Jakość życia dorosłych mieszkańców województwa śląskiego w wieku lat wstępne wyniki badań

Transkrypt

1 172 Probl Hig Epidemiol 2016, 97(2): Jakość życia dorosłych mieszkańców województwa śląskiego w wieku lat wstępne wyniki badań Quality of life in adult inhabitants of Silesian voivodeship, aged years preliminary results Małgorzata Kowalska 1/, Szymon Szemik 2/ 1/ Katedra i Zakład Epidemiologii, Wydział Lekarski, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach 2/ Zakład Propedeutyki Pielęgniarstwa, Katedra Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Wprowadzenie. Wśród istotnych determinant jakości życia wymienia się m.in. czynniki środowiskowe oraz społeczno-ekonomiczne, w tym uwarunkowania dotyczące sfery aktywności zawodowej. Cel. Ocena jakości życia oraz identyfikacja czynników istotnie wpływających na jej poziom wśród mieszkańców województwa śląskiego w wieku aktywności zawodowej (25-44 lat), ze szczególnym uwzględnieniem wpływu czynników dotyczących warunków pracy i zatrudnienia. Materiały i metody. Przeprowadzono pilotaż epidemiologicznego badania przekrojowego wśród mieszkańców woj. śląskiego w wieku lat, do którego wykorzystano skróconą wersję kwestionariusza WHOQOL-BREF. W analizie statystycznej posłużono się metodami opisowymi i analitycznymi dostępnymi w oprogramowaniu Statistica Wyniki. Wstępnie zbadano 225 osób. Stwierdzono, że do istotnych czynników determinujących deklarowaną jakość życia badanych w wieku lat należą przede wszystkim stopień zadowolenia z wykonywanej pracy oraz samoocena stanu zdrowia. Ponadto wykazano, że lepsza samoocena stanu zdrowia respondentów istotnie częściej dotyczy osób zadowolonych z wykonywanej pracy zawodowej, ale też ma związek z wykształceniem, wiekiem oraz miejscem zamieszkania w sąsiedztwie drogi o dużym natężeniu ruchu. Wnioski. Badania wstępne mieszkańców województwa śląskiego w wieku lat potwierdziły, że ocena jakości życia powinna uwzględniać uwarunkowania dotyczące sfery aktywności zawodowej oraz samoocenę stanu zdrowia. Uzyskane wyniki pozwalają sądzić, iż zastosowane narzędzie jest właściwe i akceptowane społecznie zatem można je będzie wykorzystać w badaniu zasadniczym, które zaplanowano dla 10% próby populacji docelowej. Introduction. Environmental and socio-economic factors, including occupational activity, are among significant determinants of the quality of life. Aim. The assessment of the quality of life and identification of factors that determine the quality of life among adults aged years, living in the Silesian voivodeship, mainly including the determinants relating to occupational activity. Material & Method. The pilot of epidemiological cross-sectional study was carried out in adult inhabitants of the Silesian voivodeship, aged years. A short version of the WHOQOL-BREF questionnaire was used to ascertain the subjects quality of life. Furthermore, the software Statistica 12.0 was used to provide analytical and descriptive statistical data. Results. The pilot study examined 225 subjects. The results confirmed that among the most important determinants of quality of life in the subjects aged years were the degree of job satisfaction and self-assessed health status. The study also showed that self-assessed health status was correlated with job satisfaction, education level, age and place of residence in the vicinity of roads with heavy traffic. Conclusion. The preliminary results confirmed that the study of quality of life should take into account factors relating to occupational activity and self-assessed health status. Moreover, the obtained results indicate that the WHOQOL questionnaire is appropriate and socially accepted, therefore it can be used in the pivotal study which is planned for 10% of the sample of the target population. Key words: quality of life, health status, employment, cross-sectional studies, WHOQOL questionnaire Słowa kluczowe: jakość życia, stan zdrowia, zatrudnienie, badania przekrojowe, kwestionariusz WHOQOL Probl Hig Epidemiol 2016, 97(2): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence mgr Szymon Szemik Zakład Propedeutyki Pielęgniarstwa, Katedra Pielęgniarstwa Wydział Nauk o Zdrowiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach ul. Francuska 20/24, Katowice tel , szymon.szemik@wp.pl Wprowadzenie Jakość życia (quality of life QoL) jest zagadnieniem interdyscyplinarnym, poruszanym na gruncie nauk medycznych, psychologii, socjologii, filozofii, a nawet ekonomii [1, 2]. Jest to szerokie pojęcie, w zakres którego wchodzą aspekty takie jak: zdrowie fizyczne, kondycja psychiczna, poziom niezależności, relacje społeczne, osobiste przekonania oraz środowisko życia człowieka [3]. W praktyce badawczej wielowymiarowy pomiar jakości życia odbywa się

2 Kowalska M, Szemik S. Jakość życia dorosłych mieszkańców województwa śląskiego w wieku lat wstępne wyniki Wyniki Zbadano 225 osób w wieku lat, w tym 104 mężczyzn (46,2%) oraz 121 kobiet (53,8%). Większość badanych to osoby pozostające w związku małżeńskim oraz partnerskim (147; 65,3%). Co trzeci badany to osoba stanu wolnego (78; 34,7%), w tym najczęściej kawaler lub panna. Nieco ponad połowa badanych deklarowała najwyższy poziom wykształcenia. Wśród badanych dominowały osoby posiadające źródło dochodu (219; 97,3%). Miesięczny dochód netto powyżej 1318 PLN na osobę deklarowały 152 osoby (69,7%), a poniżej 66 (30,3%); 6 osób nie posiadało żadnego źródła dochodu (2,7%), a jedna osoba nie ujawniła dochodu. Wykonywanie pracy umysłowej deklarowały 83 osoby, a pracy fizycznej 94. Ponad dwie trzecie badanych to osoby bardzo zadowolone lub zadowolone ze swojej pracy. Jeśli chodzi o charakterystyki stylu życia w badanej grupie to zaobserwowano, że 73,3% osób uprawia aktywność fizyczną, choć zazwyczaj rzadko. Tytoń pali aktualnie 21,8% respondentów, blisko połowa zadeklarowała palenie kiedykolwiek. Alkohol spożywa większość badanych, przy czym codzienne spożywanie zadeklarowało 6 osób. W tabeli I przedstawiono wybrane statystyki opisowe dla zmiennych ilościowych, które identyfikują liczbę uzyskanej punktacji w zakresie poszczególnych domen jakości życia. Surowe wartości poddano transna poziomach obiektywnym oraz subiektywnym. Do tego pierwszego można zaliczyć długość życia, wskaźnik przestępczości, wskaźnik bezrobocia, wysokość produktu krajowego brutto, wskaźniki ubóstwa, współczynnik skolaryzacji, tygodniowa ilość godzin pracy, współczynnik umieralności okołoporodowej oraz współczynniki samobójstw. Z kolei poziom subiektywny jest definiowany poprzez poczucie wspólnoty, pozycję materialną, poczucie bezpieczeństwa, poczucie szczęścia, satysfakcję życiową, relacje rodzinne, satysfakcję z pracy zawodowej, życie seksualne, poczucie sprawiedliwości, poczucie tożsamości klasowej oraz hobby [4]. Istotną sferą działalności człowieka, którą trzeba brać pod uwagę w ocenie poziomu jakości życia jest aktywność zawodowa. Dla większości ludzi praca zarobkowa zajmuje ważne miejsce w codziennej działalności, jest źródłem dochodów niezbędnych do zaspokojenia wielu potrzeb, w tym tych najpilniejszych związanych z fizjologią i bezpieczeństwem człowieka, ale także tych związanych z potrzebą realizacji własnych zainteresowań i pasji życiowych. Co więcej, wraz ze zmianami politycznymi i społeczno-ekonomicznymi, które dokonały się w Polsce w przeciągu ostatnich 20 lat, nastąpił koniec gwarancji pracy [5]. Procesy te mają szczególne znaczenie dla osób młodych, we wczesnym okresie wieku produkcyjnego. Niekorzystne warunki gospodarcze mogą utrudniać rozwój ich kariery zawodowej i tym samym przekładać się na obniżenie poczucia bezpieczeństwa w wielu innych aspektach życia. Cel Ocena jakości życia oraz identyfikacja czynników istotnie wpływających na jej poziom wśród mieszkańców województwa śląskiego w wieku aktywności zawodowej (25-44 lat), ze szczególnym uwzględnieniem wpływu czynników dotyczących warunków pracy i zatrudnienia. Materiały i metody Przeprowadzono pilotażowe badanie o charakterze epidemiologicznego badania przekrojowego wśród 225 mieszkańców województwa śląskiego w wieku lat. Wykorzystano skróconą wersję kwestionariusza WHOQOL-BREF (licencja u autorów) i uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej SUM w Katowicach. Ankieta zawiera 26 pytań, które umożliwiają ocenę jakości życia w zakresie 4 domen: somatycznej, socjalnej, środowiskowej oraz psychologicznej. Dodatkowo w kwestionariuszu zamieszczono 17 pytań identyfikujących źródła i wysokość dochodu, charakter wykonywanej pracy, stopień zadowolenia z wykonywanej pracy, dane demograficzne (płeć, wiek, stan cywilny, miejsce zamieszkania, wykształcenie) oraz styl życia (palenie tytoniu, picie alkoholu, zamieszki- wanie w sąsiedztwie drogi o dużym natężeniu ruchu) i występujące choroby. Przy rekrutacji respondentów do badania pilotażowego wykorzystano metodę kuli śnieżnej, tj. nielosową metodę doboru próby, w której każdy może zostać poproszony o wskazanie kolejnych osób, które mogłyby wziąć udział w badaniu [6]. Zebrane dane analizowano przy pomocy oprogramowania Statistica Z analizy wyłączono dane osób, dla których wystąpiły braki odpowiedzi w kwestionariuszu QoL uniemożliwiające sumaryczną ocenę jakości życia. Dla opisu zmiennych ilościowych wykorzystano arbitralnie przyjęte miary tendencji centralnej (średnia, mediana, modalna, kwartyle) wraz z miarami rozproszenia (odchylenie standardowe i odległość międzykwartylowa IQR). W przypadku zmiennych takich jak: stan cywilny, wykształcenie, stopień zadowolenia z wykonywanej pracy oraz deklarowana jakość życia, przyjęte na wstępie kategorie zostały przekodowane do uproszczonej skali ułatwiającej interpretację analizy statystycznej. Zmienne jakościowe analizowano w tabelach wielodzielczych, istotność różnic dla deklarowanej jakości życia oraz samooceny stanu zdrowia w grupach definiowanych przez wybrane zmienne objaśniające była oceniana za pomocą testu niezależności chi-kwadrat. Za kryterium istotności statystycznej przyjęto warunek p<0,05.

3 174 Probl Hig Epidemiol 2016, 97(2): formacji do zalecanej przez WHO skali w zakresie od 0 do 100 punktów. Można zauważyć, że najwyższą punktację uzyskano dla socjalnej oraz psychologicznej domeny jakości życia, a najniższą dla domeny somatycznej. Co więcej, wartości dolnego i górnego kwartyla dla domeny somatycznej informują, że 3/4 spośród badanych uzyskało wartość punktacji na poziomie 60,7 lub mniej punktów na 100 możliwych, a co czwarty respondent uzyskał punktację zawartą w przedziale wartości od 17,9 do 46,4 punktów. Ponad 2/3 respondentów (70,7%) deklarowało bardzo dobrą lub dobrą jakość życia, tylko 3,1% osób stwierdziło, że ich jakość życia była bardzo zła lub zła. Poziom jakości życia różnił się w sposób istotny statystycznie w zależności od stopnia zadowolenia z pracy zawodowej (p=0,002): dobrą lub bardzo dobrą jakość życia wskazało 79,6% osób bardzo zadowolonych lub zadowolonych oraz 50% osób niezadowolonych lub bardzo niezadowolonych z pracy. Podobnie dobra lub bardzo dobra jakość życia częściej była wskazywana przez osoby oceniające swój stan zdrowia jako dobry niż zły (80,4% vs 42,8%), wynik był istotny statystycznie (p=0,001). Ponadto gorszy poziom jakości życia dotyczył tych osób, które deklarowały, iż wykonywana przez nich praca prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia (p=0,03). Na poziom deklarowanej jakości życia nie miały istotnego znaczenia zmienne takie jak: płeć, stan cywilny, wielkość miejscowości zamieszkania, wykształcenie, charakter wykonywanej pracy, wysokość dochodu netto na osobę oraz zamieszkanie w sąsiedztwie drogi o dużym natężeniu ruchu drogowego. Szczegółowe dane przedstawiono w tabeli II. Dobry stan zdrowia dotyczył ponad połowy badanych (59,1%), przeciętny co trzeciego badanego (37,8%), natomiast zła samoocena zdrowia dotyczyła tylko 7 osób. W badanej grupie nie stwierdzono istotnej statystycznie zależności pomiędzy samooceną stanu zdrowia a płcią, stanem cywilnym, charakterem wykonywanej pracy oraz wysokością dochodu netto na osobę. Dla samooceny stanu zdrowia istotne znacznie miało natomiast wykształcenie (p=0,009), dobry stan zdrowia deklarowało 64,1% osób z wyższym i 34,1% osób z niższym poziomem wykształcenia. Stan zdrowia badanych był również zależny od wieku, dobry stan zdrowia częściej dotyczył osób najmłodszych (76,8%) niż najstarszych 42,6%, różnica była istotna statystycznie p=0,01. Częstość dobrego stanu zdrowia była istotnie większa (p=0,01) u osób bardzo zadowolonych lub zadowolonych ze swojej pracy zawodowej (71,4%) w stosunku do tych niezadowolonych lub bardzo niezadowolonych (25%). Stwierdzono również, że samoocena stanu zdrowia była niższa u osób wykonujących pracę związaną z narażeniem na obciążenie wysiłkiem fizycznym (p=0,01). Częściej dobry stan zdrowia deklarowały także osoby niezamieszkałe w sąsiedztwie drogi o dużym natężeniu ruchu drogowego (p=0,02). Tabela I. Statystyki opisowe dla ocenianych domen jakości życia (punktacja po transformacji surowych wartości do zalecanej przez WHO skali punktów) Table I. Selected descriptive statistics for assessed quality of life domains (score after transformation to scale of recommended by WHO) Domena /Domain somatyczna /somatic psychologiczna /psychological Punktacja po transformacji /Score after transformation M±SD Me Mo Min Max Q1/4 Q3/4 53,5±10 53,6 53,4 17,9 82,1 46,4 60,7 62,8±12,2 62,5 66,7 12,5 87,5 58,3 70,8 socjalna /social 70±15,6 75,0 75,0 8,3 100,0 58,3 75,0 środowiskowa 57,3±14,1 59,4 65,6 9,4 90,6 50,0 65,6 /environmental Tabela II. Wartość istotności statystycznej (p) w teście chi-kwadrat dla zależności pomiędzy deklarowaną jakością życia oraz samooceną stanu zdrowia a poszczególnymi zmiennymi objaśniającymi Table II. P value in chi-square test as a result of measurement of association between quality of life or self-assessed health status and particular independent variables Zmienna niezależna /Independent variable Deklarowana jakość życia /Declared quality of life Samoocena stanu zdrowia /Self-assessed health status stopień zadowolenia z wykonywanej pracy 0,002 0,01 zawodowej /degree of job satisfaction charakter wykonywanej pracy /type of job 0,1 0,1 stan zdrowia wg samooceny 0,001 /self-assessed health status płeć /gender 0,6 0,1 stan cywilny /marital status 0,8 0,7 wiek /age 0,01 0,3 wykształcenie /education level 0,1 0,009 wysokość dochodu netto na osobę 0,1 0,7 /net income per capita wielkość miejscowości zamieszkania 0,5 0,5 /size of locality zamieszkanie w sąsiedztwie drogi o dużym 0,07 0,02 natężeniu ruchu drogowego /living in vincinity of heavy road traffic palenie tytoniu kiedykolwiek 0,4 0,2 /tobacco smoking ever wpływ miejsca pracy na pogorszenie stanu 0,03 0,01 zdrowia /impact of workplace on health deterioration pogorszenie stanu zdrowia ze względu na 0,06 0,01 obciążenie wysiłkiem fizycznym /health deterioration due to physical strain pogorszenie stanu zdrowia w wyniku nadmiernego stresu /health deterioration as a result of excessive stress 0,1 0,2 Dyskusja Wstępne wyniki badań sugerują, że wśród istotnych czynników determinujących lepszą jakość życia zbadanych dorosłych mieszkańców woj. śląskiego (n=225) znalazły się przede wszystkim zadowolenie z pracy zawodowej oraz lepsza samoocena stanu zdrowia, a także brak obciążenia wysiłkiem fizycznym

4 Kowalska M, Szemik S. Jakość życia dorosłych mieszkańców województwa śląskiego w wieku lat wstępne wyniki w pracy. Na deklarowaną jakość życia w badanej grupie nie miały natomiast wpływu: płeć, stan cywilny, wykształcenie, charakter wykonywanej pracy oraz wysokość dochodu netto na jedną osobę. Wyniki te różnią się w stosunku do obserwacji dotyczącej aktywnych zawodowo mieszkańców aglomeracji górnośląskiej w wieku lat. Dowiedziono, że w starszej grupie jakość życia istotnie zależała przede wszystkim od stanu cywilnego, poziomu wykształcenia oraz aktualnego stan zdrowia [7]. Dobra samoocena stanu zdrowia badanych w obu grupach wiekowych (25-44 oraz lat) podobnie była uwarunkowana poziomem wykształcenia oraz lokalizacją miejsca zamieszkania w stosunku do drogi o dużym natężeniu ruchu drogowego. Wśród osób w wieku lat stan zdrowia zależał także od stopnia zadowolenia z wykonywanej pracy zawodowej oraz przynależności do podgrup wieku, natomiast w starszej grupie wiekowej od stanu cywilnego i charakteru wykonywanej pracy. Warto dodać, że płeć nie miała wpływu na samoocenę stanu zdrowia zarówno w młodszej, jak i w starszej grupie wiekowej. Porównanie wyników ma jednakże charakter mocno ograniczony z uwagi na zaledwie wstępny charakter badania młodszej grupy wiekowej Analiza dostępnego piśmiennictwa w bazie Medline, PubMed oraz Polskiej Bibliografii Lekarskiej wykazała brak systematycznych badań nad determinantami jakości życia u osób w młodszych grupach wiekowych (25-44 lat) w populacji polskiej. Fakt ten utrudnia porównanie wyników własnych badań z pracami innych autorów. Zaledwie nieliczne doniesienia dotyczą osób w podobnym wieku. Pierwsza z prac porusza problem wpływu sytuacji życiowej na jakość życia związaną ze stanem zdrowia (HRQoL) u kobiet ciężarnych. Średni wiek kobiet wynosił 28 lat dla pracujących umysłowo i 26 lat dla pracujących fizycznie, a więc był zbliżony do wieku naszych badanych. Wykazano, że jakość życia kobiet pracujących jest lepsza niż tych, które przebywają na zwolnieniu lekarskim i niepracujących [8]. Podobnie, pozytywny wpływ aktywności zawodowej na jakość życia związaną ze zdrowiem udokumentowano w badaniu porównującym poziom jakości życia osób bezrobotnych i osób zatrudnionych [9]. Odniesienie wyników badań własnych do obserwacji przeprowadzonej wśród osób bezrobotnych w wieku lat w Holandii (n=4308) może sugerować pewne podobieństwa. W cytowanym badaniu potwierdzono, że ponowne zatrudnienie osób bezrobotnych wpływa na poprawę jakości życia i zdrowia, zwłaszcza w odniesieniu do osób młodych [10]. Wyniki badań własnych wskazują, że deklarowana jakość życia była najlepsza wśród tych badanych, którzy byli zadowoleni ze swojej pracy. Doniesienia z Niemiec i Australii potwierdzają również negatywny wpływ bezrobocia na satysfakcję życiową oraz deklarowany poziom dobrostanu psychicznego u osób młodszych [11, 12]. Co więcej, duże znacznie aktywności zawodowej dla jakości życia związanej ze zdrowiem udokumentowano w badaniu norweskim, w którym badano osoby otyłe. Roczna obserwacja wykazała, że wykonywanie pracy zarobkowej oraz otrzymywane wsparcie społeczne to czynniki najsilniej determinujące poziom HRQoL w badanej grupie [13]. Należy podkreślić, iż w badaniu własnym, wśród dotychczas zbadanych osób dominowały osoby aktywne zawodowo, zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Taki profil respondentów uniemożliwia wiarygodne porównanie jakości życia w grupach pracujących i bezrobotnych, zatrudnionych na umowę lub samozatrudnionych, etc. Autorzy oczekują, że przyszłe badania (prowadzone na reprezentatywnej grupie) pozwolą na wyjaśnienie tych zagadnień. Dostępne dane literaturowe wskazują bowiem, iż w konsekwencji postępujących zmian na rynku pracy narasta problem tzw. zatrudnienia prekaryjnego (precarious employment), które dotyczy zwłaszcza osób młodszych [14-16]. Ten rodzaj zatrudnienia generuje niestabilność kariery zawodowej, grozi utratą bezpieczeństwa socjalnego z powodu niskich i nieregularnych dochodów oraz godzin pracy lub obawą utraty pracy, jest źródłem przewlekłego stresu. Warto więc uwzględniać w analizach dotyczących uwarunkowań jakości życia i poziomu zdrowia także formę aktualnego zatrudnienia. Doniesienia z innych krajów sugerują występowanie istotnej zależności pomiędzy gorszą jakością życia i samooceną pracowników a omawianą formą zatrudnienia [16, 17]. Brak tego typu doniesień w naszym kraju stał się przyczyną podjęcia badań nad jakością życia młodych mieszkańców jednegoz największych województw w Polsce. Uzyskane wyniki pozwalają sądzić, iż zastosowane narzędzie (krótka wersja kwestionariusza WHOQOL) jest właściwe i akceptowane społecznie dla badań oceniających jakość życia osób w wieku lat. Należy kontynuować badania do uzyskania reprezentatywnej liczebnie populacji. Wnioski Wśród najistotniejszych czynników sprzyjających dobrej jakości życia znalazło się zadowolenie z wykonywanej pracy zawodowej. Wpływ pozostałych czynników objaśniających jakość życia (np. źródła i wysokość dochodu, charakter wykonywanej pracy, stan zdrowia, etc.) powinien być poddany weryfikacji po uzyskaniu kompletnej bazy danych. Badania nad jakością życia u osób w grupie wiekowej lat nie powinny być prowadzone w oderwaniu od uwarunkowań dotyczących sfery aktywności zawodowej oraz samooceny stanu zdrowia.

5 176 Probl Hig Epidemiol 2016, 97(2): Piśmiennictwo / References 1. Galloway S. Quality of Life and Well-being: Measuring the Benefits of Culture and Sport. A Literature Review. [in:] Quality of Life and Well-being: Measuring the Benefits of Culture and Sport: Literature Review and Thinkpiece. Scottish Executive Social Research 2005: Papuć E. Jakość życia definicje i sposoby jej ujmowania. Curr Probl Pychiatry 2011, 12(2): WHOQOL Measuring Quality of Life. WHO 1997; WHO/ MSA/MNH/PSF/ Rapley M. Quality of Life Research. A critical introduction. Sage Publications, London Giddens A. Zmiany i innowacje w Europie. [w:] Europa w epoce globalnej. Giddens A (red). PWN, Warszawa 2009: Babbie E. Podstawy badań społecznych. PWN, Warszawa 2013: Kowalska M, Humeniuk M, Danso F i wsp. Jakość życia aktywnych zawodowo osób w wieku lat, mieszkańców przemysłowego regionu (aglomeracja górnośląska). Med Pr 2011, 62(5): Nowakowska-Głąb A, Maniecka-Bryła I. Zależność między wykonywaną pracą a jakością życia kobiet związaną ze zdrowiem kobiet ciężarnych. Med Pr 2011, 62(6): Zagożdżon P, Ejsmont J. Jakość życia związana ze zdrowiem u bezrobotnych. Probl Hig Epidemiol 2008, 89(4): Carlier BE, Schuring M, Lötters FJB, et al. The influence of re-employment on quality of life and self-rated health, a longitudinal study among unemployed persons in the Netherlands. BMC Public Health 2013, 13: Haid ML, Seiffge-Krenke I. Effects of (un)employment on young couples health and life satisfaction. Psychol Health 2013, 28(3): Olesen SC, Butterworth P, Leach LS, et al. Mental health affects future employment as job loss affects mental health: findings from a longitudinal population study. BMC Psychiatry 2013, 13: Andenæs R, Fagermoen MS, Eide H, Lerdal A. Changes in health-related quality of life in people with morbid obesity attending a learning and mastery course. A longitudinal study with 12-months follow-up. Health Qual Life Outcomes 2012, 10: Pirani E, Salvini S. Is temporary employment damaging to health? A longitudinal study on Italian workers. Soc Sci Med 2015, 124: Vives A, Amable M, Ferrer M, et al. Employment Precariousness and Poor Mental Health: Evidence from Spain on a New Social Determinant of Health. J Environ Public Health 2013, 2013: Kim IH, Muntaner C, Shahidi FV, et al. Welfare states, flexible employment, and health: A critical review. Health Policy 2012, 104(2) Keuskamp D, Ziersch AM, Baum FE, Lamontagne AD. Precarious Employment, Psychosocial Working Conditions, and Health: Cross-Sectional Associations in a Population- Based Sample of Working Australians. Am J Ind Med 2013, 56(8):