Pan Michał Pęksa p.o. kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwinie Plac Tysiąclecia 1, Czerwin

Transkrypt

1 Warszawa, 21 maja 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII WW Pan Michał Pęksa p.o. kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwinie Plac Tysiąclecia 1, Czerwin WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego na rok 2018, zespół w składzie: Wioletta Wróblewska starszy inspektor wojewódzki, Sławomir Ozdarskistarszy inspektor wojewódzki Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, przeprowadzili w terminie 5-6 i 9 kwietnia 2018 r. kontrolę kompleksową w trybie zwykłym w Ośrodku Pomocy Społecznej w Czerwinie, zwanym dalej Ośrodkiem. Zakres kontroli obejmował: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia oraz pomocy asystenta rodziny, w okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli. Na podstawie art. 197d ww. ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Obowiązek wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych spoczywa na gminie. Ustawodawca nałożył na gminę obowiązek tworzenia i stałego rozwijania systemu wspierania rodziny, który zgodnie z art. 8 ustawy, ma na celu 1

2 w szczególności: wzmocnienie roli i funkcji rodziny, rozwijanie umiejętności opiekuńczowychowawczych rodziny, podniesienie świadomości w planowaniu oraz funkcjonowaniu rodziny, wzmacnianie integracji rodziny, przeciwdziałanie marginalizacji i degradacji społecznej rodziny, dążenie do reintegracji rodziny, dzięki czemu zwiększa się szanse na pozostawienie dziecka w jego naturalnym środowisku. Określono formy prowadzonego wspierania rodziny, którymi są: praca z rodziną, pomoc w opiece i wychowaniu dziecka. Wdrażanie instytucji asystenta rodziny zostało rozłożone w czasie: od 1 stycznia 2012 r. ich zatrudnianie przez gminy było fakultatywne, a od 1 stycznia 2015 r. stało się obowiązkowe. Przed wejściem w życie regulacji prawnych ustanawiających stanowisko asystenta rodziny, pracę socjalną świadczyli pracownicy socjalni. 1 Asystent rodziny aktywnie wspiera rodziny wychowujące dzieci, w których występują problemy trudne do pokonania samodzielnie, pomaga również rodzicom ubiegającym się o odzyskanie władzy rodzicielskiej. Jeśli dzieci znajdują się w pieczy zastępczej, rolą asystenta rodziny jest podjęcie działań mających na celu jak najszybszy powrót dzieci do rodziny. Z przedstawionych dokumentów wynika, że z dniem 11 kwietnia 2016 r. na podstawie art. 20 ustawy o pracownikach samorządowych 2, Wójt Gminy Czerwin dokonał przeniesienia służbowego pana na stanowisko p.o. kierownika Ośrodka 3 oraz upoważnił do prowadzenia postepowań i wydawania decyzji w sprawach z zakresu wspierania rodziny. Uchwałą nr XXVIII/4/17 Rady Gminy Czerwin z dnia 7 marca 2017 r. przyjęto statut Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwinie. Obowiązujący dokument nie zawiera zapisów wskazujących, że Ośrodek jest realizatorem zadań gminy w zakresie wspierania rodziny. Pracę z rodziną organizuje gmina. W przypadku, gdy podmiotem organizującym pracę z rodziną ma być ośrodek pomocy społecznej, to powierzenie tego zadania winno nastąpić w drodze dokonania zmian w statucie. Nie dokonano stosownych zmian, natomiast przedstawiona podczas kontroli 1 Zakres obowiązków pracownika socjalnego został sprecyzowany w art. 119 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. 2 Jakkolwiek przepis ten stanowi o przeniesieniu na wyższe stanowisko (awans wewnętrzny), trudno byłoby zakładać, że jest to przeniesienie prowadzące do zmiany rodzaju pracy. Dla tak daleko idącej tezy brak szerszego uzasadnienia systemowego. Natomiast art. 21 ustawy o pracownikach samorządowych wskazuje, że: jeżeli wymagają tego potrzeby jednostki, pracownikowi samorządowemu można powierzyć, na okres do 3 miesięcy w roku kalendarzowym, wykonywanie innej pracy niż określona w umowie o pracę, zgodnej z jego kwalifikacjami. Przez pojęcie kwalifikacji należy rozumieć nie tylko przygotowanie zawodowe pracownika jego formalne wykształcenie, zdobyte doświadczenia zawodowe i potrzebne umiejętności, lecz także jego właściwości psychofizyczne, predyspozycje psychiczne oraz zdolności do wykonywania określonych czynności. 3 Akta kontroli, s.73. 2

3 dokumentacja wskazuje, że Ośrodek odpowiada za pracę z rodziną na terenie Gminy Czerwin. Zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy o finansach publicznych, określającej zasady działania jednostek organizacyjnych gminy, jednostka działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności. Z punktu widzenia legalności działań, organ stanowiący gminy powinien zmienić statut Ośrodka, ponieważ jest to akt normujący zakres zadań tej gminnej jednostki organizacyjnej. Statut powinien w sposób konkretny określać przedmiot działalności jaki jednostka będzie realizować. Regulamin organizacyjny Ośrodka wprowadzony został zarządzeniem nr 2/2017 kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwinie z dnia 7 marca 2017 roku, jednakże w swoich zapisach nie wyodrębniał stanowiska asystenta rodziny oraz jego zadań. Gmina Czerwin obowiązek wynikający z art. 176 pkt 1 ustawy wypełniła dopiero w marca 2018 r., przyjmując uchwałą Nr XLI/6/18 z dnia 21 marca 2018 r. Rady Gminy w Czerwinie, Gminny Program Wspierania Rodziny na lata Wykonanie uchwały powierzono Wójtowi Gminy Czerwin. W programie, w sposób ogólny odniesiono się do realizatorów i partnerów programu, ponieważ nie przypisano im konkretnych zadań i terminów ich realizacji. Opracowana diagnoza nie uwzględniała kompleksowego rozeznania aktualnych potrzeb, dokonanego wspólnie przez instytucje i podmioty działające w systemie pomocy dziecku i rodzinie z terenu gminy. Diagnoza była sporządzona jedynie na podstawie danych w posiadaniu Urzędu Gminy i Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwinie. 4 Z art. 179 ustawy 5 wynika obowiązek składania przez wójta do 31 marca każdego roku radzie gminy rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawienia potrzeb w tym zakresie. Całość materiału przedkładanego radzie gminy przygotowywana jest przez podmiot, który faktycznie odpowiada za realizację tego zadania w gminie. Podczas kontroli nie przedstawiono dokumentów potwierdzających realizację tego obowiązku. 4 Akta kontroli s Art. 179 ust. 1. W terminie do dnia 31 marca każdego roku wójt składa radzie gminy roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawia potrzeby związane z realizacją zadań. 2. Rada gminy, biorąc pod uwagę potrzeby, o których mowa w ust. 1, uchwala gminne programy wspierania rodziny. 3

4 Zgodnie z art. 18 ustawy 6, w celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. Na terenie gminy Czerwin nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego, gmina nie obejmowała rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych pomocą rodzin wspierających. Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka Gmina Czerwin w okresie objętym kontrolą nie zatrudniała asystenta rodziny. Asystent był zatrudniony w latach Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowanych działań, mających na celu przywrócenie rodzinom zdolności do wypełniania tych funkcji 7, dlatego w pierwszej kolejności konieczne jest rzetelne zdiagnozowanie problemu. Na gminie skupia się nie tylko udzielanie pomocy rodzinie przeżywającej trudności, ale też prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. W celu realizacji tego zadania istotne jest dokonywanie analizy i oceny zjawisk mających wpływ na sytuację osób wymagających wsparcia w środowisku lokalnym, wykazanie aktywności przy identyfikowaniu monitorowaniu osób i rodzin wymagających pomocy, w szczególności: ustalenie zasad postępowania odnośnie wymiany informacji dotyczącej rodzin z problemami, stosowanie procedur weryfikowania własnych informacji i ustalenia wspólnych działań, wykorzystanie innych możliwości, odnośnie dotarcia do wszystkich osób potrzebujących pomocy i wsparcia. 6 Art W celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. 2. Placówkę wsparcia dziennego prowadzi gmina, podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania na podstawie art. 190, lub podmiot, który uzyskał zezwolenie wójta. 7 Art. 2. ust. 1. Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowych działań mających na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji. 4

5 W Ośrodku nie przyjęto zasad weryfikowania własnych informacji i ustalania wspólnych działań, jak również nie ustalono zasad postępowania odnośnie wymiany informacji, w celu dotarcia do wszystkich osób potrzebujących wsparcia. W okresie od 01 stycznia 2017 r. do dnia kontroli, gmina Czerwin nie zapewniała rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych pomocy asystenta rodziny. W latach praca z rodziną w gminie Czerwin była prowadzona dla sześciu rodzin: 1) Rodzina 8 posiadała dwoje dzieci w wieku 6 i 4 lat, była objęta wsparciem asystenta rodziny m. in. z powodu bezradności w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz niskim poziomem umiejętności wychowawczo-opiekuńczych. Matka posiadała orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym o trwałej niezdolności do pracy oraz nadużywała alkoholu. Praca z rodziną została zakończona z powodu zmiany miejsca zamieszkania rodziny. 2) Rodzina posiadała czworo dzieci w wieku 16, 13, 10 i 8 lat. Została objętą asystenturą m. in. z powodu bezradności w prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz problemu alkoholowego ojca. W sprawozdaniu z okresu pracy sierpień grudzień 2016 z pracy asystenta rodziny 9 widniej zapis, że rodzina chętnie współpracuje z asystentem rodziny. Asystent rodziny zaleca kontynuowanie działań z rodziną w zakresie: kontynuowania podnoszenia zaradności życiowej, pobudzenia odpowiedzialności za losy własne oraz poszczególnych członków i uczestnictwo osoby uzależnionej od alkoholu w terapii dla osób uzależnionych. Natomiast w pkt 7 (dodatkowe informacje) tego sprawozdania zapisane jest: Praca asystenta rodziny przerwana jest ze względu na zakończenie czasu trwania umowy na stanowisku asystenta rodziny w OPS Czerwin. 3) Rodzina 10 posiadała troje dzieci, w wieku 7, 5 i 2 lat. Zmagała się m. in. z bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, bezrobociem, problemami wychowawczymi z synem. Rodzina ze wsparciem asystenta podnosiła kompetencje i zrealizowała 11 z 12 celów planu pracy. Podobnie, jak w poprzednich rodzinach asystent 8 Akta kontroli s Akta kontroli s Akta kontroli. S

6 zalecał kontynowanie współpracy, jednakże w pkt 5 (dodatkowe informacje) sprawozdania widniała adnotacja - Praca z rodziną przerwana ze względu na zakończenie czasu trwania umowy na stanowisku asystenta rodziny z OPS Czerwinie. 4) Rodzina 11 wychowywała niemowlę urodzone w lipcu. Problemami występującymi w rodzinie była bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, długotrwała choroba dziecka, ubóstwo, bezrobocie. Powód zakończenia pracy z rodziną - Praca asystenta rodziny przerwana jest ze względu na zakończenie czasu trwania umowy na stanowisku asystenta rodziny w OPS Czerwin. 5) Rodzina 12 wychowywała bliźniaki w wieku 15 lat. Rodzice byli chorzy przewlekle, nie radzili sobie w prowadzeniu gospodarstwa domowego i wychowywaniem chłopców. Chętnie współpracowali z asystentem rodziny, aczkolwiek praca została przerwana z powodu - Praca asystenta rodziny przerwana jest ze względu na zakończenie czasu trwania umowy na stanowisku asystenta rodziny w OPS Czerwin. 6) Rodzina 13 składała się z 5 osobowej rodziny w skład której wchodziła: matka samotnie wychowująca dzieci w wieku 12 i 10 lat i 2 dorosłych dzieci. Problemami, z którymi nie radziła sobie rodzina to: wielodzietność, bezrobocie, niskie źródło dochodu, brak wsparcia w wychowywaniu dzieci ze strony ojca. Rodzina chętnie pracując z asystentem rodziny osiągnęła zadawalający poziom umiejętności wychowawczoopiekuńczych oraz zaradności życiowej i 10 października 2016 r. zakończyła współpracę. Asystent monitorował rodzinę po zakończeniu współpracy z nią. Na podstawie okazanej dokumentacji ustalono, że z powodu braku zatrudnienia asystenta rodziny w 4 przypadkach praca z rodziną została nagle przerwana, niezależnie od stopnia wypracowania przez rodzinę umiejętności w zakresie radzenia sobie z trudnościami wychowawczo-opiekuńczymi. Rodziny nie otrzymały należytego wsparcia ze strony gminy, która zgodnie z obowiązująca ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ma obowiązek świadczenia pomocy w tym zakresie. Zgodnie z art. 10 ust. 4 ustawy, praca asystenta rodziny powinna być również świadczona dla rodziny, w której czasowo dzieci umieszczone są poza rodziną. Ponadto praca asystenta 11 Akta kontroli s Akta kontroli s Akta kontroli s

7 rodziny polega na zindywidualizowanej pracy w rodzinie, z rodziną i dla rodziny. Zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy, praca asystenta rodziny nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego na terenie gminy, w której praca ta jest prowadzona. Wojewoda Mazowiecki negatywnie ocenił sposób organizacji i realizacji przez Ośrodek zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Za stwierdzone nieprawidłowości odpowiedzialność ponosi p.o. kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Czerwinie oraz Wójt Gminy Czerwin, a ich przyczyną jest brak zatrudnienia asystenta rodziny, a tym samym zapewnienia wsparcia i pomocy asystenta rodziny, rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. Brak asystenta rodziny w gminie Czerwin przyczynił się do braku kontynuacji tej formy pomocy rodzinom objętym wsparciem, jak również uniemożliwił udzielenia pomocy rodzinom zagrożonym bezradnością. Gmina nie dysponowała również przygotowanym do pracy asystentem rodziny, aby od stycznia 2017 r. móc realizować obowiązek wynikający z ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin Za życiem. Zapewnianie wsparcia i pomocy asystenta rodziny w przypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie powinno odbywać się automatycznie. Pracownicy socjalni nie mogą realizować zadań określonych ustawowo dla asystenta rodziny. Na podstawie art. 197d ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych nieprawidłowości kieruję do pana p.o. kierownika następujące zalecenia pokontrolne: zapewnić rodzinom przeżywającym trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczowychowawczych wsparcie asystenta rodziny, a tym samym wypełniać obowiązek gminy wynikający z art. 3, art. 4 pkt 1 i 2, art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i art. 15 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, wypracować procedury określające standardy pracy asystenta rodziny, które staną się podstawą stosowanych metod pracy i przyczynią się do podejmowania adekwatnych i zaplanowanych działań. 7

8 Uwagi i wnioski Ponadto zwracam uwagę na potrzebę: wypracowania mechanizmów identyfikowania wszystkich rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w celu objęcia ich wsparciem w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka, przyjęcia zasad współpracy i sprawnej wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami i podmiotami zaangażowanymi w udzielanie wsparcia rodzinom, podjęcia działań w celu nawiązania współpracy z rodzinami, które mogłyby stanowić rodzinę wspierającą dla rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, rozważenia potrzeb gminy w zakresie objęcia rodzin opieką i wychowaniem poprzez prowadzenie przez gminę placówki wsparcia dziennego. Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, z późn. zm.) oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r. poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do Wojewody Mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, plac Bankowy 3/5, Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego powiadomić wojewodę o sposobie realizacji uwag, wniosków i zaleceń. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń odpowiadając na zalecenia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych mają zastosowanie przepisy art. 198 ww. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Wioletta Wróblewska STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Sławomir Ozdarski z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Anna Karpińska Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej 8