Pani Ewa Żórawska Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Opinogórze Górnej ul. Krasińskiego Opinogóra Górna

Transkrypt

1 Warszawa, 12 lipca 2018 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII WW Pani Ewa Żórawska Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Opinogórze Górnej ul. Krasińskiego Opinogóra Górna WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art.186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz. 998 i poz. 1076), zwanej dalej ustawą, oraz zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego na rok 2018 zespół w składzie: Wioletta Wróblewska - starszy inspektor wojewódzki, Wojciech Masłowski starszy inspektor wojewódzki Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, przeprowadził w terminie i 13 kwietnia 2018 r. kontrolę kompleksową w trybie zwykłym w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Opinogórze Górnej, zwanym dalej Ośrodkiem. Zakres kontroli obejmował: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia oraz pomocy asystenta rodziny, w okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli. Na podstawie art. 197d ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzenia kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzenia kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Wojewoda Mazowiecki pozytywnie pomimo nieprawidłowości ocenił sposób organizacji i realizacji przez Ośrodek zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w tym: 1. zapewnienie warunków organizacyjno-kadrowych do realizacji zadania z zakresu wspierania rodziny, 2. rzetelność sporządzanej sprawozdawczości, 1

2 3. prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. Stanowisko kierownika Ośrodka w Opinogórze Górnej zajmuje pani od 1 lutego 2009 r., posiadała upoważnienia do prowadzenia postępowań i wydawania decyzji w sprawach z zakresu wspierania rodziny. Uchwałą nr XXIV/152/2017 Rady Gminy Opinogóra Górna z dnia 31 maja 2017 r. przyjęto statut 1, zmieniony uchwałą nr XXXI/2012/2018 z dnia 30 stycznia 2018 r. Wykonanie uchwały powierzono Wójtowi Gminy Opinogóra Górna. W statucie zapisano, że Ośrodek działa i wykonuje zadania z zakresu ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. We wprowadzonych zmianach w 8 pkt 5, nie wyodrębniono stanowiska asystenta rodziny. Zarządzeniem nr 2/2018 kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z dnia 3 stycznia 2018 r. zatwierdzono regulamin organizacyjny Ośrodka, który określa jego organizację i zasady funkcjonowania. Regulamin zawierał katalog zadań pracownika na stanowisku asystenta rodziny. Podczas kontroli okazała pani dokument informujący o powołaniu i organizacji zespołu ds. asysty rodzinnej w Ośrodku, który nie został uwzględniony w strukturze organizacyjnej Ośrodka i w związku z tym nie stanowi formalnej komórki organizacyjnej. W skład zespołu ds. asysty rodziny powinni wchodzić asystenci rodziny, jak również specjaliści (np. psycholog, pedagog, prawnik). Wskazane przez panią osoby, zgodnie z art. 110a ustawy o pomocy społecznej, mogą wchodzić w ramach struktury organizacyjnej Ośrodka w skład wyodrębnionego zespołu realizującego zadania w zakresie pracy socjalnej lub w zakresie usług pomocy społecznej, natomiast wychowawca jest osobą zatrudnioną w placówce wsparcia dziennego. Intencją ustawodawcy jest rozwój systemu opieki nad dzieckiem i rodziną, czemu posłużyć może dyspozycja zawarta w art. 10 ust 2 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która stanowi, że w przypadku, gdy wyznaczonym podmiotem jest ośrodek pomocy społecznej, w ośrodku można utworzyć zespół do spraw asysty rodzinnej. Zgodnie z art. 28a ustawy wójt sprawuje kontrolę nad podmiotami organizującymi pracę z rodziną oraz placówkami wsparcia dziennego. W kontrolowanym okresie nie przeprowadzano kontroli w tym zakresie. Gmina Opinogóra Górna spełniła obowiązek określony w art. 176 pkt 1 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, opracowała Gminny Program Wspierania Rodziny na lata , który przyjęto uchwałą nr XIII/71/2015 Rady Gminy Opinogóra Górna z dnia 28 grudnia 2015 r. Wykonanie uchwały powierzono Wójtowi Gminy Opinogóra Górna. Należy wskazać, że diagnoza nie uwzględniała kompleksowego rozeznania aktualnych potrzeb, dokonanego wspólnie przez instytucje i podmioty działające w systemie pomocy dziecku i rodzinie z terenu gminy, a jedynie na podstawie danych przedstawionych przez Ośrodek. W diagnozie pytamy o to, jak jest, jak również o to, dlaczego tak jest. Wyjaśnienie przyczyn problemów umożliwi nam sformułowanie skutecznych sposobów ich rozwiązania, a więc określenie trafnych i adekwatnych do rzeczywistej sytuacji celów naszych działań oraz wskazanie środków służących 1 Akta kontroli, s Akta kontroli, s

3 ich realizacji. Podobnie naturalną konsekwencją diagnozy społecznej i podjęcia działań służących rozwiązywaniu problemów społecznych powinien być monitoring, dzięki któremu można ocenić skuteczność tych działań i zaplanować nowe (programu realizowanego w latach ). 1. Zapewnienie warunków organizacyjno-kadrowych do realizacji zadania z zakresu wspierania rodziny W okresie objętym kontrolą Ośrodek zatrudniał dwóch asystentów rodziny: 1) na umowę o pracę w wymiarze 0,25 etatu, w systemie zadaniowym; 2) w wymiarze 0,5 czasu pracy, w ramach projektu unijnego. Asystenci rodziny posiadali kwalifikacje określone w art. 12 ust. 1 pkt 1 oraz art. 17 ust. 3 i 4 ustawy, podnosili kwalifikacje w zakresie pracy z rodziną, posiadali zakres obowiązków wykonywanych na stanowisku asystenta rodziny. W Ośrodku prowadzono dokumentację na okoliczność ewidencjonowania czasu pracy asystenta rodziny w rozliczeniu miesięcznym pn.: karta czasu pracy, rozliczenie czasu pracy w systemie zadaniowym asystenta rodziny w miesiącu., raport wykonanych zadań asystenta rodziny. 2. Rzetelność sporządzanej sprawozdawczości Gmina spełniła obowiązek wynikający z 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 lutego 2016 r. i przekazała sprawozdanie rzeczowo-finansowe z wykonywanych zadań z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej za okres od 1 stycznia do 30 czerwca oraz za okres od 1 lipca do 31 grudnia 2017 r. W sprawozdaniu za okres od 1 lipca 2017 r. do grudnia 2017 r. wykazano tylko jednego asystenta rodziny zatrudnionego na podstawie umowy o pracę w systemie zadaniowego czasu pracy. Udzielono wyjaśnień, że nieuwzględniony w sprawozdaniu został asystent zatrudniony w ramach projektu realizowanego z Funduszy Europejskich. Z art. 179 ust. 1 ustawy 3 wynika obowiązek składania przez wójta do 31 marca każdego roku radzie gminy rocznego sprawozdania z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawienia potrzeb z tego obszaru. Całość materiału przedkładanego radzie gminy przygotowywana jest przez podmiot, który faktycznie odpowiada za realizację tego zadania w gminie, a zatem przez Ośrodek. Okazała pani Sprawozdanie z działalności Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Opinogórze Górnej oraz sprawozdanie z zakresu wspierania rodziny za 2016 i 2017 rok. 3. Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowanych działań, mających na celu przywrócenie rodzinom zdolności do wypełniania tych funkcji, dlatego w pierwszej kolejności konieczne jest rzetelne zdiagnozowanie problemu. Na gminie skupia się nie tylko udzielanie pomocy rodzinie przeżywającej trudności, ale też prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. 3 Art W terminie do dnia 31 marca każdego roku wójt składa radzie gminy roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny oraz przedstawia potrzeby związane z realizacją zadań. 3

4 W celu realizacji tego zadania istotne jest dokonywanie analizy i oceny zjawisk mających wpływ na sytuację osób wymagających wsparcia w środowisku lokalnym, wskazanie aktywności przy identyfikowaniu i monitorowaniu osób i rodzin wymagających pomocy, w szczególności: ustalenie zasad postępowania odnośnie wymiany informacji dotyczącej rodzin z problemami, stosowanie procedur weryfikowania własnych informacji i ustalenia wspólnych działań, wykorzystanie innych możliwości, odnośnie dotarcia do wszystkich osób potrzebujących pomocy i wsparcia. Przydzielenie rodzinie asystenta następowało w formie pisemnej, po akceptacji wniosku pracownika socjalnego przez kierownika Ośrodka. Dokonana i zapisana w dokumentach przez pracownika socjalnego ocena sytuacji rodziny, jedynie w sposób ogólny ukazywała obszary wymagające wsparcia. Natomiast istotne jest rzetelne i kompletne zebranie informacji o rodzinie, które poddane analizie warunkują dalszą skuteczną pracę. Zgodnie z art. 9 ustawy: rodzina może otrzymać wsparcie poprzez działania: 1) instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny; 2) placówek wsparcia dziennego; 3) rodzin wspierających 4. W Opinogórze Górnej od 30 marca 2016 r. funkcjonuje placówka wsparcia dziennego w formie opiekuńczej prowadzona przez gminę. Placówka pn. Świetlica środowiskowa działała w ramach struktury organizacyjnej Ośrodka i jest przeznaczona dla 25 dzieci z rodzin dotkniętych problemami społecznymi. W placówce zatrudnionych było 2 wychowawców, psycholog, pedagog i socjoterapeuta. Na terenie gminy nie funkcjonowały rodziny wspierające. Wyjaśniono, że zamieszczano informację w tym zakresie na stronie internetowej, jak również na tablicy ogłoszeń. Praca z rodziną, zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy, jest jedną z form wsparcia rodziny. Artykuł 10 ust. 3 ustawy przewiduje jednak dodatkowy podział pracy z rodziną 5, wymieniony w pkt 1-5. Rodziny objęte pomocą Ośrodka korzystały ze wsparcia poradni psychologicznopedagogicznej, pomocy specjalistycznej oferowanej w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Ciechanowie oraz działań podejmowanych przez Ośrodek w ramach realizacji Gminnego Programu Wspierania Rodziny na lata Działaniami skierowanymi do rodzin były: programy profilaktyczne prowadzone przez psychologa i pedagoga, bezpośrednia pomoc psychologiczna dla rodzin, poradnictwo pedagogiczne, warsztaty profilaktyki zadłużenia, 4 Art W celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. 2. Placówkę wsparcia dziennego prowadzi gmina, podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania na podstawie art. 190, lub podmiot, który uzyskał zezwolenie wójta. 5 Art. 10 ust. 3. Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie: 1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego; 2) terapii i mediacji; 3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych; 4

5 wsparcie indywidualne i zbiorowe prawnika, wsparcie psychologiczne dzieci w ramach uczestnictwa w zajęciach w świetlicy. W okresie od 1 stycznia 2017 r. do dnia kontroli wsparciem asystentów rodziny objęto 10 rodzin wychowujących 31 dzieci, w tym 6 dzieci w wieku do 5 r. ż., w tym: 1 rodzinę zobowiązaną postanowieniem sądu, 1 rodzinę, z której dzieci zostały umieszczone w pieczy zastępczej, 3 rodzinami zakończył współpracę (2 ze względu na osiągnięte cele i wyjazd rodziny za granicę, 1 ze względu na umożliwienie dzieciom uczestnictwa w świetlicy środowiskowej). Z informacji zawartych w Gminnym Programie Wspierania Rodziny, 12 dzieci umieszczonych było w pieczy zastępczej. Nie przedstawiono dokumentacji na okoliczność pracy z pozostałymi rodzinami, których dzieci zostały umieszczone w pieczy zastępczej. Z art. 15 ust. 1 pkt 16 ustawy wynika, że do zadań asystenta rodziny należy monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu z nią pracy. Powyższe zadanie realizował asystent rodziny i pracownik socjalny. Praca asystenta rodziny polega na zindywidualizowanej pracy w rodzinie, z rodziną i dla rodziny. Zgodnie z art. 17 ust. 3 ustawy, praca asystenta rodziny nie może być łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego na terenie gminy, w której praca ta jest prowadzona i tym samym pracownicy socjalni 6 nie mogą realizować zadań przypisanych ustawowo dla asystenta rodziny. Sprawdzono dokumentację 10 rodzin objętych wsparciem asystenta rodziny. Przydzielenie asystenta rodziny odbywało się zgodnie z art. 11 ustawy. Nie wystąpiły okoliczności przydzielenia asystenta rodziny w przypadkach, o których mowa w art. 11 ust. 1a ustawy. Dla każdej rodziny dokumentacja gromadzona była w indywidualnej teczce i obejmowała w szczególności: oświadczenie (zgodę rodziny na pomoc i wsparcie asystenta rodziny) 7, plan pracy, okresową ocenę sytuacji rodziny. Niezrozumiała jest forma dokumentu pn. oświadczenie, które podpisują rodziny otrzymujące wsparcie asystenta. Wspieranie rodziny prowadzone jest za jej zgodą, dlatego też przedkładany do podpisu rodzinom ww. wzór dokumentu nie powinien być wykorzystywany przy wyrażaniu woli współpracy. Ustalono, że asystent rodziny realizował zadania, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy, w tym: prowadził dokumentację dotyczącą pracy z rodziną, opracowywał plan pracy z rodziną, udzielał pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych, udzielał pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i psychologicznych z dziećmi, motywował członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, podejmował starania w celu objęcia dzieci opieką specjalistyczną, 6 Zakres obowiązków pracownika socjalnego został sprecyzowany w art. 119 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. 7 Akta kontroli, s

6 współpracował z instytucjami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny, współpracował z zespołem interdyscyplinarnym i Gminną Komisją Rozwiazywania Problemów Alkoholowych. Pracę asystenta wspierali pracownicy socjalni. We wszystkich prowadzonych sprawach, rodziny wyraziły zgodę na współpracę. Plan pracy z rodziną nie zawierał terminów realizacji działań, zgodnie ze wskazaniem zawartym w art. 15 ust. 3 ustawy. W przypadku pracy z rodziną, z której dzieci zostały umieszczone w pieczy zastępczej, w dokumentacji brak dopełnienia czynności określonej w art. 15 ust. 1 pkt 2 ustawy. Natomiast, umożliwienie dzieciom uczestnictwa w świetlicy środowiskowej, powinno stanowić dodatkową formę wsparcia skierowaną, w celu zapewnienia im opieki i wychowania (pomocy w nauce, organizacji czasu wolnego, zabawy oraz rozwoju zainteresowań), a nie być powodem zakończenia pracy z rodziną. Asystent dokonywał okresowej oceny sytuacji rodziny. Biorąc pod uwagę dokonane ustalenia, należy podjąć działania w celu wypracowania standardów pracy asystenta rodziny umożliwiających dokonanie rzetelnej i obiektywnej oceny podjętych przez niego działań, w tym między innymi: stopnia podnoszenia lub wzmacniania danej umiejętności przez członka rodziny (np. prawidłowego realizowania obowiązków na rzecz domu i rodziny, pracy nad autorytetem rodziców, pracy nad umiejętnością gospodarowania budżetem domowym, pracy nad higieną, podnoszeniem umiejętności prowadzenia gospodarstwa domowego, zwiększaniem poczucia wartości, samodzielności, zaradności rodziców). Istotne będzie tutaj doprecyzowanie i określenie poziomu określonej umiejętności na początku objęcia wsparciem danej rodziny i późniejsze badanie jej postępów (przy dokonywaniu okresowej oceny sytuacji rodziny), w celu określenia zmian poziomu rozwoju danej umiejętności członka rodziny w jego samoocenie i ocenie asystenta rodziny, skuteczności udzielanego wsparcia przez asystenta rodziny i efektów jego pracy, chwili i sposobu zakończenia (przerwania lub zawieszenia) przez asystenta rodziny pracy z rodziną oraz monitorowania jej dalszego funkcjonowania. Na podstawie art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych uchybień kieruję do pani kierownik następujące zalecenia pokontrolne: pracę z rodziną prowadzić także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną, stosownie z obowiązkiem wynikającym z art. 10 ust. 4 ustawy, z uwzględnieniem art. 15. ust. 1 pkt 2 ustawy, 6

7 podjąć działania w celu opracowania standardów pracy asystenta rodziny, które staną się podstawą udoskonalenia stosowanych metod organizacji oraz przyczynią się do podejmowania adekwatnych i zaplanowanych działań. Uwagi i wnioski pokontrolne wypracować mechanizmy identyfikowania wszystkich rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych w celu objęcia ich wsparciem w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka, przyjąć zasady współpracy i sprawnej wymiany informacji pomiędzy ośrodkiem a poszczególnymi instytucjami i podmiotami zaangażowanymi w udzielanie wsparcia rodzinom, rozważyć podjęcie działań w zakresie zorganizowania zespołu zaangażowanego w monitorowanie stanu realizacji celów wyznaczonych w gminnym programie wspierania rodziny. Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2018 r. poz.998 i poz.1076) oraz 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia pokontrolnego, zgłosić do Wojewody Mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i do zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, plac Bankowy 3/5, Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego powiadomić wojewodę o sposobie realizacji uwag, wniosków i zaleceń. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń odpowiadając na zalecenia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych mają zastosowanie przepisy art. 198 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Wioletta Wróblewska z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Anna Karpińska Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej 7