiedniej kontroli, świadomości i wiedzy możesz być pewien
Bardziej szczegółowoWydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie. Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia
Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie Zagadnienia na egzamin dyplomowy studia I stopnia Kierunek ŻYWIENIE CZŁOWIEKA I OCENA ŻYWNOŚCI ZAGADNIENIA KIERUNKOWE 1. Przemiany materii
Bardziej szczegółowoGDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)
1. Czym jest GDA? GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie) to wartości poziomu spożycia poszczególnych składników odżywczych w codziennej diecie zostały wyznaczone przez naukowców dla przeciętnego
Bardziej szczegółowoWSHiG Karta przedmiotu/sylabus
WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i Rekreacja Obsługa ruchu turystycznego, Hotelarstwo i Gastronomia, Zarządzanie i Marketing, w Hotelarstwie, Gastronomii
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS
1 Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS Profil kształcenia: Zawodowy Stopień studiów: I Kierunek studiów: Turystyka i Rekreacja Specjalność: Semestr: Forma studiów: Nazwa przedmiotu:
Bardziej szczegółowoREALIZACJI SZKOLENIA POMOC KUCHENNA GRUPA I
l.p. Nazwa. Tytuł projektu Aktywizacja młodzieży NEET nr POWR...-4-45/7. Priorytet I. Osoby młode na rynku pracy. Działanie. Wsparcie osób młodych pozostających bez pracy na regionalnym rynku pracy - projekty
Bardziej szczegółowoProgram Koła Kulinarnego Palce lizać. Projekt edukacyjny realizowany od II półrocza 2011/2012r.
Program Koła Kulinarnego Palce lizać Projekt edukacyjny realizowany od II półrocza 2011/2012r. 1 Założenia ogólne: Prowadzące: Aneta Ciapcińska i Aleksandra Rubajczyk Miejsce realizacji: Szkoła Podstawowa
Bardziej szczegółowo