DOSKONALENIE WARUNKÓW HYDROLIZY ENZYMATYCZNEJ POLISACHARYDÓW ZAWARTYCH W SŁOMIE RZEPAKOWEJ 1
|
|
- Ksawery Kowalski
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2012 z. 570: DOSKONALENIE WARUNKÓW HYDROLIZY ENZYMATYCZNEJ POLISACHARYDÓW ZAWARTYCH W SŁOMIE RZEPAKOWEJ 1 Karolina Świątek, Małgorzata Lewandowska, Magdalena Świątek, Włodzimierz Bednarski Katedra Biotechnologii Żywności Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Wstęp Jednym z głównych problemów technologicznych podczas fermentacji surowców lignocelulozowych jest złożoność ich budowy, co powoduje, że niezbędne jest ich przygotowanie, które decyduje o efektywności procesu. Destabilizacja struktury surowca powinna zapewnić wysoki poziom dostępu do celulozy i hemicelulozy, jak również brak lub minimalne pozostałości ligniny oraz inhibitorów, które zakłócają proces hydrolizy polisacharydów. Wyróżnia się cztery główne grupy metod wstępnej obróbki surowców lignocelulozowych: fizyczne, fizykochemiczne, chemiczne i biologiczne. W zależności od zastosowanej metody zachodzą różne przemiany w obrębie kompleksu lignocelulozowego. Z uwagi na dużą różnorodność surowców lignocelulozowych oraz różnice w ich właściwościach fizycznych i chemicznych niezbędne jest opracowanie takich sposobów postępowania, które gwarantowałyby uzyskanie pożądanych rezultatów przy minimalnych nakładach finansowych [DA COSTA SOUSA i in. 2009; KRISTENSEN 2009]. Ostatnio przeprowadzono wiele badań dotyczących oceny możliwości stosowania enzymów w procesach biokonwersji lignocelulozy. Enzymatyczna hydroliza wstępnie przygotowanych materiałów lignocelulozowych obejmuje reakcje mające na celu przekształcenie celulozy do glukozy oraz hemicelulozy do pentoz (ksylozy i arabinozy) i heksoz (glukozy, galaktozy i mannozy). Konwersja celulozy i hemicelulozy katalizowana jest odpowiednio przez celulazy i hemicelulazy. Celulazy odgrywają tu znaczącą rolę, ponieważ katalizują proces rozkładu celulozy do cukrów fermentujących. Enzymami biorącymi udział w hydrolizie celulozy są: endoglukanazy, egzoglukanazy oraz β-glukozydazy. Endoglukanazy katalizują losowo rozkład wewnętrznych wiązań łańcucha celulozy, natomiast egzoglukanazy atakują końce łańcucha, uwalniając cząsteczki celobiozy [KUMAR i in. 2008]. Degradacja 1 Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w latach jako projekt badawczy.
2 108 K. Świątek i inni celulozy jest utrudniona ze względu na występowanie wewnętrznych i zewnętrznych wiązań wodorowych, które stabilizują włókna celulozy [MALHERBE I CLOETE 2002]. Proces hydrolizy celulozy składa się z następujących etapów: adsorpcji celulazy na powierzchni celulozy, degradacji celulozy do cukrów prostych oraz desorpcji celulazy z powierzchni materiału poddawanego hydrolizie [KULIKOWSKA i KLIMKOWSKI 2008]. Hemiceluloza może być rozkładana przez różne enzymy. Ksylan ulega hydrolizie pod wpływem enzymów, takich jak endoksylanaza i β-ksylozydaza, które powodują jego degradację do ksylooligosacharydów. Z kolei α-glukuronidaza, α-arabinofuranozydaza i esteraza acetyloksylanu odszczepiają boczne grupy i łańcuchy heteroksylanu, natomiast za hydrolizę glukomannanu odpowiadają β-mannanaza i β-mannozydaza. Efektywność hydrolizy polisacharydów substratów lignocelulozowych uwarunkowana jest ich skutecznym przygotowaniem oraz precyzyjnym doborem kompleksu enzymów [KUMAR i in. 2009]. Głównym źródłem handlowych preparatów celulaz są grzyby strzępkowe, w szczególności celulolityczne szczepy należące do rodzaju Trichoderma. Najbardziej reprezentatywnymi przedstawicielami są T. viride, T. longibrachiatum, T. reesei. Produkowane obecnie na skalę przemysłową preparaty celulaz bazują głównie na genetycznie zmodyfikowanych mutantach T. reesei. Grzyby z rodzaju Aspergillus, najczęściej wykorzystywane w produkcji przemysłowej, mogą być przydatne jako źródło pozyskiwania β-glukozydazy, ksylanazy i ksyloglukanazy. Również grzyby z rodzaju Penicillium mogą być alternatywnym producentem enzymów z grupy celulaz. Enzymy tych grzybów są mniej podatne na hamujący wpływ inhibitorów, charakteryzują się także mniejszym powinowactwem do ligniny [GU- SAKOV 2011]. Innym ważnym źródłem enzymów celulolitycznych są bakterie, zarówno tlenowe, jak i beztlenowe. Bakterie razem z grzybami zajmują w przyrodzie centralne miejsce w biodegradacji biomasy roślinnej, z uwagi na ich zdolność do tworzenia odpowiednich nanokompleksów układów enzymatycznych. Przykładem takich tlenowych promieniowców mogą być Cellulomonas i Thermobifida. Natomiast beztlenowce, takie jak Clostridium i Ruminococcus, mogą produkować specjalne kompleksy celulaz, zwane cellulosomami. Pomimo istotnych zalet, jak przeżywalność w wyższej temperaturze i lepsze przystosowanie do trudnych warunków, bakterie nie mogą konkurować z mutantami grzybów, gdyż poziom ekspresji białka tych mikroorganizmów jest za niski [WILSON 2009; GUSAKOV 2011]. Celem przeprowadzonych badań było określenie przydatności celulolitycznych preparatów enzymatycznych, skomponowanych w różnych zestawieniach, do wydajnej hydrolizy polisacharydów słomy rzepakowej. Efekty hydrolizy oceniano na podstawie stężenia wydzielonych cukrów, możliwych do wykorzystania przez drożdże w procesie fermentacji alkoholowej. Materiał i metody Materiałem doświadczalnym była słoma rzepakowa (Brassica napus L. var. napus), pochodząca z Gospodarstwa Rolnego w Pacółtowie AUREPIO AGRA Sp. z o.o., w postaci wysuszonej, o zawartości 95,1% suchej masy. Surowiec poddano procesowi kilkustopniowego mielenia (młyn tnący Retsch SM100, 2007 r., Niemcy), do poziomu rozdrobnienia 1 2 mm. Określono udział poszczególnych frakcji włókna
3 DOSKONALENIE WARUNKÓW HYDROLIZY ENZYMATYCZNEJ w słomie rzepakowej, stosując urządzenie Fibertec TM 1020 (FOSS, 2011 r., Chiny); oznaczono: zawartość włókna neutralno-detergentowego (NDF) według Van Soest a [VAN SOEST i in. 1991], zawartość włókna kwaśno-detergentowego (ADF) oraz zawartość ligniny kwaśno-detergentowej (ADL) [PN-EN ISO 13906]. Zawartość celulozy wyznaczono z różnicy pomiędzy udziałem frakcji ADF i ADL, natomiast zawartość hemicelulozy z różnicy pomiędzy udziałem frakcji NDF i ADF. Słomę rzepakową poddano chemicznej obróbce w warunkach: temperatura 121 C, czas 1 h, dodatek NaOH 0,1g g 1 s.s. substratu (parametry te wyznaczono na podstawie wcześniejszych badań przeprowadzonych w Katedrze Biotechnologii Żywności). Materiał po obróbce i korekcie kwasowości środowiska do ph 5,0 (za pomocą 99-procentowego kwasu octowego) poddano hydrolizie enzymatycznej. Stężenie substratu lignocelulozowego w zawiesinie ustalono na poziomie 10% s.s. (w/w), co zapewniło możliwość mieszania medium w czasie reakcji. Reakcję prowadzono w czasie 72 h, w temperaturze 50 C, w kolbach stożkowych o pojemności 500 cm 3, zawierających 100 g medium reakcyjnego, z zastosowaniem wytrząsania (250 obr min 1 ; inkubator Innova 40, New Brunswick, 2010 r., USA), przy użyciu 6 ustalonych kompozycji preparatów enzymatycznych (według tab. 1). Oceniano dwa rodzaje celulaz: Celluclast 1.5L (Novozymes, nr kat. SIGMA C2730) i celulazę z Trichoderma longibrachiatum (nr kat. SIGMA C9748) oraz dwa preparaty ksylanaz: Pentopan Mono BG ksylanaza z Thermomyces lanuginosus (Novozymes, nr kat. SIGMA X2753) i ksylanazę z Trichoderma longibrachiatum (nr kat. SIG- MA X2629). We wszystkich wariantach procesu hydrolizy zastosowano dodatek celobiazy (Novozyme 188, Novozymes, nr kat. SIGMA C6105) w celu rozkładu powstającej celobiozy (hamującej aktywność celulaz) do glukozy. Tabela 1; Table 1 Kompozycje stosowanych preparatów enzymatycznych The compositions of the enzyme preparations used Kompozycje preparatów enzymatycznych Nr; No The compositions of the enzyme preparations 1 Celluclast 1.5L + celobioza 2 Celluclast 1.5L + Pentopan Mono BG + celobiaza 3 Celluclast 1.5L + ksylanaza z T. longibrachiatum + celobiaza 4 celulaza z T. longibrachiatum + celobiaza 5 celulaza z T. longibrachiatum + Pentopan Mono BG + celobiaza 6 celulaza z T. longibrachiatum + ksylanaza z T. longibrachiatum + celobiaza Preparaty enzymatyczne stosowano w następujących dawkach: Celluclast 1.5L 15 FPU g 1 s.s. słomy, celulaza z Trichoderma longibrachiatum 15 U g 1 s.s. słomy, Pentopan Mono BG 15 FXU g 1 s.s. słomy, ksylanaza z T. longibrachiatum 15 FXU g 1 s.s. słomy, celobiaza (Novozyme 188) 30 CBU g 1 s.s. słomy. Aktywność enzymów była wyrażana następująco: 1 FPU ilość enzymu uwalniająca 1 μmol glukozy z bibuły Whatman no. 1, w czasie 1 minuty, 1 U ilość enzymu uwalniająca 1 μmol glukozy z celulozy w czasie 1 h (warunki reakcji: ph 5,0; temperatura 37 C, czas inkubacji 2 h), 1 FXU ilość enzymu uwalniająca 1 μmol ksylozy z ksylanu w czasie 1 minuty (warunki reakcji: ph 4,5; tempera-
4 110 K. Świątek i inni tura 30 C), 1 CBU ilość enzymu przekształcająca 1 μmol celobiozy do 2 μmoli glukozy w ciągu 1 minuty (warunki reakcji: ph 4,8; temperatura 50 C). Podczas hydrolizy zastosowano dodatek azydku sodu (0,1%) celem wyeliminowania potencjalnych zakażeń mikrobiologicznych. W czasie reakcji okresowo pobierano próbki do analizy. Efekty hydrolizy określano na podstawie stężenia uwolnionych cukrów redukujących, oznaczonych przy użyciu metody z kwasem 3,5-dinitrosalicylowym [MILLER 1959]. Porównawczo przeprowadzono hydrolizę materiału natywnego. Wyniki i dyskusja Efektywność hydrolizy enzymatycznej surowców lignocelulozowych uzależniona jest od ich rodzaju, stopnia dojrzałości, składu chemicznego oraz sposobu wstępnej obróbki. Rozdrabnianie prowadzi do zmniejszenia wielkości cząstek i częściowego zniszczenia krystalicznej struktury celulozy, co ułatwia dostęp enzymów do kompleksu polisacharydów, a także powoduje zwiększenie wrażliwości substratu na działanie czynników chemicznych. Redukcja wielkości cząstek słomy pszennej do wartości μm pozwala na zwiększenie wydajności uwalniania glukozy i ksylozy po 24-godzinnej hydrolizie enzymatycznej odpowiednio o 39% i 20% w porównaniu z próbami odniesienia (cząstki o długości 2 4 cm) [PEDER- SEN i MEYER 2009; DA COSTA SOUSA i in. 2009]. Wstępne traktowanie lignocelulozy alkaliami, takimi jak: wodorotlenek wapnia, amoniak czy wodorotlenek sodu, powoduje degradację wiązań łączących ligninę z pozostałymi polimerami, co jest przyczyną częściowego upłynnienia kompleksu, a także usunięcia części ligniny. Wymienionym zmianom towarzyszy również zwiększenie dostępności celulozy dla enzymów hydrolitycznych [ALVIRA i in. 2010]. We wcześniej prowadzonych badaniach własnych ustalono warunki wstępnej obróbki badanego substratu oraz parametry prowadzenia hydrolizy enzymatycznej. Doświadczenia opisane w niniejszej pracy dotyczyły doboru najefektywniej współdziałającej kombinacji preparatów enzymatycznych, charakteryzującej się wydajnym uwalnianiem cukrów fermentujących ze słomy rzepakowej. Udział podstawowych frakcji (celulozy, hemicelulozy i ligniny) w suchej masie słomy rzepakowej wynosił odpowiednio: 49,2; 12,2 i 14,9%, przy czym łączna zawartość celulozy i hemicelulozy polisacharydów stanowiących potencjalne źródło cukrów fermentujących kształtowała się na poziomie 61,4%. Przeprowadzenie 72-godzinnej hydrolizy substratu natywnego (próba kontrolna) pozwoliło na uzyskanie stężenia uwolnionych cukrów redukujących na poziomie 10,68 16,39 g dm 3 hydrolizatu, a największe ich stężenie osiągnięto przy zastosowaniu kompozycji, w której składzie znalazła się ksylanaza z T. longibrachiatum zarówno w skojarzeniu z celulazą Celluclast 1.5L (rys. 1), jak i z celulazą z T. longibrachiatum (rys. 2). Zastosowanie wymienionych kombinacji pozwoliło na uzyskanie wydajności hydrolizy polisacharydów w odniesieniu do wartości teoretycznej, wyznaczonej na podstawie stężenia celulozy i hemicelulozy w materiale natywnym, na poziomie odpowiednio 22,0 i 24,0%. Najmniej korzystne okazało się zastosowanie kompozycji Celluclast 1.5L i celobiaza: po 72 h procesu ich stężenie w hydrolizacie wynosiło 10,68 g cukrów dm 3, co dowodzi istotnej roli enzymów degradujących hemicelulozę podczas biokonwersji kompleksu lignocelulozowego (rys. 1).
5 DOSKONALENIE WARUNKÓW HYDROLIZY ENZYMATYCZNEJ Rys. 1. Fig. 1. Stężenie uwolnionych cukrów redukujących (g dm 3 ) The concentration of released reducing sugars (g dm 3 ) Czas; Time [h] Postęp hydrolizy enzymatycznej słomy rzepakowej natywnej (symbole puste) oraz po obróbce wstępnej (NaOH 0,1 g g s.s. materiału, temperatura 121 C, czas 1 h) (symbole pełne), z zastosowaniem trzech kombinacji preparatów enzymatycznych (nr 1, 2 i 3 według tabeli 1), w czasie 72 h eksperymentu, wyrażony stężeniem cukrów redukujących w hydrolizacie Enzymatic hydrolysis rate of untreated (empty symbols) and pretreated rape straw (addition of NaOH 0,1 g g 1 d.m. of substrate, temperature 121 C, time 1 h) (filled symbols), with the use of three combinations of enzyme preparations (no. 1, 2, 3 according to table 1), during 72-hour experiment, expressed as reducing sugars concentration in hydrolysate Hydroliza enzymatyczna wstępnie przygotowanej słomy rzepakowej, prowadzona z udziałem każdej z proponowanych kompozycji preparatów enzymatycznych, pozwoliła uzyskać trzykrotnie większą zawartość cukrów redukujących po 72 h procesu niż hydroliza substratu natywnego. Już w początkowym etapie procesu zauważono wysoką skuteczność stosowania kompozycji preparatów enzymatycznych celulazy z Trichoderma longibrachiatum, ksylanazy z T. longibrachiatum i celobiazy (rys. 2). Zastosowanie tej kombinacji spowodowało uwolnienie 32,27 g cukrów dm 3 hydrolizatu juý po 12 h procesu, by w końcowym etapie osiągnąć największą z odnotowanych we wszystkich doświadczeniach wartość: 48,82 g cukrów redukujących dm 3. Najniższe stężenie cukrów fermentujących w hydrolizacie (33,42 g dm 3 ) uzyskano w doúwiadczeniu z udziaůem kompleksu preparatów Celluclast 1.5L i celobiaza (rys. 1). W eksperymencie z udziałem kompozycji preparatów celulazy i ksylanazy z Trichoderma longibrachiatum z celobiazą uzyskano wydajność hydrolizy polisacharydów słomy rzepakowej na poziomie 71,6% (rys. 3), co oznacza zwiększenie jej efektywności średnio o 45% w porównaniu z rezultatami doświadczenia z zastosowaniem preparatów Celluclast 1.5L i celobiaza. Można więc stwierdzić, że najskuteczniej działającym kompleksem enzymów okazał się zestaw celulaz i hemicelulaz z T. longibrachiatum i celobiazy, co świadczy o ich synergistycznym działaniu.
6 112 Rys. 2. Fig. 2. Stężenie uwolnionych cukrów redukujących (g dm 3 ) The concentration of released reducing sugars (g dm 3 ) K. Świątek i inni Czas; Time [h] Postęp hydrolizy enzymatycznej słomy rzepakowej natywnej (symbole puste) oraz po obróbce wstępnej (NaOH 0,1 g g 1 s.s. materiału, temperatura 121 C, czas 1 h) (symbole pełne), z zastosowaniem trzech kombinacji preparatów enzymatycznych (nr 4, 5 i 6 wg tabeli 1), w czasie 72 h eksperymentu, wyrażony stężeniem cukrów redukujących w hydrolizacie Enzymatic hydrolysis rate of untreated (empty symbols) and pretreated rape straw (addition of NaOH 0,1 g g 1 d.m. of substrate, temperature 121 C, time 1 h) (filled symbols), with the use of three combinations of enzyme preparations (no. 4, 5, 6 according to table 1), during 72-hour experiment, expressed as reducing sugars concentration in hydrolysate Na rysunku 3 przedstawiono wyniki ilustrujące efektywność 72-godzinnej hydrolizy enzymatycznej słomy rzepakowej. Jak wspomniano wcześniej, najkorzystniejszą z przebadanych kompozycji enzymów okazała się kombinacja preparatów, które pochodziły z grzybów T. longibrachiatum. Szczególnie istotną rolę można przypisać preparatowi ksylanaz, którego zestawienie z celulazami preparatu Celluclast 1.5L (kompozycja 3) skutkowało korzystnym stopniem hydrolizy polisacharydów, tj. 67,1%. Prawdopodobnie w preparacie ksylanazy z T. longibrachiatum aktywne są również inne hemicelulazy, które sprzyjają kompleksowej hydrolizie badanego surowca lignocelulozowego. Dodatkowo należy zaznaczyć, że wstępna obróbka alkaliami sprzyja poprawie podatności na hydrolizę kompleksu polisacharydów zawartych w substracie. MCINTOSH I VANCOV [2010] badali wpływ wstępnego traktowania alkaliami słomy sorgo (Sorghum bicolor) na efektywność hydrolizy enzymatycznej tak przetworzonego materiału. Doświadczenia hydrolizy poprzedzono obróbką substratu, stosując zmienne parametry w zakresie: stężenia NaOH (od 0 do 2,0% (w/v)), temperatury (60 i 121 C) oraz czasu jej trwania (30, 60 i 90 min). Reakcję hydrolizy enzymatycznej polisacharydów prowadzono przez 48 h w warunkach: temperatura 50 C, ph 5,0, wytrząsanie (150 rpm), z zastosowaniem kombinacji preparatów oferowanych przez firmę Novozymes: celulazy (NS50013), ksylanazy (NS50030) i β-glukozydazy (NS50010). Stężenie rozdrobnionej słomy w zawiesinie ustalono
7 DOSKONALENIE WARUNKÓW HYDROLIZY ENZYMATYCZNEJ Rys. 3. Fig. 3. Wydajność; Yield (%) ,7 49,0 17,6 55,2 22,0 67,1 49,3 50,6 19,0 20,6 24, Nr kompozycji; No of composition 71,6 hydroliza natywnego surowca; hydrolysis of untreated substrate obróbka z udziałem NaOH; pretreatment with NaOH Porównanie wydajności 72-godzinnej hydrolizy enzymatycznej słomy rzepakowej natywnej i po obróbce z udziałem NaOH, przeprowadzonej z zastosowaniem sześciu kompozycji preparatów enzymatycznych. Wydajność hydrolizy celulozy i hemicelulozy obliczono w odniesieniu do wartości teoretycznej wyznaczonej na podstawie zawartości celulozy i hemicelulozy w materiale natywnym (61,4%) The comparison of the efficiency of 72-hour enzymatic hydrolysis of untreated and pretreated (NaOH) rape straw, conducted with the use of six compositions of enzyme preparations. The efficiency of cellulose and hemicellulose hydrolysis was calculated in relation to the theoretical value determined based on the content of cellulose and hemicellulose in the native substrate (61,4%) na poziomie 5% s.s. Zaobserwowano, że zastosowanie, oprócz celulazy, preparatów ksylanazy i β-glukozydazy pozwoliło na zwiększenie skuteczności hydrolizy polisacharydów słomy sorgo, przy jednoczesnym 4-krotnym zmniejszeniu dawki celulazy. Maksymalną wydajność hydrolizy celulozy i hemicelulozy (95%) uzyskano przy zastosowaniu enzymów w następujących dawkach: celulaza 5,0 FPU g 1 substratu, β-glukozydaza 7,5 CBU g 1 substratu, ksylanaza 1,5 FXU g 1 substratu. LU i in. [2010] przeprowadzili badania z wykorzystaniem słomy kukurydzianej, którą poddano wstępnej obróbce metodą eksplozji pary, a w dalszej kolejności neutralizowano lub przepłukiwano wodą. Cytowani autorzy oceniali również wpływ stężenia substratu w środowisku reakcyjnym na wydajność uwalniania cukrów fermentujących. Hydrolizę prowadzono przez 96 h, w temperaturze 50 C, ph 4,8, z zastosowaniem wytrząsania, stosując mieszankę kwaśnych celulaz (Global Green Tech, Chiny). Stężenie substratu lignocelulozowego w zawiesinie ustalono w zakresie 10 30% s.s. (w/w). Zaobserwowano, że koncentracja substratu w medium reakcyjnym ma niewielki wpływ na efektywność konwersji polisacharydów słomy. Najkorzystniejsze rezultaty uzyskano przy zastosowaniu stężenia substratu na poziomie 30%, co pozwoliło na otrzymanie 103,3 g glukozy dm 3 hydrolizatu (stopień konwersji celulozy do glukozy wyniósł 72,5%) [LU i in. 2010]. SAHA i in. [2005] przeprowadzili hydrolizę enzymatyczną słomy pszennej uprzednio traktowanej 0,75% roztworem kwasu siarkowego. Zastosowano kompleks enzymów: celulazę z Triochoderma reesei, β-glukozydazę z Aspergillus niger i ksylanazę z Trichoderma longibrachiatum. Proces hydrolizy prowadzono w tem-
8 114 K. Świątek i inni peraturze 45 C, przy ph 5,0, w czasie 72 h. Wymieniony zestaw enzymów okazał się najkorzystniejszy ze wszystkich zastosowanych w doświadczeniu, czego dowodzi uzyskany stopień konwersji celulozy do glukozy na poziomie 81% (565 mg cukrów redukujących g 1 surowca). Porównując badania przeprowadzone w ramach niniejszej pracy, można stwierdzić, że zastosowanie najkorzystniejszej kompozycji enzymów pozwoliło na uzyskanie koncentracji monosacharydów w hydrolizacie w ilości 488 mg g 1 surowca. Wnioski Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, iż preparaty celulaz: Celluclast 1.5L i celulaza z Trichoderma longibrachiatum są przydatne w procesie hydrolizy enzymatycznej surowców lignocelulozowych. Większą skutecznością charakteryzuje się preparat otrzymany z gatunku T. longibrachiatum. Istotny wpływ na przebieg hydrolizy ma zastosowanie preparatów ksylanaz. W badaniach zastosowano preparaty ksylanaz: Pentopan Mono BG i ksylanazę z T. longibrachiatum, z których ta ostatnia odegrała kluczową rolę w uzyskaniu wysokiego poziomu wydajności hydrolizy polisacharydów. Jej wysoką skuteczność potwierdza korzystne stężenie monosacharydów w mediach poreakcyjnych (45,7 48,8 g dm 3 ), a także różnica pomiędzy efektami działania kompozycji enzymatycznych bez udziału ksylanaz oraz kompozycji enzymatycznych z ich udziałem. Za najkorzystniejszą kompozycję enzymów uznano: celulazę z Trichoderma longibrachiatum, ksylanazę z T. longibrachiatum i celobiazę, co dowodzi ich skutecznego synergistycznego działania. Preparaty enzymatyczne pozyskiwane z T. longibrachiatum pozwalają na uzyskanie wysokiego stopnia konwersji polisacharydów surowca lignocelulozowego do cukrów fermentujących. Przedstawione rezultaty badań potwierdziły również konieczność stosowania obróbki wstępnej w biotechnologicznym przetwarzaniu słomy rzepakowej. Literatura ALVIRA P., TOMÁS-PEJÓ E., BALLESTEROS M., NEGRO M.J Pretreatment technologies for an efficient bioethanol production process based on enzymatic hydrolysis: A review. Bioresource Technology 101: DA COSTA SOUSA L., CHUNDAWAT S.P.S., BALAN V., DALE B.E Cradle- -to-grave assessment of existing lignocellulose pretreatment technologies. Curr. Opin. Biotechnol. 20: GUSAKOV A.V Alternatives to Trichoderma reesei in biofuel production. Trends in Biotechnology 29 (9): KRISTENSEN J. B Enzymatic hydrolysis of lignocelluloses. Substrate interactions and high solids loadings. Forest & Landscape Research 42: 7.
9 DOSKONALENIE WARUNKÓW HYDROLIZY ENZYMATYCZNEJ KULIKOWSKA D., KLIMOWSKI K Produkcja bioetanolu z odpadów lignocelulozowych możliwości i ograniczenia. Cz. II. Hydroliza i fermentacja. Gaz, Woda i Technika Sanitarna 2: KUMAR R., SINGH S., SINGH O.V Bioconversion of lignocellulosic biomass: biochemical and molecular perspectives. J. Ind. Microbiol. Biotechnol. 35: KUMAR R., MAGO G., BALAN V., WYMAN C.E Physical and chemical characterizations of corn stover and poplar solids resulting from leading pretreatment technologies. Bioresour. Technol. 100: LU Y., WANG Y., XU G., CHU J., ZHUANG Y., ZHANG S Influence of High Solid Concetration on Enzymatic Hydrolysis and Fermantation of Steam-Exploded Corn Stover Biomass. Appl. Biochem. Biotechnol. 160: MALHERBE S., CLOETE T.E Lignocellulose biodegradation: Fundamentals and applications. Reviews in Environmental Science and Bio/Technology 1: MCINTOSH S., VANCOV T Enhanced enzyme saccharification of Sorghum bicolor straw using dilute alkali pretreatment. Bioresour. Technol. 101: MILLER G.L Use of dinitrosalicylic acid reagent for determination of reducing sugar. Anal. Chem. 31 (3): PEDERSEN M., MEYER A.S Influence of substrate particle size and wet oxidation on physical surface structures and enzymatic hydrolysis of wheat straw. Biotechnol. Prog. 25: SAHA B.C., ITEN L.B., COTTA M.A., WU Y.V Dilute acid pretreatment, enzymatic saccharification and fermentation of wheat straw to ethanol. Proc. Biochem. 40: VAN SOEST P.J., ROBERTSON J.B., LEWIS B.A Methods for dietary fiber, neutral detergent fiber and nonstarch polysaccharides in relation to animal nutrition. Journal of Dairy Science 74: WILSON D.B Cellulases and biofuels. Curr. Opin. Biotechnol. 20: Słowa kluczowe: lignoceluloza, słoma rzepakowa, hydroliza enzymatyczna, ksylanaza Streszczenie Przeprowadzono badania, których celem było określenie wpływu różnych kompozycji preparatów celulolitycznych na efektywność procesu hydrolizy enzymatycznej polisacharydów słomy rzepakowej po wstępnej obróbce alkalicznej. Skuteczność ich działania oceniono na podstawie stężenia cukrów prostych uwolnionych w trakcie reakcji enzymatycznej oraz wydajności obliczonej w odniesieniu do sumy polisacharydów zawartych w surowcu natywnym. Najkorzystniejszym ze-
10 116 K. Świątek i inni stawem okazała się kombinacja preparatów pochodzących z grzybów Trichoderma longibrachiatum. Wykazano istotne znaczenie ksylanaz z T. longibrachiatum, których obecność sprzyjała poprawie efektywności hydrolizy polisacharydów o 37 45% w porównaniu z doświadczeniami bez ich udziału. Wyniki przeprowadzonych badań potwierdziły również konieczność stosowania obróbki wstępnej podczas przetwarzania substratów lignocelulozowych. THE IMPROVEMENT OF THE CONDITIONS OF ENZYMATIC HYDROLYSIS OF LIGNOCELLULOSIC SUBSTRATE POLYSACCHARIDES Karolina Świątek, Małgorzata Lewandowska, Magdalena Świątek, Włodzimierz Bednarski Chair of Food Biotechnology University of Warmia and Mazury, Olsztyn Key words: lignocellulose, rape straw, enzymatic hydrolysis, xylanase Summary Research evaluating the impact of different compositions of cellulolytic preparations on the efficiency of enzymatic hydrolysis of polysaccharides of alkali pretreated rape straw was carried out. The effectiveness of the used compositions was assessed based on the amount of reducing sugars released during the enzymatic reaction and the yield calculated in relation to the sum of polysaccharides contained in the native substrate. The combination of the preparations derived from the fungus Trichoderma longibrachiatum was the most favorable. It was stated that xylanases from T. longibrachiatum were essential, allowing to improve the efficiency of hydrolysis of polysaccharides by 37 45% compared to experiments without their participation. The results of the conducted research also confirmed the necessity of the pretreatment step in the processing of lignocellulosic substrates. Mgr inż. Karolina Świątek Katedra Biotechnologii Żywności Uniwersytet Warmińsko-Mazurski ul. Heweliusza OLSZTYN karolina.swiatek@uwm.edu.p
Magdalena Świątek, Małgorzata Lewandowska, Karolina Świątek, Włodzimierz Bednarski
Acta Sci. Pol., Biotechnologia 10 (2) 2011, 5-16 ISSN 1644 065X (print) ISSN 2083 8654 (on-line) WPŁYW WARUNKÓW DEGRADACJI POLISACHARYDÓW SŁOMY RZEPAKOWEJ NA EFEKTYWNOŚĆ POZYSKIWANIA CUKRÓW FERMENTUJĄCYCH
Bardziej szczegółowoNatalia Kordala, Małgorzata Lewandowska, Magdalena Świątek, Włodzimierz Bednarski
Acta Sci. Pol., Biotechnologia 12 (3) 2013, 19-30 ISSN 1644 065X (print) ISSN 2083 8654 (on-line) OCENA ZALEŻNOŚCI EFEKTÓW HYDROLIZY ENZYMATYCZNEJ POLISACHARYDÓW MISKANTA OLBRZYMIEGO I SŁOMY RZEPAKOWEJ
Bardziej szczegółowoPublikacja jest dostępna w Internecie na stronach: Czasopismo jest indeksowane w bazie AGRO
NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2012 Redaktor Wydawnictwa: Barbara Majewska Redaktor techniczny: Barbara
Bardziej szczegółowoRoman Marecik, Paweł Cyplik
PROGRAM STRATEGICZNY ZAAWANSOWANE TECHNOLOGIE POZYSKIWANIA ENERGII ZADANIE NR 4 Opracowanie zintegrowanych technologii wytwarzania paliw i energii z biomasy, odpadów rolniczych i innych Roman Marecik,
Bardziej szczegółowoNAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE
NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES 4(15) 2014 Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2014 Redaktor Wydawnictwa: Joanna Świrska-Korłub Redaktor techniczny:
Bardziej szczegółowoZnaczenie doboru metody wstêpnej obróbki substratów lignocelulozowych z uwzglêdnieniem wydajnoœci produkcji bioetanolu*
Postêpy Nauk Rolniczych nr 1/2011: 109 119 Znaczenie doboru metody wstêpnej obróbki substratów lignocelulozowych z uwzglêdnieniem wydajnoœci produkcji bioetanolu* Magdalena Œwi¹tek, Ma³gorzata Lewandowska,W³odzimierz
Bardziej szczegółowoAnna Grala, Marcin Zieliński, Marcin Dębowski, Magdalena Rokicka, Karolina Kupczyk
Anna Grala, Marcin Zieliński, Marcin Dębowski, Magdalena Rokicka, Karolina Kupczyk Projekt współfinansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach programu ERA-NET BIOENERGY pt: Małe i wydajne-
Bardziej szczegółowoDoskonalenie procesów biotechnologicznych stosowanych w produkcji etanolu II generacji z surowców lignocelulozowych*
Postêpy Nauk Rolniczych nr 1/2011: 121 131 Doskonalenie procesów biotechnologicznych stosowanych w produkcji etanolu II generacji z surowców lignocelulozowych* Magdalena Œwi¹tek, Ma³gorzata Lewandowska,
Bardziej szczegółowoACTA SCIENTIARUM POLONORUM. Biotechnologia. Biotechnologia. Biotechnology
ACTA SCIENTIARUM POLONORUM Czasopismo naukowe założone w 2001 roku przez polskie uczelnie rolnicze Biotechnologia Biotechnologia Biotechnology 10 (2) 2011 Bydgoszcz Kraków Lublin Olsztyn Poznań Siedlce
Bardziej szczegółowoJoanna Chmielewska, Ewelina Dziuba, Barbara Foszczyńska, Joanna Kawa-Rygielska, Witold Pietrzak, Józef Sowiński
Acta Sci. Pol., Biotechnologia 14 (4) 2015, 5-12 ISSN 1644 065X (print) ISSN 2083 8654 (on-line) DOBÓR METODY PRZYGOTOWANIA BIOMASY SORGA CUKROWEGO DO PRODUKCJI ETANOLU 1 Joanna Chmielewska, Ewelina Dziuba,
Bardziej szczegółowoPlanowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Biomasa (odpady fermentowalne)
Slajd 1 Lennart Tyrberg, Energy Agency of Southeast Sweden Planowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Biomasa (odpady fermentowalne) Prepared by: Mgr inż. Andrzej Michalski Verified by: Dr inż. Andrzej
Bardziej szczegółowoSłowa kluczowe: ligninoceluloza, słoma pszenna, łęty ziemniaczane, etanol, drożdże
Acta Sci. Pol., Biotechnologia 13 (1) 2014, 5-12 ISSN 1644 065X (print) ISSN 2083 8654 (on-line) FERMENTACJA ETANOLOWA SUROWCÓW LIGNINOCELULOZOWYCH1 Joanna Kawa-Rygielska 1, Grzegorz Wcisło 2, Joanna Chmielewska
Bardziej szczegółowoDOSKONALENIE FERMENTACJI ETANOLOWEJ SŁOMY RZEPAKOWEJ
Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych nr 589, 2017, 39 47 DOI 10.22630/ZPPNR.2017.589.19 DOSKONALENIE FERMENTACJI ETANOLOWEJ SŁOMY RZEPAKOWEJ Natalia Kordala, Małgorzata Lewandowska, Włodzimierz
Bardziej szczegółowoCHEMICZNA HYDROLIZA BIOMASY INNOWACYJNE TECHNOLOGIE DLA PROCESU FERMENTACJI METANOWEJ
CHEMICZNA HYDROLIZA BIOMASY INNOWACYJNE TECHNOLOGIE DLA PROCESU FERMENTACJI METANOWEJ Artykuł powstał w ramach projektu Bioenergia dla Regionu Zintegrowany Program Rozwoju Doktorantów, finansowanego ze
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Nauki o Żywności i Żywieniu Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2012 Tom 6 Zeszyt 2 RADOSŁAW BIAŁACHOWSKI
Bardziej szczegółowoBIOSYNTEZA ACYLAZY PENICYLINOWEJ. Ćwiczenia z Mikrobiologii Przemysłowej 2011
BIOSYNTEZA ACYLAZY PENICYLINOWEJ Ćwiczenia z Mikrobiologii Przemysłowej 2011 Acylaza penicylinowa Enzym hydrolizuje wiązanie amidowe w penicylinach Reakcja przebiega wg schematu: acylaza Reszta: fenyloacetylowa
Bardziej szczegółowoWykorzystanie słomy kukurydzianej do produkcji bioetanolu II generacji
MIDDLE POMERANIAN SCIENTIFIC SOCIETY OF THE ENVIRONMENT PROTECTION ŚRODKOWO-POMORSKIE TOWARZYSTWO NAUKOWE OCHRONY ŚRODOWISKA Annual Set The Environment Protection Rocznik Ochrona Środowiska Volume/Tom
Bardziej szczegółowoŚLAZOWCA POZYSKANEJ W RÓŻNYCH TERMINACH JEJ ZBIORU. Purwin C., Pysera B., Fijałkowska M., Wyżlic I.
CENTRUM BADAŃ ENERGII ODNAWIALNEJ UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO W OLSZTYNIE 10-719 Olsztyn, ul. M. Oczapowskiego 8, Tel. (089) 523 43 97 e-mail: cbeo@uwm.edu.pl www.uwm.edu.pl/cbeo PROGRAM STRATEGICZNY
Bardziej szczegółowoZasady i cele stosowania dodatków kiszonkarskich
.pl https://www..pl Zasady i cele stosowania dodatków kiszonkarskich Autor: dr hab. inż. Rafał Bodarski Data: 1 kwietnia 2016 Wykorzystanie na szeroką skalę kiszonek jako podstawowych gospodarskich pasz
Bardziej szczegółowoWykorzystanie modelu fermentacji beztlenowej ADM1 do estymacji produkcji metanu w bigazowniach rolniczych
Wykorzystanie modelu fermentacji beztlenowej ADM1 do estymacji produkcji metanu w bigazowniach rolniczych Ireneusz Białobrzewski a, Ewa Klimiuk b, Marek Markowski a, Katarzyna Bułkowska b University of
Bardziej szczegółowoPrzydatność Beta vulgaris L. jako substratu biogazowni rolniczej
Przydatność Beta vulgaris L. jako substratu biogazowni rolniczej Anna Karwowska, Janusz Gołaszewski, Kamila Żelazna Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Burak zwyczajny (Beta vulgaris L.) jest wartościowym
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. Wprowadzenie do biotechnologii. Rys historyczny. Zakres i znaczenie nowoczesnej biotechnologii. Opracowanie procesu biotechnologicznego. 7. Produkcja biomasy. Białko mikrobiologiczne.
Bardziej szczegółowoNAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE
NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES 4(15) 2014 Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Wrocław 2014 Redaktor Wydawnictwa: Joanna Świrska-Korłub Redaktor techniczny:
Bardziej szczegółowo(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2240591. (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 10.02.2009 09710344.
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2240591 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 10.02.2009 09710344.4
Bardziej szczegółowoPotencjał metanowy wybranych substratów
Nowatorska produkcja energii w biogazowni poprzez utylizację pomiotu drobiowego z zamianą substratu roślinnego na algi Potencjał metanowy wybranych substratów Monika Suchowska-Kisielewicz, Zofia Sadecka
Bardziej szczegółowoAutorzy: Instytut Inżynierii Wody i Ścieków Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechnika Śląska w Gliwicach
Bałtyckie Forum Biogazu Gdańsk, wrzesień 2012 r. Instytut Inżynierii Wody i Ścieków Wydział Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechnika Śląska w Gliwicach egmina, Infrastruktura, Energetyka Sp. z o.o.
Bardziej szczegółowoWpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych
WANDA NOWAK, HALINA PODSIADŁO Politechnika Warszawska Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych Słowa kluczowe: biodegradacja, kompostowanie, folie celulozowe, właściwości wytrzymałościowe,
Bardziej szczegółowoBIOETANOL Z BIOMASY KONOPNEJ JAKO POLSKI DODATEK DO PALIW PŁYNNYCH
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie. INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA DLA POLSKIEGO ROLNICTWA Polskie rośliny włókniste i zielarskie dla innowacyjnej
Bardziej szczegółowo12. PRZYGOTOWANIE BIOMASY DO PROCESU FERMENTACJI WODOROWEJ
12. PRZYGOTOWANIE BIOMASY DO PROCESU FERMENTACJI WODOROWEJ 12.1. Wstęp Wodór, ze względu na własności energetyczne i ekologiczne, jest uważany za najlepszy nośnik energii przyszłości. Spośród wielu sposobów
Bardziej szczegółowoBADANIA NAD DEGRADACJĄ β-glukanów PRZY UDZIALE POZAKOM ÓRKOW YCH HYDROLAZ GRZYBÓW TRICHODERMA
ŻYWNOŚĆ 3(20)Supl., 1999 AGNIESZKA MAJ, DANUTA WITKOWSKA BADANIA NAD DEGRADACJĄ β-glukanów PRZY UDZIALE POZAKOM ÓRKOW YCH HYDROLAZ GRZYBÓW TRICHODERMA Streszczenie Przedmiotem pracy było porównanie efektywności
Bardziej szczegółowoBadanie termostabilności oraz wpływu aktywatorów i inhibitorów na działanie α-amylazy [EC ]
Badanie termostabilności oraz wpływu aktywatorów i inhibitorów na działanie α-amylazy [EC 3.2.1.1.] Termostabilność enzymów Dla większości enzymów zmiany denaturacyjne zachodzą bardzo intensywnie powyżej
Bardziej szczegółowoNowa jakość w produkcji kiszonek
Nowa jakość w produkcji kiszonek Josiferm Biologiczny preparat do produkcji kiszonek. Utrzymuje wysoką stabilność tlenową kiszonki. Korzyści: świetna, smakowita o wysokiej stabilności dzięki: wysokiemu
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIE KONDYCJONOWANIA BIOMASY LIGNOCELULOZOWEJ PRZED PROCESEM FERMENTACJI METANOWEJ
kondycjonowanie, fermentacja metanowa, biomasa lignocelulozowa Anna GRALA, Marcin ZIELIŃSKI, Magda DUDEK, Marcin DĘBOWSKI, Kamila OSTROWSKA*, TECHNOLOGIE KONDYCJONOWANIA BIOMASY LIGNOCELULOZOWEJ PRZED
Bardziej szczegółowo... imię i nazwisko,nazwa szkoły, miasto
Zadanie 1. (3 pkt) Aspirynę czyli kwas acetylosalicylowy można otrzymać w reakcji kwasu salicylowego z bezwodnikiem kwasu etanowego (octowego). a. Zapisz równanie reakcji, o której mowa w informacji wstępnej
Bardziej szczegółowoWYBRANE RODZAJE BIOMASY JAKO SUROWCE DO FERMENTACJI WODOROWEJ
Krzysztof Urbaniec, Robert Grabarczyk Centrum Doskonałości CERED, Politechnika Warszawska, Płock WYBRANE RODZAJE BIOMASY JAKO SUROWCE DO FERMENTACJI WODOROWEJ Słowa kluczowe Biomasa, energia odnawialna,
Bardziej szczegółowoWpływ ph i temperatury na aktywność enzymów na przykładzie α-amylazy [EC ]
Wpływ ph i temperatury na aktywność enzymów na przykładzie α-amylazy [EC 3.2.1.1.] Szybkość katalizowanej przez enzym przemiany danego substratu w określony produkt jest ściśle uzależniona od stężenia
Bardziej szczegółowoNiestandardowe wykorzystanie buraków cukrowych
Niestandardowe wykorzystanie buraków cukrowych Stanisław Wawro, Radosław Gruska, Agnieszka Papiewska, Maciej Stanisz Instytut Chemicznej Technologii Żywności Skład chemiczny korzeni dojrzałych buraków
Bardziej szczegółowoOznaczanie aktywności - i β- amylazy słodu metodą kolorymetryczną
KATEDRA BIOCHEMII Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Oznaczanie aktywności - i β- amylazy słodu metodą kolorymetryczną ĆWICZENIE 5 OZNACZANIE AKTYWNOŚCI -AMYLAZY SŁODU METODĄ KOLORYMETRYCZNĄ Enzymy
Bardziej szczegółowo(Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA
18.10.2017 PL L 267/1 II (Akty o charakterze nieustawodawczym) ROZPORZĄDZENIA ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2017/1896 z dnia 17 października 2017 r. dotyczące na stosowanie preparatu endo-1,3(4)-beta-glukanazy
Bardziej szczegółowoCzy produkcja żywności to procesy fizyczne i reakcje chemiczne?
Czy produkcja żywności to procesy fizyczne i reakcje chemiczne? Co to jest przemiana fizyczna? Podaj przykład przemiany fizycznej? Co to jest przemiana chemiczna? Podaj przykład przemiany chemicznej? Doświadczenie
Bardziej szczegółowoKiszonka z sorga, czyli jaka pasza?
https://www. Kiszonka z sorga, czyli jaka pasza? Autor: dr inż. Barbara Król Data: 14 czerwca 2016 Kiszonka z sorga charakteryzuje się wyższą zawartością białka surowego, włókna surowego, ligniny i związków
Bardziej szczegółowoBIOPALIWA DRUGIEJ GENERACJI
BIOPALIWA DRUGIEJ GENERACJI dr Magdalena Rogulska mgr inż. Marta Dołęga Instytut Paliw i Energii Odnawialnej Instytucja Wdrażająca działania 9.4-9.6 i 10.3 Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko
Bardziej szczegółowo(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 2516659 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 17.12.2010 10795363.0
Bardziej szczegółowoSUITABILITY OF VARIOUS TYPES OF BIOMASS FOR FERMENTATIVE HYDROGEN PRODUCTION
Maria Boszko, Robert Grabarczyk, Krzysztof Urbaniec. Politechnika Warszawska, Instytut Inżynierii Mechanicznej, Płock SUITABILITY OF VARIOUS TYPES OF BIOMASS FOR FERMENTATIVE HYDROGEN PRODUCTION Abstract
Bardziej szczegółowoWykorzystanie biowęgla w procesie fermentacji metanowej
Wykorzystanie biowęgla w procesie fermentacji metanowej dr inż. Wojciech Czekała dr hab. inż. Jacek Dach, prof. nadzw. dr inż. Krystyna Malińska dr inż. Damian Janczak Biologiczne procesy przetwarzania
Bardziej szczegółowoBIOSYNTEZA ENZYMÓW KSYLANOLITYCZNYCH W HODOWLI GRZYBA BIAŁEGO ROZKŁADU Phanerochaete chrysosporium
Acta Sci. Pol., Agricultura 5(2) 2006, 25-31 BIOSYNTEZA ENZYMÓW KSYLANOLITYCZNYCH W HODOWLI GRZYBA BIAŁEGO ROZKŁADU Phanerochaete chrysosporium Ewa B. Górska 1, Kamila Wilgat 2, Stefan Russel 11 1 Szkoła
Bardziej szczegółowoIngredients Research Concepts Consultancy Production for the dairy industry. Milase Premium. Marta Misiuwianiec-Królikiewicz
Ingredients Research Concepts Consultancy Production for the dairy industry Milase Premium Marta Misiuwianiec-Królikiewicz Zawartość Obecne na rynku koagulanty Koagulacja mleka Milase Premium Koagulanty
Bardziej szczegółowoBIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU
BIOCHEMICZNE ZAPOTRZEBOWANIE TLENU W procesach samooczyszczania wód zanieczyszczonych związkami organicznymi zachodzą procesy utleniania materii organicznej przy współudziale mikroorganizmów tlenowych.
Bardziej szczegółowoDekstran i dekstranaza w przerobie buraków zdegradowanych
Dekstran i dekstranaza w przerobie buraków zdegradowanych Aneta Antczak, Maciej Wojtczak Dekstran Zawartość dekstranu soku surowym zdrowe buraki
Bardziej szczegółowoTECHNOLOGIA CHEMICZNA JAKO NAUKA STOSOWANA GENEZA NOWEGO PROCESU TECHNOLOGICZNEGO CHEMICZNA KONCEPCJA PROCESU
PODSTAWY TECHNOLOGII OGÓŁNEJ wykład 1 TECHNOLOGIA CHEMICZNA JAKO NAUKA STOSOWANA GENEZA NOWEGO PROCESU TECHNOLOGICZNEGO CHEMICZNA KONCEPCJA PROCESU Technologia chemiczna - definicja Technologia chemiczna
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN
ĆWICZENIE 5 MECHANIZMY PROMUJĄCE WZROST ROŚLIN CZĘŚĆ TEORETYCZNA Mechanizmy promujące wzrost rośli (PGP) Metody badań PGP CZĘŚĆ PRAKTYCZNA 1. Mechanizmy promujące wzrost roślin. Odczyt. a) Wytwarzanie
Bardziej szczegółowoBADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI POWŁOK POLIMEROWYCH W RAMACH DOSTOSOWANIA METOD BADAŃ DO WYMAGAŃ NORM EN
PRACE INSTYTUTU TECHNIKI BUDOWLANEJ - KWARTALNIK nr 1 (137) 2006 BUILDING RESEARCH INSTITUTE - QUARTERLY No 1 (137) 2006 ARTYKUŁY - REPORTS Anna Sochan*, Anna Sokalska** BADANIA PORÓWNAWCZE PAROPRZEPUSZCZALNOŚCI
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA SKŁADU CHEMICZNEGO KŁACZKÓW IZOLOWANYCH Z ZAKWASZONYCH ROZTWORÓW CUKRU. dr inż. Ilona Błaszczyk dr inż.
CHARAKTERYSTYKA SKŁADU CHEMICZNEGO KŁACZKÓW IZOLOWANYCH Z ZAKWASZONYCH ROZTWORÓW CUKRU dr inż. Ilona Błaszczyk dr inż. Joanna Biernasiak Plan prezentacji Zdolność cukru do tworzenia kłaczków - kryterium
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM: ROZDZIELANIE UKŁADÓW HETEROGENICZNYCH ĆWICZENIE 1 - PRZESIEWANIE
LABORATORIUM: ROZDZIELANIE UKŁADÓW HETEROGENICZNYCH ĆWICZENIE 1 - PRZESIEWANIE CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest wykonanie analizy sitowej materiału ziarnistego poddanego mieleniu w młynie kulowym oraz
Bardziej szczegółowoWPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM
2/1 Archives of Foundry, Year 200, Volume, 1 Archiwum Odlewnictwa, Rok 200, Rocznik, Nr 1 PAN Katowice PL ISSN 1642-308 WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM D.
Bardziej szczegółowoElżbieta Gąsiorek, Ewa Walaszczyk, Waldemar Podgórski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
NAUKI INŻYNIERSKIE I TECHNOLOGIE 4(11) 2013 ENGINEERING SCIENCES AND TECHNOLOGIES ISSN 2080-5985 Elżbieta Gąsiorek, Ewa Walaszczyk, Waldemar Podgórski Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu e-mail: elzbieta.gasiorek@ue.wroc.pl
Bardziej szczegółowoInnowacyjne metody produkcji biopaliw
SEMINARIA Innowacyjne metody produkcji biopaliw IETU Prof. dr hab. Stefan Godzik Współorganizator Przedsiębiorstwo Gospodarki Wodnej i Rekultywacji S.A. z Jastrzębia Zdroju Plan seminarium Biomasa źródłem
Bardziej szczegółowoPrzemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Bardziej szczegółowoPolitechnika Łódzka Specjalistyczne Laboratorium Analityki Cukrowniczej
Politechnika Łódzka Specjalistyczne Laboratorium Analityki Cukrowniczej Dekstranaza - metoda na przeciwdziałanie niekorzystnym skutkom obecności dekstranu dr inż. Aneta Antczak-Chrobot dr inż. Maciej Wojtczak
Bardziej szczegółowoNauka Przyroda Technologie
Nauka Przyroda Technologie ISSN 1897-7820 http://www.npt.up-poznan.net Dział: Nauki o Żywności i Żywieniu Copyright Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2012 Tom 6 Zeszyt 2 MAŁGORZATA SMUGA-KOGUT
Bardziej szczegółowoWyznaczanie krzywej progresji reakcji i obliczenie szybkości początkowej reakcji katalizowanej przez β-fruktofuranozydazy
Wyznaczanie krzywej progresji reakcji i obliczenie szybkości początkowej reakcji katalizowanej przez β-fruktofuranozydazy W organizmach żywych reakcje chemiczne rzadko zachodzą w nieobecności katalizatora.
Bardziej szczegółowoŻwacz centrum dowodzenia krowy
https://www. Żwacz centrum dowodzenia krowy Autor: mgr inż. Joanna Soraja Tumanowicz Data: 7 lipca 2018 Pierwszy przedżołądek przeżuwaczy jest newralgicznym punktem poligastrycznego układu pokarmowego.
Bardziej szczegółowoDekstran i mannitol jako wskaźniki degradacji buraków cukrowych
Dekstran i mannitol jako wskaźniki degradacji buraków cukrowych 1 mgr inż. Aneta Antczak-Chrobot dr inż. Maciej Wojtczak Średni czas przerobu w dobach 2 Glukoza Fruktoza Rafinoza Polisacharydy: dekstran,
Bardziej szczegółowoKONWERSJA BIOMASY W PROCESIE DWUSTOPNIOWEJ FERMENTACJI WODOROWEJ
biomasa, fermentacja wodorowa, energia odnawialna Krzysztof URBANIEC, Robert GRABARCZYK KONWERSJA BIOMASY W PROCESIE DWUSTOPNIOWEJ FERMENTACJI WODOROWEJ Jedną z obiecujących metod otrzymywania wodoru przy
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5
SPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5 BIAŁKA 1. Wprowadzenie... 7 2. Aminokwasy jednostki strukturalne białek... 7 2.1. Klasyfikacja aminokwasów... 9 2.1.1. Aminokwasy białkowe i niebiałkowe... 9 2.1.2. Zdolność
Bardziej szczegółowoCzy dodatki umożliwią standaryzacje podłoża
Czy dodatki umożliwią standaryzacje podłoża dr Nikodem Sakson, Poznań Zmienna jakość podłoża jest faktem. Ma na wiele przyczyn. Jedną z nich jest mało precyzyjna metoda kontroli przebiegu procesu produkcji
Bardziej szczegółowoBiowęgiel jako materiał pomocniczny w procesie kompostowania i wermikompstowania
Biowęgiel jako materiał pomocniczny w procesie kompostowania i wermikompstowania dr inż. Krystyna Malińska Wydział Infrastruktury i Środowiska Politechnika Częstochowska Rola biowęgla w kompostowaniu 1.
Bardziej szczegółowoWpływ dodatku biowęgla na emisje w procesie kompostowania odpadów organicznych
BIOWĘGIEL W POLSCE: nauka, technologia, biznes 2016 Serock, 30-31 maja 2016 Wpływ dodatku biowęgla na emisje w procesie kompostowania odpadów organicznych dr hab. inż. Jacek Dach, prof. nadzw.* dr inż.
Bardziej szczegółowoStandardyzacja ocen substratów oraz zasady doboru składu mieszanin dla biogazowni rolniczych z uwzględnieniem oddziaływao inhibicyjnych.
w Falentach Oddział w Poznaniu ul. Biskupioska 67 60-461 Poznao Standardyzacja ocen substratów oraz zasady doboru składu mieszanin dla biogazowni rolniczych z uwzględnieniem oddziaływao inhibicyjnych.
Bardziej szczegółowo4. Rzutowy wzór Fischera rybozy przedstawia rysunek. Podaj wzory pierścieniowe α i β rybozy.
1. Wśród podanych związków wskaż: aldozy i ketozy. 2. Zapisz wzory Fischera wszystkich aldotetroz należących do szeregu D. 3. Ustal, ile stereoizomerów posiada forma łańcuchowa aldopentozy. 4. Rzutowy
Bardziej szczegółowoEquipment for ultrasound disintegration of sewage sludge disseminated within the Record Biomap project (Horizon 2020)
Research Coordination for a Low-Cost Biomethane Production at Small and Medium Scale Applications, akronim Record Biomap Equipment for ultrasound disintegration of sewage sludge disseminated within the
Bardziej szczegółowo(12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego:
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) TŁUMACZENIE PATENTU EUROPEJSKIEGO (19) PL (11) PL/EP 223192 (96) Data i numer zgłoszenia patentu europejskiego: 16.12.08 08872760.7 (13) (1) T3 Int.Cl. C12P 7/ (06.01) C12N 9/36
Bardziej szczegółowoPozyskiwanie biomasy z odpadów komunalnych
Pozyskiwanie biomasy z odpadów komunalnych Dr inż. Lech Magrel Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Białystok, 12 listopad 2012 r. Definicja biomasy w aktach prawnych Stałe lub ciekłe substancje
Bardziej szczegółowoWPŁYW CECH FIZYCZNYCH SUROWCÓW ROŚLINNYCH NA JAKOŚĆ I ENERGOCHŁONNOŚĆ WYTWORZONYCH BRYKIETÓW
WPŁYW CECH FIZYCZNYCH SUROWCÓW ROŚLINNYCH NA JAKOŚĆ I ENERGOCHŁONNOŚĆ WYTWORZONYCH BRYKIETÓW Ignacy Niedziółka, Beata Zaklika, Magdalena Kachel-Jakubowska, Artur Kraszkiewicz Wprowadzenie Biomasa pochodzenia
Bardziej szczegółowoKierunki badań nad wykorzystaniem biomasy do otrzymywania wodoru Directions of studies on the use of biomass for production of hydrogen
KRZYSZTOF URBANIEC *, ROBERT GRABARCZYK Politechnika Warszawska, Płock Kierunki badań nad wykorzystaniem biomasy do otrzymywania wodoru Directions of studies on the use of biomass for production of hydrogen
Bardziej szczegółowoZad: 5 Oblicz stężenie niezdysocjowanego kwasu octowego w wodnym roztworze o stężeniu 0,1 mol/dm 3, jeśli ph tego roztworu wynosi 3.
Zad: 1 Oblicz wartość ph dla 0,001 molowego roztworu HCl Zad: 2 Oblicz stężenie jonów wodorowych jeżeli wartość ph wynosi 5 Zad: 3 Oblicz stężenie jonów wodorotlenkowych w 0,05 molowym roztworze H 2 SO
Bardziej szczegółowoPL B1. ECOFUEL SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ, Jelenia Góra, PL BUP 09/14
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 230654 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 401275 (22) Data zgłoszenia: 18.10.2012 (51) Int.Cl. C10L 5/04 (2006.01)
Bardziej szczegółowoWPŁYW DODATKU SUROWCÓW POCHODZENIA NATURALNEGO NA WYDAJNOŚĆ BIOSYNTEZY KWASU CYTRYNOWEGO METODĄ HODOWLI W PODŁOŻU STAŁYM
ŻYWNOŚĆ 1(34), 2003 ELŻBIETA GĄSIOREK, WŁADYSŁAW LEŚNIAK WPŁYW DODATKU SUROWCÓW POCHODZENIA NATURALNEGO NA WYDAJNOŚĆ BIOSYNTEZY KWASU CYTRYNOWEGO METODĄ HODOWLI W PODŁOŻU STAŁYM Streszczenie W pracy badano
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych skrótów i symboli... XIII VII
Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów i symboli................... XIII 1. Wprowadzenie............................... 1 1.1. Definicja i rodzaje biopaliw....................... 1 1.2. Definicja biomasy............................
Bardziej szczegółowoWPŁYW DODATKU BIOETANOLU NA WŁASCIWOŚCI ELASTYCZNYCH POWŁOK SKROBIOWYCH
Konferencja Naukowa Problemy gospodarki energią i środowiskiem w rolnictwie, leśnictwie i przemyśle spożywczym WPŁYW DODATKU BIOETANOLU NA WŁASCIWOŚCI ELASTYCZNYCH POWŁOK SKROBIOWYCH Autorzy: Adam Ekielski
Bardziej szczegółowoJak przebiega trawienie w żwaczu?
https://www. Jak przebiega trawienie w żwaczu? Autor: Joanna Soraja Tumanowicz Data: 26 maja 2019 Przeżuwacze, w tym bydło, zostały obdarowane przez naturę w wielokomorowy żołądek. Tak wyspecjalizowany
Bardziej szczegółowoWPŁYW ENZYMÓW WSPOMAGAJĄCYCH NA SKŁAD CHEMICZNY I LEPKOŚĆ ZACIERÓW Z PSZENŻYTA Ewelina Sapińska, Maria Balcerek
Acta Agrophysica, 213, 2(1), 173-184 WPŁYW ENZYMÓW WSPOMAGAJĄCYCH NA SKŁAD CHEMICZNY I LEPKOŚĆ ZACIERÓW Z PSZENŻYTA Ewelina Sapińska, Maria Balcerek Zakład Technologii Spirytusu i Drożdży, Wydział Biotechnologii
Bardziej szczegółowoBIOPOLIMERY. Rodzaj zajęć: Grupa: WIMiC I-III r. Termin: poniedziałek Sala: Prowadzący: KONSULTACJE. POK. 106a A3. seminarium 105 A3/A4
BIOPOLIMERY Rodzaj zajęć: seminarium Grupa: WIMiC I-III r. Termin: poniedziałek 15.00-16.30 Sala: Prowadzący: 105 A3/A4 dr hab. inż. Jadwiga Laska KONSULTACJE CZWARTEK 11.00-12.00 POK. 106a A3 Kontakt
Bardziej szczegółowoL 271/12 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej
L 271/12 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 30.9.2006 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) NR 1443/2006 z dnia 29 września 2006 r. dotyczące stałych zezwoleń na stosowanie niektórych dodatków paszowych oraz dopuszczenia
Bardziej szczegółowoGRAWITACYJNE ZAGĘSZCZANIE OSADÓW
PRZERÓBKA I UNIESZKODLIWIANIE OSADÓW ŚCIEKOWYCH Ćwiczenie nr 4 GRAWITACYJNE ZAGĘSZCZANIE OSADÓW 1. CHARAKTERYSTYKA PROCESU Proces zagęszczania osadów, który polega na rozdziale fazy stałej od ciekłej przy
Bardziej szczegółowo2 Chmiel Polski S.A., ul. Diamentowa 27, Lublin
Acta Agrophyisca, 25, 6(2), 353-357 PORÓWNANIE WARTOŚCI WSKAŹNIKÓW STARZENIA W OCENIE WYBRANYCH PRODUKTÓW CHMIELOWYCH Jerzy Jamroz 1, Artur Mazurek 1, Marek Bolibok 2, Wojciech Błaszczak 2 1 Zakład Oceny
Bardziej szczegółowo(21) Numer zgłoszenia: (54) Sposób wytwarzania preparatu barwników czerwonych buraka ćwikłowego
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19)PL (11)167526 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 292733 (22) Data zgłoszenia: 10.12.1991 (51) IntCl6: C12P 1/00 C12N
Bardziej szczegółowoDezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty
Dezintegracja osadów planowane wdrożenia i oczekiwane efekty Poznań, 23-24.10.2012r. Plan prezentacji I. Wstęp II. III. IV. Schemat Wrocławskiej Oczyszczalni Ścieków Gospodarka osadowa Lokalizacja urządzeń
Bardziej szczegółowoZawartość składników pokarmowych w roślinach
Zawartość składników pokarmowych w roślinach Poszczególne rośliny różnią się zawartością składników pokarmowych zarówno w organach wegetatywnych, jak i generatywnych. Wynika to z różnych funkcji, jakie
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA SIŁĘ CIĘCIA I SIŁĘ ŚCISKANIA ZIEMNIAKÓW
InŜynieria Rolnicza 6/2006 Beata Ślaska-Grzywna Katedra InŜynierii i Maszyn SpoŜywczych Akademia Rolnicza w Lublinie WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ NA SIŁĘ CIĘCIA I SIŁĘ ŚCISKANIA ZIEMNIAKÓW Streszczenie W niniejszej
Bardziej szczegółowoWPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ PROPAGACJI FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH
Wpływ obróbki termicznej ziemniaków... Arkadiusz Ratajski, Andrzej Wesołowski Katedra InŜynierii Procesów Rolniczych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ
Bardziej szczegółowoSZACOWANIE POTENCJAŁU ENERGETYCZNEGO BIOMASY RO LINNEJ POCHODZENIA ROLNICZEGO W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM
SZACOWANIE POTENCJAŁU ENERGETYCZNEGO BIOMASY ROLINNEJ POCHODZENIA ROLNICZEGO W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W pracy oszacowano potencjał energetyczny biomasy rolinnej pozyskiwanej z produkcji rolniczej,
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz ważniejszych skrótów i symboli
Spis treści Wykaz ważniejszych skrótów i symboli XIII 1. Wprowadzenie 1 1.1. Definicja i rodzaje biopaliw 1 1.2. Definicja biomasy 3 1.3. Metody konwersji biomasy w biopaliwa 3 1.4. Biopaliwa 1. i 2. generacji
Bardziej szczegółowoANNA KANCELISTA BIODEGRADACJA ODPADÓW LIGNINOCELULOZOWYCH Z UDZIAŁEM GRZYBÓW STRZĘPKOWYCH PROF. DR HAB. DANUTY WITKOWSKIEJ
UNIWERSYTET PRZYRODNICZY WE WROCŁAWIU WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI KATEDRA BIOTECHNOLOGII I MIKROBIOLOGII ŻYWNOŚCI ANNA KANCELISTA BIODEGRADACJA ODPADÓW LIGNINOCELULOZOWYCH Z UDZIAŁEM GRZYBÓW STRZĘPKOWYCH PRACA
Bardziej szczegółowoNowe preparaty biobójcze o dużej skuteczności wobec bakterii z rodzaju Leuconostoc jako alternatywa dla coraz bardziej kontrowersyjnej formaliny.
Nowe preparaty biobójcze o dużej skuteczności wobec bakterii z rodzaju Leuconostoc jako alternatywa dla coraz bardziej kontrowersyjnej formaliny. Formaldehyd (formalina jest ok. 40% r-rem formaldehydu)
Bardziej szczegółowoOCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM
ścieki przemysłowe, złoże biologiczne Katarzyna RUCKA, Małgorzata BALBIERZ* OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH O DUŻEJ ZAWARTOŚCI OLEJÓW NA ZŁOŻU BIOLOGICZNYM Przedstawiono wyniki laboratoryjnych badań
Bardziej szczegółowoEKOFIZJOLOGIA MIKROORGANIZMÓW WODNYCH
EKOFIZJOLOGIA MIKROORGANIZMÓW WODNYCH I. AKTYWNOŚĆ ENZYMATYCZNA PLANKTONU JEZIORNEGO Prowadzący ćwiczenia: Mgr Tomasz Kaliński 1 Aktywność enzymatyczna mikroplanktonu Uwagi ogólne Aktywność ektoenzymów
Bardziej szczegółowoPomorski Biogaz, Gdańsk
Pomorski Biogaz, Gdańsk 30.09.2016 Mapowanie i charakterystyka odpadów organicznych podlegających fermentacji beztlenowej w Regionie Pomorskim Beata Szatkowska i Bjarne Paulsrud, Aquateam COWI Główne cele
Bardziej szczegółowoBADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO
oczyszczanie, ścieki przemysłowe, przemysł cukierniczy Katarzyna RUCKA, Piotr BALBIERZ, Michał MAŃCZAK** BADANIA PODATNOŚCI ŚCIEKÓW Z ZAKŁADU CUKIERNICZEGO NA OCZYSZCZANIE METODĄ OSADU CZYNNEGO Przedstawiono
Bardziej szczegółowo