Do niedawna głównym wyzwaniem
|
|
- Władysław Wierzbicki
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Obróbka cieplna wysokowytrzymałych stali wielofazowych DR HAB. INŻ. Adam Grajcar, PROF. POL. ŚL. INSTYTUT MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH I BIOMEDYCZNYCH, WYDZIAŁ MECHANICZNY TECHNOLOGICZNY, POLITECHNIKA ŚLĄSKA Nowoczesne materiały konstrukcyjne muszą łączyć wysoką wytrzymałość i odporność na pękanie, a także wykazywać dużą podatność na odkształcenia technologiczne. Podczas gdy pierwsze dwa parametry można z powodzeniem polepszyć przez rozdrobnienie ziarna, to zapewnienie dużej odkształcalności blach, prętów i kształtowników stalowych wymaga innego podejścia materiałowego. Coraz częściej połączenie wymienionych parametrów mechanicznych wymaga zastosowania stali o mikrostrukturze wielofazowej, kształtowanej podczas kilkuetapowej obróbki cieplnej. Koegzystencja kilku składników strukturalnych o odmiennych własnościach mechanicznych czyni współczesne stale wielofazowe podobnymi do materiałów kompozytowych, łączących efektywnie odmienne własności. Do niedawna głównym wyzwaniem projektantów materiałowych wyznaczających kierunki rozwoju współczesnych materiałów konstrukcyjnych było dążenie do wzrostu własności wytrzymałościowych, tj. granicy plastyczności i wytrzymałości na rozciąganie, co pozwala na efektywne zwiększenie możliwości przenoszenia obciążeń przez elementy konstrukcyjne o obniżonej masie. Zwiększenie wytrzymałości właściwej jest szczególnie istotne dla wyrobów stalowych, ze względu na relatywnie dużą gęstość żelaza. W tym aspekcie nowoczesne stale muszą często konkurować ze stopami metali nieżelaznych, spośród których stopy magnezu, aluminium i tytanu charakteryzują się mniejszą gęstością. Ostra konkuren- Heat treatment of high-strength multiphase steels Słowa kluczowe: obróbka cieplna, hartowanie, wyżarzanie niezupełne, mikrostruktura wielofazowa, stal wysokowytrzymała Keywords: heat treatment, quenching, intercritical annealing, multiphase microstructure, high-strength steel Modern structural materials have to combine high strength, toughness and technological formability. The former two parameters are usually improved through grain refinement, whereas the desired deformability of steel sheets, rods, and sections requires other material approach. The mentioned mechanical parameters can be more often obtained when using multiphase microstructure steels, which are formed during a multi-step heat treatment. The coexistence of several structural constituents of different mechanical properties makes current multiphase steels similar to composite materials, which combine effectively different properties. cja na rynku materiałów konstrukcyjnych zaowocowała rozwojem nowych stali, a także innowacyjnymi rozwiązaniani w zakresie nowych stopów metali lekkich. W obu przypadkach jednym z głównych sposobów zwiększenia własności wytrzymałościowych materiałów konstrukcyjnych jest rozdrobnienie ziarna, najczęściej połączone z utwardzaniem wydzieleniowym [1]. Te mechanizmy umocnienia wymagają zachowania reżimu technologicznego stosowanych obróbek cieplnych, które najczęściej składają się na złożony cykl procesów obróbki cieplno-plastycznej. Nowoczesne technologie kształtowania wyrobów, na potrzeby np.: motoryzacji, kolejnictwa, okrętownictwa i innych gałęzi przemysłu, wymagają stosowania stali o bardzo dobrej odkształcalności, wymaganej do przetworzenia blachy, pręta itp. do gotowej postaci finalnej elementu konstrukcyjnego. Współcześnie wymagania te spełniają stale o mikrostrukturze wielofazowej, które coraz częściej znajdują zainteresowanie w przemyśle. Połączenie wysokiej odkształcalności technologicznej z wysoką wytrzymałością wymaga wytworzenia stali składających się z kilku składników strukturalnych o odmiennych własnościach mechanicznych [2]. W artykule przedstawiono podstawy projektowania materiałowego stali wielofazowych oraz rozwiązania różnych typów obróbki cieplnej stosowanych dla tych stali o różnym poziomie wytrzymałości i odkształcalności technologicznej. Charakterystyki mechaniczne Mikrostruktura klasycznej stali konstrukcyjnej zawiera ferryt i perlit o udziałach zależnych od zawartości w stali węgla (ewentualnie dodatków stopowych). Ze względu na niską wytrzymałość ferrytu oraz relatywnie niską wytrzymałość perlitu (właściwie jego małą podatność na umocnienie odkształceniowe) typowa obróbka cieplna stosowana w celu zwiększenia wytrzymałości stali polega na jej zahartowaniu, tj. przemianie austenitu w przesycony roztwór węgla w żelazie. Duża twardość i wytrzymałość martenzytu wynikają z wymuszonego zatrzymania nadmiarowej zawartości węgla w fazie ferrytycznej, która w odróżnieniu od austenitu prawie nie rozpuszcza węgla. Duże naprężenia strukturalne oraz termiczne towarzyszące przemianie martenzytycznej powodują jednak, że stal o takiej mikrostrukturze jest krucha i praktycznie bezużyteczna w tym stanie strukturalnym. Z tego względu po hartowaniu stosuje się odpuszczanie w celu zniwelowania naprężeń hartowniczych oraz przywrócenia ciągliwości stali. Końcowa mikrostruktura martenzytu odpuszczonego składa się z listew martenzytu o zmniejszonej zawartości węgla (w porównaniu do stanu zahartowanego) oraz węglików wydzielonych podczas odpuszczania wskutek procesów dyfuzyjnych. Końcowa wytrzymałość stali zależy od składu chemicznego stali oraz temperatury odpuszczania, która determinuje stopień zmniejszenia prze- 15
2 sycenia martenzytu węglem oraz udział i morfologię węglików. Stale o mikrostrukturze martenzytu odpuszczonego wykazują umiarkowaną podatność na umocnienie odkształceniowe, tzn. przyrost naprężenia wywołany ich odkształceniem plastycznym. Z tego względu ich umowna granica plastyczności (R p0,2 ) jest zbliżona do wytrzymałości na rozciąganie (R m ). Objawia się to małym pochyleniem krzywej rozciągania po przekroczeniu granicy plastyczności. Stale o takiej charakterystyce mechanicznej nadają się do budowy różnego typu konstrukcji (mosty, budynki, dźwigi, suwnice itp.), składających się z blach, prętów i kształtowników, które łączone są technikami spawalniczymi. Nie wymagają one więc zazwyczaj dalszego kształtowania plastycznego. Podobne charakterystyki mechaniczne wykazują różne części maszyn wykonywane technikami obróbki skrawaniem oraz odkuwki kształtowane na gotowo w procesie wytwórczym. W przypadku taśm stalowych kształtowanych w procesie tłoczenia, gięcia itp. wymagany jest całkiem inny przebieg charakterystyki mechanicznej, tzn. taki, jak przedstawiony na rys. 1. Od taśmy stalowej w stanie wyjściowym wymagany jest niski iloraz R p0,2 /R m, świadczący o dużej podatności na umocnienie odkształceniowe. Oznacza to, że podczas formowania blachy naciski występujące na prasach będą relatywnie niskie, a formowana wytłoczka będzie stopniowo umacniana w trakcie jej powstawania. Gotowy element konstrukcyjny (np. element karoserii samochodu) będzie miał wyższą granicę plastyczności, przy większej wartości ilorazu R p0,2 /R m. Najczęściej od takich elementów konstrukcyjnych Rys. 1. Schematyczne przedstawienie zależności pomiędzy umowną granicą plastyczności (R p0,2 ) oraz wytrzymałością na rozciąganie (R m ) dla taśm stalowych poddawanych kształtowaniu technologicznemu wymaga się jednak nadal pewnego zapasu plastyczności, wymaganego w warunkach eksploatacji. Dobrym przykładem jest konieczność dalszej możliwości odkształcania elementu konstrukcyjnego nadwozia pojazdu podczas kolizji drogowej (zachodzi wtedy dalsze umocnienie stali, a wartość R p0,2 dopiero teraz powinna się zbliżać do R m ). Podobnie dużego zapasu plastyczności wymagają także pręty przeznaczone do ciągnienia drutu na zimno, podczas którego występuje znaczne umocnienie odkształceniowe [3]. Dlaczego mikrostruktura wielofazowa? Jak wcześniej wspomniano, stale o mikrostrukturze martenzytu odpuszczonego mają ograniczoną podatność na umocnienie odkształceniowe. Podobnie zachowują się stale o mikrostrukturze ferrytyczno-perlitycznej. Pomimo występowania dwóch składników strukturalnych (miękkiego ferrytu i twardszego perlitu) przyrost naprężenia podczas kształtowania technologicznego takich stali jest relatywnie mały. Wynika to z ograniczonej twardości perlitu, jego rozmieszczenia oraz wielkości wysepek zbliżonej do wielkości ziaren ferrytu. W szczególności płytkowa budowa perlitu oraz jego szkieletowe rozmieszczenie nie sprzyjają dużej szybkości umocnienia odkształceniowego w miarę postępującego odkształcenia technologicznego [1, 4]. W efekcie przyrost umocnienia jest relatywnie mały, a elementy bez wad (typu pęknięcia itp.) można kształtować jedynie w ograniczonym zakresie. Znacznie lepszą podatność na umocnienie odkształceniowe wykazują stale o mikrostrukturze wielofazowej składającej się z miękkiej osnowy ferrytycznej oraz wysepek fazy wzmacniającej o twardości wyższej od twardości perlitu. W przypadku stali warunek ten spełniają wysepki martenzytu oraz bainitu. Przykładowe składy chemiczne typowych stali wielofazowych o osnowie ferrytycznej wraz z rodzajem fazy umacniającej przedstawia tab. 1. Dalszy wzrost wytrzymałości możliwy jest przez zastąpienie osnowy ferrytycznej przez bainit, ultradrobnoziarnisty ferryt lub martenzyt. W tym wypadku drugą fazą jest metastabilny austenit szczątkowy, który pod działaniem obciążeń mechanicznych ulega zazwyczaj kontrolowanej przemianie martenzytycznej [5]. RODZAJ STALI SKŁAD CHEMICZNY, % WAG. FAZA OSNOWA C Mn Si Al Mo Cr INNE UMACNIAJĄCA dwufazowa: FB 0,08 0,80 0,50 0,03Nb ferryt bainit dwufazowa: FM 0,10 1,50 0,20 0,8 ferryt martenzyt wielofazowa: TRIP 0,20 1,50 1,50 ferryt bainit/mart. odksz. wielofazowa: CP 0,15 1,50 0,30 0,20 0,30 Ti, Nb ferryt drobnoziarnisty bainit/ martenzyt bainityczna: TRIP 0,25 1,50 0,80 0,70 0,20 bainit mart. odksz. średniomanganowa 0,10 7,0 1,0 1,0 ferryt ultradrobnoziarnisty mart. odksz. martenzytyczna: QP 0,30 2,0 1,5 0,5 martenzyt mart. odksz. martenzytyczna: HF 0,22 1,55 0,20 0,003B martenzyt martenzyt/austenit nanobainityczna 0,30 2,0 1,5 1,5 0,3 0,3 Nb, B nanobainit mart. odksz. Tab. 1. Typowe składy chemiczne oraz mikrostruktura wysokowytrzymałych stali wielofazowych 16
3 Wzajemna interakcja równomiernie rozmieszczonych wysepek martenzytycznych lub bainitycznych oraz indukowana odkształceniem przemiana martenzytyczna, a także drobnodyspersyjne wydzielenia węglikoazotków (np. w stalach typu Complex Phase) są przyczyną istotnego umocnienia odkształceniowego w trakcie formowania blach, prętów itp. W przypadku stopniowego przebiegu umocnienia, co można zapewnić przez kontrolę udziału objętościowego faz miękkich i twardych, ich wielkości, a także przez odpowiednią metastabilność austenitu, możliwy jest równoczesny przyrost wytrzymałości i plastyczności stali wielofazowych. Sprowadza się to do korzystnego opóźnienia tzw. warunku Considere, z którego wynika, że pojawienie się przewężenia w próbie rozciągania równoznaczne z lokalizacją odkształcenia wystąpi, gdy wzrost naprężenia spowodowany zmniejszeniem przekroju poprzecznego próbki będzie większy od przyrostu naprężenia spowodowanego umocnieniem odkształceniowym [1, 4]. Zwiększenie wydłużenia równomiernego (dzięki opóźnieniu zainicjowania tworzenia się szyjki) w warunkach formowania technologicznego odpowiada późniejszemu pojawieniu się pęknięć technologicznych (większa plastyczność taśmy stalowej). Rola węgla oraz mikrostruktura stali wielofazowych Składy chemiczne wysokowytrzymałych stali wielofazowych są nieco wzbogacone pierwiastkami stopowymi w porównaniu do stali wysokowytrzymałych typu HSLA. Warunkiem niezbędnym połączenia wysokiej wytrzymałości i plastyczności po obróbce cieplnej jest wysoka czystość metalurgiczna, która związana jest z minimalną obecnością w stali gazów oraz zanieczyszczeń siarki i fosforu. Cechą charakterystyczną stali wielofazowych jest występowanie w ich składzie chemicznym krzemu i/lub aluminium, co można zaobserwować w tab. 1. Stężenie tych pierwiastków w stalach konwencjonalnych jest ograniczone zazwyczaj poniżej 0,03% wag., podczas gdy w stalach wielofazowych ich sumaryczna zawartość często wynosi od 1 do 2%. Krzem i aluminium należą do pierwiastków grafityzujących, dlatego najczęściej kojarzy się je z żeliwami szarymi, w przypadku których zależy nam na występowaniu węgla w postaci grafitu, a nie w postaci związanej w cementyt (jak to ma miejsce w żeliwach białych). W przypadku stali wielofazowych nie zależy nam na tworzeniu grafitu, lecz na hamującym oddziaływaniu Si i Al na proces wydzieleniowy węglików [5, 6]. Biorąc pod uwagę skład chemiczny stali wielofazowych, największe niebezpieczeństwo sprowadza się do wydzielania cementytu (czasem węglików chromu) w zakresie przemiany perlitycznej i bainitycznej. Cementyt konsumuje znaczącą część węgla, a w większości stali wymienionych w tab. 1 zależy nam na stabilizacji termicznej części austenitu do temperatury pokojowej. W przypadku wydzielenia węglików podczas chłodzenia możliwości zachowania austenitu szczątkowego w temperaturze pokojowej są bliskie zera. Wynika stąd, że stale wielofazowe nie zawierają perlitu, a wprowadzenie do stali Si i/lub Al oraz kilkuetapowa obróbka cieplna mają na celu wytworzenie tzw. bainitu bezwęglikowego. Podczas jego tworzenia następuje stopniowe wzbogareklama 17
4 canie austenitu w węgiel (możliwe tylko wówczas, gdy nie doszło do powstania perlitu lub wydzieleń bainitycznych). Bainit bezwęglikowy pod kątem strukturalnym zbliżony jest do klasycznego bainitu, lecz zamiast międzylistwowych lub wewnątrzlistwowych wydzieleń cementytu zawiera austenit szczątkowy lub tzw. wyspy typu MA (martenzytyczno-austenityczne) [2, 5]. Profile chłodzenia stali wielofazowych Wysokowytrzymałe stale wielofazowe w tab. 1 zestawiono w kolejności ich poziomu wytrzymałości: w przybliżeniu od najmniejszego do największego. Własności wytrzymałościowe w decydujący sposób zależą od rodzaju osnowy, tzn. w rosnącym kierunku: ferryt ferryt drobnoziarnisty ferryt ultradrobnoziarnisty bainit (rozumiany tutaj jako bainit bezwęglikowy) martenzyt. Ponadto tak jak w przypadku materiałów kompozytowych końcowe własności mechaniczne zależą od udziału i morfologii fazy wzmacniającej, którą mogą być: bainit, martenzyt lub martenzyt odkształceniowy (mart. odksz.). W przypadku stali wielofazowych szczególne znaczenie ma ostatni z wymienionych składników strukturalnych, powstający w wyniku indukowanej odkształceniem przemiany martenzytycznej austenitu szczątkowego [4]. Z tego względu obecne badania światowe koncentrują się na opracowaniu składów chemicznych oraz obróbek cieplnych stali wielofazowych o dużym udziale austenitu szczątkowego [7]. Rys. 2. Schematyczne przedstawienie różnych typów obróbki cieplnej stosowanych w celu wytworzenia stali wielofazowych Stale dwufazowe typu FB Stale te charakteryzują się ubogim składem chemicznym, co predysponuje je do produkcji masowej. Konsekwencjami małego stężenia węgla oraz dodatków stopowych są ich bardzo dobra spawalność i zgrzewalność, co ma istotne znaczenie dla zastosowań motoryzacyjnych. Mają one małą hartowność, co uwidocznione jest przez ich wysoką temperaturę i B s. Ich obróbka cieplna jest relatywnie prosta i sprowadza się do wyżarzania w zakresie współistnienia austenitu i ferrytu oraz następnego przyspieszonego chłodzenia (rys. 2a). Ze względu na małą hartowność austenit wzbogacony w węgiel podczas wyżarzania międzykrytycznego przemienia się w bainit. W przypadku gdy istotna jest wytrzymałość zmęczeniowa, stale te produkowane są najczęściej jako gorącowalcowane [8]. Stale dwufazowe typu FM Stale te są najbardziej popularnym gatunkiem stali wielofazowych. Składają się z miękkiej osnowy ferrytycznej, która wynosi najczęściej od 80 do 60%. Ich obróbka cieplna jest analogiczna jak w przypadku stali FB (rys. 2b). Szybkość chłodzenia z temperatury wyżarzania międzykrytycznego zależy od składu chemicznego, tzn. im mniejsze stężenie C i dodatków stopowych, tym powinna być ona większa. W przypadku stosowania do obróbki cieplnej pieców kołpakowych skład chemiczny musi być bogaty, w odróżnieniu od wyżarzania ciągłego realizowanego w zintegrowanych liniach technologicznych [9]. Ze względu na nieco większe stężenie węgla oraz dodatków stopowych (np. chromu) mają one większą hartowność (niższa temperatura ), co prowadzi do wytworzenia wysepek martenzytu pomiędzy ziarnami osnowy ferrytycznej. Stale wielofazowe typu TRIP Stale te składają się z osnowy ferrytycznej oraz wysepek bainitycznych i bainityczno-austenitycznych. Konieczność zachowania w mikrostrukturze austenitu szczątkowego wymaga nieco większego stężenia węgla (co utrudnia spawalność blach taśmowych), dodatków w postaci Si i/lub Al oraz bardziej skomplikowanej obróbki cieplnej. Oprócz wyżarzania międzykrytcznego, w którym kształtuje się udział ferrytu, stosuje się dodatkowe wyżarzanie blach taśmowych w zakresie przemiany bainitycznej (rys. 2c). W tym zakresie temperaturowym pozostały austenit (nieprzemieniony w ferryt oraz bainit) jest wzbogacany w węgiel, dzięki czemu temperatura początku przemiany martenzytycznej fazy skutecznie obniża się poniżej temperatury pokojowej. W efekcie końcowym możliwe jest zachowanie w finalnej mikrostrukturze około 10-15% austenitu szczątkowego (pod warunkiem skutecznego wyeliminowania tworzenia się perlitu oraz wydzielania węglików w zakresie bainitycznym). 18
5 Stale wielofazowe typu CP W przypadku stali Complex Phase ich osnowę stanowi ferryt drobnoziarnisty, przy czym udział tej fazy jest ograniczony zazwyczaj do około 40-50%. W odróżnieniu od stali DP i TRIP od stali CP wymaga się głównie dużej granicy plastyczności i zdolności pochłaniania energii. Drobnoziarnisty ferryt kształtuje się z udziałem dyspersyjnych cząstek węglikoazotków tytanu i/lub niobu, podobnie jak w przypadku stali typu HSLA [10]. Po ukształtowaniu ferrytu przez wyżarzanie międzykrytyczne (lub częściej bezpośrednio po walcowaniu na gorąco) przebieg obróbki cieplnej jest analogiczny jak dla stali TRIP (rys. 2d). Wyjątkiem jest krótszy czas wytrzymania izotermicznego stali w zakresie przemiany bainitycznej. Konsekwencją tego jest mniejszy udział austenitu szczątkowego w stali, zastąpiony martenzytem tworzącym się w końcowym etapie chłodzenia stali do temperatury pokojowej. Stale bainityczne typu TRIP Wzrost własności wytrzymałościowych stali wielofazowych można uzyskać przez zastąpienie osnowy ferrytycznej przez bainit. Klasycznie wyeliminowanie węglików osiąga się przez zastosowanie Al i/lub Si. Stale o strukturze bainitycznej z metastabilnym austenitem szczątkowym przewidziane są do zastosowania w postaci blach taśmowych, ale także jako odkuwki oraz walcówka do wytwarzania drutu [3]. Ich obróbka cieplna to klasyczne hartowanie izotermiczne z austenityzowaniem stali powyżej temperatury A c3 i ochłodzenie do zakresu przemiany bainitycznej (rys. 2e), gdzie tworzy się bainit oraz stabilizuje austenit. W warunkach przemysłowych dużym wyzwaniem jest utrzymanie reżimu temperaturowego podczas obróbki izotermicznej, w trakcie której mogą występować znaczne różnice temperatury pomiędzy różnymi częściami produkowanego wyrobu stalowego [11]. Stale średnio manganowe W stalach tych dąży się do maksymalizacji udziału austenitu szczątkowego, który kształtuje się zazwyczaj na poziomie od 20 do 40%. Stabilizację tak znacznego udziału fazy uzyskuje się w wyniku dodania od 3 do 12% manganu (najczęściej między 5 a 8%) oraz poprzez rozdrobnienie ziaren (rośnie wówczas stabilność austenitu szczątkowego spada temperatura początku przemiany martenzytycznej). Ich obróbka cieplna jest bardzo podobna jak w przypadku stali DP, tzn. po wytrzymaniu w zakresie międzykrytycznym następuje ochłodzenie stali do temperatury pokojowej (rys. 2f). Ze względu na silne rozdrobnienie mikrostruktury (mieszanina + tworzy się z drobnopłytkowego martenzytu listwowego) oraz dużą zawartość Mn temperatura jest niższa od temperatury pokojowej, co stabilizuje austenit szczątkowy. Stale martenzytyczne typu QP Stale te wykazują mieszaninę martenzytu i austenitu szczątkowego. Ich obróbka cieplna polega na austenityzowaniu stali powyżej A c3 (rzadziej w zakresie międzykrytycznym) oraz następnym ochłodzeniu nieco poniżej temperatury w celu realizacji częściowej przemiany martenzytycznej (Q quenching). W kolejnym etapie stosuje się nagrzanie stali do temperatury nieco wyższej od i wytrzymanie izotermiczne, podczas którego następuje wzbogacenie austenitu w węgiel (P partitioning), jednak tym razem nie z ferrytu bainitycznego, lecz z listew martenzytycznych (rys. 2g). Część austenitu ulega przemianie w struktury typu bainitycznego [12]. Stale martenzytyczne typu HF Stale te należą do grupy stali martenzytycznych. Ich obróbka cieplna polega na hartowaniu z zakresu stabilności fazy, w trakcie którego tworzy się martenzyt (rys. 2h). Charakterystyczną cechą tych stali jest jednak zastosowanie hartowania z prasą po wcześniejszym tłoczeniu elementu na gorąco. Do kształtowania elementu wykorzystuje się więc plastyczność austenitu, podczas gdy gotowa wytłoczka ma własności wytrzymałościowe typowe dla struktur martenzytycznych. Ze względu na podwyższoną zawartość Mn oraz naprężenia wywołane odkształceniem czasem listwy martenzytu oddzielone są filmami austenitu szczątkowego. Stale nanobainityczne Stale te charakteryzuje nieco bogatszy skład chemiczny, dzięki czemu ich temperatura jest relatywnie niska. Ich obróbka cieplna jest analogiczna jak w przypadku stali bainitycznych, z tym wyjątkiem, że wytrzymanie izotermiczne odbywa się zazwyczaj w zakresie temperaturowym poniżej 300 C (rys. 2i). Oznacza to, że grubość listew ferrytu bainitycznego i austenitu szczątkowego jest zazwyczaj mniejsza od 100 nm [13, 14], co zapewnia stali ultrawysokie własności wytrzymałościowe przy dobrym poziomie odporności na pękanie. Piśmiennictwo 1. Majta J.: Odkształcanie i własności. Stale mikrostopowe. Wybrane zagadnienia. Uczelniane Wyd. Naukowo-Dydaktyczne, Kraków Lis A.K.: Stale o strukturze wielofazowej. Wyd. Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa Grajcar A., Morawiec M.: Przegląd możliwości zastosowania nowoczesnych stali wysokowytrzymałych do produkcji walcówki na druty. Hutnik Wiadomości Hutnicze, 1/2017, s Grajcar A.: Własności mechaniczne wysokowytrzymałych stali dla motoryzacji. STAL Metale & Nowe Technologie, 7-8/2014, s Grajcar A.: Nowoczesne stale wysokowytrzymałe dla motoryzacji I generacji. STAL Metale & Nowe Technologie, 5-6/2013, s Molenda R., Kuziak R.: Metaloznawcze podstawy kształtowania struktury i właściwości blach ze stali DP w procesie ciągłego wyżarzania. Prace IMŻ, 2/2011, s Grajcar A.: Nowoczesne stale wysokowytrzymałe dla motoryzacji III generacji. STAL Metale & Nowe Technologie, 3-4/2014, s Grajcar A.: Technologie wytwarzania blach cienkich ze stali wielofazowych AHSS dla motoryzacji. STAL, 5-6/2014, s Kuziak R.: Technologia ciągłego wyżarzania blach cienkich. Prace IMŻ, 3/2011, s Adrian H., Augustyn-Pieniążek J., Głowacz E.: Wpływ mikrododatków Ti, Nb, V na wielkość ziarna austenitu stali mikrostopowych. STAL, 7-8/2013, s Kania-Pifczyk Z., Kuziak R., Krztoń H., Radwański K., Wrożyna A.: Kształtowanie mikrostruktury i właściwości mechanicznych stali bainitycznej z efektem TRIP w procesie obróbki cieplnej. Prace IMŻ, 1/2017, s Garbarz B., Walnik B., Zalecki W.: Obróbka cieplna wysokowytrzymałych stali konstrukcyjnych z wykorzystaniem przemiany izotermicznej poniżej temperatury. Prace IMŻ, 2/2017, s Garbarz B., Marcisz J.: Niekonwencjonalne technologie obróbki cieplnej ultrawytrzymałych stali konstrukcyjnych. STAL Metale & Nowe Technologie, 7-8/2015, s Marciniak S.: Czy obróbka cieplna stali jest w pełni poznana? STAL Metale & Nowe Technologie, 7-8/2015, s
Nowoczesne stale bainityczne
Nowoczesne stale bainityczne Klasyfikacja, projektowanie, mikrostruktura, właściwości oraz przykłady zastosowania Wykład opracował: dr hab. inż. Zdzisław Ławrynowicz, prof. nadzw. UTP Zakład Inżynierii
Bardziej szczegółowoStal - definicja Stal
\ Stal - definicja Stal stop żelaza z węglem,plastycznie obrobiony i obrabialny cieplnie o zawartości węgla nieprzekraczającej 2,11% co odpowiada granicznej rozpuszczalności węgla w żelazie (dla stali
Bardziej szczegółowo(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 185228
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 185228 (21) Numer zgłoszenia: 331212 ( 13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: 04.07.1997 (86) Data i numer zgłoszenia
Bardziej szczegółowoWykład 8. Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem. Przemiany zachodzące podczas nagrzewania
Wykład 8 Przemiany zachodzące w stopach żelaza z węglem Przemiany zachodzące podczas nagrzewania Nagrzewanie stopów żelaza powyżej temperatury 723 O C powoduje rozpoczęcie przemiany perlitu w austenit
Bardziej szczegółowoInżynieria materiałowa : stal / Marek Blicharski. wyd. 2 zm. i rozsz. - 1 dodr. (PWN). Warszawa, Spis treści. Wstęp 11
Inżynieria materiałowa : stal / Marek Blicharski. wyd. 2 zm. i rozsz. - 1 dodr. (PWN). Warszawa, 2017 Spis treści Wstęp 11 1. Wytwarzanie stali 13 1.1. Wstęp 13 1.2. Wsad do wielkiego pieca 15 1.3. Wytwarzanie
Bardziej szczegółowoObróbka cieplna stali
Obróbka cieplna stali Obróbka cieplna stopów: zabiegi cieplne, które mają na celu nadanie im pożądanych cech mechanicznych, fizycznych lub chemicznych przez zmianę struktury stopu. Podstawowe etapy obróbki
Bardziej szczegółowoHUTNICTWO I ODLEWNICTWO
Technologie wytwarzania blach cienkich ze stali wielofazowych AHSS dla motoryzacji DR HAB. INŻ. Adam Grajcar, PROF. POL. ŚL., INSTYTUT MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH I BIOMEDYCZNYCH WYDZIAŁU MECHANICZNEGO TECHNOLOGICZNEGO
Bardziej szczegółowoAkademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu. Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach
Akademia Morska w Szczecinie Instytut InŜynierii Transportu Zakład Techniki Transportu Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych z przedmiotów Materiałoznawstwo i Nauka o materiałach Wpływ róŝnych rodzajów
Bardziej szczegółowoTechnologia obróbki cieplnej. Grzanie i ośrodki grzejne
Technologia obróbki cieplnej Grzanie i ośrodki grzejne Grzanie: nagrzewanie i wygrzewanie Dobór czasu grzania Rodzaje ośrodków grzejnych Powietrze Ośrodki gazowe Złoża fluidalne Kąpiele solne: sole chlorkowe
Bardziej szczegółowoObróbka cieplna stali
OBRÓBKA CIEPLNA Obróbka cieplna stali Powstawanie austenitu podczas nagrzewania Ujednorodnianie austenitu Zmiany wielkości ziarna Przemiany w stali podczas chłodzenia Martenzytyczna Bainityczna Perlityczna
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. II. Przemiany austenitu przechłodzonego
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. II. Przemiany austenitu przechłodzonego WPŁYW CHŁODZENIA NA PRZEMIANY AUSTENITU Ar 3, Ar cm, Ar 1 temperatury przy chłodzeniu, niższe od równowagowych A 3, A cm, A 1 A
Bardziej szczegółowoSTABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI
PL0400058 STABILNOŚĆ STRUKTURALNA STALI P92 W KSZTAŁTOWANYCH PLASTYCZNIE ELEMENTACH RUROCIĄGÓW KOTŁÓW ENERGETYCZNYCH ANDRZEJ TOKARZ, WŁADYSŁAW ZALECKI Instytut Metalurgii Żelaza im. S. Staszica, Gliwice
Bardziej szczegółowo6. OBRÓBKA CIEPLNO - PLASTYCZNA
6. OBRÓBKA CIEPLNO - PLASTYCZNA 6.1. Cel ćwiczenia Zapoznanie się z rodzajami obróbki cieplno plastycznej i ich wpływem na własności metali. 6.2. Wprowadzenie Obróbką cieplno-plastyczną, zwaną potocznie
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA. Cz. I. Wyżarzanie
OBRÓBKA CIEPLNA STOPÓW ŻELAZA Cz. I. Wyżarzanie Przemiany przy nagrzewaniu i powolnym chłodzeniu stali A 3 A cm A 1 Przykład nagrzewania stali eutektoidalnej (~0,8 % C) Po przekroczeniu temperatury A 1
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU
Bardziej szczegółowoStale niestopowe jakościowe Stale niestopowe specjalne
Ćwiczenie 5 1. Wstęp. Do stali specjalnych zaliczane są m.in. stale o szczególnych własnościach fizycznych i chemicznych. Są to stale odporne na różne typy korozji: chemiczną, elektrochemiczną, gazową
Bardziej szczegółowoMetaloznawstwo II Metal Science II
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014
Bardziej szczegółowoMIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA
MIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA WYKŁAD 3 Stopy żelazo - węgiel dr inż. Michał Szociński Spis zagadnień Ogólna charakterystyka żelaza Alotropowe odmiany żelaza Układ równowagi fazowej Fe Fe 3 C Przemiany podczas
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 7. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 7 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoPIERWIASTKI STOPOWE W STALACH. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Stal stopowa stop żelaza z węglem, zawierający do ok. 2% węgla i pierwiastki
Bardziej szczegółowoZaawansowane stale wysokowytrzymałe dla przemysłu motoryzacyjnego - geneza, cykl wytwarzania, właściwości mechaniczne i użytkowe. R.
Zaawansowane stale wysokowytrzymałe dla przemysłu motoryzacyjnego - geneza, cykl wytwarzania, właściwości mechaniczne i użytkowe R.Kuziak W prezentacji wykorzystano materiały: 1. Politechnika Śląska dr
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU I POWOLNYM CHŁODZENIU STALI 3.
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE 2. PRZEMIANY PRZY NAGRZEWANIU I POWOLNYM CHŁODZENIU STALI 3. WYŻARZANIE 1. POJĘCIA PODSTAWOWE Definicja obróbki cieplnej Dziedzina
Bardziej szczegółowoSTALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Ważniejsze grupy stali: stale spawalne o podwyższonej
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 6 Temat: Stale w stanie ulepszonym cieplnie Łódź 2010 Cel ćwiczenia Zapoznanie się
Bardziej szczegółowoWPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA WŁASNOŚCI STOPU ALUMINIUM KRZEM O NADEUTEKTYCZNYM SKŁADZIE
WYDZIAŁ ODLEWNICTWA AGH Oddział Krakowski STOP XXXIV KONFERENCJA NAUKOWA Kraków - 19 listopada 2010 r. Marcin PIĘKOŚ 1, Stanisław RZADKOSZ 2, Janusz KOZANA 3,Witold CIEŚLAK 4 WPŁYW DODATKÓW STOPOWYCH NA
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałowe II Wykład 2 Technologia wyżarzania stali
KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II Wykład 2 Technologia wyżarzania stali dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów: Inżynieria
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Samochodowych
Zespół Szkół Samochodowych Podstawy Konstrukcji Maszyn Materiały Konstrukcyjne i Eksploatacyjne Temat: OTRZYMYWANIE STOPÓW ŻELAZA Z WĘGLEM. 2016-01-24 1 1. Stopy metali. 2. Odmiany alotropowe żelaza. 3.
Bardziej szczegółowoSTALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE
STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Podział stali stopowych ze względu na zastosowanie: stale konstrukcyjne stale narzędziowe stale o szczególnych właściwościach STALE STOPOWE KONSTRUKCYJNE Ważniejsze grupy stali:
Bardziej szczegółowoOdpuszczanie (tempering)
Odpuszczanie (tempering) Nagrzewanie zahartowanej stali (o strukturze martenzytycznej) celem zwiększenia jej plastyczności Podczas nagrzewania występuje wydzielanie węglików i zdrowienie struktury dyslokacyjnej
Bardziej szczegółowoBADANIE WPŁYWU PARAMETRÓW PROFILU TEMPERATUROWEGO DLA PROCESU WYŻARZANIA CIĄGŁEGO NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE BLACH CIENKICH ZE STALI DP
42 Prace IMŻ 2 (2011) Ryszard MOLENDA, Roman KUZIAK Instytut Metalurgii Żelaza BADANIE WPŁYWU PARAMETRÓW PROFILU TEMPERATUROWEGO DLA PROCESU WYŻARZANIA CIĄGŁEGO NA WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE BLACH CIENKICH
Bardziej szczegółowoZakres tematyczny. Podział stali specjalnych, ze względu na warunki pracy:
STAL O SPECJALNYCH WŁAŚCIWOŚCIACH FIZYCZNYCH I CHEMICZNYCH Zakres tematyczny 1 Podział stali specjalnych, ze względu na warunki pracy: - odporne na korozję, - do pracy w obniżonej temperaturze, - do pracy
Bardziej szczegółowoOBRÓBKA CIEPLNA. opracował dr inż. Stanisław Rymkiewicz
OBRÓBKA CIEPLNA opracował dr inż. Stanisław Rymkiewicz Schemat wykresu układu równowagi fazowej żelazo-węgiel i żelazo-cementyt t, ºC Fe 6,67 Fe 3 C stężenie masowe, C [%] C żelazo cementyt (Fe - Fe 3
Bardziej szczegółowoPIERWIASTKI STOPOWE W STALACH
PIERWIASTKI STOPOWE W STALACH Stal stopowa - stop żelaza z węglem, zawierający do ok. 2 % węgla i pierwiastki (dodatki stopowe) wprowadzone celowo dla nadania stali wymaganych właściwości, otrzymany w
Bardziej szczegółowoKONSTRUKCJE METALOWE - LABORATORIUM. Produkcja i budowa stali
KONSTRUKCJE METALOWE - LABORATORIUM Produkcja i budowa stali Produkcja stali ŻELAZO (Fe) - pierwiastek chemiczny, w stanie czystym miękki i plastyczny metal o niezbyt dużej wytrzymałości STAL - stop żelaza
Bardziej szczegółowoKształtowanie struktury i własności użytkowych umacnianej wydzieleniowo miedzi tytanowej. 7. Podsumowanie
Kształtowanie struktury i własności użytkowych umacnianej wydzieleniowo miedzi tytanowej 7. Podsumowanie Praca wykazała, że mechanizm i kinetyka wydzielania w miedzi tytanowej typu CuTi4, jest bardzo złożona
Bardziej szczegółowoOpis efektów kształcenia dla modułu zajęć
Nazwa modułu: Podstawy obróbki cieplnej Rok akademicki: 2013/2014 Kod: MIM-1-505-s Punkty ECTS: 4 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Inżynieria Materiałowa Specjalność: Poziom
Bardziej szczegółowoPODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ
PODSTAWY OBRÓBKI CIEPLNEJ STOPÓW ŻELAZA HARTOWANIE I ODPUSZCZANIE Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 1. WPŁYW CHŁODZENIA NA PRZEMIANY AUSTENITU
Bardziej szczegółowoWykład 9 Obróbka cieplna zwykła
Wykład 9 Obróbka cieplna zwykła Rozróżniamy 3 rodzaje obróbki cieplnej: Obróbka cieplna zwykła, którą realizujemy stosując 2 parametry: t, τ Obróbka cieplno-chemiczna, którą realizujemy stosując parametry:
Bardziej szczegółowoWłasności technologiczne stali wielofazowych dla motoryzacji. wysokowytrzymałych blach OBRÓBKA
Własności technologiczne wysokowytrzymałych stali wielofazowych dla motoryzacji DR HAB. INŻ. Adam Grajcar, PROF. POL. ŚL., INSTYTUT MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH I BIOMEDYCZNYCH, POLITECHNIKA ŚLĄSKA, CZŁONEK
Bardziej szczegółowoAustenityczne stale nierdzewne
Stowarzyszenie Stal Nierdzewna ul. Ligocka 103 40-568 Katowice e-mail: ssn@stalenierdzewne.pl www.stalenierdzewne.pl Austenityczne stale nierdzewne Strona 1 z 7 Skład chemiczny austenitycznych stali odpornych
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 5 Temat: Stale stopowe, konstrukcyjne, narzędziowe i specjalne. Łódź 2010 1 S t r
Bardziej szczegółowoMIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA
MIKROSKOPIA METALOGRAFICZNA WYKŁAD 4 Żeliwa. Stale wysokostopowe dr inż. Michał Szociński Spis zagadnień Ogólna charakterystyka żeliw o o o Żeliwo szare Żeliwo sferoidalne Żeliwo białe Grafityzacja żeliwa
Bardziej szczegółowoMATERIAŁY KONSTRUKCYJNE
Stal jest to stop żelaza z węglem o zawartości węgla do 2% obrobiona cieplnie i przerobiona plastycznie Stale ze względu na skład chemiczny dzielimy głównie na: Stale węglowe Stalami węglowymi nazywa się
Bardziej szczegółowoNormalizacja i ocena jakości metali. Stale spawalne o podwyższonej wytrzymałości
Normalizacja i ocena jakości metali Stale spawalne o podwyższonej wytrzymałości 1 Spawalność - podstawowa własność niskostopowych stali spawalnych Spawalność jest właściwością technologiczną określającą
Bardziej szczegółowoTERMITOWA SPAWALNOŚĆ BAINITYCZNYCH STALI SZYNOWYCH (NA PRZYKŁADZIE CRB1400, PROFIL 60E1/2)
TERMITOWA SPAWALNOŚĆ BAINITYCZNYCH STALI SZYNOWYCH (NA PRZYKŁADZIE CRB1400, PROFIL 60E1/2) Robert Plötz 2016 Czym właściwie jest bainit? Struktura bainitu składa się podobnie jak perlit z ferrytu oraz
Bardziej szczegółowoWPŁYW TEMPERATURY HARTOWANIA NA MIKROSTRUKTURĘ I WŁASNOŚCI MECHANICZNE STALI DP
KRZYSZTOF MIERNIK, RAFAŁ BOGUCKI, STANISŁAW PYTEL WPŁYW TEMPERATURY HARTOWANIA NA MIKROSTRUKTURĘ I WŁASNOŚCI MECHANICZNE STALI DP EFFECT OF HARDENING TEMPERATURE ON MICROSTRUCTURE AND MECHANICAL PROPERTIES
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 6 HARTOWNOŚĆ STALI. 1. Cel ćwiczenia. 2. Wprowadzenie
Ćwiczenie 6 HARTOWNOŚĆ STALI 1. Cel ćwiczenia Ćwiczenie ma na celu zaznajomienie studentów ze metodami wyznaczania hartowności stali, a w szczególności z metodą obliczeniową. W ramach ćwiczenia studenci
Bardziej szczegółowoPL 178509 B1 (13) B1. (51) IntCl6: C23C 8/26. (54) Sposób obróbki cieplno-chemicznej części ze stali nierdzewnej
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 178509 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 305287 (22) Data zgłoszenia: 03.10.1994 (51) IntCl6: C23C 8/26 (54)
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z MATERIAŁOZNAWSTWA - LABORATORIUM OBRÓBKA CIEPLNA STALI
SPRAWOZDANIE Z MATERIAŁOZNAWSTWA - LABORATORIUM OBRÓBKA CIEPLNA STALI Obróbką cieplną nazywa sie zabiegi technologiczne umożliwiające dzięki grzaniu i chłodzeniu zmianę mikrostruktury, a przez to własności
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu Al z Cu + umocnienie stali
S t r o n a 1 Przedmiot: Badanie własności mechanicznych materiałów Autor opracowania: dr inż. Magdalena Rozmus-Górnikowska Ćwiczenie nr 2 Temat: Umocnienie wydzieleniowe stopu Al z Cu + umocnienie stali
Bardziej szczegółowo5. Wyniki badań i ich omówienie
Strukturalne i mechaniczne czynniki umocnienia i rekrystalizacji stali z mikrododatkami odkształcanych plastycznie na gorąco 5. Wyniki badań i ich omówienie 5.1. Wyniki badań procesu wysokotemperaturowego
Bardziej szczegółowoStale narzędziowe - stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania i rozdrabniania materiałów bądź nadawania kształtu przez
STALE NARZĘDZIOWE Stale narzędziowe - stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania i rozdrabniania materiałów bądź nadawania kształtu przez obróbkę skrawaniem lub przez przeróbkę
Bardziej szczegółowoStale narzędziowe. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Stale narzędziowe Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Stale narzędziowe stopy przeznaczone na narzędzia tj. przedmioty służące do rozdzielania
Bardziej szczegółowoCo to jest stal nierdzewna? Fe Cr > 10,5% C < 1,2%
Cr > 10,5% C < 1,2% Co to jest stal nierdzewna? Stop żelaza zawierający 10,5% chromu i 1,2% węgla - pierwiastki, przyczyniające się do powstania warstwy wierzchniej (pasywnej) o skłonności do samoczynnego
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH
Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Instytut Inżynierii Materiałowej LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Ćwiczenie nr 5 Temat: Stale niestopowe, stopowe, konstrukcyjne, narzędziowe, specjalne. Łódź 2010
Bardziej szczegółowoSTALE NARZĘDZIOWE DO PRACY NA GORĄCO
Ćwiczenie 9 Stale narzędziowe STALE NARZĘDZIOWE DO PRACY NA ZIMNO DO PRACY NA GORĄCO SZYBKOTNĄCE NIESTOPOWE STOPOWE Rysunek 1. Klasyfikacja stali narzędziowej. Ze stali narzędziowej wykonuje się narzędzia
Bardziej szczegółowoNowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym
Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym ZB 7. Plastyczne kształtowanie stopów magnezu (kucie precyzyjne, tłoczenie, wyciskanie, walcowanie itp.) Autorzy i liderzy merytoryczni
Bardziej szczegółowoWykresy CTPi ułamek Na podstawie krzywych kinetycznych tworzy się wykresy CTP
Wykresy CTPi Kinetyka przemian fazowych - krzywe przedstawiające ułamek objętości tworzącej się fazy lub faz (struktur) w funkcji czasu. Na podstawie krzywych kinetycznych tworzy się wykresy CTP we współrzędnych:
Bardziej szczegółowoKarta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia Przedmiot: Nauka o materiałach Rodzaj przedmiotu: Obowiązkowy Kod przedmiotu: IM N 0 5-0_ Rok: I Semestr: Forma studiów: Studia
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 3 Statyczna próba jednoosiowego rozciągania. Umocnienie odkształceniowe, roztworowe i przez rozdrobnienie ziarna
Przedmiot: Badanie własności mechanicznych materiałów Wykładowca: dr inż. Łukasz Cieniek Autor opracowania: dr inż. Łukasz Cieniek Ćwiczenie nr 3 Statyczna próba jednoosiowego rozciągania. Czas przewidywany
Bardziej szczegółowoKarta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia Przedmiot: Nauka o materiałach Rodzaj przedmiotu: Obowiązkowy Kod przedmiotu: IM S 0 5-0_0 Rok: I Semestr: Forma studiów: Studia
Bardziej szczegółowoPorównanie własności mechanicznych i trwałości zmęczeniowej drutów z niskowęglowej stali TRIP z drutami ze stali D45
S. 6 Hutnik Wiadomości hutnicze Nr 1 Dr inż. MACIEJ SULIGA UKD 669.111:669.112.539.431.621.778.1:669.14:669-426 Dr hab. inż. ZBIGNIEW MUSKALSKI prof. P.Cz. Politechnika Częstochowska, Instytut Modelowania
Bardziej szczegółowoWŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ. Zmiany makroskopowe. Zmiany makroskopowe
WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNE PLASTYCZNOŚĆ Zmiany makroskopowe Zmiany makroskopowe R e = R 0.2 - umowna granica plastyczności (0.2% odkształcenia trwałego); R m - wytrzymałość na rozciąganie (plastyczne); 1
Bardziej szczegółowoStale austenityczne. Struktura i własności
Stale austenityczne Struktura i własności Ściśle ustalone składy chemiczne (tablica) zapewniające im paramagnetyczną strukturę austenityczną W celu uzyskania dobrej odporności na korozję wżerową w środowisku
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałowe II
KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II dr inż. Dariusz Fydrych, dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów: Inżynieria Materiałowa
Bardziej szczegółowoMateriałoznawstwo. Wzornictwo Przemysłowe I stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Technik Komputerowych i Uzbrojenia
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Materiałoznawstwo Nazwa modułu w języku angielskim Materials Science Obowiązuje od roku akademickiego 2014/2015 A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE
Bardziej szczegółowoPYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY MAGISTERSKI
PYTANIA NA EGZAMIN DYPLOMOWY MAGISTERSKI KIERUNEK STUDIÓW: INŻYNIERIA MATERIAŁOWA Inżynieria Materiałowa: SPECJALNOŚĆ: INŻYNIERIA SPAJANIA 1. Klasyfikacja, podział i charakterystyka materiałów konstrukcyjnych.
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE Nr 5. Laboratorium Inżynierii Materiałowej. Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska. Opracował: dr inż.
POLITECHNIKA LUBELSKA WYDZIAŁ MECHANICZNY KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Akceptował: Kierownik Katedry prof. dr hab. B. Surowska Laboratorium Inżynierii Materiałowej ĆWICZENIE Nr 5 Opracował: dr inż.
Bardziej szczegółowoMechanika i Budowa Maszyn II stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr../12 z dnia.... 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014 Kształtowanie
Bardziej szczegółowoPL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/13
PL 223497 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223497 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 399322 (51) Int.Cl. B23P 17/00 (2006.01) C21D 8/12 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
Bardziej szczegółowoPL B1. AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA IM. STANISŁAWA STASZICA W KRAKOWIE, Kraków, PL BUP 08/13
PL 223496 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 223496 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 399321 (51) Int.Cl. B23P 17/00 (2006.01) C21D 8/12 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
Bardziej szczegółowoSpawalność wysokowytrzymałych stali wielofazowych AHSS
Adam Grajcar Maciej Różański Spawalność wysokowytrzymałych stali wielofazowych AHSS weldability of high-strength multiphase ahss steels Stre zczenie W artykule dokonano przeglądu wysokowytrzymałych stali
Bardziej szczegółowo(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2171112 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 09.07.2008 08830766.5
Bardziej szczegółowoROZPRAWA DOKTORSKA. Wpływ parametrów obróbki cieplno plastycznej na mikrostrukturę. i wybrane własności spiekanej stali Fe-0,85Mo-0,65Si-1,4C
AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie Wydział Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Katedra Plastycznej Przeróbki Metali ROZPRAWA DOKTORSKA Wpływ parametrów obróbki cieplno
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Samochodowych
Zespół Szkół Samochodowych Podstawy Konstrukcji Maszyn Materiały Konstrukcyjne i Eksploatacyjne Temat: CHARAKTERYSTYKA I OZNACZENIE STALIW. 2016-01-24 1 1. Staliwo powtórzenie. 2. Właściwości staliw. 3.
Bardziej szczegółowoSTOPY ŻELAZA. Cz. I. Stale niestopowe konstrukcyjne i o szczególnych właściwościach, staliwa i żeliwa niestopowe
STOPY ŻELAZA Cz. I. Stale niestopowe konstrukcyjne i o szczególnych właściwościach, staliwa i żeliwa niestopowe STALE Stal stop żelaza z węglem i innymi dodatkami stopowymi, zawierający do ok. 2 % węgla,
Bardziej szczegółowoOcena mikrostruktury doczołowych złączy spawanych wiązką lasera stali wysokowytrzymałej
Lechosław Tuz, Krzysztof Pańcikiewicz, Krzysztof Sulikowski, Łukasz Rakoczy przeglad Ocena mikrostruktury doczołowych złączy spawanych wiązką lasera stali wysokowytrzymałej Evaluation of laser beam butt
Bardziej szczegółowoNauka o Materiałach. Wykład IX. Odkształcenie materiałów właściwości plastyczne. Jerzy Lis
Nauka o Materiałach Wykład IX Odkształcenie materiałów właściwości plastyczne Jerzy Lis Nauka o Materiałach Treść wykładu: 1. Odkształcenie plastyczne 2. Parametry makroskopowe 3. Granica plastyczności
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA ZIMNO Jakościowe porównanie głównych własności stali Tabela daje jedynie wskazówki, by ułatwić dobór stali. Nie uwzględniono tu charakteru obciążenia narzędzia wynikającego
Bardziej szczegółowo27/36 BADANIE PROCESÓW ODPUSZCZANIA STALI SW7.M PO HARTOWANIU LASEROWYM
27/36 Solidificatin o f Metais and Alloys,no.27. 1996 Krzepniecie Metali i Stopów, Nr 27, 1996 P AN - Oddział Katowice PL ISSN 0208-9386 BADANIE PROCESÓW ODPUSZCZANIA STALI SW7.M PO HARTOWANIU LASEROWYM
Bardziej szczegółowoWPŁYW TEMPERATURY WYŻARZANIA NA WIELKOŚĆ ZIARNA
WPŁYW TEMPERATURY WYŻARZANIA NA WIELKOŚĆ ZIARNA AUSTENITU W STALI HARDOX 450 Katarzyna Pawlak 1,* 1 Politechnika Wrocławska, Wydział Mechaniczny, Katedra Materiałoznawstwa, Wytrzymałości i Spawalnictwa,
Bardziej szczegółowoSTATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA
STATYCZNA PRÓBA ROZCIĄGANIA Próba statyczna rozciągania jest jedną z podstawowych prób stosowanych do określenia jakości materiałów konstrukcyjnych wg kryterium naprężeniowego w warunkach obciążeń statycznych.
Bardziej szczegółowoWykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne
Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: 1. Odkształcenie
Bardziej szczegółowo(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2137327 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 03.03.2008 08775621.9
Bardziej szczegółowoStopy żelaza. Mechanika i Budowa Maszyn I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr../12 z dnia.... 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Stopy żelaza Nazwa modułu w języku angielskim Iron alloys Obowiązuje od roku akademickiego
Bardziej szczegółowoPROCESY PRODUKCYJNE WYTWARZANIA METALI I WYROBÓW METALOWYCH
Wyższa Szkoła Ekonomii i Administracji w Bytomiu Wilhelm Gorecki PROCESY PRODUKCYJNE WYTWARZANIA METALI I WYROBÓW METALOWYCH Podręcznik akademicki Bytom 2011 1. Wstęp...9 2. Cel podręcznika...11 3. Wstęp
Bardziej szczegółowoMikrostruktura i właściwości stali o wysokiej wytrzymałości AHSS
Sławomir krajewski Jerzy Nowacki Mikrostruktura i właściwości stali o wysokiej wytrzymałości AHSS Microstructure and mechanical properties of advanced High strength steels (ahss) Streszczenie Przedstawiono
Bardziej szczegółowoStopy żelaza Iron alloys
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014
Bardziej szczegółowoWPŁYW MIKROSTRUKTURY NA WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI NOWOCZESNYCH STALI KONSTRUKCYJNYCH AHSS
19 Władysław ZALECKI, Andrzej WROŻYNA, Zdzisław ŁAPCZYŃSKI, Ryszard MOLENDA WPŁYW MIKROSTRUKTURY NA WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI NOWOCZESNYCH STALI KONSTRUKCYJNYCH AHSS Głównym celem pracy było zbadanie wpływu
Bardziej szczegółowoRecenzja Pracy Doktorskiej
Politechnika Częstochowska Wydział Inżynierii Produkcji i Technologii Materiałów Instytut Inżynierii Materiałowej Dr hab. inż. Michał Szota, Prof. P.Cz. Częstochowa, 15.10.2014 roku Recenzja Pracy Doktorskiej
Bardziej szczegółowoĆwiczenie nr 4 Anizotropia i tekstura krystalograficzna. Starzenie po odkształceniu
Przedmiot: Badanie własności mechanicznych materiałów Wykładowca: dr inż. Łukasz Cieniek Autor opracowania: dr inż. Łukasz Cieniek Ćwiczenie nr 4 Anizotropia i tekstura krystalograficzna. Czas przewidywany
Bardziej szczegółowoMechanika i Budowa Maszyn II stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr../12 z dnia.... 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014 Kształtowanie
Bardziej szczegółowoMateriały metalowe. Wpływ składu chemicznego na struktur i własnoci stali. Wpływ składu chemicznego na struktur stali niestopowych i niskostopowych
i własnoci stali Prezentacja ta ma na celu zaprezentowanie oraz przyblienie wiadomoci o wpływie pierwiastków stopowych na struktur stali, przygotowaniu zgładów metalograficznych oraz obserwacji struktur
Bardziej szczegółowoSTOPY Z PAMIĘCIA KSZTAŁTU
STOPY Z PAMIĘCIA KSZTAŁTU NiTi 53-57% Ni, Ti50Ni48,5Co1,5 Przemiana martenzytyczna termosprężysta: wyniku wzajemnego dopasowania sieci macierzystej i tworzącego się martenzytu zachodzi odkształcenie sprężyste.
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO Jakościowe porównanie najważniejszych własności stali 1) Stal Maraging (temperatura maraging ok. 480 C); w tym stanie nie porównywalna ze stalami do ulepszania cieplnego.
Bardziej szczegółowoIch właściwości zmieniające się w szerokim zakresie w zależności od składu chemicznego (rys) i technologii wytwarzania wyrobu.
STOPY ŻELAZA Ich właściwości zmieniające się w szerokim zakresie w zależności od składu chemicznego (rys) i technologii wytwarzania wyrobu. Ze względu na bardzo dużą ilość stopów żelaza z węglem dla ułatwienia
Bardziej szczegółowoTechnologie Materiałowe II Wykład 3 Technologia hartowania stali
KATEDRA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I SPAJANIA ZAKŁAD INŻYNIERII SPAJANIA Technologie Materiałowe II Wykład 3 Technologia hartowania stali dr hab. inż. Jerzy Łabanowski, prof.nadzw. PG Kierunek studiów: Inżynieria
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO NA ŚCIERANIE
59/22 Archives of Foundry, Year 2006, Volume 6, 22 Archiwum Odlewnictwa, Rok 2006, Rocznik 6, Nr 22 PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WPŁYW OBRÓBKI CIEPLNEJ NA WYBRANE WŁASNOŚCI STALIWA CHROMOWEGO ODPORNEGO
Bardziej szczegółowoSTAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO
STAL NARZĘDZIOWA DO PRACY NA GORĄCO Stal BÖHLER W360 ISOBLOC jest stalą narzędziową na matryce i stemple do kucia na zimno i na gorąco. Stal ta może mieć szerokie zastosowanie, gdzie wymagane są wysoka
Bardziej szczegółowoLAF-Polska Bielawa 58-260, ul. Wolności 117 NIP: 882-152-92-20 REGON: 890704507 http://www.laf-polska.pl
Podstawowe informacje o stali Stal jest stopem żelaza, węgla i innych pierwiastków stopowych o zawartości do 2,14 % węgla. W praktyce, jako stale oznacza się stopy, które najczęściej zawierają żelazo,
Bardziej szczegółowo