E-LEARNING W SZKOLENIACH PRACOWNIKÓW I NAUCZANIU W SZKOŁACH WYśSZYCH. REZULTATY MIĘDZYNARODOWYCH PROJEKTÓW BADAWCZYCH

Transkrypt

1 E-LEARNING W SZKOLENIACH PRACOWNIKÓW I NAUCZANIU W SZKOŁACH WYśSZYCH. REZULTATY MIĘDZYNARODOWYCH PROJEKTÓW BADAWCZYCH Jerzy Gołuchowski, Małgorzata Pańkowska, Maria Smolarek, Ewa Ziemba Akademia Ekonomiczna w Katowicach {goluch, pank, smolarek, ewa}@ae.katowice.pl Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki dwóch projektów badawczych: On-line Intelligent Training System for Internet Marketing by SMEs sector (TRIMAR) oraz Euromaster in e-business and Cyber-communication realizowanych w ramach programu Leonardo da Vinci. Wskazano na cele projektów, zaprezentowano opracowany inteligentny systemu szkoleniowy dla małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie prowadzenia e-marketingu oraz scharakteryzowano program i treści nauczania specjalistów e-biznesu z wykorzystaniem Internetu. Słowa kluczowe w języku referatu: zdalna edukacja, e-marketing, e-biznes. Wprowadzenie Społeczeństwo informacyjne wymaga doskonalenia procesu nauczania i permanentnego uczenia się jego obywateli. O waŝności zachodzących zmian w podejściu do kształcenia w społeczeństwie informacyjnym świadczy to, Ŝe problematyka zdalnego nauczania stała się przedmiotem polityki europejskiej i znajduje wyraz we wsparciu finansowym projektów badawczych, których celem jest między innymi wypracowanie nowego paradygmatu w zakresie przekazywania wiedzy. Pracownicy Katedry Informatyki Akademii Ekonomicznej w Katowicach, w latach , uczestniczyli w realizacji dwóch projektów badawczych realizowanych w ramach programu Leonardo da Vinci: TRIMAR oraz EuroMaster. Głównym celem projektów było opracowanie programów i treści nauczania z wykorzystaniem Internetu na poziomie nauczania akademickiego, jak i szkolenia pracowników firm.

2 520 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania Projekt TRIMAR (On-line Intelligent Training System for Internet marketing by SMEs sector) Pomimo świadomości znaczenia e-marketingu decydenci małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) odpowiedzialni za marketing napotykają na trudności związane z wprowadzaniem Internetu i jego wykorzystaniem w marketingu. Trudności decydentów SME dotyczą zarówno decyzji szczebla operacyjnego, jak i strategicznego. Fakt ten potwierdziły badania ankietowe przeprowadzone w ramach międzynarodowego projektu naukowo-badawczego TRIMAR. Potrzebne jest zatem dostarczenie decydentom aktualnej wiedzy na temat e-marketingu oraz rozwijanie umiejętności niezbędnych do podejmowania racjonalnych decyzji w obszarze e-marketingu. Aby sprostać tym potrzebom w ramach projektu TRIMAR opracowano internetowy szkoleniowy system doradczy wspomagający wprowadzanie e-marketingu w małych i średnich firmach. W projekcie uczestniczyli partnerzy ze środowiska naukowego oraz małe i średnie firmy z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Portugalii, Słowacji oraz Polski. Koordynatorem projektu był University of Luton 1. Wynikiem prac było opracowanie, adresowanego do małych i średnich przedsiębiorstw usługowo-handlowych, inteligentnego systemu szkoleniowego w zakresie wprowadzania i prowadzenia e-marketingu. W trakcie realizacji projektu: rozpoznano potrzeby małych i średnich firm sektora usługowo-handlowego w zakresie marketingu w Internecie (badania ankietowe), opracowano wykłady szkoleniowe w zakresie marketingu internetowego, zaprojektowano strukturę i kategorie dla analizy przypadków, przeprowadzono studia przypadków, obrazujące doświadczenia firm w obszarze wprowadzania i prowadzenia działań e-marketingowych, zbudowano bazę danych przypadków, zbudowano bazę wiedzy na podstawie wnioskowania opartego na analizie przypadków, zbudowano moduł oceny wiedzy małych i średnich firm w zakresie e-marketingu, 1 W projekcie TRIMAR (UK/00/B/F/PP/129_110) brały udział uczelnie: Akademia Ekonomiczna w Katowicach (reprezentowana przez pracowników Katedry Informatyki), South Bank University w Londynie, Westfälische Wilhelms Universität w Munster, Universidade Aberta w Lizbonie,Technical University w Koszycach. Szczegółowe informacje o projekcie, jego celach i realizowanych zadaniach znajdują się na stronach internetowych:

3 E-learning w szkoleniach pracowników i nauczaniu w szkołach wyŝszych 521 zintegrowano bazę danych, bazę wiedzy, wykłady szkoleniowe i moduł oceny wiedzy w kompleksowy, inteligentny system szkoleń, działający w sieci WWW, dokonano oceny systemu. Opracowany i udostępniony w Internecie inteligentny system szkoleniowy TRIMAR składa się z trzech modułów (zob. rys.1) 2 : oceny wiedzy (Self Assessment Tool - SAT), dostarczania wiedzy (Training Modules - TM), wyszukiwania przypadków (Case Retrieval System - CRS) z praktyki gospodarczej. Sprawdzenie wiedzy Ocena wiedzy Moduł CRS Moduł SAT Inteligentny internetowy system szkoleniowy TRIMAR Asymilacja wiedzy Akomodacja wiedzy Zdobycie umiejętności Wykonanie zdania Rozwiązanie problemu Analiza rozwiązań Rozwiązywanie problemu Analiza rozwiązań Wykonanie zdania Asymilacja wiedzy Akomodacja wiedzy Moduł TM Rys. 1. Struktura systemu szkoleniowego TRIMAR. Moduł SAT jest przeznaczony do kontroli i oceny wiedzy oraz umiejętności pracowników na temat e-marketingu. Testy w systemie TRIMAR mają charakter zadań wielokrotnego lub jednokrotnego wyboru i pozwalają sprawdzić umiejętności poznawcze oraz analityczne pracowników. W zaleŝności od uzyskanej oceny pracownik moŝe być skierowany na odpowiedni kurs i na odpowiedni jego poziom do modułu dostarczania wiedzy TM. 2 System TRIMAR jest dostępny na stronie internetowej:

4 522 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania W module TM wyodrębniono dwa poziomy zaawansowania, na jakich odbywa się zdobywanie wiedzy: poziom podstawowy i zaawansowany. Na poziomie podstawowym jako formę kształcenia wykorzystano wykład, który aktywizuje myślenie hipotetyczno - dedukcyjne pracowników. Wykłady przedstawione są w podziale na tematy zgodne ze zgłoszonymi potrzebami. Dodatkowo, wykłady zawierają odnośniki do witryn internetowych, które poświecone są omawianym w nich zagadnieniom. Zaawansowany poziom zdobywania wiedzy stanowią studia przypadków, które są praktycznymi przykładami wprowadzania i prowadzenia e-marketingu w MŚP. Studia przypadków zostały opracowane we współpracy z MŚP, które w swojej działalności zdobyły doświadczenie we wprowadzaniu i prowadzeniu marketingu w Internecie. Obejmują one przedsięwzięcia zakończone sukcesem, jak i niepowodzeniem. KaŜde studium przypadku opisuje problemy przedsiębiorstwa, dotyczące trzech szczebli zarządzania: strategicznego, taktycznego i operacyjnego. Problemy dotyczą bieŝącej sytuacji przedsiębiorstwa, strategii rozwoju, realizacji biznesplanu oraz monitoringu i kontroli działania. W kaŝdej grupie zidentyfikowano szczegółowe problemy i sposób ich rozwiązania przez przedsiębiorstwo. Ostatnim modułem systemu TIMAR jest modułu wyszukiwania przypadków. CRS oznacza rozwiązywanie nowych problemów poprzez adaptację rozwiązań, które były uŝywane do rozwiązania starych problemów. W module CRS zgromadzono wszystkie opracowane przez partnerów projektu studia przypadków. Baza wiedzy przypadków jest oryginalnym opracowaniem wykonanym przez wszystkich partnerów biorących udział w projekcie. Do wyszukiwania w bazie wiedzy przypadków podobnych do podanej specyfikacji CRS wykorzystuje algorytm najbliŝszego sąsiada. Podstawowe parametry, wg których następuje wyszukiwanie to: typ struktury zarządzania, branŝa, wielkość przedsiębiorstwa, kategoria problemu, zasięg działalności, strategia biznesu, strategia działalności internetowej. System szkoleniowy TRIMAR ma wspomagać pracowników MŚP w zdobywaniu wiedzy teoretycznej i praktycznej dotyczącej marketingu w Internecie. Małe i średnie firmy mogą bezpłatnie wykorzystywać opracowany system w swojej działalności gospodarczej. Oczekuje się, iŝ pomoŝe on firmom wprowadzać i prowadzić e-marketing, co z kolei korzystnie wpłynie na efektywność działań marketingowych. Obecnie, wśród uŝytkowników systemu, prowadzone są badania ankietowe, których celem jest ocena funkcjonalności i uŝyteczności opracowanego szkolenia.

5 E-learning w szkoleniach pracowników i nauczaniu w szkołach wyŝszych 523 Projekt Euromaster in e-business and Cyber-communication Koordynatorem projektu był ICHEC-ISC ST-LOUIS - Institut Superieur de Commerce Saint-Louis z Brukseli 3. Celem projektu Euromaster in e-business and Cyber-communication było opracowanie programu i treści kształcenia specjalistów e-biznesu i cyberkomunikacji, tj. specjalistów w zakresie projektowania i realizacji przedsięwzięć gospodarczych w tak zwanej cyberprzestrzeni. Ustalono, Ŝe specjaliści w tej dziedzinie powinni posiadać wiedzę i umiejętności związane między innymi z: opracowaniem strategii biznesu elektronicznego, wyborem i wykorzystaniem narzędzi marketingu elektronicznego, finansowaniem i analizą ryzyka biznesu elektronicznego, prawnymi aspektami biznesu elektronicznego. W ramach projektu opracowano materiały dydaktyczne dla następujących modułów: Strategia biznesu elektronicznego (e-commerce Strategy), Projektowanie baz danych i aplikacji WWW (Web mastering), Zarządzanie finansowe w biznesie elektronicznym (Financial Management of e-business), Internet i technologie multimedialne (Internet and Multimedia Technology), Marketing w Internecie (Internet Marketing), Strategia dystrybucji i sprzedaŝy online (Online selling and distribution strategy (logistics), Krytyczna analiza stron internetowych (Web-sites Critical Analysis) Aspekty prawne gospodarki elektronicznej (Legal aspects of e-commerce) Zadaniem modułu Strategia biznesu elektronicznego jest przedstawienie studentom moŝliwości tworzenia wzorców zachowań rynkowych, planów osiągania zamierzonych celów w gospodarce elektronicznej. Realizacja modułu powinna takŝe umoŝliwić studentom zrozumienie wzajemnych powiązań funkcjonalnych w organizacjach e-biznesu. Wiedza przekazywana w ramach modułu powinna wzbogacić analityczne i krytyczne umiejętności niezbędne menedŝerowi do opracowywania scenariuszy prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem Internetu. Moduł Projektowanie baz danych i aplikacji WWW koncentruje się na wspomaganiu rozwoju umiejętności tworzenia i wykorzystywania serwisów 3 W projekcie udział wzięły następujące uczelnie europejskie: Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Uniwersytet w Metz, Uniwersytet w Atenach i Uniwersytet w Luton w Wielkiej Brytanii. Akademia Ekonomiczna w Katowicach w projekcie była reprezentowana przez pracowników Katedry Informatyki.

6 524 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania internetowych. W ramach modułu studenci poznają narzędzia informatyczne Internetu oraz metody tworzenia aplikacji internetowych, wykorzystujących bazy i hurtownie danych. Moduł Zarządzanie finansowe w e-biznesie powinien pomóc studentom zrozumieć zasady rachunkowości zarządczej, tworzenia sprawozdań finansowych i zarządzania finansami w przedsiębiorstwie. W ramach modułu studenci poznają takŝe techniki konieczne dla prawidłowego raportowania i poprawnej interpretacji zestawień finansowych. Kształcenie w ramach modułu pomoŝe przygotować studentów do prawidłowego opracowywania planów biznesowych dla wybranych dziedzin gospodarki elektronicznej. Moduł Internet i technologie multimedialne ukierunkowano na poznanie przez uczestników nauczania wybranych metod i narzędzi warunkujących gospodarcze wykorzystanie Internetu. Studenci zapoznają się m.in. z technikami wyszukiwania informacji w Internecie oraz tworzeniem multimedialnych aplikacji internetowych. Moduł Marketing w Internecie stanowi wprowadzenie do problematyki prowadzenia marketingu elektronicznego. Studenci mają sposobność nauczenia się wykorzystywania Internetu do prowadzenia badań marketingowych, kampanii reklamowych i promocyjnych w Internecie, a takŝe kształtowania relacji z klientami za pomocą technologii internetowych. Moduł Strategia dystrybucji i sprzedaŝy online (logistyka) ma słuŝyć zrozumieniu procesu sprzedaŝy online i wspomagających ją narzędzi. UmoŜliwia on takŝe studentom zdobycie wiedzy i umiejętności dokonywania wyboru i implementacji rozwiązań informatycznych w zakresie sprzedaŝy online oraz zarządzania kanałami dystrybucji. Moduł Krytyczna analiza stron internetowych ma przygotować studenta do oceny przedsięwzięć budowy serwisów i portali internetowych oraz nauczyć go jak skutecznie oceniać walory jakościowe i estetyczne serwisów, a takŝe oceniać komunikację między uŝytkownikami Internetu. Moduł Aspekty prawne gospodarki elektronicznej koncentruje uwagę na zagadnieniach tworzenia prawnych zabezpieczeń zasobów informacyjnych jej uŝytkowników. Celem tego modułu jest i przedstawienie rozwiązań technicznych i prawnych warunkujących prowadzenie e-biznesu z uwzględnieniem dyrektyw Unii Europejskiej. Dla realizacji zdalnego nauczania przez Internet autorzy projektu wybrali system Claroline. System został opracowany przez pracowników Universite Catholique de Luvain i jest to oprogramowanie typu open source. Cloroline pozwala nauczycielom tworzyć i administrować kursami internetowymi, a takŝe umoŝliwia komunikację z uczestnikami szkolenia. Podstawowymi funkcjami udostępnianymi przez Claroline są:

7 E-learning w szkoleniach pracowników i nauczaniu w szkołach wyŝszych 525 publikowanie dokumentów w dowolnym formacie (Word, PDF, HTML, i inne), administrowanie publicznymi i prywatnymi forami dyskusyjnymi, zarządzanie listą odnośników, zarządzanie uŝytkownikami i tworzenie grup studentów, opracowywanie ćwiczeń (testów), publikowanie planu zajęć z zdaniami i terminami ich wykonania, wysyłanie ogłoszeń (takŝe przez pocztą elektroniczną), publikowanie prac studentów. Dostępna w oprogramowaniu Claroline funkcja Dokumenty zapewnia zarządzanie plikami, które mogą być udostępniane studentom. Funkcja Ogłoszenia pozwala nauczycielowi lub opiekunowi grupy na rozsyłanie studentom ogłoszeń np. o terminach kolejnych wirtualnych spotkań w sieci. Nauczyciel komunikuje się ze swoimi studentami a studenci między sobą korzystając z poczty elektronicznej i dostępnego w Claroline forum dyskusyjnego. Funkcja Prace studentów pozwala studentom na umieszczenie na serwerze opracowanych przez nich dokumentów tak, Ŝeby były one dostępne dla wszystkich członków grupy. Ocena postępów studenta dokonywana jest nie tylko na podstawie przesyłanych przez niego prac, student moŝe być oceniany na podstawie wyników testów jedno- i wielokrotnego wyboru konstruowanych przez nauczyciela. Uwagi końcowe Projekty zrealizowane we współpracy z partnerami zagranicznymi przyczyniły się do udoskonalenia nauczania w AE w Katowicach. Rezultatem projektu EuroMaster było wprowadzenie specjalności Biznes elektroniczny na studiach dziennych i zaocznych. Wkład pracowników Katedry Informatyki, w realizację projektów, został wysoko oceniony przez partnerów, czego dowodem mogą być propozycje dalszych wspólnych prac badawczych. Literatura [1] Billewicz A., Gołuchowski J., Kania K., Ziemba E., Mullins R.: On-line Intelligent Training System for Internet Marketing by SME's. In: Business Information Systems. Ed.by W.Abramowicz. AE. Poznań [2] Claroline, Open Source e-learning, Open Source Cource Managament System, [3] Claroline, ISFSC,

8 526 Realizacja Systemów Wspomagania Organizacji i rozwiązania [4] De Praetere T., Claroline Instrukcja obsługi dla nauczyciela, tłumaczenie S.Gurgała, dostępne październik [5] De Praetere T., Philosophie du logiciel Claroline, Universite catholoque de Louvain, /CLARO01/document/philosophy/claroline_philosophie.html [6] Gołuchowski J., Ziemba E.: E-marketing Education of SME's Managers in Internet Age. In: DSS in the Uncertainty of the Internet Age. Ed. by T.Bui, H.Sroka, S.Stanek,, J.Gołuchowski. University of Economics. Katowice, E-LEARNING IN EMPLOYEES TRAINING AND LEARNING AT UNIVERSITIES. INTERNATIONAL RESEARCH PROJECTS RESULTS In this paper results of two research projects are presented i.e. On-line Intelligent Training System for Internet marketing by SMEs sector (TRIMAR) and Euromaster in e-business and Cyber-communication realised within Leonardo da Vinci Programme. Particularly the projects goals are submitted, intelligent training system for small and medium enterprises in the e-marketing area is presented, and the curricula and content for teaching on Internet ebusiness professionals are characterised. Key words: distance learning, e-marketing, e-business.